1
00:00:10,428 --> 00:00:17,226
Madoff'a yatırım yapanların
açgözlü olduğunu
2
00:00:17,852 --> 00:00:20,813
ve büyük bir getiri beklediklerini duyduk
3
00:00:22,231 --> 00:00:25,401
ama rakamlara bakınca
durumun böyle olmadığı belliydi.
4
00:00:26,611 --> 00:00:30,698
Güzel, istikrarlı bir yatırıma benziyordu.
Uçuk bir şey değildi.
5
00:00:32,492 --> 00:00:34,994
Bu parayı kazanmak için çok çalıştım.
6
00:00:35,078 --> 00:00:40,208
Bu sebeple Madoff'a yatırım yapmadan önce
gerekli incelemeleri yaptım.
7
00:00:42,001 --> 00:00:47,131
Yatırım danışmanlarını inceleyen bir
menkul kıymet şirketinden
8
00:00:47,215 --> 00:00:51,094
Madoff'u araştırmasını istedim.
9
00:00:52,762 --> 00:00:54,597
Sağlam raporu verdiler.
10
00:00:55,723 --> 00:01:01,687
Ama ondan sonra bile
Madoff'la ilgili her haberi takip ettim
11
00:01:03,064 --> 00:01:05,149
çünkü gizemli biriydi.
12
00:01:06,150 --> 00:01:11,239
Madoff'un reklamını yapan birçok yazıya
denk geldim.
13
00:01:12,490 --> 00:01:15,409
Bu yazılar Forbes'ta,
14
00:01:15,493 --> 00:01:18,621
The Economist'te yayınlanıyordu.
15
00:01:19,664 --> 00:01:21,290
Kodamandı.
16
00:01:23,209 --> 00:01:26,420
Tüm bunları düşünüp
"Bu herif çok iyi" dedim.
17
00:01:27,630 --> 00:01:30,633
SEC onu daha önce yakalayamamıştı
18
00:01:30,716 --> 00:01:32,635
ve birçok fırsatları olmuştu.
19
00:01:34,512 --> 00:01:40,685
Emeklilik, gelecekle ilgili hayal kurarken
her şeyinizi kaybediyorsunuz.
20
00:01:40,768 --> 00:01:44,272
Bizim mağdur olmamızın sebeplerinden biri
21
00:01:44,897 --> 00:01:49,443
hükûmetin, SEC'nin görevini yapmamasıydı.
22
00:01:51,362 --> 00:01:53,614
Yaptıkları tam bir ihanetti.
23
00:02:14,093 --> 00:02:16,929
MADOFF: WALL STREET CANAVARI
24
00:02:18,347 --> 00:02:25,229
KASIM 1999
25
00:02:25,313 --> 00:02:29,275
Bir iç satış elemanına
ihtiyaç duydukları için
26
00:02:29,358 --> 00:02:32,528
Boston'daki Rampart Yatırım Şirketi'nde
işe girdim.
27
00:02:34,197 --> 00:02:37,366
Müşterilerin dokuz milyarını yönettik.
28
00:02:37,450 --> 00:02:39,410
Bu muazzam bir miktardı.
29
00:02:40,912 --> 00:02:42,580
Daha çok müşteri bulmam
30
00:02:42,663 --> 00:02:46,417
ve onlar adına yeni bir ürün çıkarmam için
beni işe aldılar.
31
00:02:47,793 --> 00:02:50,588
Birinin satış yapması lazımdı.
Benim işim buydu.
32
00:02:50,671 --> 00:02:53,466
Harıl harıl yeni bir fırsat arıyordum.
33
00:02:54,425 --> 00:02:56,719
Uçağa binip New York'un yolunu tuttum.
34
00:02:56,802 --> 00:02:59,805
Thierry Magon de la Villehuchet'le
tanışmaya gittim.
35
00:03:01,140 --> 00:03:04,644
Kendisi zengin bir yatırımcıydı.
36
00:03:04,727 --> 00:03:09,815
Avrupa'nın bazı en zenginlerine
yatırım danışmanlığı da yapıyordu.
37
00:03:10,733 --> 00:03:14,779
Bana Bretonya'lı bir aristokrat olduğunu,
38
00:03:14,862 --> 00:03:18,699
ailesine ait 100 odalı bir şatosu olduğunu
39
00:03:18,783 --> 00:03:22,161
ve Avrupa'nın prensleriyle
kaz avına çıktığını söyledi.
40
00:03:23,537 --> 00:03:25,331
Aklımdan şu geçiyordu.
41
00:03:25,414 --> 00:03:30,753
Villehuchet beni Avrupa'daki
varlık yönetimi bankalarına ulaştırırsa
42
00:03:30,836 --> 00:03:33,839
benim için yepyeni bir pazar açılacaktı.
43
00:03:35,883 --> 00:03:37,051
Bir sorun vardı.
44
00:03:38,928 --> 00:03:45,559
Bana her gün postayla gelen nüshaları
ve işlem teyitlerini gösterdi.
45
00:03:45,643 --> 00:03:52,441
Üstteki şirketin adını
siyah bir kalemle çizip gizlemişti.
46
00:03:53,234 --> 00:03:57,071
Villehuchet şöyle dedi.
"Gizli bir yatırım fonu yöneticim var.
47
00:03:57,154 --> 00:03:59,240
Kim olduğunu söyleyemem
48
00:03:59,323 --> 00:04:05,204
çünkü adını verdiğimi öğrenirse
artık benimle çalışmaz."
49
00:04:06,122 --> 00:04:07,999
"Evet, onunla çalışıyorum
50
00:04:08,082 --> 00:04:11,794
ve her ay tıkır tıkır
yüzde bir kazandırıyor."
51
00:04:11,877 --> 00:04:15,256
Finans dünyasında
bunun imkânsız olduğunu biliyordum.
52
00:04:17,508 --> 00:04:21,095
Bana bu adamın yaptıklarından bahsetti.
53
00:04:21,178 --> 00:04:25,224
Eski çalışman alanım olan
bireysel hisselerdeki işlemlerini anlattı.
54
00:04:25,308 --> 00:04:28,644
Thierry'ye göre bu adam hiç kaybetmiyordu.
55
00:04:30,313 --> 00:04:31,772
Şöyle düşündüm.
56
00:04:31,856 --> 00:04:33,774
"Bu inanılmaz. Mümkün değil."
57
00:04:37,445 --> 00:04:39,864
Thierry'ye şu soruyu sordum.
58
00:04:41,198 --> 00:04:44,577
"Bu gizli yatırım uzmanına
ne kadar para yatırdın?"
59
00:04:45,202 --> 00:04:50,875
"320 milyon dolar. Benim param
ve Avrupalı müşterilerimin parası."
60
00:04:50,958 --> 00:04:57,340
Hemen bu yatırım uzmanının
bu miktarın 10 katını işlettiği düşündüm.
61
00:04:57,923 --> 00:05:03,471
Bu gizli yatırım uzmanı
tahminimce üç küsur milyar işletiyordu.
62
00:05:04,263 --> 00:05:08,476
Kimsenin bilmediği,
dünyanın en büyük yatırım fonu yöneticisi.
63
00:05:09,310 --> 00:05:13,522
Ben her ay tıkır tıkır yüzde bir kazansam
64
00:05:13,606 --> 00:05:17,651
New York ve Boston'daki her panoya
resmimi bastırırdım.
65
00:05:18,569 --> 00:05:20,905
Bu adam neden gizliydi?
66
00:05:22,323 --> 00:05:26,369
Tabii ki gizli menajerin kim olduğunu
çok merak ediyordum.
67
00:05:26,452 --> 00:05:31,082
Thierry biriyle konuşmak için uzaklaşınca
68
00:05:31,874 --> 00:05:34,210
hoş olmayan bir şey yaptım.
69
00:05:35,294 --> 00:05:41,467
Üstteki ismi okumak için
masanın üzerindeki belgeyi çevirdim.
70
00:05:44,470 --> 00:05:47,139
"Bernard Madoff Yatırım."
71
00:05:50,434 --> 00:05:52,895
Wall Street'in kodamanı
72
00:05:52,978 --> 00:05:57,274
neden Thierry'nin parasını
gizlice işletiyordu?
73
00:05:57,942 --> 00:06:02,988
Thierry bu iş için
Madoff'un komisyon almadığı söyledi.
74
00:06:03,489 --> 00:06:05,408
Bu hiç mantıklı değildi.
75
00:06:05,491 --> 00:06:08,411
Kendi kendime şöyle dedim. "Palavra."
76
00:06:12,164 --> 00:06:14,417
Villehuchet'le ilk görüşmemin ardından
77
00:06:14,500 --> 00:06:17,920
Boston'a dönüp
Rampart'ın büyük patronlarıyla görüştüm.
78
00:06:20,798 --> 00:06:23,092
Patronlar hemen şunu anladı.
79
00:06:23,175 --> 00:06:26,053
Avrupa'nın en zenginlerine ulaşmak için
80
00:06:26,137 --> 00:06:29,265
Thierry'yi aracı,
müşteri olarak kullanabilirsem
81
00:06:30,182 --> 00:06:34,270
milyarlarca dolar kazanabilecektik
82
00:06:34,770 --> 00:06:37,565
ama bu gizli yatırım uzmanına
rakip olmalıydım.
83
00:06:37,648 --> 00:06:42,653
Uyguladığını söylediği bu strateji
çok mantıksızdı.
84
00:06:43,737 --> 00:06:48,742
Patronlar şöyle dedi.
"Bu adamın yaptığının aynısını yapalım.
85
00:06:48,826 --> 00:06:51,829
Bu görevi
Portföy Müdürü Harry Markopolos'a verelim.
86
00:06:51,912 --> 00:06:54,707
Matematik dehasıdır. Olayı hemen çözer."
87
00:06:56,709 --> 00:07:00,546
Benim alanım
matematik bilgisi gerektiren türevlerdir.
88
00:07:00,629 --> 00:07:03,466
Bu iş için
matematik, istatistik geçmişi gerekir.
89
00:07:03,549 --> 00:07:06,385
Matematik işlemlerinin çoğu karmaşıktır.
90
00:07:07,052 --> 00:07:12,266
Frank bana harika getirisi olan
bir sayfalık Madoff hesap dökümü getirdi
91
00:07:12,933 --> 00:07:15,102
ama Frank bir pazarlamacıydı.
92
00:07:15,186 --> 00:07:18,439
Ürünün sağlamlığını,
pazarlanabilirliğini bilmek istiyordu.
93
00:07:19,732 --> 00:07:23,819
Harry bir satış elemanına,
yani bana cevap vermek için
94
00:07:23,903 --> 00:07:26,572
ofisinden çağrılmasına bozuldu.
95
00:07:27,490 --> 00:07:31,202
Getirilere biraz bakıp şöyle dedi.
96
00:07:31,285 --> 00:07:35,706
"Frank, sen bir opsiyon uzmanısın.
Bunun palavra olduğunu biliyorsun."
97
00:07:36,415 --> 00:07:38,709
"Evet, opsiyonla çalışmıyor" dedim.
98
00:07:38,792 --> 00:07:40,211
"Nasıl yapıyor peki?"
99
00:07:41,295 --> 00:07:47,801
Müthiş performans rakamları vardı
ve neredeyse hiç zarar etmemişti.
100
00:07:47,885 --> 00:07:51,055
Portföyün özelliklerini inceleyip
şöyle dedim.
101
00:07:51,138 --> 00:07:56,227
"Bakın, getiriler yüzde 45'lik açı gibi.
Dümdüz bir çizgi."
102
00:07:57,436 --> 00:08:00,606
"Bunun bir dolandırıcılık olduğunu
hemen söyleyebilirim.
103
00:08:00,689 --> 00:08:03,025
Muhtemelen bir Ponzi sistemi."
104
00:08:03,567 --> 00:08:06,111
Bu konuşma toplam dört dakika sürdü.
105
00:08:06,612 --> 00:08:10,366
Harry'ye şöyle dedim.
"Sakın 'Ponzi' kelimesini kullanma.
106
00:08:10,449 --> 00:08:13,244
Bırak Ponzi'yi,
bu adama dolandırıcı bile diyemezsin.
107
00:08:13,327 --> 00:08:15,663
Madoff Yatırım
108
00:08:15,746 --> 00:08:19,583
ABD borsalarındaki toplam hacmin
yüzde yedi ila onunu oluşturuyor.
109
00:08:20,251 --> 00:08:21,502
Buna inanmıyorum."
110
00:08:24,880 --> 00:08:28,259
Bu getirilerin imkânsız olduğunu
patronlarıma söylesem de
111
00:08:28,968 --> 00:08:31,887
Madoff'unki gibi bir ürün çıkarmamı
talep ettiler.
112
00:08:33,430 --> 00:08:36,559
"Pazar payı kapmak için
Madoff'un nasıl yaptığını öğren."
113
00:08:39,311 --> 00:08:42,231
Birkaç saat çalışıp
getiri senaryoları hesapladım.
114
00:08:47,069 --> 00:08:49,697
Birkaç saat sonra gerçek ortaya çıktı.
115
00:08:50,406 --> 00:08:55,119
Wall Street veya Amerikan Borsası'yla
hiçbir ilgisi yoktu.
116
00:08:56,620 --> 00:08:59,957
Hatta o zaman
borsanın yüzde altısını kapsıyordu.
117
00:09:02,293 --> 00:09:07,006
Ayları topladığımda
ayların yüzde 96,4'ü olumlu çıkıyordu.
118
00:09:07,089 --> 00:09:08,340
SHARPE ORANI
119
00:09:08,424 --> 00:09:10,509
Finans işinde böyle bir şey yoktur.
120
00:09:12,595 --> 00:09:15,347
Rakamları sıra dışı bir şekilde iyiydi.
121
00:09:17,224 --> 00:09:21,979
Bu yüzden insanlar Madoff'a akın etti
çünkü sunduğu getiri çok cezbediciydi.
122
00:09:23,105 --> 00:09:27,484
Bu adama rakip olmam gerekiyordu
ama dolandırıcı birine rakip olamazsınız.
123
00:09:28,819 --> 00:09:31,405
Bu yüzden
sahtekârın işini bitirmek istedim.
124
00:09:38,120 --> 00:09:42,833
Bu, SEC'ye sunduğum
1 Mart 2000 tarihli ilk dilekçem.
125
00:09:44,168 --> 00:09:45,753
"25 dakika içinde
126
00:09:45,836 --> 00:09:49,715
Madoff'un fon işiyle ilgili
üç senaryodan birini kanıtlayacağım."
127
00:09:49,798 --> 00:09:52,885
"Birinci Senaryo.
Çok yetenekliler ve/veya şanslılar
128
00:09:52,968 --> 00:09:55,304
ve vaktinizi boşa harcayan bir aptalım.
129
00:09:55,888 --> 00:09:58,182
İkinci Senaryo. Bu getiriler gerçek
130
00:09:58,265 --> 00:10:02,061
ama anlatılandan farklı bir süreçten
elde ediliyorlar.
131
00:10:02,144 --> 00:10:04,605
Bu durumda soruşturulması gerekir.
132
00:10:04,688 --> 00:10:05,522
Üçüncü Senaryo.
133
00:10:05,606 --> 00:10:08,359
Tüm fon
Ponzi sisteminden başka bir şey değil."
134
00:10:08,442 --> 00:10:10,944
PONZİ SİSTEMİ
135
00:10:15,324 --> 00:10:20,579
100 aylık getiride altı ay zarar etmiş.
Aylık en büyük zarar…
136
00:10:20,663 --> 00:10:25,918
Harry Markopolos
SEC'yi ikna etmeye çalıştı.
137
00:10:26,001 --> 00:10:28,671
Bernie Madoff'un
138
00:10:28,754 --> 00:10:35,302
tarihte eşi az rastlanan
dev bir Ponzi sistemi işlettiğini söyledi.
139
00:10:36,345 --> 00:10:39,390
Bunu söylerken
büyük bir zorlukla karşılaştı
140
00:10:39,473 --> 00:10:44,770
çünkü SEC, Bernie Madoff'a
Wall Street uzmanı gözüyle bakıyordu.
141
00:10:46,647 --> 00:10:51,860
Muazzam bir namı vardı.
Wall Street'in gerçek devlerinden biriydi.
142
00:10:51,944 --> 00:10:56,448
Sadece Wall Street'in büyümesine
yardım etmemişti.
143
00:10:56,532 --> 00:11:00,119
Sektörü şekillendiren değişikliklere
imzasını atmıştı.
144
00:11:00,994 --> 00:11:04,164
Aynı zamanda kurullarda
145
00:11:04,248 --> 00:11:08,711
SEC ve diğer devlet kurumlarıyla
birlikte çalışıyor,
146
00:11:08,794 --> 00:11:13,173
sektörün düzenlenmesi konusunda
yardımcı oluyordu.
147
00:11:14,133 --> 00:11:16,135
Şu önermeyle başlamak istiyorum.
148
00:11:16,218 --> 00:11:19,513
Sektörümüzde çalışanların çoğu
149
00:11:20,097 --> 00:11:24,977
kurallara uymak istiyor,
müşterileri için en iyisini arzuluyor.
150
00:11:29,732 --> 00:11:34,778
Harry Markopolos
çok çabalayıp zaman harcayarak
151
00:11:35,696 --> 00:11:40,367
SEC'yi Bernie Madoff konusunda
doğru şeyi yapmaya ikna etmeye çalıştı.
152
00:11:41,368 --> 00:11:43,996
Harry oraya bir kere gitmedi.
153
00:11:44,079 --> 00:11:47,541
İlk gittiğinde terslendi.
İkinci gittiğinde terslendi.
154
00:11:50,836 --> 00:11:53,088
Başka biri olsa "Pes ediyorum" derdi.
155
00:11:53,630 --> 00:11:55,507
Bernie'nin yönettiği varlığın
156
00:11:55,591 --> 00:11:58,552
üç ila yedi milyar dolar civarı
olduğunu düşündük.
157
00:11:59,052 --> 00:12:02,639
SEC'ye gittim. Söylediklerime baktılar.
158
00:12:03,432 --> 00:12:04,558
Görmezden geldiler.
159
00:12:08,771 --> 00:12:14,943
ARALIK 2000
PONZİNİN BÜYÜKLÜĞÜ 30,1 MİLYAR DOLAR
160
00:12:16,028 --> 00:12:20,574
SEC iddialarımız konusunda
hiçbir işlem yapmadı.
161
00:12:20,657 --> 00:12:23,368
Harry tüm büyük gazeteleri aradı.
162
00:12:23,452 --> 00:12:25,954
"Bir matematikçinin iddiaları üzerine
163
00:12:26,622 --> 00:12:29,792
Madoff'la karşı karşıya gelmek istemeyiz.
164
00:12:32,336 --> 00:12:33,837
Bize kanıt lazım."
165
00:12:35,964 --> 00:12:37,508
Harry bana şöyle dedi.
166
00:12:37,591 --> 00:12:42,554
"Frank, finans alanında
araştırmacı bir gazeteci bulmalısın."
167
00:12:44,681 --> 00:12:46,016
Böyle bir nerede bulunur?
168
00:12:47,643 --> 00:12:52,773
Sanırım 2000 yılının sonlarıydı.
Beklenmedik bir şey oldu.
169
00:12:53,398 --> 00:12:56,527
Barselona'da konuşmacıydım.
Eşim de benimle geldi.
170
00:12:57,110 --> 00:13:00,447
Havaalanında bir taksi tuttuk.
171
00:13:00,531 --> 00:13:01,949
Son taksiydi.
172
00:13:02,533 --> 00:13:05,869
Asık suratlı bir adam
elinde valiziyle orada duruyordu.
173
00:13:05,953 --> 00:13:09,623
Yolcu camına vurup
"Konferansa mı gidiyorsunuz?" dedi.
174
00:13:09,706 --> 00:13:10,749
Evet, dedim.
175
00:13:10,833 --> 00:13:12,751
"Taksiyi paylaşalım mı?"
176
00:13:13,418 --> 00:13:16,713
Ön koltuktan şöyle dedi.
"Merhaba. Adım Michael Ocrant.
177
00:13:16,797 --> 00:13:20,300
Mali dolandırıcılık konusunda
araştırmacı gazeteciyim."
178
00:13:21,301 --> 00:13:23,720
Başımı kaldırıp "Sağ ol Tanrım" dedim.
179
00:13:24,221 --> 00:13:25,681
Ona şöyle dedim.
180
00:13:26,306 --> 00:13:29,977
"Barselona'da bir yemek bahsine girerim ki
181
00:13:30,060 --> 00:13:32,980
sana vereceğim gizli yatırım uzmanı
182
00:13:33,063 --> 00:13:37,442
varlık büyüklüğü
ve riske uyarlanmış getiri anlamında
183
00:13:37,943 --> 00:13:42,030
araştırdığın tüm yatırım uzmanlarını
cebinden çıkarır."
184
00:13:43,448 --> 00:13:44,867
"Bahse varım" dedi.
185
00:13:46,201 --> 00:13:48,036
"Bernie Madoff" dedim.
186
00:13:50,539 --> 00:13:55,043
Kafasını hemen çevirmesinden
aradığım gazeteciyi bulduğumu anladım.
187
00:13:57,129 --> 00:14:03,635
"Hep borsanın düşmesinden bir gün önce
satış yapıyor
188
00:14:03,719 --> 00:14:08,765
ve hep borsanın yükseldiği gün
veya bir gün öncesinde alım yapıyor."
189
00:14:09,558 --> 00:14:13,729
Dünyadaki hiçbir yatırım uzmanı için
mükemmel zamanlama yoktur.
190
00:14:13,812 --> 00:14:16,189
Borsada üstün bilgili kimse yoktur.
191
00:14:18,775 --> 00:14:21,570
Michael Ocrant
"Bir makale yazmam lazım" dedi.
192
00:14:23,530 --> 00:14:26,825
Ona Amerikan borsalardaki
opsiyon çalışanlarının
193
00:14:26,909 --> 00:14:30,621
ve büyük bankaların
türev müdürlerinin isimlerini verdik.
194
00:14:31,496 --> 00:14:33,081
Herkesle görüştü.
195
00:14:33,582 --> 00:14:36,752
Ocrant rakamları görünce inanamadı.
196
00:14:36,835 --> 00:14:39,338
Yayımlamadan önce beni aradı.
197
00:14:39,421 --> 00:14:46,053
"Bu adam bana bilgi veren yatırım fonundan
2,5 kat daha büyük.
198
00:14:46,553 --> 00:14:49,056
Bu işi nasıl beceriyor yahu?" dedi.
199
00:14:50,265 --> 00:14:51,433
Yazı yayımlandı.
200
00:14:51,516 --> 00:14:54,853
"Madoff zirvede.
Borsacılar nasıl yaptığını soruyor."
201
00:14:55,854 --> 00:15:00,359
Rampart'taki ofiste
birbirimize beşlik çakıyorduk.
202
00:15:01,652 --> 00:15:03,445
Artık herkes öğrenmişti.
203
00:15:04,488 --> 00:15:06,114
Ardından inceleme başladı.
204
00:15:07,741 --> 00:15:11,662
Yazı MARHedge'de yayımlandıktan sonra
205
00:15:11,745 --> 00:15:15,290
Washington'daki üst düzey bir SEC çalışanı
206
00:15:15,374 --> 00:15:17,918
araştırma yapılması gerektiğine
karar verdi.
207
00:15:19,294 --> 00:15:23,465
Bernie Madoff'un
böyle büyük bir miktarı yönetip
208
00:15:23,548 --> 00:15:25,926
yatırım danışmanlığı işini
209
00:15:26,009 --> 00:15:29,262
federal kurumlarda
kayıtsız bir şekilde yapması
210
00:15:29,346 --> 00:15:31,348
büyük şaşkınlık yarattı.
211
00:15:34,935 --> 00:15:40,148
SEC çalışanı Bernie Madoff'u arayıp
konuyu sordu.
212
00:15:42,317 --> 00:15:45,445
Onu tanıyordu
çünkü sektörde önemli bir isimdi.
213
00:15:45,529 --> 00:15:50,158
Onu arayıp
"Merhaba Bernie. İnceleme yapacağız.
214
00:15:50,242 --> 00:15:52,327
Yatırım fonunu soracağız" dedi.
215
00:15:53,578 --> 00:15:56,248
"Benim yatırım fonum yok" dedi.
216
00:15:57,791 --> 00:15:59,668
"Ben de öyle düşünmüştüm."
217
00:15:59,751 --> 00:16:01,545
"Peki o zaman."
218
00:16:03,213 --> 00:16:04,965
Yatırım fonu işi olsaydı
219
00:16:05,048 --> 00:16:07,968
yatırım danışmanı olarak
kayıtlı olması gerekirdi.
220
00:16:08,051 --> 00:16:10,971
Bernie Madoff
kayıtlı yatırım danışmanı olmak istemedi
221
00:16:11,054 --> 00:16:16,768
çünkü kayıtlı yatırım danışmanı olunca
SEC'nin incelemelerine tabi olursunuz.
222
00:16:18,020 --> 00:16:19,771
Bu olay çok hoşuma gitti
223
00:16:19,855 --> 00:16:24,818
çünkü SEC'nin
Bernie Madoff'a karşı duyduğu hürmeti,
224
00:16:24,901 --> 00:16:29,406
ona duyduğu güveni
güzel bir şekilde gözler önüne seriyordu.
225
00:16:30,282 --> 00:16:33,243
"Onu arayıp
yanlış bir işi var mı diye soralım.
226
00:16:33,326 --> 00:16:34,578
Bize doğruyu söyler."
227
00:16:38,331 --> 00:16:42,335
Madoff dostları kadar
düşmanları konusunda da şanslıydı.
228
00:16:43,920 --> 00:16:46,131
Zamanlama konusunda da şanslıydı.
229
00:16:46,715 --> 00:16:50,510
Haber ajanslarından ilk bilgiler geliyor.
230
00:16:50,594 --> 00:16:55,766
Alınan bilgilere göre
Dünya Ticaret Merkezi'ne bir uçak çarptı.
231
00:16:58,810 --> 00:17:01,646
Bir tane daha çarptı!
Bir uçak daha çarptı.
232
00:17:18,538 --> 00:17:19,998
Bunu hiç unutmayacağım.
233
00:17:20,082 --> 00:17:23,627
İki binanın tamamen yıkılıp
234
00:17:23,710 --> 00:17:28,173
bir moloz yığını hâline gelmesini
hiç unutmayacağım.
235
00:17:30,258 --> 00:17:31,968
Şehir fena sarsılmıştı.
236
00:17:33,345 --> 00:17:38,517
11 Eylül'den sonraki haftaların ve ayların
çok belirsiz geçtiğini hatırlıyorum.
237
00:17:40,644 --> 00:17:45,440
Wall Street
Dünya Ticaret Merkezi'nin yanı başındaydı.
238
00:17:45,524 --> 00:17:49,528
İki blok ötedeki New Borsası kapandı.
239
00:17:49,611 --> 00:17:53,281
Şehir merkezindeki her yer
günlerce kapalı kaldı.
240
00:17:56,034 --> 00:18:02,082
Borsayı tekrar açmak için
büyük bir iş birliği söz konusuydu.
241
00:18:02,165 --> 00:18:05,710
Tom Castello, NASDAQ'ten bizimle.
Ne haber Tom?
242
00:18:05,794 --> 00:18:09,381
NASDAQ'in açılmasına 1,5 saat var.
243
00:18:09,464 --> 00:18:14,219
Bir saat önce dediğim gibi
bu sabah sıra dışı bir birlik havası var.
244
00:18:14,302 --> 00:18:16,888
NASDAQ CEO'su Wick Simmons
New York Borsası'nda olacak.
245
00:18:16,972 --> 00:18:18,849
Borsayı birlikte açacaklar.
246
00:18:19,432 --> 00:18:26,148
NASDAQ bu beklenmedik olay sonrası
hâlâ çalışabildiğini göstermek istiyordu.
247
00:18:27,107 --> 00:18:29,818
Bernie bunun oluşmasına katkı sağladı.
248
00:18:29,901 --> 00:18:31,528
…iki, bir!
249
00:18:34,614 --> 00:18:38,118
Bu olayın Bernie için
başka bir önemi daha vardı.
250
00:18:38,201 --> 00:18:41,538
Bu olayın çok geç anlaşılmasını sağladı.
251
00:18:41,621 --> 00:18:46,835
Dün ülkemize yapılan
kasıtlı ve ölümcül saldırılar
252
00:18:47,627 --> 00:18:49,296
terör eyleminden fazlasıydı.
253
00:18:50,297 --> 00:18:51,673
Bunlar savaş nedeniydi.
254
00:18:53,341 --> 00:18:58,305
Beyaz yakalı suçlara
ve dolandırıcılığa bakan
255
00:18:58,388 --> 00:19:02,559
New York'taki, Wall Street'teki kaynaklar
256
00:19:03,351 --> 00:19:05,395
başka alanlara kaydırılıyor,
257
00:19:05,478 --> 00:19:11,276
terörizmin finansmanı konularına,
terörle mücadeleye yönlendiriliyordu.
258
00:19:13,236 --> 00:19:16,198
1980 yılında
Ronald Reegan'ın seçilmesiyle başlayan
259
00:19:16,281 --> 00:19:20,785
ve düzenlemeleri azaltmayı amaçlayan
siyasi kampanyanın bir sonucu olarak
260
00:19:20,869 --> 00:19:23,997
mevcut sorun
SEC için daha da zor bir hâle geliyordu.
261
00:19:24,581 --> 00:19:26,541
Yaşadığımız bu krizde
262
00:19:27,125 --> 00:19:30,587
devlet, sorunumuzu çözmüyor.
263
00:19:30,670 --> 00:19:32,422
Sorun devletin ta kendisi.
264
00:19:35,008 --> 00:19:40,388
Onlara soruşturma yetkisi veren yasaların
içi boşaltıldı.
265
00:19:40,472 --> 00:19:42,682
Bütçeleri tekrar kesintiye uğradı.
266
00:19:43,683 --> 00:19:45,852
11 Eylül sonrası dönem
267
00:19:45,936 --> 00:19:52,651
her şeyin kısıtlı,
önceliklerin önemsiz olduğu
268
00:19:52,734 --> 00:19:54,361
uzun bir dönemdi.
269
00:19:54,444 --> 00:19:58,823
Görevlerini yapmalarını zorlaştıran
yasa değişiklikleri bile oldu.
270
00:20:00,742 --> 00:20:04,412
Bu korkunç trajedi bir bakıma
271
00:20:04,496 --> 00:20:08,959
en çok gerekli olan dönemde
272
00:20:09,042 --> 00:20:13,588
Madoff için
düzenlemelerin gevşetilmesini sağladı.
273
00:20:14,256 --> 00:20:20,637
SEC'nin yaşadığı bu kesintilerden
ve zorluklardan yarar sağlayan tek kişi
274
00:20:20,720 --> 00:20:22,973
Madoff değildi
275
00:20:23,056 --> 00:20:28,645
ama dolandırıcılığının boyutu düşünülünce
bundan en çok yarar sağlayan kişiydi.
276
00:20:29,896 --> 00:20:36,861
ARALIK 2001
PONZİNİN BÜYÜKLÜĞÜ 36,8 MİLYAR DOLAR
277
00:20:42,409 --> 00:20:45,495
Bernie'nin dünyaya gösterdiği kişiyle
278
00:20:45,578 --> 00:20:49,499
şirkette asıl yaşananlar arasında
büyük bir ikilik vardı.
279
00:20:51,042 --> 00:20:55,797
Yaptığı bu rolle
işini, sergilediği kişiyi geliştiriyordu.
280
00:20:56,715 --> 00:20:59,634
Çocukları bu iş için biçilmiş kaftandı.
281
00:20:59,718 --> 00:21:04,222
Tamamen Amerikalı,
iyi eğitimli, aile babaları.
282
00:21:06,224 --> 00:21:10,312
Bernie birileri geldiğinde
Andy ve Mark'ı kalkan olarak kullandı.
283
00:21:10,395 --> 00:21:12,105
"Bu bir aile işi.
284
00:21:12,605 --> 00:21:16,026
Oğullarım iyi eğitim aldılar.
İşlem odasını yönetiyorlar."
285
00:21:16,818 --> 00:21:19,362
Ama bu şirkette çalışıyorsanız
286
00:21:19,446 --> 00:21:22,741
her şeyin
bölümlere ayrıldığını görürdünüz.
287
00:21:26,619 --> 00:21:32,542
Oğlum Mark'ın yönettiği
piyasa yapıcı bölümümüz vardı.
288
00:21:33,460 --> 00:21:40,175
Oğlum Andy'nin yönettiği
özel borsa işlemleri bölümü vardı.
289
00:21:42,844 --> 00:21:48,600
17. kat olarak bilinen
yatırım danışmanlığı işini de
290
00:21:48,683 --> 00:21:51,728
Frank DiPascali yönetiyordu.
291
00:21:51,811 --> 00:21:53,980
Bölümler birbirleriyle konuşmazdı.
292
00:21:54,773 --> 00:21:57,525
Bu yüzden oğlum Mark ve Andy
293
00:21:57,609 --> 00:22:03,573
hangi bölümün ne kadar kâr,
ne kadar zarar ettiğini bilmezdi.
294
00:22:06,117 --> 00:22:11,247
Mark ve Andy hiçbir zaman
yatırım danışmanlığı katına inmedi.
295
00:22:13,500 --> 00:22:16,211
Müşteriler gelince
296
00:22:16,294 --> 00:22:21,299
Mark veya Andy masama gelip
"Bu insanlar kim?" diye sorardı.
297
00:22:22,175 --> 00:22:23,843
Kim olduklarını bilmezlerdi.
298
00:22:27,430 --> 00:22:32,018
Oğullarıyla bir şey konuşmak istemediğinde
onları hiç umursamazdı.
299
00:22:32,102 --> 00:22:35,146
Yıllar içinde
babalarını zorlamamayı öğrendiler.
300
00:22:37,440 --> 00:22:39,943
Bernie'ye gidip şöyle derdim.
301
00:22:40,026 --> 00:22:42,612
"Şirketin tam bir şahıs şirketi.
302
00:22:42,695 --> 00:22:46,366
Sen ölünce şirketin batacak.
303
00:22:46,449 --> 00:22:50,412
Oğulların ve kardeşin
yeni lisans almak zorunda kalacaklar.
304
00:22:50,495 --> 00:22:52,789
Yeni banka hesapları açacaklar.
305
00:22:52,872 --> 00:22:58,044
Bu şirketin eski hâline gelmesi
çok zaman alacak."
306
00:22:59,504 --> 00:23:03,466
"Bununla ilgilenen 30 avukatım var.
Orasını merak etme" dedi.
307
00:23:03,550 --> 00:23:05,176
Beni hiç umursamadı.
308
00:23:06,219 --> 00:23:08,888
"Peki" deyip bunu Mark Madoff'a anlattım.
309
00:23:10,390 --> 00:23:14,686
İçeri girip Bernie'yle konuştu.
Ağzının payını aldı.
310
00:23:14,769 --> 00:23:21,025
Bernie'yle bu konuları konuşamadığı için
yıllarca üzüldü.
311
00:23:24,112 --> 00:23:29,951
Bernie, Wall Street'te danışılacak kişi,
Wall Street'in kralı olmak zorundaydı.
312
00:23:30,869 --> 00:23:32,620
Tabelada onun adı yazıyordu.
313
00:23:32,704 --> 00:23:39,544
Bernie'nin hayatında imajını korumaktan,
314
00:23:39,627 --> 00:23:44,716
19. kattaki çok başarılı işini korumaktan
daha önemi bir şey yoktu
315
00:23:45,592 --> 00:23:49,721
ama işin aslı
onun yansıttığı gibi değildi.
316
00:23:51,723 --> 00:23:55,101
Ne zaman iflas ettiniz?
317
00:24:01,399 --> 00:24:03,276
Muhtemelen
318
00:24:04,360 --> 00:24:07,071
2000'lerin başlarında.
319
00:24:07,614 --> 00:24:09,032
Sanırım…
320
00:24:09,115 --> 00:24:14,913
1998 ila 2002 arası bir dönemde.
321
00:24:14,996 --> 00:24:18,416
Evet, sorunlar ortaya çıktı.
Sanırım o zamandı.
322
00:24:20,043 --> 00:24:21,419
O dönem
323
00:24:21,503 --> 00:24:28,426
meşru işindeki dev kurumlardan gelen
işlem akışı için yaşanan rekabet
324
00:24:28,510 --> 00:24:30,595
iyice kızışmıştı.
325
00:24:30,678 --> 00:24:34,974
Yani bu işlemleri yapmak için
ona ödenen komisyon
326
00:24:35,058 --> 00:24:37,519
gitgide azalıyor ve küçülüyordu.
327
00:24:37,602 --> 00:24:40,522
Dolayısıyla kârlar düşmeye başladı.
328
00:24:46,110 --> 00:24:50,949
O dönem meşru işi
herkesin sandığı kadar para kazanmıyordu.
329
00:24:53,243 --> 00:24:55,245
2002 ve 2008 arasında
330
00:24:55,328 --> 00:24:57,747
yürüttüğü Ponzi sisteminden
331
00:24:57,830 --> 00:25:04,045
meşru işine
yaklaşık 800 milyon dolar aktarıldı.
332
00:25:07,924 --> 00:25:09,050
Bay DiPascali
333
00:25:09,133 --> 00:25:13,012
17. kattaki yatırım danışmanlığı işinden
para alıyordu.
334
00:25:13,096 --> 00:25:15,723
O para yurt dışına,
Londra'ya yollanıyordu.
335
00:25:15,807 --> 00:25:22,730
O para ardından iki kat yukarıya,
19. kata geri yollanıyordu.
336
00:25:24,607 --> 00:25:29,779
Para, ABD Hazine bonosu olarak
yatırım kılıfıyla geliyordu.
337
00:25:32,240 --> 00:25:38,538
Meşru işiniz
herkesin sandığı kadar para kazanmıyorsa
338
00:25:38,621 --> 00:25:42,458
herkesin sandığı kadar
başarılı değilsinizdir.
339
00:25:42,542 --> 00:25:44,127
Madoff bu sayede
340
00:25:44,210 --> 00:25:47,005
Wall Street'teki itibarını
korumaya çalışıyordu.
341
00:25:51,175 --> 00:25:52,552
Şöyle bir gerçek vardı.
342
00:25:52,635 --> 00:25:57,307
Ponzi sisteminden
800 milyon aktarılmasaydı
343
00:25:57,390 --> 00:26:00,852
meşru işi
2000'lerin başlarında iflas ederdi.
344
00:26:02,312 --> 00:26:03,271
Bunun nedeni
345
00:26:03,354 --> 00:26:06,399
işlem odalarının
kendi başlarına çalıştığında
346
00:26:06,482 --> 00:26:07,692
kârlı olmasaydı.
347
00:26:08,693 --> 00:26:10,653
Bernie'nin genel masraf sorunu vardı.
348
00:26:10,737 --> 00:26:14,991
Çok fazla masrafı vardı
ve şirket para kaybediyordu.
349
00:26:16,284 --> 00:26:17,910
Kendi araştırmamı yaptım.
350
00:26:18,620 --> 00:26:23,791
İşlemlerden kâr elde eden
yaklaşık 35 ila 50 borsacısı vardı
351
00:26:24,292 --> 00:26:27,545
ama şirkette
150'den fazla kişi çalışıyordu.
352
00:26:28,338 --> 00:26:32,634
Bernie önemli çalışanların arkadaşlarını
işe alıyordu.
353
00:26:32,717 --> 00:26:36,471
Bunların bazıları görevini yapmıyor
ve çok para kazanmıyordu.
354
00:26:38,306 --> 00:26:39,932
Kendini iyilik yapan,
355
00:26:40,016 --> 00:26:43,770
insanları memnun eden,
danışılacak biri olarak gördü.
356
00:26:43,853 --> 00:26:45,897
Başarmak, üretmek zorundaydı.
357
00:26:49,525 --> 00:26:52,528
Aynı zamanda
şirketi kumbara olarak kullanıyordu.
358
00:26:53,154 --> 00:26:54,989
Yat alıyordu.
359
00:26:55,490 --> 00:26:57,325
Fransa'da bir evi vardı.
360
00:26:57,408 --> 00:26:59,577
Ortak bir özel uçağı vardı.
361
00:26:59,661 --> 00:27:04,332
Uçağının rengi ofisinin rengiyle aynıydı.
362
00:27:05,416 --> 00:27:11,130
Ruth yardım baloları, yardım yemekleri
ve etkinlik düzenlemekle meşguldü.
363
00:27:11,214 --> 00:27:13,925
Bu etkinliklere
genelde Bernie de katılırdı.
364
00:27:15,426 --> 00:27:19,389
Bernie ailesine çok para verirdi.
365
00:27:19,889 --> 00:27:23,768
Mark ve Andrew bir sürü borç aldı.
366
00:27:23,851 --> 00:27:26,646
Hiç geri ödenmeyecek
milyonlarca dolarlık borçlardı.
367
00:27:27,980 --> 00:27:31,109
Ev alıyor,
çalışanlara hediyeler veriyordu.
368
00:27:31,651 --> 00:27:33,653
Bunların parası işinden geliyordu.
369
00:27:40,827 --> 00:27:42,578
Beraber çalıştığım insanların
370
00:27:42,662 --> 00:27:47,125
Madoff'un sahtekâr olduğuna
inanmadığını görünce hüsran yaşadım.
371
00:27:48,626 --> 00:27:52,004
Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'na
ilk dilekçemden sonra
372
00:27:52,088 --> 00:27:55,675
dünyanın en büyük yatırım fonu yazısı
halkla buluştu.
373
00:27:55,758 --> 00:27:58,803
Madoff'un yaptığına Ponzi sistemi dediler
374
00:27:58,886 --> 00:28:00,847
ama kimse zor soruları sormadı.
375
00:28:00,930 --> 00:28:03,599
İnsanlar eksik veya boş cevaplara
razı oldu.
376
00:28:03,683 --> 00:28:05,518
Hâlâ beni görmezden geliyorlardı.
377
00:28:06,602 --> 00:28:09,522
Madoff'la rekabet edip
piyasadan pay kapmamız için
378
00:28:09,605 --> 00:28:14,777
patronlarım tepeme biniyor,
stratejisini kopyalamamı istiyordu.
379
00:28:14,861 --> 00:28:18,322
Madoff'la rekabet edecek bir şey
bulmam gerekiyordu.
380
00:28:18,406 --> 00:28:20,032
Şöyle bir sorun vardı.
381
00:28:20,116 --> 00:28:22,702
Bir ayda yüzde 50 kayba sebep olabilirdim.
382
00:28:23,286 --> 00:28:25,121
Bu bilinen bir riskti
383
00:28:25,204 --> 00:28:28,291
ama Access International'dan
Thierry de Villehuchet
384
00:28:28,374 --> 00:28:32,170
Madoff'un müşterilerine alternatif olacak
bir piyasa olduğunu düşündü.
385
00:28:36,758 --> 00:28:38,468
Thierry de Villehuchet'le
386
00:28:38,551 --> 00:28:42,305
Londra, Paris, Cenevre ve Zürih'te
defalarca görüştüm.
387
00:28:43,890 --> 00:28:46,851
Thierry de Villehuchet'in kim olduğunu
şöyle açıklayayım.
388
00:28:47,769 --> 00:28:52,356
Taksideydim. Paris'teki
Zafer Takı'nın oradan geçiyorduk.
389
00:28:53,316 --> 00:28:59,489
"Harry, şu kemere
ve üzerindeki isimlere bak."
390
00:28:59,572 --> 00:29:03,576
Bunların Paris'te görüştüğüm insanlar
olduğunu fark ettim.
391
00:29:04,786 --> 00:29:08,164
Aile bağları nesiller öncesine uzanıyordu.
392
00:29:08,247 --> 00:29:12,919
Avrupa'daki kraliyet ailelerinin parasını
işletmekten sorumlu
393
00:29:13,002 --> 00:29:15,379
seçkin, özel bankacılardı.
394
00:29:17,632 --> 00:29:19,550
Çok iyi giyinen,
395
00:29:20,635 --> 00:29:23,721
güzel konuşan, çok terbiyeli insanlardı.
396
00:29:24,305 --> 00:29:25,890
Şarap konusunda uzmandılar.
397
00:29:29,018 --> 00:29:32,188
Thierry de Villehuchet
her toplantıya aynı şekilde başlardı.
398
00:29:32,271 --> 00:29:35,525
"Rampart Yatırım, Madoff'a çok benziyor.
399
00:29:35,608 --> 00:29:39,195
Sadece daha yüksek risk,
daha yüksek getiri amaçlıyor.
400
00:29:39,821 --> 00:29:44,575
Bireysel hisseleri kullanmak yerine
hisse endekslerini kullanıyor.
401
00:29:44,659 --> 00:29:47,036
Bunun dışında çok benzerler.
402
00:29:47,662 --> 00:29:51,874
Madoff'tan ayrı çeşitlendirme için
bu şirkete ihtiyacın var."
403
00:29:53,209 --> 00:29:55,545
İlk görüşmede şöyle dedi.
404
00:29:55,628 --> 00:29:59,423
"Çok ilginç bir strateji bulmuşsun Harry.
405
00:29:59,507 --> 00:30:01,592
"Madoff'tan daha çok kazandırabilir
406
00:30:01,676 --> 00:30:06,389
ama riskin kontrol altında söylesen de
para da kaybettirebilir.
407
00:30:06,472 --> 00:30:09,642
Madoff'a para yatırdık.
O hiç para kaybetmez.
408
00:30:09,725 --> 00:30:12,812
Neden sana para verelim ki?"
409
00:30:13,855 --> 00:30:15,565
Gerçek risk, gerçekçi risk
410
00:30:15,648 --> 00:30:18,317
veya risk diye bir şey
duymak istemiyorlardı.
411
00:30:18,401 --> 00:30:23,030
Madoff'ta risk olmadığı biliyorlardı.
Riskli bir yatırım uzmanına güvenmediler.
412
00:30:24,115 --> 00:30:25,867
Görüştüğümüz ilk banka
413
00:30:25,950 --> 00:30:29,537
"Madoff kapalı.
Biz Cenevre'deki X bankasıyız.
414
00:30:29,620 --> 00:30:34,876
Ona sadece biz erişiyoruz.
Sadece bizim paramızı alıyor" dedi.
415
00:30:34,959 --> 00:30:38,087
Bunu bir kez duysanız inanabilirsiniz.
416
00:30:38,963 --> 00:30:41,507
İki, üç kez duymak tesadüf sayılabilir.
417
00:30:43,050 --> 00:30:48,848
Avrupa'daki özel bankacılarla yaptığımız
20 görüşmenin 14'ünde aynı şeyi duyduk.
418
00:30:48,931 --> 00:30:52,143
"Madoff'a para yatırdık.
Sadece bizim paramızı alıyor."
419
00:30:53,519 --> 00:30:56,647
Avrupa gezisi beni hüsrana uğrattı.
420
00:30:56,731 --> 00:31:00,693
Birkaç müşteri dışında
hiç kimse yatırım yapmak istemedi.
421
00:31:00,776 --> 00:31:05,156
Bir süre bu stratejiyi sürdürdüm.
Sonra iş iyice küçüldü.
422
00:31:06,365 --> 00:31:09,785
O geziden sonra Harry çok gerildi
423
00:31:09,869 --> 00:31:15,124
çünkü Avrupa'daki dolandırıcılığın
Amerika'dakinden büyük olduğunu anladı.
424
00:31:16,918 --> 00:31:20,796
Madoff'un Avrupa'da
milyarlarca doları olduğunu öğrendim.
425
00:31:20,880 --> 00:31:24,967
Adı hep Cayman Adaları'ndaki
offshore hesaplarla geçerdi.
426
00:31:26,010 --> 00:31:30,890
Cayman Adaları'ndaki offshore paraları
çok az denetlenir.
427
00:31:30,973 --> 00:31:36,479
Zenginler genelde vergi kaçırmak için
paralarını orada tutar.
428
00:31:36,562 --> 00:31:41,233
Aynı zamanda
uyuşturucudan elde edilen kara para
429
00:31:41,317 --> 00:31:45,071
veya aklanması gereken oligark parası da
orada tutulur.
430
00:31:45,154 --> 00:31:49,992
Para sonunda Bernie'nin fonuna ulaşırdı.
431
00:31:51,619 --> 00:31:57,041
Bernie'nin çok tehlikeli insanlar için
yatırım danışmanlığı yaptığını anlayınca
432
00:31:57,124 --> 00:31:59,043
endişelenmeye başlıyorsunuz.
433
00:31:59,126 --> 00:32:02,129
Madoff'u ele vermeye çalıştığınız
ortaya çıkarsa
434
00:32:02,755 --> 00:32:05,633
uyuşturucu kartelleri ve Ruslar
çok para kaybederdi.
435
00:32:05,716 --> 00:32:08,094
Bu paradan olmak istemezlerdi.
436
00:32:08,177 --> 00:32:09,595
Risk altındaydım
437
00:32:09,679 --> 00:32:15,142
çünkü Madoff'un dolandırıcı olduğunu
bir tek ben duyurmaya çalışıyordum.
438
00:32:15,226 --> 00:32:19,063
Silah taşımaya,
arabamda bomba aramaya başladım.
439
00:32:28,739 --> 00:32:35,079
Ortak bir iş ilişkisi kurunca
Thierry'le yakınlaştım.
440
00:32:36,205 --> 00:32:39,000
Ofisinde kokteyl içerdik.
441
00:32:39,917 --> 00:32:46,590
Bir keresinde New York'a gittiğimde
onunla görüşüp sohbet ettim.
442
00:32:47,174 --> 00:32:50,594
Bu ilişkide
hep şöyle bir muhabbet geçerdi.
443
00:32:50,678 --> 00:32:54,056
"Harry ve benim fikrim
Madoff'un şey olduğu yönünde…"
444
00:32:54,140 --> 00:32:57,393
"Tanrım, sen ve Madoff.
Bu konuyu unutur musun?
445
00:32:57,476 --> 00:33:01,063
Ben araştırmamı yaptım.
446
00:33:01,689 --> 00:33:04,650
Bu adama çok güveniyorum.
447
00:33:05,192 --> 00:33:08,320
El yazısını bile incelettik.
O testi de geçti.
448
00:33:08,404 --> 00:33:11,991
Başka ne yapabilirim ki?"
449
00:33:12,658 --> 00:33:18,039
"Harry ve ben haklıysak
ve sen yanılıyorsan sana ne olacak?"
450
00:33:20,207 --> 00:33:22,543
"Şöyle söyleyeyim Frank.
451
00:33:23,669 --> 00:33:25,588
Tüm paramı ona yatırdım.
452
00:33:27,131 --> 00:33:30,092
Ailemin parasının çoğunu ona yatırdım.
453
00:33:30,176 --> 00:33:36,599
Avrupa'da ilişkim olan her özel bankacı
paralarını ona yatırdı.
454
00:33:36,682 --> 00:33:40,186
Avrupa'daki kraliyet ailelerinin yarısı
paralarını ona yatırmıştır.
455
00:33:41,103 --> 00:33:43,731
Haksızsam çıkış yolum yok demektir.
456
00:33:44,732 --> 00:33:48,402
Sen ve Harry haklıysanız
ve ben yanılıyorsam
457
00:33:49,653 --> 00:33:51,155
ölü bir adamım demektir."
458
00:34:00,623 --> 00:34:01,624
Zaman geçtikçe
459
00:34:02,792 --> 00:34:08,047
Bernie daha da aşırılığa kaçmaya başladı.
460
00:34:10,925 --> 00:34:14,053
Bunun sebebi yaşadığı baskının artmasıydı
461
00:34:14,595 --> 00:34:17,640
çünkü birçok şeyi
kontrol etmesi gerekiyordu.
462
00:34:19,350 --> 00:34:22,478
Onunla her 15 dakikada bir
telefonla konuşurdum.
463
00:34:22,561 --> 00:34:25,439
Ne olup bittiğini mutlaka bilmek isterdi.
464
00:34:25,523 --> 00:34:27,358
"Peter olması umurumda değil.
465
00:34:27,441 --> 00:34:30,528
Kime telefon gelirse
hemen bana haber ver" derdi.
466
00:34:31,779 --> 00:34:35,199
Bernie şirketin sahibiydi.
467
00:34:35,282 --> 00:34:40,121
Onun patron, yasa olduğunu
herkesin bilmesini isterdi.
468
00:34:40,204 --> 00:34:41,580
Peter ise…
469
00:34:41,664 --> 00:34:45,251
Peter herkesin sevdiği tonton amcaydı.
470
00:34:47,336 --> 00:34:51,507
Peter girişkendi, alçak gönüllüydü.
471
00:34:51,590 --> 00:34:57,346
Baştan beri kendimi akıllı, yararlı
ve üretken hissetmemi sağladı.
472
00:35:00,808 --> 00:35:03,936
Bernie, Peter'ın ağabeyiydi.
473
00:35:04,687 --> 00:35:09,150
Bernie ona zorbalık yapardı,
onu aşağılardı.
474
00:35:10,276 --> 00:35:13,404
Sebebi artık her neyse
Peter bir terapiste gidiyordu.
475
00:35:14,488 --> 00:35:16,365
Bernie bunu öğrenince
476
00:35:16,448 --> 00:35:20,578
ona destek olmak yerine
onu eleştirmeye başladı.
477
00:35:21,203 --> 00:35:24,665
"Çok mu gerginsin?
İlla birini görmen mi lazım?"
478
00:35:24,748 --> 00:35:28,377
Çalışanların önünde ona bağırır,
onunla dalga geçerdi.
479
00:35:29,253 --> 00:35:33,257
"Bernie böyle biri.
Şahsi bir şey değil" diyordum
480
00:35:33,340 --> 00:35:38,179
ama kardeşi ve çocukları
ona dayanamıyordu.
481
00:35:38,971 --> 00:35:44,476
Bu yüzden Bernie öfkelenmesin diye
hareket ederlerdi.
482
00:35:45,853 --> 00:35:50,482
Peter bir noktada
piyasa yapıcılıkla uğraşıyordu.
483
00:35:50,566 --> 00:35:52,860
Tam tarihi bilmiyorum.
484
00:35:52,943 --> 00:35:58,115
Şirket ve sistemlerin uyumluluğuyla da
o ilgileniyordu.
485
00:35:58,199 --> 00:36:00,159
Kardeşim çok şey yaptı.
486
00:36:01,619 --> 00:36:03,746
Uyum işini yürütürken
487
00:36:03,829 --> 00:36:07,249
Bernie'nin 17. katta yaptıklarına
göz yumup yummadığını,
488
00:36:07,333 --> 00:36:10,878
durumdan haberi olup olmadığını
merak ediyorum.
489
00:36:11,378 --> 00:36:15,716
Uyum müdürleri tüm kurallara uyduğunuzu,
490
00:36:15,799 --> 00:36:19,386
SEC yönergelerine sadık kaldığınızı
tasdik eden kişilerdir.
491
00:36:19,470 --> 00:36:21,680
Bu görevliler SEC ile çalışır
492
00:36:21,764 --> 00:36:25,392
ve Bernard Madoff adına
SEC ile irtibat kurar.
493
00:36:25,476 --> 00:36:27,686
Bernie her konuda kontrol manyağıydı.
494
00:36:32,024 --> 00:36:38,781
SEC hiçbir zaman Madoff'la ilgili
kapsamlı bir soruşturma yapmamış olsa da
495
00:36:39,782 --> 00:36:45,829
ihbarlar gelirdi veya Harry Markopolos
yine iddialarıyla patırtı koparırdı.
496
00:36:49,333 --> 00:36:54,338
Harry Markopolos'un yazdığı
2000 ve 2001'deki şikâyetlere ek olarak
497
00:36:54,421 --> 00:36:56,507
başka insanların farklı dönemlerde
498
00:36:56,590 --> 00:37:00,427
Bernie Madoff'la ilgili SEC'ye yazdığı
başka şikâyetler de vardı.
499
00:37:01,512 --> 00:37:06,058
2004'ün sonunda
başka bir işletmeyi inceliyorlardı.
500
00:37:06,141 --> 00:37:10,646
Başka bir firmadaki iki kişinin
e-posta yazışmalarını buldular.
501
00:37:10,729 --> 00:37:14,566
Madoff'un dolandırıcılık yaptığını
düşündükleri yazıyorlardı.
502
00:37:14,650 --> 00:37:20,572
Getirilerin mümkün olmadığı konusunda
aynı görüşleri paylaşıyorlardı.
503
00:37:21,156 --> 00:37:27,955
OCAK 2005
PONZİNİN BÜYÜKLÜĞÜ 45,2 MİLYAR DOLAR
504
00:37:28,038 --> 00:37:30,916
SEC sonunda incelemeye karar verdi
505
00:37:31,000 --> 00:37:36,630
ve iki kıdemsiz müfettişini
inceleme için Madoff'un ofisine yolladı.
506
00:37:42,219 --> 00:37:47,391
Yeni mezun olan bu iki kıdemsiz müfettişin
bekledikleri gün geldi.
507
00:37:47,474 --> 00:37:50,853
Bernie Madoff'un konferans salonunda
yerlerini aldılar.
508
00:37:50,936 --> 00:37:56,191
Normalde incelemelerde uyum müdürüyle
görüşmeye alışık olmalarına karşın
509
00:37:56,275 --> 00:38:02,573
bu incelemede bizzat Bernie Madoff'la
görüşecekleri onlara iletildi.
510
00:38:02,656 --> 00:38:06,535
Görüşecekleri kişi
Bernie Madoff'un ta kendisiydi.
511
00:38:10,122 --> 00:38:12,791
Bu hiç duyulmamış bir şeydi.
512
00:38:12,875 --> 00:38:17,379
Apple'ı incelemeye giderseniz
Tim Cook iki hafta peşinizde dolaşmaz.
513
00:38:17,463 --> 00:38:22,176
Amazon'daki inceleme sırasında
Jeff Bozos'la takılmazsınız.
514
00:38:23,510 --> 00:38:27,056
Bernie'nin işinde
neye bakacakları belirsizdi
515
00:38:27,139 --> 00:38:32,519
çünkü bunu açıklamazlar.
İki müfettiş birbirini bile tanımıyordu.
516
00:38:34,688 --> 00:38:38,400
Yeni mezun olmuş bu iki müfettiş
hiç vakit kaybetmedi
517
00:38:38,484 --> 00:38:42,071
ve şirketteki tek bağlantıları olan
Bernie Madoff'la görüştü.
518
00:38:42,905 --> 00:38:44,907
Sonuçta karizmatik bir adamdı.
519
00:38:44,990 --> 00:38:48,369
Onlara hikâyeler anlatıyor,
onlarla şakalaşıyordu.
520
00:38:49,244 --> 00:38:51,413
Bir noktada onlara
521
00:38:51,497 --> 00:38:55,876
SEC'nin yeni başkan adayları arasında
olduğunu söyledi.
522
00:38:57,127 --> 00:39:01,715
Bu iki toy müfettiş ve patronları arasında
bir e-posta yazışması geçmiş.
523
00:39:01,799 --> 00:39:03,008
Patronları şakayla
524
00:39:03,092 --> 00:39:07,054
"Bernie, SEC'nin başına geçince
belki yardımcısı olursunuz" diyor.
525
00:39:08,889 --> 00:39:11,183
En başından ona hayran kaldılar.
526
00:39:11,266 --> 00:39:15,729
Bernie Madoff'la bir odada
keyifli bir şekilde oturup
527
00:39:15,813 --> 00:39:20,818
SEC'yle ilgili
hiç bilmedikleri şeyleri öğrenirken
528
00:39:20,901 --> 00:39:24,780
yapmaları gereken işe odaklanmaları
çok zordu.
529
00:39:26,740 --> 00:39:28,409
Ofiste soruşturma geçirirken
530
00:39:28,492 --> 00:39:31,787
Bernie'nin tuhaf davranacağını
herkes biliyordu.
531
00:39:34,248 --> 00:39:36,083
Her şeyi izlerdi.
532
00:39:36,166 --> 00:39:37,918
Onları takip ederdi.
533
00:39:40,879 --> 00:39:42,548
Tek bir yerde kalmalarını,
534
00:39:43,257 --> 00:39:48,011
gözümüzü onlardan ayırmamızı istedi.
535
00:39:48,095 --> 00:39:52,641
Nüsha çıkarmak istediklerinde
hemen yardım etmeyi önerirdik
536
00:39:52,724 --> 00:39:55,394
ve nüshasını çıkardıkları şeyi
not ederdik.
537
00:39:59,731 --> 00:40:02,401
Ona Bay Şüpheci derdim.
538
00:40:02,484 --> 00:40:07,823
Sadece denetleme yapıyorlardı
ama Madoff tabii ki çok endişeliydi.
539
00:40:09,992 --> 00:40:15,038
SEC müfettişleri
Madoff'un hesap ilişkilerini,
540
00:40:15,122 --> 00:40:19,084
işlemlerini ve belgeleri inceledikçe
541
00:40:19,668 --> 00:40:24,423
Madoff'un baştaki sevecen
ve cana yakın tavrı kaybolmaya başladı.
542
00:40:26,508 --> 00:40:28,844
İki türlü davranıyordu.
543
00:40:28,927 --> 00:40:32,556
Madoff'un arzuladığı şeylere baktıklarında
544
00:40:33,557 --> 00:40:38,061
dost canlısı davranıyor,
sohbet ediyor ve onları pohpohluyordu.
545
00:40:38,145 --> 00:40:42,983
Arzulamadığı şeylere, başka şeylere,
Ponzi sistemine baktıklarında
546
00:40:43,066 --> 00:40:44,985
çok tedirgin oluyordu.
547
00:40:45,068 --> 00:40:47,404
Onları front-running'e yönlendiriyordu.
548
00:40:48,113 --> 00:40:50,073
Front-running piyasa yapıcılıkta,
549
00:40:50,157 --> 00:40:54,578
komisyon işinde kullanılan
bir tür insider trading'dir.
550
00:40:54,661 --> 00:40:59,249
Piyasayı etkileyerek
daha çok getiri elde etmeyi amaçlar.
551
00:41:00,709 --> 00:41:04,004
Buna odaklanmalarını istedi
çünkü Madoff bunu yapmıyordu.
552
00:41:04,505 --> 00:41:07,382
Aslında ofisi dinlemeyi düşünüyordu.
553
00:41:09,009 --> 00:41:11,512
Onun yerine şöyle yaptı.
554
00:41:11,595 --> 00:41:15,265
İki genç müfettiş
öğle yemeği için dışarı çıkınca
555
00:41:15,766 --> 00:41:19,394
Bernie camlı konferans salonuna dalarak
556
00:41:19,478 --> 00:41:22,814
müfettişlerin çantalarını karıştırdı.
557
00:41:24,149 --> 00:41:29,321
Ellerinde Erin Arvedlund
ve Michael Ocrant'un yazdığı
558
00:41:29,404 --> 00:41:32,157
ilk araştırma yazıları olduğunu gördü.
559
00:41:32,241 --> 00:41:34,159
Bu yazıda sorulan şey şuydu.
560
00:41:34,243 --> 00:41:37,829
Bernie'ye ait fonun getirisi
gerçek olamayacak kadar iyi mi?
561
00:41:41,208 --> 00:41:46,213
Ponzi sistemini araştırabileceklerini
öğrenmiş oldu.
562
00:41:49,383 --> 00:41:51,009
Bernie çok öfkelendi.
563
00:41:52,511 --> 00:41:53,887
Onlarla yüzleşti.
564
00:41:53,971 --> 00:41:55,722
"Ne arıyorsunuz?" diye sordu.
565
00:41:56,223 --> 00:42:02,729
Biraz oyalanıp sonunda şunu söylediler.
"Yatırım fonları."
566
00:42:02,813 --> 00:42:06,733
"Yatırım fonlarıyla işinizi
merak ediyoruz."
567
00:42:10,237 --> 00:42:16,201
"Bunu yıllar önce
patronunuzla hallettim" dedi.
568
00:42:17,160 --> 00:42:18,829
"Her şeyden haberleri var.
569
00:42:20,414 --> 00:42:23,333
Bakın, yatırım fonu işletmiyorum.
570
00:42:23,959 --> 00:42:29,715
Defalarca açıkladığım üzere
yatırım fonları adına işlem yapıyorum.
571
00:42:29,798 --> 00:42:31,925
Washington'ı arayın. Açıklarlar."
572
00:42:37,222 --> 00:42:40,434
Bir anda müfettişlerin hevesini kaçırdı.
573
00:42:43,312 --> 00:42:47,190
SEC'de olanları
onlardan daha iyi biliyordu.
574
00:42:47,274 --> 00:42:49,109
Kısa süre sonra da
575
00:42:49,192 --> 00:42:53,196
Bernie Madoff'un
yanlış bir şey yaptığına dair
576
00:42:53,280 --> 00:42:57,534
hiçbir kanıt olmadığına karar vererek
soruşturmayı kapadılar.
577
00:42:59,786 --> 00:43:03,790
SEC'deki hiç kimseye
bu durumdan bahsedilmedi.
578
00:43:10,631 --> 00:43:12,841
Madoff'un kusursuz bir öz geçmişi vardı.
579
00:43:14,134 --> 00:43:17,846
Çok başarılı giden
meşru bir aracılık şirketi vardı.
580
00:43:17,929 --> 00:43:21,808
Herkes sektörde böyle güçlü
ve itibarlı birinin
581
00:43:21,892 --> 00:43:25,312
çalmaya tenezzül etmeyeceğini düşünüyordu.
582
00:43:25,854 --> 00:43:28,940
Bu beni kızdırdı
çünkü Ponzi sistemi olduğunu biliyordum.
583
00:43:29,441 --> 00:43:32,861
PALAVRA!!
584
00:43:37,658 --> 00:43:40,577
440 milyon dolar nasıl yok olur?
585
00:43:40,661 --> 00:43:42,454
SEC, Connecticut Baş Savcısı
586
00:43:42,537 --> 00:43:46,792
ve çok sayıda öfkeli yatırımcı
bu sorunun cevabını arıyor.
587
00:43:46,875 --> 00:43:49,461
Eski CEO Samuel Israel
588
00:43:49,544 --> 00:43:52,714
komplo ve dolandırıcılık suçlarını
kabul etti.
589
00:43:52,798 --> 00:43:57,135
Mahkemede bu işi bilerek yaptığını,
bunun yanlış olduğunu itiraf etti.
590
00:43:59,137 --> 00:44:01,890
2005 yazının sonunda
591
00:44:02,683 --> 00:44:05,811
Ponzi sistemi işlettiği ortaya çıkan
592
00:44:05,894 --> 00:44:10,148
havalı bir yatırım fonu müdürü yüzünden
593
00:44:10,232 --> 00:44:13,610
Wall Street deprem yaşadı.
594
00:44:14,403 --> 00:44:19,408
Bu olay yatırım fonu yatırımcıları için
büyük bir şok oldu.
595
00:44:21,034 --> 00:44:25,414
Madoff'un yatırım danışmanlığı işine
para girişi yavaşladı.
596
00:44:25,497 --> 00:44:27,457
Para çıkışı hızlandı.
597
00:44:27,999 --> 00:44:31,712
Bernie yakında
nakit sıkışıklığı yaşayacaktı.
598
00:44:33,964 --> 00:44:38,552
Ponzi sistemini destekleyen
banka hesabı olan JP Morgan hesabında
599
00:44:38,635 --> 00:44:41,513
son 13 milyon doları kalmıştı.
600
00:44:42,514 --> 00:44:48,770
Üstelik 100 milyon dolardan fazla
ödeme talebi vardı.
601
00:44:48,854 --> 00:44:53,608
En büyük müşterilerinden,
bilhassa da Jeffry Picower'dan borç istedi
602
00:44:53,692 --> 00:44:57,904
ve Picower kısa sürede
125 milyon dolar sağladı.
603
00:45:00,449 --> 00:45:02,534
Bernie tamamen
Picower'a bağımlı hâle geldi
604
00:45:02,617 --> 00:45:05,370
çünkü nakit sıkıntısı yaşadığında
605
00:45:05,454 --> 00:45:08,749
ve Ponzi sistemi ortaya çıkacak olduğunda
606
00:45:08,832 --> 00:45:12,711
Jeff Picower
işin batmaması için para yatırdı.
607
00:45:14,713 --> 00:45:17,132
Bir de Sonja Kohn vardı.
608
00:45:19,259 --> 00:45:22,804
Kendisi Avusturyalı, güçlü bir bankacıydı.
609
00:45:22,888 --> 00:45:28,101
Bernie'nin ofisine girdiğinde
herkesi titrek sesiyle eğlendiren
610
00:45:28,185 --> 00:45:33,148
ve bolca nakit getiren
Viyana'lı bir hanımefendiydi.
611
00:45:33,231 --> 00:45:36,651
Onu Madoff'un kadın versiyonu olarak
görenler vardı.
612
00:45:36,735 --> 00:45:39,988
Madoff için para toplamakla kalmıyordu,
613
00:45:40,071 --> 00:45:43,533
tuhaf bir şekilde
Bernie Madoff'a çok benziyordu.
614
00:45:44,034 --> 00:45:46,328
Görünüşte kardeş gibiydiler.
615
00:45:46,953 --> 00:45:50,540
Onunla birçok kez karşılaştım.
Çok hoş bir kadındı.
616
00:45:51,458 --> 00:45:53,919
Sıradan bir büyükanne gibiydi.
617
00:45:55,212 --> 00:45:58,548
Kıyafetinde mutlaka
dikkat çeken bir şey olurdu.
618
00:45:58,632 --> 00:46:01,092
Bir keresinde kürk bir yelekle gelmişti.
619
00:46:02,427 --> 00:46:04,554
Bunu nereden bulmuş diye düşündüm.
620
00:46:05,347 --> 00:46:08,266
Madoff'un ofisine girerdi.
Madoff onu beklerdi.
621
00:46:08,350 --> 00:46:10,393
Hep kapıyı kapatırlardı.
622
00:46:10,477 --> 00:46:12,479
Bunu herkese yapmazdı.
623
00:46:12,979 --> 00:46:16,358
Sohbet ederlerdi.
Ne konuştuklarını bilmezdim.
624
00:46:17,609 --> 00:46:21,488
Tüm Avrupa'da bir fon ağı kurmuştu.
625
00:46:21,571 --> 00:46:24,741
Bunların en önemlisi Herald Fonu'ydu.
626
00:46:24,825 --> 00:46:26,243
Şunu söylemek mümkün.
627
00:46:26,326 --> 00:46:30,956
Herald Fonu olmasaydı
o yıl Bernie'nin işi biterdi.
628
00:46:31,039 --> 00:46:35,126
Sonja Kohn'un
sadece o fonla getirdiği para
629
00:46:35,210 --> 00:46:39,256
Bernie'yi krizden çıkardı
ve toparlanmasını sağladı.
630
00:46:40,215 --> 00:46:46,263
Bernie Madoff için milyonlar,
sonunda milyarlar getiren bir ortaklık
631
00:46:46,346 --> 00:46:48,932
böylece başlamış oldu.
632
00:46:49,015 --> 00:46:52,561
Sonja Kohn da güzel bir pay aldı.
633
00:46:53,812 --> 00:46:57,023
Medici Bank adlı bir kuruluş kurdu.
634
00:46:57,691 --> 00:47:03,113
Adına bakıldığında
görkemli ve köklü bir kuruma benziyordu
635
00:47:03,196 --> 00:47:05,031
ama yeni kurulmuştu.
636
00:47:06,867 --> 00:47:10,704
Ama dünyanın o zamanki gidişatı,
637
00:47:10,787 --> 00:47:13,790
filizlenen küreselleşme
638
00:47:13,874 --> 00:47:17,002
ve özellikle Avrupa'daki bankaların
639
00:47:17,085 --> 00:47:21,131
küresel arenada rekabet için
büyüme isteği sebebiyle
640
00:47:22,048 --> 00:47:24,384
minik Medici Bank
641
00:47:24,467 --> 00:47:28,597
dev Avusturya Bank'tan
ufak bir yatırım almayı başardı.
642
00:47:30,599 --> 00:47:32,392
Avusturya Bank'ı daha sonra
643
00:47:32,475 --> 00:47:37,564
kendisinden çok daha büyük bir banka olan
İtalyan dev UniCredit devraldı.
644
00:47:38,315 --> 00:47:41,526
Böylece kendi başına bir şey yapmadan
645
00:47:41,610 --> 00:47:48,408
müthiş Avrupa bankacılığının
bir parçası hâline geldi.
646
00:47:48,992 --> 00:47:52,746
Bernie bu yabancı kurumlara
sırtını dayayarak
647
00:47:52,829 --> 00:47:56,833
dünyanın her yerinde
648
00:47:56,917 --> 00:48:00,712
insanların cüzdanlarına ulaşmayı başardı.
649
00:48:01,671 --> 00:48:03,173
Bildiğim kadarıyla
650
00:48:03,256 --> 00:48:06,259
hiçbir büyük Ponzi sistemi
bunu daha önce başaramadı.
651
00:48:07,177 --> 00:48:12,307
Bu ürünü farklı ülkelerdeki
sayısız müşteriye satmaya çalışan
652
00:48:12,390 --> 00:48:14,726
binlerce insan vardı.
653
00:48:14,809 --> 00:48:17,812
Sadece ABD'de 79 fon vardı.
654
00:48:17,896 --> 00:48:19,606
Avrupa'da 200'ün üzerindeydi.
655
00:48:21,441 --> 00:48:26,196
Tüm büyük Fransız, Alman,
İsviçre, İngiliz bankaları
656
00:48:26,279 --> 00:48:29,449
Bernie Madoff'u
peynir ekmek gibi satmaya çalıştı.
657
00:48:31,326 --> 00:48:36,373
Ne yazık ki bir olay böyle büyüyünce,
milyarlarca dolarlık bir risk olunca
658
00:48:36,456 --> 00:48:40,335
kimse kralın çıplak olduğunu
görmek istemez.
659
00:48:49,844 --> 00:48:53,890
Ona parayı verenler hiçbir şey sormuyordu
660
00:48:53,974 --> 00:48:56,893
çünkü ay sonunda gelen para
hoşlarına gidiyordu.
661
00:48:57,477 --> 00:49:00,730
Bu, altın bir kelepçe hâline geldi.
662
00:49:01,398 --> 00:49:03,900
Yatırım fonu müdürleri
663
00:49:03,984 --> 00:49:08,989
açıklama yapmadığı için,
inceleme yaptırmadığı için
664
00:49:09,072 --> 00:49:13,076
ve normalde bariz uyarı işaretleri olan
diğer konular için
665
00:49:13,159 --> 00:49:16,121
Bernie'yle yüzleşmekten çekiniyordu.
666
00:49:18,540 --> 00:49:21,459
Para nerede?
Varlıklar nerede? Kim tutuyor?
667
00:49:22,043 --> 00:49:23,878
Bankada mı? Nerede?
668
00:49:24,713 --> 00:49:26,840
Denetçin kim? Hesaplarını kim inceliyor?
669
00:49:27,924 --> 00:49:31,970
Bu soruların sorulmaması
beni çok korkutuyor
670
00:49:32,679 --> 00:49:36,099
ama işin üzücü yanı
bunun beni hiç şaşırtmaması.
671
00:49:36,808 --> 00:49:42,105
Müşterilerine karşı
güvene dayalı bir sorumlulukları vardı
672
00:49:42,188 --> 00:49:45,734
ama Wall Street'te
başkasına karşı yükümlülükleri olanların
673
00:49:45,817 --> 00:49:52,240
aslında kendilerine karşı
yükümlü olduklarını defalarca görmedik mi?
674
00:49:55,243 --> 00:49:57,412
Büyük bir bankada oturuyordum.
675
00:49:57,495 --> 00:50:00,999
Birinci sınıf inceleme süreçlerini
etraflıca anlatıyorlardı
676
00:50:01,082 --> 00:50:02,876
ama Madoff'u pazarlıyorlardı.
677
00:50:04,461 --> 00:50:08,048
Bariz bir dolandırıcılıktan
habersiz olmaları
678
00:50:08,131 --> 00:50:10,050
bana inanılmaz geldi.
679
00:50:14,512 --> 00:50:20,101
Harry sektörde temizlik olması için
SEC'ye başvurmuştu.
680
00:50:23,646 --> 00:50:28,026
Sonra tek bir hedefe odaklandı,
gözü başka bir şey görmedi.
681
00:50:29,944 --> 00:50:33,448
Bu yüzden beş yıl ısrar ettik.
682
00:50:34,824 --> 00:50:37,786
Mahallede bisiklete binen çocuklar vardır.
683
00:50:37,869 --> 00:50:42,791
Bir tane ufak köpek gelir, size havlar,
sizi bileğinizden ısırır ve bırakmaz.
684
00:50:42,874 --> 00:50:45,877
Siz pedal çevirdikçe köpek de döner.
685
00:50:45,960 --> 00:50:50,256
Harry işte bu hikâyedeki köpeğe benziyor.
686
00:50:50,340 --> 00:50:52,759
Bir tuttu mu bırakmaz.
687
00:50:58,014 --> 00:51:03,019
SEC New York Şubesi
Bölüm Şefi Meaghan Cheung'a
688
00:51:03,103 --> 00:51:07,023
7 Kasım Pazartesi
13.49'da attığım e-postanın başlığı şöyle.
689
00:51:07,107 --> 00:51:10,110
"Dünyanın En Büyük Fonu
Aslında Dolandırıcılık."
690
00:51:12,278 --> 00:51:15,323
Harry Markopolos 2005'te geldi.
691
00:51:15,406 --> 00:51:20,036
Elindeki uzun belgede
yaklaşık 30 tehlike işareti vardı.
692
00:51:21,037 --> 00:51:23,123
Harry'nin öne sürdüğü şey şuydu.
693
00:51:23,206 --> 00:51:26,626
Bernie Madoff'un
kullandığını söylediği işlem stratejisinin
694
00:51:26,709 --> 00:51:29,754
böyle getiri getiremeyeceğini
iddia ediyordu.
695
00:51:29,838 --> 00:51:33,341
"Rakamlara bakın. Sunduklarına bakın.
696
00:51:33,424 --> 00:51:36,511
Söylediği hacimde işlem yapması
mümkün değil."
697
00:51:37,512 --> 00:51:40,932
Bernie'nin yaptığını iddia ettiği
opsiyon işlemleri tek bir yerdeydi.
698
00:51:41,015 --> 00:51:47,647
O borsada ortalama her ay
sadece 1,5 milyarlık opsiyon işlemi vardı.
699
00:51:47,730 --> 00:51:49,816
Bernie'ye bunun birkaç katı gerekiyordu.
700
00:51:50,525 --> 00:51:52,318
Ortada böyle bir şey yoktu.
701
00:51:53,278 --> 00:51:56,698
Madoff'un firmasında
bağımsız bir denge ve denetleme yoktu.
702
00:51:56,781 --> 00:51:58,950
Bu da tehlike işaretiydi.
703
00:51:59,033 --> 00:52:01,327
Bernie'nin kardeşi uyum müdürüydü.
704
00:52:01,411 --> 00:52:03,538
Yani her şey ailenin kontrolündeydi.
705
00:52:03,621 --> 00:52:06,249
Dolandırıcılığa dair
çok bariz bir işaretti.
706
00:52:06,332 --> 00:52:07,333
İnanılmazdı.
707
00:52:08,543 --> 00:52:13,506
Bariz tehlike işaretlerinden biri
karşı tarafın olmamasıydı.
708
00:52:13,590 --> 00:52:16,885
Her işlemde o işlemin bir ortağı
veya karşı tarafı vardır.
709
00:52:16,968 --> 00:52:21,556
Hiç kimse Madoff'un işlemlerinde
karşı taraf bulamadı.
710
00:52:22,140 --> 00:52:27,854
30, 40, 50 milyar dolarlık işlem yaptığını
iddia ediyor. Karşı tarafı olması lazım.
711
00:52:29,147 --> 00:52:36,112
O dönem Harry Markopolos'un sunduğu
çok sayıda kanıt sayesinde
712
00:52:36,196 --> 00:52:39,616
SEC kapsamlı bir soruşturma yürütmeye
karar verdi.
713
00:52:47,707 --> 00:52:50,668
2005'teki soruşturmasının aksine,
714
00:52:51,586 --> 00:52:54,130
fonun müşterilerini inceleyeceklerdi.
715
00:52:54,214 --> 00:53:00,345
Sözde işlem yaptığı müşterilerini
iyice araştırıp bilgi toplayacaklardı.
716
00:53:01,846 --> 00:53:05,308
Bernie Madoff'la
yıllardır iş yapan insanların kapılarını
717
00:53:05,391 --> 00:53:07,060
çalmaya başladılar.
718
00:53:08,144 --> 00:53:11,314
Fairfield Greenwich fonunu aradılar.
719
00:53:14,442 --> 00:53:16,527
Bernie Madoff bunu öğrendi.
720
00:53:16,611 --> 00:53:19,948
Bernie Madoff'la
Fairfield'ın uyum müdürü arasında
721
00:53:20,031 --> 00:53:22,659
bir telefon görüşmesi geçti.
722
00:53:22,742 --> 00:53:28,665
Bernie, uyum müdürüne
SEC'ye ne diyeceğini anlatıyordu.
723
00:53:29,582 --> 00:53:32,877
Öncelikle bu konuşma hiç gerçekleşmedi.
Tamam mı?
724
00:53:33,628 --> 00:53:34,587
Evet, tabii.
725
00:53:34,671 --> 00:53:38,132
Komisyon soru sorduğunda
726
00:53:38,216 --> 00:53:40,593
bilgi toplamaya çalışır.
727
00:53:41,135 --> 00:53:48,101
Nasıl iş yaptığımız konusunda
ne kadar az şey bilirsen o kadar iyi.
728
00:53:48,184 --> 00:53:49,143
Onlara şöyle de.
729
00:53:49,227 --> 00:53:53,940
"Madoff 45 yıldır bu işi yapıyor.
Tanınmış bir aracı.
730
00:53:54,023 --> 00:53:58,152
Her şeyi doğru yaptığını varsayıyoruz."
731
00:53:59,237 --> 00:54:03,658
Bu uyum müdürüyle görüştüklerinde
SEC'nin şüpheleri vardı.
732
00:54:03,741 --> 00:54:08,788
Ona akıl verildiğini düşündüler
ama bu, soruşturmalarını etkilemedi.
733
00:54:11,541 --> 00:54:14,043
Bernie Madoff için iş çok ileri gitmişti.
734
00:54:14,127 --> 00:54:17,964
Bu durum onu rahatsız etmeye başladı.
735
00:54:18,047 --> 00:54:19,799
Peki ne mi yaptı?
736
00:54:20,675 --> 00:54:24,512
SEC'ye telefon açarak
onlarla görüşmek istediğini söyledi.
737
00:54:27,765 --> 00:54:30,059
Öyle de yaptı. Üstelik tek başına.
738
00:54:30,560 --> 00:54:35,398
Yanında avukat ordusu
veya tek bir çalışan yoktu.
739
00:54:35,481 --> 00:54:39,235
Çantasını taşıyan biri yoktu.
Bu, Wall Street'te bir ilkti.
740
00:54:40,153 --> 00:54:43,614
SEC'nin New York ofisine geldi.
741
00:54:45,825 --> 00:54:51,289
"Bana istediğiniz soruyu sorun.
Ne bilmek istiyordunuz?"
742
00:54:53,041 --> 00:54:54,208
Onu sıkıştırdılar.
743
00:54:54,292 --> 00:54:59,339
"Stratejinizdeki opsiyon işlemlerini
nerede yapıyorsunuz?"
744
00:55:01,215 --> 00:55:04,218
Banka listesi çıkardı.
745
00:55:04,302 --> 00:55:10,641
"Takas merkezi hesabınızı
kontrol etmek istiyoruz" dediler.
746
00:55:12,018 --> 00:55:13,978
Yapılan her işlemde
747
00:55:14,062 --> 00:55:18,399
işlemin bir kaydı
DTC adlı bağımsız bir kurumda tutulur.
748
00:55:18,483 --> 00:55:21,611
Düzenleyiciler ve diğerleri
749
00:55:21,694 --> 00:55:25,573
bu sayede işlemlerin gerçek olup olmadığı
kontrol eder.
750
00:55:26,824 --> 00:55:31,037
"Kontrol edebilmemiz için
hesap numaran lazım" dediler.
751
00:55:33,539 --> 00:55:34,707
Bir kâğıda yazdı.
752
00:55:35,750 --> 00:55:38,127
O cuma öğleden sonra
753
00:55:38,211 --> 00:55:43,299
hangi opsiyonların olduğunu sormak için
o bankaları arasalardı
754
00:55:43,383 --> 00:55:45,301
veya sözde olması gereken
755
00:55:45,385 --> 00:55:49,722
ama aslında olmayan
milyarlarca dolarlık varlığı bulmak için
756
00:55:49,806 --> 00:55:54,727
takas merkezi hesabını kontrol etselerdi
yaptığı dolandırıcılık son bulurdu.
757
00:55:56,729 --> 00:55:57,814
İşi biterdi.
758
00:55:58,856 --> 00:56:01,109
Bernie'nin aklından ne geçti bilmem
759
00:56:01,192 --> 00:56:04,612
ama onlara bir kâğıt parçası uzatarak
760
00:56:05,822 --> 00:56:07,031
çıkıp gitti.
761
00:56:09,909 --> 00:56:11,577
Tüm hafta sonu boyunca
762
00:56:11,661 --> 00:56:14,455
foyasının ne zaman ortaya çıkacağına
kafa yordu.
763
00:56:16,749 --> 00:56:17,667
Pazartesi oldu,
764
00:56:18,292 --> 00:56:19,168
salı oldu,
765
00:56:19,752 --> 00:56:20,795
çarşamba oldu.
766
00:56:24,966 --> 00:56:27,135
Foyası hiç ortaya çıkmadı.
767
00:56:31,848 --> 00:56:33,307
Soruları sordular.
768
00:56:33,391 --> 00:56:37,353
Bilgi ve hesap numarasını aldılar
ama hiçbir zaman aramadılar.
769
00:56:39,939 --> 00:56:42,358
İnanılır gibi değil
770
00:56:42,442 --> 00:56:49,073
ama sorguladığımız,
yeminli ifadelerini aldığımız kişilerden
771
00:56:49,157 --> 00:56:53,494
bu konuda mantıklı bir cevap alamadım.
772
00:56:54,370 --> 00:56:56,456
Unuttular. Gözden kaçırdılar.
773
00:56:57,540 --> 00:56:59,709
Bu hiç mantıklı gelmiyor.
774
00:57:03,546 --> 00:57:06,716
SEC, Madoff'un işlemlerini
defalarca inceledi,
775
00:57:06,799 --> 00:57:11,012
denetledi, soruşturdu,
araştırdı, analiz etti
776
00:57:11,095 --> 00:57:14,807
ama asla kapsamlı bir soruşturma
veya inceleme gerçekleştirmedi.
777
00:57:14,891 --> 00:57:18,811
Bariz dolandırıcılığı ortaya çıkaramadı.
778
00:57:20,104 --> 00:57:25,485
Sadece yatırım danışmanlığı konusunda
yanlış bilgi verdiği sonucuna vardılar.
779
00:57:29,113 --> 00:57:33,993
Harry'nin SEC'ye sunduğu belgede
29 tehlike işareti vardı.
780
00:57:34,076 --> 00:57:36,037
Bunlar ima değildi.
781
00:57:36,954 --> 00:57:40,708
Her şey eksiksiz bir şekilde anlatıldı
ama görmezden geldiler.
782
00:57:43,044 --> 00:57:47,256
Onlara altın tepside sundum
ama Ponzi sistemini görmediler.
783
00:57:48,716 --> 00:57:52,470
İşin acı yanı
Madoff'a karşı eyleme geçmiş olmalarıydı.
784
00:57:52,553 --> 00:57:53,930
2006 yazında
785
00:57:55,264 --> 00:57:57,475
yatırım danışmanı kaydını yaptılar.
786
00:58:00,144 --> 00:58:03,648
Madoff gelecekteki kurbanlarında
bunu kullandı.
787
00:58:04,315 --> 00:58:07,860
"SEC buraya geldi
ama bana temiz raporu verdi" dedi.
788
00:58:09,987 --> 00:58:12,532
Yatırımcılar bunu teyit olarak gördü.
789
00:58:13,533 --> 00:58:16,118
"Madoff'a daha çok para yatıralım.
Sağlam biri."
790
00:58:17,912 --> 00:58:19,080
2006 yılıyla
791
00:58:19,163 --> 00:58:22,124
çöküşün başladığı yıl olan 2008 arası
son dönemde
792
00:58:24,085 --> 00:58:28,256
ne yazık ki milyarlarca dolar aktarıldı.
793
00:58:28,839 --> 00:58:31,676
O dönem büyük tutsat balonu yaşandı.
794
00:58:31,759 --> 00:58:36,931
2006, 2007 ve 2008 yılları altın çağdı.
795
00:58:37,014 --> 00:58:40,059
Çok kolay bir şekilde para kazanılıyordu.
796
00:58:41,602 --> 00:58:44,313
Muhteşem bir dönemdi
797
00:58:45,773 --> 00:58:49,610
ve Madoff bundan yararlandı.
798
00:58:49,694 --> 00:58:52,071
2006'da dolandırıcılığa son verilseydi
799
00:58:52,154 --> 00:58:55,658
yatırımcıların milyarlarca dolarlık zararı
önlenmiş olurdu.
800
00:58:57,785 --> 00:58:58,953
Ama son vermediler.
801
00:58:59,036 --> 00:59:03,624
Bu dolandırıcılık
çöküşüne kadar devam etti.
802
00:59:05,626 --> 00:59:07,587
Madoff'u ekibim durdurmadı.
803
00:59:07,670 --> 00:59:10,047
Madoff'u hükûmet durdurmadı.
804
00:59:10,881 --> 00:59:13,593
2008'de piyasalar çöktüğü için o da çöktü.
805
00:59:14,719 --> 00:59:17,972
Şok dalgaları
dünyadaki tüm borsaları vurdu. Hisseler…
806
00:59:18,055 --> 00:59:22,059
Dow 778 puan düşerek tarihteki en kötü…
807
00:59:22,143 --> 00:59:26,480
Korku ve kaosla dolu bu çılgınlık
her yere hâkim olmaya başladı.
808
00:59:26,564 --> 00:59:29,066
Wall Street'in temelleri sarsılıyor.
809
00:59:29,150 --> 00:59:32,111
Bu büyük çaplı bir kriz
ve başlamış durumda…
810
00:59:32,194 --> 00:59:36,240
Para çekim talepleri yağmaya başladı.
811
00:59:37,116 --> 00:59:39,243
Arkası kesilmedi.
812
00:59:40,328 --> 00:59:41,829
Bir çığa dönüştü.
813
00:59:41,912 --> 00:59:44,999
Amerikan ekonomisi
yüzyılda yaşanan bir kriz yaşıyor…
814
00:59:45,082 --> 00:59:46,917
Bu, tehlike sinyaliydi.
815
00:59:47,501 --> 00:59:49,795
Bernie'nin parası bitiyordu.
816
00:59:56,844 --> 01:00:00,348
SONJA KOHN
MADOFF'LA İLGİLİ TÜM SUÇLARI İNKÂR ETTİ.
817
01:00:00,431 --> 01:00:03,017
TEZGÂHIN BİR KURBANI OLDUĞUNU SÖYLEDİ.
818
01:00:03,100 --> 01:00:05,186
İNGİLİZ MAHKEMESİ 2013'TE
819
01:00:05,269 --> 01:00:10,191
KOHN'UN DÜRÜSTLÜĞÜNE HALEL GELMEDİĞİNE
KARAR VERDİ.
820
01:01:59,008 --> 01:02:04,013
Alt yazı çevirmeni: Mustafa Üneşi