1
00:00:07,550 --> 00:00:12,847
14 KWIETNIA 2021
2
00:00:13,347 --> 00:00:17,643
Powinniśmy wspomnieć o wiadomości
przekazanej przez Associated Press.
3
00:00:17,727 --> 00:00:21,856
Twórca największej piramidy finansowej
w historii USA, Bernie Madoff,
4
00:00:21,939 --> 00:00:24,942
zmarł dziś w więzieniu w wieku 82 lat.
5
00:00:30,490 --> 00:00:36,496
Bernie został po śmierci skremowany.
6
00:00:38,790 --> 00:00:41,459
Judaizm jest przeciwny kremacji.
7
00:00:41,542 --> 00:00:45,671
Wierzymy, że nasze ciała
nie należą do nas.
8
00:00:45,755 --> 00:00:49,050
Ciało należy do Boga,
więc mamy mu je zwrócić.
9
00:00:49,133 --> 00:00:52,345
Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz.
10
00:00:54,180 --> 00:00:56,641
Prawdziwy zwrot akcji jest taki,
11
00:00:56,724 --> 00:00:59,894
że szczątki tego człowieka
12
00:00:59,977 --> 00:01:04,357
ciągle leżą w pojemniku
w kancelarii jakiegoś prawnika,
13
00:01:05,316 --> 00:01:09,695
bo rodzina odmawia odbioru prochów.
14
00:01:10,780 --> 00:01:13,658
Rozumiem ich, ale to bolesne.
15
00:01:14,659 --> 00:01:16,869
Na pewno mają też dobre wspomnienia.
16
00:01:17,495 --> 00:01:21,916
Są na niego tak wściekli,
że złość zostanie z nimi na zawsze.
17
00:01:24,127 --> 00:01:28,089
Nawet morderców się chowa.
18
00:01:28,172 --> 00:01:29,507
Dostają pochówek.
19
00:01:30,383 --> 00:01:34,053
Zasłużył na to, niezależnie od tego,
jak złym był człowiekiem.
20
00:01:34,137 --> 00:01:35,179
A był zły.
21
00:01:38,349 --> 00:01:43,229
Rodzina nie chce mieć z nim związku.
22
00:01:45,773 --> 00:01:48,067
Kto chciałby być związany
23
00:01:48,151 --> 00:01:52,238
z prochami potwora,
24
00:01:52,321 --> 00:01:56,868
który bez skrupułów
niszczył ludziom życia.
25
00:02:20,975 --> 00:02:23,603
MADOFF: POTWÓR Z WALL STREET
26
00:02:28,816 --> 00:02:31,277
Na początku 2007 roku
27
00:02:31,360 --> 00:02:35,448
Bernie Madoff musiał patrzeć
na poprzednie dwa lata, myśląc:
28
00:02:35,531 --> 00:02:38,159
„Nie sądziłem, że przetrwam, a jednak”.
29
00:02:38,242 --> 00:02:43,581
Dzięki pomocy funduszy powiązanych
i nieudolnych śledczych z SEC
30
00:02:43,664 --> 00:02:48,836
dotarł do 2007 roku
z głównym funduszem pełnym pieniędzy.
31
00:02:49,462 --> 00:02:54,759
Regularnie latał prywatnym samolotem
do domu na południu Francji,
32
00:02:54,842 --> 00:02:57,220
gdzie bawił się nowym jachtem.
33
00:02:57,720 --> 00:02:59,263
Żył na całego,
34
00:02:59,889 --> 00:03:03,267
ale nie tylko Bernie i Ruth Madoffowie
35
00:03:03,351 --> 00:03:07,772
zyskiwali na tym wyjątkowym roku.
36
00:03:09,232 --> 00:03:12,276
W Nowym Jorku Madoff zadbał o to,
37
00:03:12,360 --> 00:03:18,074
żeby zaufani podwładni z 17. piętra
mieli udział w zyskach.
38
00:03:19,242 --> 00:03:24,789
Podwoił pensję Franka DiPascaliego
z dwóch do czterech milionów.
39
00:03:24,872 --> 00:03:30,211
Frank kupił nową łódź,
o czym zawsze marzył.
40
00:03:30,294 --> 00:03:33,881
Annette Bongiorno
też dostała dużą podwyżkę.
41
00:03:33,965 --> 00:03:38,469
Ten rok wypełniały kolejne luksusy
42
00:03:39,553 --> 00:03:44,225
i entuzjazm związany z faktem,
43
00:03:45,059 --> 00:03:48,145
że wreszcie byli u szczytu Wall Street.
44
00:03:52,108 --> 00:03:54,860
Wall Street zasadza się na koncepcji,
45
00:03:54,944 --> 00:03:59,573
o której często zapominają
organy regulacyjne i akademia.
46
00:03:59,657 --> 00:04:02,451
Wall Street działa dla zysku.
47
00:04:04,578 --> 00:04:08,958
Czyjś zysk jest stratą kogoś innego.
48
00:04:11,794 --> 00:04:15,256
W 2008 roku
49
00:04:15,339 --> 00:04:17,883
światowa gospodarka była na krawędzi.
50
00:04:19,844 --> 00:04:23,055
Problemy na rynku mieszkaniowym
zdominowały wiadomości.
51
00:04:23,139 --> 00:04:25,683
Mamy coraz więcej dowodów na to,
52
00:04:25,766 --> 00:04:28,894
jak poważna jest sytuacja w kraju.
53
00:04:28,978 --> 00:04:34,025
Brokerzy hipoteczni sprzedawali domy
dzięki „kłamliwym pożyczkom”
54
00:04:34,108 --> 00:04:36,569
przyznawanym klientom bez dochodów.
55
00:04:36,652 --> 00:04:41,198
Ci ludzie nie rozumieli hipotek
i nie mieli na nie pieniędzy.
56
00:04:42,241 --> 00:04:45,661
Banki inwestycyjne brały pożyczki,
57
00:04:45,745 --> 00:04:47,913
wiedząc, że te pójdą na dno.
58
00:04:47,997 --> 00:04:50,291
Potem tworzyły papiery wartościowe,
59
00:04:50,374 --> 00:04:52,335
które dostawały ocenę AAA
60
00:04:52,418 --> 00:04:55,171
od agencji ratingowych na Wall Street,
61
00:04:55,254 --> 00:04:57,840
i sprzedawały je inwestorom.
62
00:05:00,301 --> 00:05:02,803
Aż nagle wszystko padło.
63
00:05:02,887 --> 00:05:07,058
Setki tysięcy właścicieli domów
nie spłacają rat.
64
00:05:07,141 --> 00:05:09,810
Świat stanął na głowie.
65
00:05:09,894 --> 00:05:12,438
Wszystkie banki się sypały.
66
00:05:12,521 --> 00:05:16,233
Lehman Brothers sypie się
przez złe kredyty hipoteczne.
67
00:05:16,317 --> 00:05:18,486
Lehman złożył wniosek o upadłość.
68
00:05:18,569 --> 00:05:21,113
Merrill Lynch i AIG były blisko.
69
00:05:21,197 --> 00:05:23,949
Morgan Stanley i Goldman Sachs? Bailout.
70
00:05:24,033 --> 00:05:26,118
To banki inwestycyjne.
71
00:05:26,202 --> 00:05:28,412
Najmądrzejsze pieniądze Wall Street.
72
00:05:28,496 --> 00:05:30,706
Jak mogli tak bardzo się mylić?
73
00:05:31,499 --> 00:05:34,418
Bernie i Ruth byli na południu Francji,
74
00:05:34,502 --> 00:05:38,631
ale Bernie nie mógł się oderwać
od wydarzeń z domu.
75
00:05:38,714 --> 00:05:40,883
Giełda leciała na łeb na szyję.
76
00:05:41,634 --> 00:05:45,554
Stoimy w obliczu globalnego krachu.
77
00:05:45,638 --> 00:05:51,018
Właśnie taki świat zastał Bernie,
78
00:05:51,102 --> 00:05:56,315
gdy po raz ostatni wsiadł z Ruth
do swojego samolotu,
79
00:05:56,399 --> 00:05:58,609
żeby wrócić do Nowego Jorku.
80
00:06:06,409 --> 00:06:07,910
Na tym etapie
81
00:06:07,993 --> 00:06:11,288
każdy chciał
jak najszybciej wyciągnąć swoje pieniądze.
82
00:06:11,956 --> 00:06:17,253
Do kogo mogli się zwrócić?
Do Berniego, więc tak też zrobili.
83
00:06:18,379 --> 00:06:21,841
Telefony z Frankfurtu, Londynu,
84
00:06:21,924 --> 00:06:25,511
Madrytu, Wiednia, Abu Zabi.
85
00:06:26,595 --> 00:06:27,847
„Oddajcie pieniądze”.
86
00:06:30,057 --> 00:06:33,269
Zaczęły się pojawiać
pierwsze wnioski o wypłaty,
87
00:06:33,352 --> 00:06:35,896
potem było ich tylko więcej
88
00:06:35,980 --> 00:06:37,523
i więcej.
89
00:06:39,817 --> 00:06:42,153
Wrzesień i październik to okres,
90
00:06:42,236 --> 00:06:45,072
w którym zaczęło się robić ciężko.
91
00:06:48,492 --> 00:06:52,496
Bernie uwijał, się jak tylko mógł.
92
00:06:52,997 --> 00:06:57,376
Bezustannie pytał, męczył
i namawiał najstarszych klientów.
93
00:06:57,460 --> 00:07:02,256
Prosił, żeby nie wyciągali pieniędzy,
żeby zaczęli je na nowo inwestować.
94
00:07:03,674 --> 00:07:08,137
Zadzwonił do kluczowego inwestora:
Fairfield Greenwich.
95
00:07:08,220 --> 00:07:10,431
Namawiał Tuckera i Noela,
96
00:07:10,514 --> 00:07:14,560
mówiąc, że to dobry moment na inwestycję,
ale mu odmówili.
97
00:07:15,686 --> 00:07:19,023
Kolejna była Sonja Kohn z Bank Medici,
98
00:07:19,899 --> 00:07:21,484
którą prosił o to samo.
99
00:07:21,567 --> 00:07:23,152
Też nie dała się nabrać.
100
00:07:25,613 --> 00:07:28,949
Drugiego grudnia
sprawa była już oczywista.
101
00:07:29,033 --> 00:07:35,456
Bernie dostał wnioski o wypłaty
na łączną kwotę 1,5 miliarda.
102
00:07:36,457 --> 00:07:40,961
Na koncie miał tylko 300 milionów.
103
00:07:41,921 --> 00:07:45,549
Czeki dla klientów,
którzy chcieli wypłacić pieniądze,
104
00:07:45,633 --> 00:07:46,884
byłyby bez pokrycia.
105
00:07:46,967 --> 00:07:51,180
To jasne, że nie mogłem kontynuować,
106
00:07:51,263 --> 00:07:55,309
ze względu na strukturę piramidy.
107
00:07:55,392 --> 00:07:59,104
Wiedziałem, że to koniec.
108
00:07:59,772 --> 00:08:00,981
Na tym etapie
109
00:08:01,982 --> 00:08:06,779
rozmawiał z Frankiem DiPascalim
110
00:08:06,862 --> 00:08:08,405
o możliwych wyjściach.
111
00:08:08,489 --> 00:08:10,616
Bernie dał mu do zrozumienia,
112
00:08:10,699 --> 00:08:14,036
że są zbyt umoczeni,
żeby się z tego wykaraskać.
113
00:08:14,954 --> 00:08:17,831
Frank od razu zdał sobie sprawę,
114
00:08:17,915 --> 00:08:19,833
że dostanie długi wyrok.
115
00:08:20,417 --> 00:08:22,461
Całkiem mu odbiło.
116
00:08:24,213 --> 00:08:27,716
DiPascali twierdził później,
117
00:08:27,800 --> 00:08:31,470
że w tym momencie dotarło do niego,
że Bernie tak naprawdę
118
00:08:31,554 --> 00:08:34,265
nie miał ukrytych gdzieś aktywów,
119
00:08:34,348 --> 00:08:36,183
którymi by wszystkich spłacił.
120
00:08:36,767 --> 00:08:39,812
Twierdził, że wtedy zrozumiał,
że to był przekręt.
121
00:08:43,148 --> 00:08:48,571
Bernie uznał, że resztę pieniędzy
122
00:08:48,654 --> 00:08:53,993
chce wykorzystać do spłacenia
kilku największych inwestorów,
123
00:08:54,660 --> 00:08:57,371
najbardziej lojalnych pracowników
124
00:08:57,454 --> 00:09:00,082
i członków dalszej rodziny,
125
00:09:00,165 --> 00:09:04,211
którzy mu zaufali,
a teraz zostaliby z niczym.
126
00:09:04,962 --> 00:09:09,675
To był koniec, już po przekręcie.
127
00:09:13,095 --> 00:09:15,889
Frank DiPascali przygotowywał czeki,
128
00:09:15,973 --> 00:09:20,269
które miały rozprowadzić resztki funduszu.
129
00:09:21,353 --> 00:09:23,647
Bernie powiedział synom,
130
00:09:23,731 --> 00:09:27,484
że to wczesne premie dla pracowników.
131
00:09:27,568 --> 00:09:31,739
Mark i Andrew byli tym zaniepokojeni.
132
00:09:31,822 --> 00:09:38,037
Bonusy przy takim stanie gospodarki
nie miały sensu.
133
00:09:39,580 --> 00:09:44,418
To był ranek 10 grudnia 2008 roku.
134
00:09:45,002 --> 00:09:48,881
Ostatnie tygodnie
nie wyglądały zbyt dobrze.
135
00:09:49,673 --> 00:09:54,678
Bernie dziwnie się zachowywał,
a ja próbowałam mu nie przeszkadzać.
136
00:09:54,762 --> 00:09:56,597
Czułam, że jest w złej formie.
137
00:09:57,431 --> 00:09:59,350
Zobaczyłam też Petera
138
00:09:59,433 --> 00:10:04,146
i wchodzących do biura Marka i Andy’ego.
139
00:10:05,189 --> 00:10:07,858
Zwykle pytali mnie:
140
00:10:07,941 --> 00:10:11,111
„Co tam u taty? Co robi w biurze?”.
141
00:10:12,613 --> 00:10:16,450
Nie tym razem,
wtedy po prostu weszli do jego biura.
142
00:10:17,368 --> 00:10:20,579
Mark i Andrew chcieli zmienić jego zdanie
143
00:10:20,663 --> 00:10:23,082
w kwestii tych czeków.
144
00:10:24,208 --> 00:10:28,420
Mówili: „Tato, skąd wiesz,
jak będzie wyglądała reszta roku?
145
00:10:28,504 --> 00:10:31,840
Może lepiej zachować teraz te pieniądze
146
00:10:31,924 --> 00:10:35,386
i podjąć decyzję pod koniec roku?”.
147
00:10:36,470 --> 00:10:39,473
Po paru próbach zmiany tematu
148
00:10:40,849 --> 00:10:43,352
Bernie stracił panowanie nad sobą.
149
00:10:46,522 --> 00:10:48,148
Miałam dla niego pocztę,
150
00:10:48,232 --> 00:10:50,818
więc weszłam z nią do biura.
151
00:10:52,778 --> 00:10:54,530
Zbiłam ich z tropu.
152
00:10:55,406 --> 00:10:58,617
Wstali i zaczęli się we mnie wpatrywać.
153
00:11:00,369 --> 00:11:02,121
Po chwili
154
00:11:02,204 --> 00:11:05,874
Mark i Andy podali Berniemu płaszcz
155
00:11:05,958 --> 00:11:08,377
i wyprowadzili go z biura.
156
00:11:09,211 --> 00:11:11,130
Bernie nigdy nie wychodził,
157
00:11:11,213 --> 00:11:13,632
nie mówiąc mi, dokąd się wybiera.
158
00:11:15,092 --> 00:11:17,094
Tym razem przeszedł bez słowa.
159
00:11:18,262 --> 00:11:19,513
Nie spojrzał na mnie.
160
00:11:20,723 --> 00:11:23,726
Mark podszedł do mnie i powiedział:
161
00:11:23,809 --> 00:11:26,603
„Idziemy na zakupy świąteczne”.
162
00:11:32,651 --> 00:11:34,153
Więcej go nie widziałam.
163
00:11:39,199 --> 00:11:43,036
Mark i Andrew pojechali z nim
do apartamentu w Midtown.
164
00:11:44,037 --> 00:11:45,164
Była tam też Ruth.
165
00:11:45,998 --> 00:11:49,877
To był pierwszy raz,
gdy Bernie do wszystkiego się przyznał.
166
00:11:51,003 --> 00:11:54,631
Nie byłem już w stanie tego kontynuować.
167
00:11:55,841 --> 00:11:59,219
Niemal poczułem ulgę,
gdy powiedziałem: „Oto prawda.
168
00:11:59,303 --> 00:12:03,265
Dłużej nie mogę wszystkich oszukiwać”.
169
00:12:03,348 --> 00:12:09,229
Dlatego przyznałem,
170
00:12:10,063 --> 00:12:12,065
że to był przekręt.
171
00:12:14,109 --> 00:12:17,613
Bernie wyjaśniał skalę przedsięwzięcia.
172
00:12:18,405 --> 00:12:19,865
Miał miliardy dolarów,
173
00:12:20,699 --> 00:12:25,621
a zostało mu 300 milionów,
które próbował rozdać.
174
00:12:26,246 --> 00:12:32,628
Andrew osunął się po ścianie
i zaczął płakać na podłodze.
175
00:12:34,546 --> 00:12:39,051
Gdy dowiedział się,
że firma jest zrujnowana,
176
00:12:39,134 --> 00:12:42,054
że nie mają pieniędzy,
był całkiem załamany.
177
00:12:43,639 --> 00:12:47,351
Gdy Ruth odzyskała mowę, spytała tylko:
178
00:12:48,101 --> 00:12:50,020
„Czym jest piramida finansowa?”.
179
00:12:51,897 --> 00:12:57,236
To musiał być jeden z tych momentów,
gdy świat wywraca się do góry nogami.
180
00:12:57,319 --> 00:13:02,574
Wszystko, w co wierzyli,
okazało się kłamstwem.
181
00:13:04,493 --> 00:13:06,745
Synowie wstali i wyszli.
182
00:13:08,205 --> 00:13:13,126
Jeszcze zanim doszli do holu,
postanowili skonsultować się z prawnikiem.
183
00:13:14,920 --> 00:13:19,091
Teść Marka
był znanym prawnikiem na Manhattanie.
184
00:13:21,635 --> 00:13:25,264
Umówili się na spotkanie
w jego mieszkaniu.
185
00:13:27,766 --> 00:13:30,435
Mark i Andrew
przekazali mu wieści od ojca.
186
00:13:30,519 --> 00:13:33,105
Prawnik powiedział wprost:
187
00:13:33,188 --> 00:13:35,357
„Ten przekręt dalej działa.
188
00:13:35,440 --> 00:13:37,401
Ojciec wypisuje czeki,
189
00:13:37,484 --> 00:13:39,987
żeby rozdysponować środki,
190
00:13:40,070 --> 00:13:43,740
które wkrótce zostaną uznane
za zyski z przestępstwa.
191
00:13:43,824 --> 00:13:47,327
Jeśli tego nie zgłosicie,
192
00:13:47,411 --> 00:13:52,457
będziecie współwinni”.
193
00:13:52,541 --> 00:13:54,710
Musieli wydać ojca.
194
00:13:56,920 --> 00:14:03,093
11 GRUDNIA 2008
195
00:14:04,595 --> 00:14:10,976
Następnego ranka
FBI poszło do mieszkania Madoffa.
196
00:14:11,059 --> 00:14:12,811
Bernie otworzył w szlafroku.
197
00:14:14,521 --> 00:14:16,064
„Wie pan, o co chodzi?”.
198
00:14:16,148 --> 00:14:17,107
„Tak”.
199
00:14:18,525 --> 00:14:21,528
Spytali: „Ma pan coś
na swoje usprawiedliwienie?”.
200
00:14:21,612 --> 00:14:23,071
Bernie odparł, że nie.
201
00:14:25,115 --> 00:14:27,451
Powiedział: „To piramida finansowa”.
202
00:14:27,534 --> 00:14:29,369
Powiedział synom prawdę.
203
00:14:31,246 --> 00:14:37,127
Jeden z agentów zadzwonił do biura,
szybko opisał sytuację
204
00:14:38,629 --> 00:14:40,797
i usłyszał: „Przyprowadźcie go tu”.
205
00:14:42,716 --> 00:14:47,220
Poinformowali Berniego,
jak ma się ubrać na aresztowanie.
206
00:14:50,390 --> 00:14:52,935
Żadnych sznurówek, pasków ani krawatów.
207
00:14:53,018 --> 00:14:56,980
Zdjął też obrączkę i zegarek.
208
00:15:02,611 --> 00:15:06,657
Wzięli go do centrum
do budynku FBI na Foley Square.
209
00:15:06,740 --> 00:15:09,868
Potraktowali go
jak każdego innego przestępcę.
210
00:15:10,869 --> 00:15:14,289
Potem zadzwonił do Ike’a Sorkina.
211
00:15:15,999 --> 00:15:17,000
„Halo”.
212
00:15:18,001 --> 00:15:20,963
„Ike, tu Bernie.
Siedzę w kajdankach w budynku FBI.
213
00:15:21,046 --> 00:15:22,172
Musisz mi pomóc”.
214
00:15:23,090 --> 00:15:28,512
Od razu powiedziałem:
„Natychmiast przestań z nimi rozmawiać”.
215
00:15:30,097 --> 00:15:31,556
Nie wiedziałem wtedy,
216
00:15:31,640 --> 00:15:36,979
że przez dwie godziny
opisał im całą sytuację.
217
00:15:37,062 --> 00:15:41,441
Powiedział, że on sam
jest za wszystko odpowiedzialny.
218
00:15:41,525 --> 00:15:46,196
Pomyślałem wtedy: „Ma kłopoty.
219
00:15:46,947 --> 00:15:49,282
Rząd mu tego nie odpuści”.
220
00:15:50,367 --> 00:15:52,703
Kaucja wyniosła dziesięć milionów.
221
00:15:52,786 --> 00:15:58,875
Bernie wrócił do mieszkania
i wtedy wszystko wybuchło.
222
00:15:58,959 --> 00:16:00,085
Istne piekło.
223
00:16:00,168 --> 00:16:02,879
Jeśli jesteś traderem, rzuć wszystko,
224
00:16:02,963 --> 00:16:05,507
a zanim wyjdziesz,
zrób porządek na biurku.
225
00:16:05,590 --> 00:16:07,843
Aresztowano Berniego Madoffa.
226
00:16:07,926 --> 00:16:12,389
Władze mówią o jednej z największych
piramid finansowych w historii.
227
00:16:12,472 --> 00:16:16,226
To jeden z bardziej poważanych
ludzi na Wall Street.
228
00:16:16,309 --> 00:16:19,938
Bernard Madoff, były prezes NASDAQ.
229
00:16:22,524 --> 00:16:28,655
Harry krzyczał do mnie przez telefon:
230
00:16:28,739 --> 00:16:32,325
„Madoff skapitulował, mieliśmy rację”.
231
00:16:32,826 --> 00:16:39,458
Powiedziałem, żeby zaczekał
i rozłączyłem się z wściekłości.
232
00:16:39,541 --> 00:16:41,293
Czułam się wykorzystana.
233
00:16:41,376 --> 00:16:46,339
Jak mogłam tak bardzo się pomylić
w ocenie drugiego człowieka?
234
00:16:46,423 --> 00:16:51,845
Okazało się, że się myliłam
w każdym aspekcie.
235
00:16:52,929 --> 00:16:54,681
Czułam się zdradzona.
236
00:16:59,519 --> 00:17:03,315
Po aresztowaniu Berniego zapanował chaos.
237
00:17:06,485 --> 00:17:11,198
Pojawili się ludzie z FBI i SEC.
238
00:17:11,698 --> 00:17:13,533
Niektórzy szybko odeszli.
239
00:17:14,034 --> 00:17:17,913
Nie wiedziałam, co mam robić,
ale ciągle odbierałam telefony.
240
00:17:19,414 --> 00:17:21,583
Zadzwonił pewien dżentelmen,
241
00:17:21,666 --> 00:17:25,170
z którym miałam wcześniej dobrą relację,
i spytał:
242
00:17:25,253 --> 00:17:26,588
„Eleanor,
243
00:17:26,671 --> 00:17:28,173
wiedziałaś?”.
244
00:17:28,840 --> 00:17:31,009
Jakby ktoś uderzył mnie w pierś,
245
00:17:31,093 --> 00:17:34,346
bo nie sądziłam,
że będą podejrzewać moje zaangażowanie.
246
00:17:34,930 --> 00:17:38,266
To był kolejny cios.
247
00:17:39,976 --> 00:17:42,187
Odparłam: „Nie”.
248
00:17:42,687 --> 00:17:46,441
Zobaczyłam Pete’a,
więc się rozłączyłam i spytałam:
249
00:17:46,525 --> 00:17:48,360
„Co mam robić?
250
00:17:48,443 --> 00:17:51,113
Co robić w tej sytuacji?”.
251
00:17:51,196 --> 00:17:53,073
Peter po prostu odszedł.
252
00:17:53,907 --> 00:17:56,159
Wtedy dotarło do mnie, że jestem sama.
253
00:17:58,620 --> 00:18:00,747
Ludzie w holu krzyczeli,
254
00:18:00,831 --> 00:18:03,625
domagając się spotkania z kimś z firmy.
255
00:18:04,251 --> 00:18:11,216
Schodziłam z innymi pracownicami
i rozmawiałyśmy z ludźmi po 20 minut,
256
00:18:11,299 --> 00:18:14,511
bo robiło nam się od tego niedobrze.
257
00:18:15,887 --> 00:18:19,474
Słychać było, że ludzie są przerażeni.
258
00:18:25,105 --> 00:18:28,859
Prowadząc typowe śledztwo,
259
00:18:28,942 --> 00:18:32,028
zaczynasz od ludzi na dole
260
00:18:32,112 --> 00:18:34,114
i pniesz się ku górze hierarchii.
261
00:18:34,197 --> 00:18:38,326
Tu mieliśmy szefa i świadomość,
że zniknęło dużo kasy.
262
00:18:39,744 --> 00:18:44,457
Pracowników zebraliśmy na 19. piętrze,
263
00:18:44,541 --> 00:18:49,629
ale nie wiedzieliśmy,
kto współtworzył przekręt,
264
00:18:50,422 --> 00:18:52,340
kto był tu wspólnikiem,
265
00:18:52,424 --> 00:18:55,343
a kto kolejną nieświadomą osobą.
266
00:18:56,219 --> 00:19:01,474
Musieliśmy od czegoś zacząć,
więc ruszyliśmy z przesłuchaniami.
267
00:19:02,309 --> 00:19:07,272
Rozmawiając z pracownikami, FBI odkryło,
że firma ma jeszcze jedno piętro.
268
00:19:10,483 --> 00:19:12,903
Ktoś zaprowadził ich na 17. piętro
269
00:19:12,986 --> 00:19:15,655
i otworzył drzwi.
270
00:19:22,037 --> 00:19:24,539
Weszliśmy do środka i pomyśleliśmy:
271
00:19:26,291 --> 00:19:27,292
„O cholera”.
272
00:19:29,794 --> 00:19:34,132
Pomieszczenia pełne kartonów,
273
00:19:34,674 --> 00:19:37,510
papierów i dokumentów.
274
00:19:38,595 --> 00:19:42,349
Zdałem sobie sprawę,
że przeniesienie dowodów sprawi,
275
00:19:42,933 --> 00:19:45,352
że zgubimy kontekst.
276
00:19:46,811 --> 00:19:50,899
Uznałem, że to na 17. piętrze
popełniono przestępstwo.
277
00:19:50,982 --> 00:19:54,194
Od razu zaczęliśmy śledztwo.
278
00:19:57,864 --> 00:20:00,617
Mowa o przysłowiowej igle w stogu siana.
279
00:20:00,700 --> 00:20:02,535
Jak to rozgryźć?
280
00:20:03,245 --> 00:20:07,749
Kluczowe jest źródło,
informator albo współpracujący świadek,
281
00:20:07,832 --> 00:20:10,794
ktoś, kto może cię przez to przeprowadzić.
282
00:20:11,628 --> 00:20:13,171
Oto Frank DiPascali.
283
00:20:13,880 --> 00:20:17,842
Wiedział, że odpowie za wiele rzeczy.
284
00:20:17,926 --> 00:20:20,887
Miał też rodzinę, na której mu zależało.
285
00:20:21,680 --> 00:20:25,183
Musiał myśleć o sobie.
286
00:20:26,893 --> 00:20:29,980
Frank dał nam mapę i możliwość
287
00:20:31,064 --> 00:20:33,817
zrozumienia zasady działania przekrętu.
288
00:20:36,695 --> 00:20:39,614
To był niesamowity widok.
289
00:20:40,532 --> 00:20:44,744
Tak naprawdę, nikt niczego nie inwestował.
290
00:20:44,828 --> 00:20:46,413
Niczym nie handlowali.
291
00:20:47,038 --> 00:20:53,128
Inne piramidy próbowały sił w handlu
i traciły na tym pieniądze.
292
00:20:53,211 --> 00:20:57,257
Ot, kiepscy traderzy,
którzy zawsze gonili wynik.
293
00:20:57,340 --> 00:21:00,176
Nigdy nie widziałem organizacji
294
00:21:01,177 --> 00:21:02,637
bez inwestycji.
295
00:21:04,681 --> 00:21:07,851
Co powie pan ludziom,
którzy stracili pieniądze?
296
00:21:07,934 --> 00:21:11,062
Przed domem Madoff zastał tłum
i przepychanki.
297
00:21:11,146 --> 00:21:15,066
W środę pojawił się na chwilę
w sądzie na Manhattanie.
298
00:21:15,150 --> 00:21:21,364
Stałam na tyle
grupy reporterów i kamerzystów.
299
00:21:22,365 --> 00:21:23,575
Nie dotykaj mnie.
300
00:21:23,658 --> 00:21:28,038
Jest słynne nagranie,
na którym popycha jednego kamerzystę.
301
00:21:28,663 --> 00:21:30,957
Tak wyglądała jego codzienność.
302
00:21:31,041 --> 00:21:34,044
Co powie pan ludziom,
którzy stracili pieniądze?
303
00:21:34,127 --> 00:21:35,462
Co im pan powie?
304
00:21:35,545 --> 00:21:38,548
Przekręt Berniego Madoffa
był jak wezwanie na pokład
305
00:21:38,631 --> 00:21:40,508
dla dziennikarzy biznesowych.
306
00:21:41,509 --> 00:21:44,054
Dosłowny zalew wiadomości.
307
00:21:44,137 --> 00:21:45,430
Od lewa do prawa.
308
00:21:45,513 --> 00:21:50,352
Chodziło o coś więcej
niż tylko jednego człowieka.
309
00:21:50,977 --> 00:21:53,772
Mówimy o kryzysie finansowym,
310
00:21:53,855 --> 00:21:56,232
w którym ludzie tracili domy
311
00:21:56,316 --> 00:21:58,151
i fundusze emerytalne.
312
00:21:58,234 --> 00:22:00,570
Bezrobocie rosło w niebywałym tempie.
313
00:22:01,738 --> 00:22:07,535
Ludzie chcieli wskazać winnego,
ale mieli tylko instytucje, budynki.
314
00:22:08,745 --> 00:22:11,831
Nagle pojawia się Bernie Madoff,
315
00:22:11,915 --> 00:22:16,002
który stał się uosobieniem kryzysu
316
00:22:16,086 --> 00:22:20,298
i jego twarzą.
317
00:22:20,382 --> 00:22:22,884
Nienawiść, jad i złość
318
00:22:22,967 --> 00:22:26,388
do Wall Street
319
00:22:26,471 --> 00:22:28,765
nagle mogły przenieść się na niego.
320
00:22:29,432 --> 00:22:34,104
Ludzie chcieli wiedzieć,
jakim cudem wyszedł za kaucją.
321
00:22:35,271 --> 00:22:36,815
On mieszka w apartamencie,
322
00:22:37,482 --> 00:22:42,737
a wiele osób w gorszej sytuacji finansowej
323
00:22:42,821 --> 00:22:46,616
siedzi w więzieniu na Rikers Island
bez możliwości wpłaty kaucji.
324
00:22:47,867 --> 00:22:49,786
To nie było w porządku.
325
00:22:54,207 --> 00:22:57,293
Na początku była mowa o Madoffie,
326
00:22:57,377 --> 00:22:59,254
potem o paru inwestorach.
327
00:22:59,337 --> 00:23:02,841
Filmowiec Steven Spielberg,
właściciel Metsów Fred Wilpon…
328
00:23:02,924 --> 00:23:07,387
Najpierw wypłynęły
duże nazwiska z listy inwestorów.
329
00:23:07,470 --> 00:23:11,057
Elie Wiesel, laureat pokojowego Nobla
i ocalały z Holokaustu…
330
00:23:11,141 --> 00:23:12,434
Na początku…
331
00:23:15,019 --> 00:23:16,771
poczułem
332
00:23:18,148 --> 00:23:22,610
coś w rodzaju duchowej nagości.
333
00:23:23,695 --> 00:23:25,155
Straciłem wszystko.
334
00:23:25,238 --> 00:23:30,201
Pełna lista pojawiła się
wiele dni, a nawet tygodni później.
335
00:23:30,285 --> 00:23:32,412
Emerytowany strażnik więzienny,
336
00:23:32,495 --> 00:23:35,832
emerytowani nauczyciele,
emerytowani dentyści.
337
00:23:37,000 --> 00:23:38,501
To byli prawdziwi ludzie.
338
00:23:39,252 --> 00:23:43,256
Ludzie, których kojarzyłeś,
których twarze poznawałeś.
339
00:23:43,882 --> 00:23:47,051
Nagle wszystko nabrało ludzkiej twarzy.
340
00:23:49,846 --> 00:23:52,974
Gdy ojciec zmarł,
mój młodszy brat powiedział:
341
00:23:53,057 --> 00:23:58,146
„Tata dał pieniądze Madoffowi,
więc może je tam zostawimy”.
342
00:24:00,648 --> 00:24:03,776
Postanowiłam przejść na emeryturę
i stwierdziłam:
343
00:24:04,777 --> 00:24:07,322
„Boże, mam tam pieniądze.
344
00:24:07,405 --> 00:24:12,952
Mogę wyciągnąć moją część
i żyć z tych pieniędzy”.
345
00:24:13,036 --> 00:24:17,499
Przeprowadziłam się na Florydę
i za swoje pieniądze,
346
00:24:17,582 --> 00:24:20,460
które sama odłożyłam, kupiłam dom.
347
00:24:20,543 --> 00:24:24,214
Pomyślałam: „Doskonale, dostanę swoje,
348
00:24:24,297 --> 00:24:27,634
w ten sposób wyrównam to,
co włożyłam w dom
349
00:24:27,717 --> 00:24:31,137
i będzie mnie stać na emeryturę.
350
00:24:32,472 --> 00:24:34,557
To jest mój ostatni dom”.
351
00:24:34,641 --> 00:24:36,059
Byłam bardzo szczęśliwa.
352
00:24:37,185 --> 00:24:41,606
Mieszkałam tam od czterech miesięcy,
gdy zadzwonił mój brat.
353
00:24:42,690 --> 00:24:48,738
Powiedział:
„Aresztowali Madoffa za oszustwo”.
354
00:24:51,241 --> 00:24:53,785
Byłam w szoku.
355
00:24:56,621 --> 00:25:00,041
Często zastanawiałem się,
co by się stało, gdyby ojciec żył
356
00:25:00,124 --> 00:25:01,918
i usłyszał te wieści.
357
00:25:02,961 --> 00:25:05,004
Myślę, że to by go zabiło
358
00:25:05,088 --> 00:25:07,131
szybciej niż rak.
359
00:25:08,132 --> 00:25:11,844
Inwestował u Madoffa od początku lat 80.
360
00:25:11,928 --> 00:25:17,267
Na wszystkich kontach
mieliśmy około 30 milionów.
361
00:25:17,976 --> 00:25:20,228
Nagle pieniądze u Madoffa
362
00:25:20,311 --> 00:25:21,688
po prostu wyparowały.
363
00:25:21,771 --> 00:25:22,897
Zniknęły.
364
00:25:22,981 --> 00:25:24,274
Trzydzieści milionów
365
00:25:24,357 --> 00:25:26,025
w walucie z Monopoly.
366
00:25:27,110 --> 00:25:33,157
Było mi głupio, bo zostałem oszukany.
367
00:25:33,241 --> 00:25:35,493
Moja rodzina mówiła:
368
00:25:35,577 --> 00:25:37,787
„Rich ma doświadczenie z Wall Street,
369
00:25:37,870 --> 00:25:39,706
on rozumie, co tam się dzieje”.
370
00:25:39,789 --> 00:25:42,375
Czy powinienem był się zorientować?
371
00:25:43,459 --> 00:25:47,505
Na pewno dotknęło mnie to osobiście.
372
00:25:49,799 --> 00:25:54,554
Gdy usłyszałam, że nie dostanę pieniędzy,
373
00:25:54,637 --> 00:25:57,557
byłam bardzo zdenerwowana i przerażona.
374
00:25:58,850 --> 00:26:01,894
Co mam zrobić? Nie mogę szukać pracy.
375
00:26:01,978 --> 00:26:04,188
Miałam już ponad 70 lat.
376
00:26:06,274 --> 00:26:12,113
Choć już nie żył,
było mi bardzo szkoda ojca.
377
00:26:12,989 --> 00:26:16,659
Moja mama mawiała:
378
00:26:17,452 --> 00:26:19,662
„To shanda dla sąsiadów”.
379
00:26:20,371 --> 00:26:27,170
To znaczy, że sąsiedzi będą wiedzieć
o podjętej przez ciebie złej decyzji.
380
00:26:27,253 --> 00:26:28,588
To wstyd.
381
00:26:30,340 --> 00:26:31,674
Dał się nabrać.
382
00:26:33,134 --> 00:26:36,596
Bardzo mnie to wkurzyło.
383
00:26:37,347 --> 00:26:40,600
Podjęliśmy z żoną pewne decyzje finansowe.
384
00:26:40,683 --> 00:26:43,478
Mamy niepełnosprawnego syna,
385
00:26:43,561 --> 00:26:46,481
więc uznaliśmy,
że nie ubezpieczamy się na życie,
386
00:26:46,564 --> 00:26:49,609
bo mamy aktywa u Madoffa.
387
00:26:49,692 --> 00:26:53,321
Koniec końców te pieniądze
pójdą na jego opiekę.
388
00:26:53,404 --> 00:26:54,489
Ten pomysł upadł.
389
00:26:56,115 --> 00:27:00,078
Walczyłem o to,
żeby mama zachowała swój dom.
390
00:27:00,953 --> 00:27:04,040
Mój ojciec zbudował ten dom,
mieszkali w Palm Beach.
391
00:27:04,916 --> 00:27:07,919
Wiedziałem jednak, że dom
392
00:27:08,002 --> 00:27:11,506
trzeba będzie w końcu sprzedać.
393
00:27:12,882 --> 00:27:15,218
Matka była zdruzgotana.
394
00:27:17,970 --> 00:27:19,931
Nie użalajcie się nade mną,
395
00:27:20,723 --> 00:27:24,519
dużo osób straciło wszystko.
396
00:27:26,646 --> 00:27:30,274
Przestępstwo gospodarcze
to nie byle pospolite przestępstwo.
397
00:27:30,358 --> 00:27:31,442
W tym zwykłym
398
00:27:31,526 --> 00:27:34,487
trupy pojawiają się przed śledztwem.
399
00:27:36,030 --> 00:27:38,616
W gospodarczym jest na odwrót.
400
00:27:40,410 --> 00:27:42,954
Francuski menadżer
funduszu inwestycyjnego,
401
00:27:43,037 --> 00:27:47,709
który zainwestował u Madoffa
należące do klientów 1,5 miliarda,
402
00:27:47,792 --> 00:27:50,670
został znaleziony martwy w swoim biurze.
403
00:27:50,753 --> 00:27:54,841
René-Thierry de la Villehuchet
miał popełnić samobójstwo.
404
00:27:56,926 --> 00:28:00,221
Wszyscy mówili o samobójstwie Thierry’ego.
405
00:28:00,304 --> 00:28:03,891
Zabił się 11 dni po tym,
jak Bernie przyznał się do winy.
406
00:28:07,603 --> 00:28:09,814
Thierry zamknął się w gabinecie,
407
00:28:10,565 --> 00:28:13,401
podciął sobie żyły
i wykrwawił się do kosza,
408
00:28:13,484 --> 00:28:15,695
żeby nie zrobić problemu sprzątaczce.
409
00:28:17,238 --> 00:28:21,159
Nie bez powodu zrobił to w ten sposób.
410
00:28:22,243 --> 00:28:26,789
Wybrał bolesne wyjście,
żeby odpokutować swoje niedopatrzenie.
411
00:28:27,999 --> 00:28:29,709
Co za strata.
412
00:28:31,127 --> 00:28:33,629
Był człowiekiem honoru i został zdradzony.
413
00:28:34,839 --> 00:28:37,175
To dla mnie traumatyczne przeżycie.
414
00:28:37,258 --> 00:28:38,968
Płakałem przez trzy dni,
415
00:28:39,969 --> 00:28:42,054
bo rozważałem telefon do niego.
416
00:28:42,138 --> 00:28:44,223
Wiedziałem, że wiele stracił.
417
00:28:44,307 --> 00:28:46,225
Było już po jego firmie.
418
00:28:47,059 --> 00:28:50,313
Żałuję, że się nie odezwałam.
Może mogłem temu zapobiec.
419
00:28:52,982 --> 00:28:59,655
12 MARCA 2009
420
00:28:59,739 --> 00:29:01,741
Być może po raz ostatni
421
00:29:01,824 --> 00:29:05,703
Madoff opuścił dziś rano
swój apartament za siedem milionów
422
00:29:05,787 --> 00:29:07,872
i udał się do sądu.
423
00:29:07,955 --> 00:29:11,584
Bernie przyznał się do winy, bo był winny.
424
00:29:12,168 --> 00:29:15,588
Niewiele zyskałby na procesie.
425
00:29:15,671 --> 00:29:18,174
Tylko przedłużyłby koszmar,
426
00:29:18,257 --> 00:29:21,969
którym było bezustanne męczenie rodziny
427
00:29:22,053 --> 00:29:25,556
przez opinię publiczną.
428
00:29:25,640 --> 00:29:28,392
Stwierdził: „Miejmy to za sobą.
429
00:29:28,476 --> 00:29:30,019
Muszę się pozbyć kamer,
430
00:29:30,102 --> 00:29:32,814
muszę bronić Ruth i chłopców”.
431
00:29:33,689 --> 00:29:37,026
Oskarżono go o oszustwa
432
00:29:37,109 --> 00:29:40,279
i pranie pieniędzy.
433
00:29:40,905 --> 00:29:42,615
To długi proces.
434
00:29:42,698 --> 00:29:48,204
Musiał przyznać się do winy
i dokładnie wszystko opisać.
435
00:29:49,914 --> 00:29:55,336
Jego prawnik poprosił
o zwolnienie go za kaucją
436
00:29:55,419 --> 00:29:59,298
do ogłoszenia wyroku,
do którego miało dojść za wiele miesięcy.
437
00:30:00,675 --> 00:30:01,717
Sędzia odmówił.
438
00:30:03,803 --> 00:30:07,723
„Przyznał się do winy, jest przestępcą.
439
00:30:07,807 --> 00:30:09,016
Zamkniemy go”.
440
00:30:11,519 --> 00:30:17,233
Bernie miał wylądować w areszcie
jeszcze tego samego dnia.
441
00:30:20,319 --> 00:30:22,989
Na sali zapadła całkowita cisza.
442
00:30:24,991 --> 00:30:29,287
Wszyscy słyszeli
dźwięk zakładanych kajdanek.
443
00:30:32,623 --> 00:30:36,252
Miał siedzieć
w Metropolitan Correctional Center
444
00:30:36,335 --> 00:30:38,004
do ogłoszenia wyroku.
445
00:30:38,087 --> 00:30:40,381
Rząd i prokuratura chcieli,
446
00:30:40,464 --> 00:30:43,342
żebym poszedł na ugodę.
447
00:30:45,428 --> 00:30:47,513
Byli gotowi się dogadać
448
00:30:47,597 --> 00:30:51,934
w zamian za nazwiska wspólników.
449
00:30:52,977 --> 00:30:57,565
Nie wierzyli, że mogłem działać sam,
450
00:30:57,648 --> 00:31:00,026
byli przekonani, że miałem wspólników.
451
00:31:03,195 --> 00:31:06,115
Gdy Bernie Madoff powiedział:
„Działałem sam”,
452
00:31:06,198 --> 00:31:08,326
wiedziałam, że chce bronić
453
00:31:09,201 --> 00:31:10,661
swoją rodzinę
454
00:31:11,287 --> 00:31:12,788
i swoich pracowników.
455
00:31:14,123 --> 00:31:18,336
Jedna osoba nie byłaby w stanie
prowadzić tak skomplikowanego przekrętu.
456
00:31:20,338 --> 00:31:25,885
Pracowników z 17. piętra
nazywam nieświadomymi wspólnikami.
457
00:31:25,968 --> 00:31:28,804
Wszyscy zaczęli pracę po liceum,
458
00:31:28,888 --> 00:31:31,182
nie wiedząc nic o Wall Street.
459
00:31:31,265 --> 00:31:34,810
To oni umożliwili
460
00:31:34,894 --> 00:31:39,106
prowadzenie piramidy finansowej
przez te wszystkie lata.
461
00:31:39,190 --> 00:31:41,233
Podczas śledztwa
462
00:31:41,317 --> 00:31:44,362
obrona pracowników,
463
00:31:45,279 --> 00:31:47,031
a nawet Franka DiPascaliego,
464
00:31:47,114 --> 00:31:51,202
opierała się na tym, że nie wiedzieli
o piramidzie finansowej.
465
00:31:51,285 --> 00:31:55,122
Mówią, że nie wiedzieli o piramidzie,
466
00:31:55,206 --> 00:31:58,751
choć zdawali sobie sprawę,
że transakcje są fałszywe.
467
00:31:59,418 --> 00:32:02,672
Po prostu myśleli,
że Bernie miał aktywa w Europie.
468
00:32:02,755 --> 00:32:05,883
Miał mieć złoto i nieruchomości,
żeby wszystko pokryć.
469
00:32:07,176 --> 00:32:09,136
Cóż, to też jest nielegalne.
470
00:32:09,220 --> 00:32:14,225
Śledczy rozpracowują
trwający od 20 lat przekręt Madoffa.
471
00:32:14,308 --> 00:32:19,355
Nie przyglądają się tylko Berniemu,
ale również jego synom Andrew i Markowi.
472
00:32:20,314 --> 00:32:23,359
Andrew i Mark Madoff musieli wiedzieć,
473
00:32:23,442 --> 00:32:26,320
że firma doradcza
474
00:32:26,404 --> 00:32:30,116
nie była typowym rachunkiem brokerskim.
475
00:32:30,908 --> 00:32:33,619
Może nie zdawali sobie sprawy,
że to piramida,
476
00:32:33,703 --> 00:32:36,706
ale wiedzieli,
że nie jest tym, za co się podaje.
477
00:32:37,623 --> 00:32:39,750
Pracowałam tam przez 25 lat.
478
00:32:40,376 --> 00:32:42,378
Chłopcy dorastali na moich oczach.
479
00:32:43,045 --> 00:32:48,676
Nigdy nie schodzili do firmy doradczej.
nie pracowali tam,
480
00:32:48,759 --> 00:32:50,302
nic ich z nią nie łączyło.
481
00:32:51,262 --> 00:32:54,598
Pod lupą znalazła się też żona Madoffa,
482
00:32:54,682 --> 00:32:56,767
która nie usłyszała zarzutów.
483
00:32:56,851 --> 00:33:00,021
Niczego nie skomentuję.
484
00:33:01,147 --> 00:33:05,192
Często pytają mnie:
„Sądzisz, że Ruth wiedziała?”.
485
00:33:05,276 --> 00:33:07,653
Dokładnie się jej przyglądałem.
486
00:33:09,238 --> 00:33:13,868
Ruth miała biuro niedaleko biura Berniego.
487
00:33:15,745 --> 00:33:19,498
Wszedłem do jej biura,
otworzyłem szafkę z dokumentami
488
00:33:20,082 --> 00:33:23,461
i aż krzyknąłem: „Mamy to!”.
489
00:33:24,712 --> 00:33:27,798
Gdyby Ruth Madoff miała uliczną ksywę,
490
00:33:27,882 --> 00:33:33,054
mówiliby na nią Ruthie Księga,
bo wszystko dokumentowała.
491
00:33:33,596 --> 00:33:36,932
Zeznania podatkowe, wyciągi z kont,
492
00:33:37,016 --> 00:33:39,560
informacje o łodziach Berniego,
493
00:33:40,061 --> 00:33:41,312
o nieruchomościach…
494
00:33:41,896 --> 00:33:44,899
Ta idealna rozpiska tylko na nas czekała.
495
00:33:46,817 --> 00:33:50,237
Dowiedzieliśmy się wiele
o stylu życia Berniego,
496
00:33:50,780 --> 00:33:56,243
ale nie znalazłem dowodów na to,
że wiedziała o istnieniu piramidy.
497
00:33:57,286 --> 00:34:00,915
Nie wiemy,
jakimi informacjami się z nią dzielił.
498
00:34:10,049 --> 00:34:13,761
Ojciec zawsze zwracał uwagę na pieniądze.
499
00:34:14,553 --> 00:34:18,808
Wychowywał mnie w podobnym duchu.
500
00:34:19,558 --> 00:34:23,270
Mawiał: „Jeśli coś wygląda zbyt pięknie,
to nie jest prawdziwe”.
501
00:34:27,149 --> 00:34:29,527
Tu nie posłuchał własnej rady.
502
00:34:30,986 --> 00:34:32,238
Nie winię go.
503
00:34:33,739 --> 00:34:34,949
Obwiniam rząd.
504
00:34:35,658 --> 00:34:38,077
SEC mu uwierzyła.
505
00:34:38,160 --> 00:34:39,453
Też dali się oszukać.
506
00:34:40,371 --> 00:34:43,499
SEC zleciła
507
00:34:43,582 --> 00:34:46,961
i przeprowadziła kontrolę oraz śledztwo,
508
00:34:47,044 --> 00:34:49,672
ale nie osiągnęła zamierzonego efektu,
509
00:34:49,755 --> 00:34:53,175
czyli łatwego wykrycia przekrętu.
510
00:34:53,259 --> 00:34:58,222
Zamiast tego przydała mu wiarygodności
511
00:34:58,305 --> 00:35:03,435
i sprawiła, że jeszcze się rozrósł.
512
00:35:03,519 --> 00:35:06,188
To poważne oskarżenie wobec rządu.
513
00:35:07,273 --> 00:35:10,901
Gdyby nie kryzys finansowy,
pewnie nigdy by go nie złapano.
514
00:35:11,819 --> 00:35:14,530
„Przepraszamy,
zajmujemy się tym problemem”.
515
00:35:14,613 --> 00:35:18,200
Oto odpowiedź od SEC.
516
00:35:18,284 --> 00:35:21,704
Skruszony organ regulacyjny
został wezwany przed kongres
517
00:35:21,787 --> 00:35:25,499
po publikacji raportu
określającego komisję „niekompetentną”.
518
00:35:28,794 --> 00:35:32,548
Kongres rozpoczął śledztwo,
a mnie wezwano na świadka.
519
00:35:33,132 --> 00:35:35,718
Specjalnie przyszedłem wcześniej.
520
00:35:36,886 --> 00:35:38,929
Miejsca dla prasy były pełne.
521
00:35:39,013 --> 00:35:42,433
Rozmawiałem z dziennikarzami,
zapowiadałem im widowisko
522
00:35:42,516 --> 00:35:44,768
i porywające zeznania.
523
00:35:44,852 --> 00:35:47,605
Obok dziennikarzy siedział personel SEC.
524
00:35:49,190 --> 00:35:52,735
Dawałem im sygnał,
że zamierzam im dowalić.
525
00:35:53,652 --> 00:35:55,946
Jak wykaże dzisiejsze zeznanie,
526
00:35:56,030 --> 00:35:59,533
staraliśmy się
nakłonić SEC przeprowadzenia śledztwa
527
00:35:59,617 --> 00:36:01,827
i zamknięcia piramidy Madoffa.
528
00:36:01,911 --> 00:36:07,374
SEC otrzymywała od nas ostrzeżenia
od maja 2000 roku,
529
00:36:07,458 --> 00:36:11,462
gdy w piramidę włożono
od trzech do siedmiu miliardów dolarów.
530
00:36:12,963 --> 00:36:18,802
Przedstawiliśmy wystarczająco dużo
ostrzeżeń i dowodów matematycznych,
531
00:36:18,886 --> 00:36:22,431
żeby zakończyć sprawę na miejscu.
532
00:36:23,432 --> 00:36:24,767
Niestety,
533
00:36:24,850 --> 00:36:28,938
ponieważ nie odpowiedzieli na moje pisma
wysyłane w latach 2000, 2001,
534
00:36:29,021 --> 00:36:34,276
2005, 2007 i 2008,
spotykamy się dzisiaj właśnie tutaj.
535
00:36:34,360 --> 00:36:37,655
Takiego wybuchu nigdy nie widzieliśmy.
536
00:36:37,738 --> 00:36:40,282
Komisja była dosłownie roztrzęsiona.
537
00:36:40,366 --> 00:36:45,496
Był szalenie precyzyjny.
538
00:36:45,579 --> 00:36:49,708
Wymieniał błędy komisji
i surowo oceniał jej porażki.
539
00:36:49,792 --> 00:36:54,129
SEC ma zbyt wielu prawników
i za mało ludzi z doświadczeniem z branży,
540
00:36:54,213 --> 00:36:56,799
którzy byliby w stanie dostrzec
541
00:36:56,882 --> 00:37:00,511
podawane im na tacy oszustwo
na wielomiliardową skalę.
542
00:37:00,594 --> 00:37:02,096
Nie macie wymówek.
543
00:37:02,179 --> 00:37:04,932
Mam nadzieję,
że przeprosicie ofiary Madoffa.
544
00:37:05,516 --> 00:37:09,228
SEC ryczy jak mysz i gryzie jak pchła.
545
00:37:10,145 --> 00:37:13,482
Słyszałem, że to najgorętsze zeznanie
od czasu Watergate.
546
00:37:13,565 --> 00:37:17,152
Mówię w imieniu nas wszystkich:
nienawidzimy oszustw.
547
00:37:17,236 --> 00:37:19,613
Wolelibyśmy, żeby do tego nie doszło i…
548
00:37:19,697 --> 00:37:22,825
Macie zapobiegać oszustwom,
a nie ich nienawidzić.
549
00:37:22,908 --> 00:37:24,159
Jeden człowiek
550
00:37:24,243 --> 00:37:27,204
zaprowadził was do Berniego Madoffa,
551
00:37:27,288 --> 00:37:30,082
podstawił sprawę pod nos,
a i tak polegliście.
552
00:37:30,165 --> 00:37:32,543
Mogliście zamknąć sprawę w pół godziny,
553
00:37:32,626 --> 00:37:35,129
sprawdzając jeden zarzut
554
00:37:35,212 --> 00:37:37,214
dotyczący braku transakcji.
555
00:37:37,298 --> 00:37:41,552
Jako organ nadzorczy
ponieśliście sromotną porażkę.
556
00:37:42,303 --> 00:37:43,554
Nie rozumiecie?
557
00:37:43,637 --> 00:37:46,515
Czy SEC jest zbyt blisko branży?
558
00:37:46,598 --> 00:37:48,475
Są kontrolowani przez branżę,
559
00:37:48,559 --> 00:37:51,228
czy pilnują naszego dobra?
560
00:37:54,982 --> 00:37:57,568
Gdy zaczynałem współpracę z klientami,
561
00:37:58,235 --> 00:38:00,112
nie miałem nic.
562
00:38:01,488 --> 00:38:03,699
Byłem chłopaczkiem z Queens.
563
00:38:04,575 --> 00:38:06,618
Nie skończyłem Harvardu.
564
00:38:06,702 --> 00:38:10,331
Dlaczego ktoś miałby mi zaufać
565
00:38:10,414 --> 00:38:11,790
i dać mi pieniądze?
566
00:38:13,334 --> 00:38:15,502
Najpierw nauczyłem się,
567
00:38:16,086 --> 00:38:18,756
że w tej branży
568
00:38:19,465 --> 00:38:21,091
nie łamie się danego słowa.
569
00:38:22,217 --> 00:38:24,887
Twoje słowo jest święte i tyle.
570
00:38:25,637 --> 00:38:26,930
Wszyscy sobie ufają.
571
00:38:29,850 --> 00:38:33,395
Nic w tej branży nie jest tym,
czym się wydaje.
572
00:38:37,608 --> 00:38:43,614
Fakt, że Madoff przyznał się do winy,
odciągnął uwagę od banków
573
00:38:43,697 --> 00:38:46,116
i dużych inwestorów,
574
00:38:46,909 --> 00:38:49,244
którzy też powinni trafić do więzienia.
575
00:38:49,912 --> 00:38:54,917
Moim zdaniem fundusze powiązane
zrzekły się odpowiedzialności,
576
00:38:55,000 --> 00:38:57,586
więc nie zostały oskarżone
577
00:38:57,669 --> 00:39:01,090
za zrujnowanie tych wszystkich ludzi.
578
00:39:01,173 --> 00:39:07,304
Nie wykonali swojego obowiązku,
którym była weryfikacja kontrahentów.
579
00:39:07,388 --> 00:39:10,182
Właściciele Fairfield Greenwich,
580
00:39:10,265 --> 00:39:13,727
Sonja Kohn i cała reszta
też powinni wylądować w więzieniu.
581
00:39:15,104 --> 00:39:18,524
Madoff nie byłby w stanie oszukiwać ludzi,
582
00:39:18,607 --> 00:39:21,151
gdyby nie współudział JPMorgan Chase.
583
00:39:22,194 --> 00:39:25,656
JPMorgan to jedyny gracz,
584
00:39:25,739 --> 00:39:29,493
który miał wgląd w piramidę Berniego,
585
00:39:30,619 --> 00:39:31,620
w jego konto.
586
00:39:32,371 --> 00:39:33,622
To konto 703.
587
00:39:35,124 --> 00:39:37,960
Bank twierdził,
588
00:39:38,043 --> 00:39:42,089
że od 2003 do 2008
589
00:39:42,172 --> 00:39:45,217
na koncie w JPMorgan Chase miał pan
590
00:39:45,300 --> 00:39:47,636
od trzech do sześciu miliardów.
591
00:39:47,719 --> 00:39:49,304
- To się zgadza?
- Tak.
592
00:39:50,222 --> 00:39:53,767
Bank powinien zwrócić uwagę,
593
00:39:53,851 --> 00:39:56,353
że to nie jest normalne konto.
594
00:39:56,437 --> 00:39:59,731
Mieli ustawowy obowiązek
595
00:39:59,815 --> 00:40:03,902
monitorowania konta i sprawdzenia,
czym zajmuje się właściciel.
596
00:40:05,446 --> 00:40:09,825
Jeśli zrobisz przelew
na kwotę większą niż 10 000 dolarów,
597
00:40:09,908 --> 00:40:13,829
a bankier uzna,
że transakcja jest nielogiczna,
598
00:40:14,496 --> 00:40:19,543
to w systemie pojawi się raport SAR,
czyli raport nt. podejrzanej aktywności,
599
00:40:20,127 --> 00:40:22,463
a wszystkiemu przyglądną się federalni.
600
00:40:22,546 --> 00:40:23,422
FBI.
601
00:40:24,381 --> 00:40:27,968
Jak można przelewać miliardy dolarów
602
00:40:28,051 --> 00:40:32,473
między dużymi bankami
603
00:40:33,682 --> 00:40:35,559
i nie doczekać się raportu SAR?
604
00:40:37,811 --> 00:40:40,063
Ludzie nie zadawali pytań.
605
00:40:40,147 --> 00:40:43,484
Jeśli masz duże zyski,
jeśli dużo zarabiasz,
606
00:40:43,567 --> 00:40:46,695
to nie zadajesz pytań,
jeśli masz tego nie robić.
607
00:40:46,778 --> 00:40:49,615
Chciwość tak działa na ludzi.
608
00:40:50,908 --> 00:40:56,038
JPMorgan zapłacił kilka miliardów grzywny
za swoją rolę w sprawie Madoffa,
609
00:40:56,121 --> 00:41:01,293
ale nikt nie poszedł do więzienia,
nikomu nie postawiono nawet zarzutów.
610
00:41:01,877 --> 00:41:03,670
Jak to możliwe?
611
00:41:05,047 --> 00:41:06,924
Tak robią interesy.
612
00:41:07,591 --> 00:41:12,596
JMorgan Chase przyznał się
do pięciu poważnych zarzutów.
613
00:41:12,679 --> 00:41:16,308
Miliardy dolarów w ciągu sześciu lat.
614
00:41:16,850 --> 00:41:17,935
Po wpadce
615
00:41:18,018 --> 00:41:21,605
nie muszą przedstawić zysków z przekrętu.
616
00:41:21,688 --> 00:41:23,440
Płacą karę i idą dalej.
617
00:41:24,775 --> 00:41:27,736
Na początku JPMorgan Chase
618
00:41:28,529 --> 00:41:30,322
zarabiał na oszustwie Madoffa.
619
00:41:31,323 --> 00:41:32,658
Jestem przekonana,
620
00:41:32,741 --> 00:41:34,952
że wiedzieli, co się dzieje.
621
00:41:36,495 --> 00:41:39,915
Oszustwo Madoffa
przyćmiło tak wiele innych afer.
622
00:41:39,998 --> 00:41:43,001
To największa piramida finansowa
w historii.
623
00:41:43,544 --> 00:41:47,464
Gdy w 2008 roku przestała grać muzyka,
624
00:41:47,548 --> 00:41:50,968
ludzie myśleli, że u Madoffa mają
64 miliardy dolarów.
625
00:41:54,012 --> 00:41:56,306
Sześćdziesiąt cztery miliardy dolarów.
626
00:41:57,099 --> 00:41:58,892
Zmyślone pieniądze.
627
00:41:58,976 --> 00:42:01,103
Wyciągnięte z powietrza.
628
00:42:01,853 --> 00:42:04,815
Nie zapominajmy, że 64 miliardy
629
00:42:04,898 --> 00:42:08,777
to wypracowane zyski.
630
00:42:09,486 --> 00:42:11,363
Jest jeszcze jedna liczba.
631
00:42:12,656 --> 00:42:15,993
Ludzie dali Berniemu
632
00:42:16,076 --> 00:42:19,329
około 19 miliardów dolarów.
633
00:42:22,124 --> 00:42:26,128
Dziewiętnaście miliardów dolarów
zainwestowanych u Madoffa.
634
00:42:26,211 --> 00:42:29,214
To powalająca liczba.
635
00:42:29,298 --> 00:42:32,676
Od organizacji non-profit,
które zainwestowały pieniądze,
636
00:42:32,759 --> 00:42:35,262
od fundacji i od ludzi,
637
00:42:35,345 --> 00:42:37,681
którzy sprzedawali rodzinne interesy
638
00:42:37,764 --> 00:42:39,558
i zostawiali mu dobytek życia.
639
00:42:40,767 --> 00:42:44,146
Wiele osób zainwestowało u niego wszystko
640
00:42:44,229 --> 00:42:45,439
i wszystko straciło.
641
00:42:48,108 --> 00:42:51,445
Po szokującym odkryciu,
że Bernie niczego nie inwestował,
642
00:42:51,528 --> 00:42:55,324
że nie ma ukrytych aktywów,
643
00:42:55,407 --> 00:42:56,658
zapanowała rozpacz.
644
00:42:56,742 --> 00:43:01,538
Nastrój się trochę poprawił,
gdy przyszła decyzja z Waszyngtonu,
645
00:43:01,622 --> 00:43:03,373
że Bernie był członkiem
646
00:43:03,457 --> 00:43:06,418
Securities Investors
Protection Corporation,
647
00:43:06,501 --> 00:43:08,879
czyli SIPC.
648
00:43:08,962 --> 00:43:11,006
SIPC powstała
649
00:43:11,089 --> 00:43:16,178
na mocy ustawy
Securities Investor Protection Act w 1970.
650
00:43:16,261 --> 00:43:22,267
Pełni funkcję funduszu ubezpieczeniowego,
651
00:43:23,101 --> 00:43:27,064
który może wypłacić do 500 000 dolarów,
652
00:43:27,147 --> 00:43:30,525
jeśli broker bierze pieniądze,
ale nie kupuje aktywów.
653
00:43:30,609 --> 00:43:33,987
Te 500 000 dolarów
idzie z kieszeni Wall Street.
654
00:43:34,071 --> 00:43:38,492
Wall Street finansuje SIPC
ze składek członkowskich.
655
00:43:39,910 --> 00:43:41,536
W przypadku Madoffa
656
00:43:41,620 --> 00:43:44,164
sąd orzekł,
657
00:43:44,247 --> 00:43:49,628
że piramidy finansowe stanowią wyjątek.
658
00:43:49,711 --> 00:43:53,382
Podstawowe ubezpieczenie SIPC
nie obejmuje piramid finansowych.
659
00:43:53,465 --> 00:43:54,800
To bzdura.
660
00:43:54,883 --> 00:43:58,887
To właśnie klienci piramid
potrzebują ubezpieczenia.
661
00:43:59,388 --> 00:44:00,597
Jak na ironię
662
00:44:01,181 --> 00:44:06,728
fundusz ubezpieczeniowy
był niewystarczający od prawie 20 lat.
663
00:44:06,812 --> 00:44:10,565
W 1990 roku SIPC zdecydowała,
664
00:44:10,649 --> 00:44:13,694
że kwota, którą mają wpłacać członkowie
665
00:44:13,777 --> 00:44:15,737
na poczet funduszu
666
00:44:16,697 --> 00:44:19,282
to 150 dolarów rocznie.
667
00:44:19,366 --> 00:44:22,703
Nie 150 dolarów od klienta,
choć to też byłby żart,
668
00:44:22,786 --> 00:44:23,995
ale od firmy.
669
00:44:24,579 --> 00:44:28,250
To mniej
niż ich tygodniowy budżet na kwiaty.
670
00:44:28,834 --> 00:44:31,461
Madoff miał tak wiele ofiar,
671
00:44:31,545 --> 00:44:35,882
że wypłacenie odszkodowania wszystkim
zrujnowałoby SIPC.
672
00:44:38,009 --> 00:44:40,429
Wtedy wszedł Irving Picard
673
00:44:40,929 --> 00:44:42,764
i został powiernikiem Madoffa.
674
00:44:44,516 --> 00:44:47,811
Powiernik to osoba odpowiedzialna
675
00:44:47,894 --> 00:44:52,858
za likwidację firmy brokerskiej,
gdy ta ogłosi bankructwo.
676
00:44:53,358 --> 00:44:57,404
Picard został powołany przez SIPC.
677
00:44:57,487 --> 00:45:01,158
Jego honoraria opłacała SIPC.
678
00:45:01,825 --> 00:45:07,289
Irving Picard miał ustalić,
komu byli winni jakie kwoty.
679
00:45:07,956 --> 00:45:13,336
Picard wybrał
najprostsze jego zdaniem rozwiązanie
680
00:45:13,420 --> 00:45:15,213
i patrzył na wartość bieżącą.
681
00:45:15,297 --> 00:45:19,217
Dalej wyciągamy pieniądze,
chcemy być fair wobec wszystkich.
682
00:45:19,718 --> 00:45:21,845
Niektórzy byli na minusie,
683
00:45:21,928 --> 00:45:26,308
co znaczy,
że nie wyciągnęli pieniędzy z piramidy.
684
00:45:27,225 --> 00:45:30,437
Powiedzmy, że zainwestowałam na początku.
685
00:45:32,314 --> 00:45:34,483
Regularnie wyciągałam pieniądze
686
00:45:35,442 --> 00:45:39,529
i zarobiłam,
choć nie wiedziałam o oszustwie.
687
00:45:39,613 --> 00:45:43,033
Według Picarda jestem na plusie,
688
00:45:43,116 --> 00:45:45,202
więc muszę zwrócić te pieniądze.
689
00:45:45,744 --> 00:45:47,370
To tzw. claw back.
690
00:45:47,454 --> 00:45:50,415
POWÓD: SECURITIES INVESTOR
PROTECTION CORPORATION
691
00:45:50,457 --> 00:45:55,170
Powiernik składał pozwy
692
00:45:55,253 --> 00:45:59,466
przeciwko setkom,
a nawet tysiącom inwestorów.
693
00:46:00,342 --> 00:46:03,595
Wiele osób kwestionowało to podejście,
694
00:46:03,678 --> 00:46:08,475
bo na plusie byli przede wszystkim
starsi inwestorzy,
695
00:46:08,558 --> 00:46:11,770
którzy byli z Berniem od samego początku.
696
00:46:11,853 --> 00:46:16,316
Zainwestowali u niego pieniądze
i żyli z zysków,
697
00:46:16,399 --> 00:46:19,653
które miały im przynosić.
698
00:46:21,112 --> 00:46:25,075
Gdyby mój dziadek
otworzył konto u Bernarda Madoffa,
699
00:46:25,158 --> 00:46:27,786
które odziedziczyłaby moja mama,
700
00:46:27,869 --> 00:46:30,497
a potem po jej śmierci ja,
701
00:46:30,580 --> 00:46:33,333
to nagle wnuczka
702
00:46:33,416 --> 00:46:36,753
płaciłaby za wypłaty
zrobione przez dziadka 45 lat temu.
703
00:46:37,796 --> 00:46:41,049
Ludzie byli wściekli,
704
00:46:41,132 --> 00:46:44,594
zwłaszcza ci,
którzy wypłacali pieniądze co roku,
705
00:46:44,678 --> 00:46:49,349
żeby mieć środki na emeryturę
albo studia dla dzieci.
706
00:46:49,432 --> 00:46:52,394
Zapłacili już za nie podatki,
707
00:46:52,477 --> 00:46:56,147
więc pytali: „Mam oddać pieniądze,
choć płaciłem skarbówce?”.
708
00:46:57,524 --> 00:47:01,444
Picard wziął pieniądze
od części inwestorów,
709
00:47:01,528 --> 00:47:04,072
żeby spłacić resztę inwestorów.
710
00:47:04,155 --> 00:47:06,157
Taka odwrotna piramida.
711
00:47:07,158 --> 00:47:09,744
Ofiary ucierpiały po raz drugi.
712
00:47:11,538 --> 00:47:15,125
Inwestowałem u niego od 1992,
713
00:47:15,208 --> 00:47:17,502
wyciągnęliśmy więcej, niż włożyliśmy.
714
00:47:17,586 --> 00:47:22,924
Powiernik powiedział „Oddawajcie”,
ale nie mieliśmy już tych pieniędzy,
715
00:47:23,008 --> 00:47:26,136
bo co roku robiliśmy wypłaty
i je wydawaliśmy.
716
00:47:26,219 --> 00:47:29,180
Nasza sprawa toczyła się latami.
717
00:47:29,264 --> 00:47:31,892
Lata telefonów do prawników
718
00:47:31,975 --> 00:47:33,435
i pytania o przebieg.
719
00:47:35,854 --> 00:47:38,148
Nie mogliśmy planować reszty życia.
720
00:47:39,024 --> 00:47:40,609
To było okropne.
721
00:47:40,692 --> 00:47:41,902
Okropne.
722
00:47:42,569 --> 00:47:48,241
Na pewnym etapie usłyszeliśmy,
że przydałby się nam rozwód,
723
00:47:48,325 --> 00:47:53,747
bo majątek żony miałby być chroniony,
724
00:47:53,830 --> 00:47:55,290
ale nic nie wiedzieliśmy
725
00:47:55,373 --> 00:47:57,834
i nikomu nie ufaliśmy.
726
00:47:58,627 --> 00:48:00,962
W końcu odmówiliśmy
727
00:48:01,046 --> 00:48:03,840
i postanowiliśmy zmienić strategię,
728
00:48:03,924 --> 00:48:06,468
złożyliśmy wniosek
o ocenę trudnej sytuacji.
729
00:48:08,929 --> 00:48:11,431
Dali nam papiery…
730
00:48:11,514 --> 00:48:15,060
Powiedzieli tak:
„Gdybyście otworzyli teraz szafy
731
00:48:15,143 --> 00:48:20,023
i sprzedali wszystkie ubrania w środku,
ile byście dostali?”.
732
00:48:20,106 --> 00:48:22,525
Miałem sześć par dżinsów.
733
00:48:22,609 --> 00:48:24,319
Jaka jest wartość biżuterii?
734
00:48:24,402 --> 00:48:25,820
Ja jej nawet nie noszę.
735
00:48:25,904 --> 00:48:28,865
Nie mieliśmy biżuterii,
więc pytali o sztukę.
736
00:48:28,949 --> 00:48:29,908
Jej też nie mamy.
737
00:48:30,909 --> 00:48:34,871
Wypełniliśmy papiery,
żeby pokazać, jak mało posiadaliśmy.
738
00:48:35,622 --> 00:48:38,792
To bolesny proces,
739
00:48:38,875 --> 00:48:41,336
bo nie wiedzieliśmy, do czego dojdzie.
740
00:48:43,129 --> 00:48:46,716
Koniec końców się udało.
741
00:48:48,718 --> 00:48:53,473
Nasi prawnicy usłyszeli od powiernika:
742
00:48:53,556 --> 00:48:54,683
„Jesteście wolni”.
743
00:48:55,558 --> 00:48:59,479
Na parę lat straciłam męża.
744
00:48:59,562 --> 00:49:03,900
Cały czas zajmował się tą sytuacją.
745
00:49:03,984 --> 00:49:08,238
Tak bardzo go to pochłonęło,
746
00:49:08,321 --> 00:49:11,491
że część jego zniknęła.
747
00:49:11,574 --> 00:49:13,910
To daje się we znaki.
748
00:49:15,537 --> 00:49:17,831
Zarobiłem, zainwestowałem,
749
00:49:17,914 --> 00:49:19,582
wszystko sprawdziłem,
750
00:49:19,666 --> 00:49:21,543
a i tak oberwałem.
751
00:49:28,591 --> 00:49:35,265
Strata oszczędności życia to jedno,
752
00:49:36,307 --> 00:49:37,475
trudna sytuacja.
753
00:49:38,101 --> 00:49:40,687
Gdy tracisz też dom,
czujesz się strasznie.
754
00:49:43,773 --> 00:49:48,820
Moim zdaniem trzeba rozróżnić ofiary.
755
00:49:49,487 --> 00:49:53,241
Mieliśmy np. wdowy,
756
00:49:53,324 --> 00:49:55,452
które zaufały Berniemu ze wszystkim.
757
00:49:56,411 --> 00:49:59,247
Niektórzy inwestowali
przez fundusz powiązany.
758
00:49:59,831 --> 00:50:01,249
Nie wiedzieli, co robią.
759
00:50:02,167 --> 00:50:05,628
Przyglądnijmy się dużym inwestorom,
760
00:50:07,088 --> 00:50:12,260
którzy mieli u Madoffa
miliony, a nawet miliardy.
761
00:50:12,969 --> 00:50:16,639
To mieli być świadomi gracze.
762
00:50:17,182 --> 00:50:20,977
Oni podpisywali pakt z diabłem.
763
00:50:21,644 --> 00:50:25,940
Moim zdaniem wiedzieli, w co się pakują.
764
00:50:26,733 --> 00:50:31,696
Mówimy o wielkiej czwórce inwestorów.
765
00:50:31,780 --> 00:50:38,536
Norman Levy, Jeff Picower,
Stanley Chais i Carl Shapiro.
766
00:50:40,121 --> 00:50:44,084
Miałem wyjątkową relację
z wielką czwórką klientów.
767
00:50:44,876 --> 00:50:48,213
Oni też nie chcieli mi zaszkodzić,
768
00:50:48,296 --> 00:50:51,257
bo byliśmy dla siebie jak rodzina
769
00:50:51,341 --> 00:50:53,384
i zarobiłem im dużo pieniędzy.
770
00:50:53,468 --> 00:50:55,762
Nie zabiliby kury znoszącej złote jaja.
771
00:50:56,596 --> 00:50:58,139
Picower był nieco inny.
772
00:50:59,682 --> 00:51:02,560
Picower zachowywał się jak wspólnik.
773
00:51:04,646 --> 00:51:08,024
Nie sądzę, by miliardowa piramida Berniego
774
00:51:08,108 --> 00:51:09,818
mogła przetrwać bez niego.
775
00:51:11,820 --> 00:51:14,447
Bernie potrzebował Picowera,
776
00:51:15,532 --> 00:51:17,325
potrzebował przepływu gotówki.
777
00:51:17,992 --> 00:51:23,790
Moim zdaniem Bernie Madoff
pomagał Picowerowi unikać podatków.
778
00:51:25,083 --> 00:51:26,292
Wykorzystywali się.
779
00:51:28,086 --> 00:51:33,424
Poza tym Picower zarobił na tym przekręcie
więcej niż ktokolwiek inny.
780
00:51:33,508 --> 00:51:37,137
Irving Picard wiedział, co się dzieje.
781
00:51:37,971 --> 00:51:40,181
Po aresztowaniu Madoffa
782
00:51:40,265 --> 00:51:44,769
Irving Picard chciał jego pieniędzy.
783
00:51:44,853 --> 00:51:49,274
Irving Picard, powiernik odpowiedzialny
za odzyskanie pieniędzy z przekrętu,
784
00:51:49,357 --> 00:51:51,985
pozwał stroniących od kamer Picowerów.
785
00:51:52,068 --> 00:51:58,032
Twierdzi, że zyski z Madoff Investments
opiewały na 950%,
786
00:51:58,116 --> 00:52:01,953
gdy średnia rynkowa wynosiła dziewięć.
787
00:52:02,954 --> 00:52:08,168
Zawsze sądziłam,
że Picower wiedział o oszustwie.
788
00:52:08,251 --> 00:52:10,170
Niestety nigdy się nie dowiemy.
789
00:52:10,253 --> 00:52:14,299
Śledczy próbują ustalić
okoliczności śmierci Picowera,
790
00:52:14,382 --> 00:52:16,926
którego znaleziono
na dnie domowego basenu.
791
00:52:17,010 --> 00:52:19,345
Policja zakłada utonięcie,
792
00:52:19,429 --> 00:52:21,764
ale nie wyklucza innych możliwości.
793
00:52:22,348 --> 00:52:25,685
Wiedzieli, że odpowie
794
00:52:25,768 --> 00:52:27,854
za swój wkład w tę piramidę.
795
00:52:27,937 --> 00:52:30,315
Mógł chcieć popełnić samobójstwo,
796
00:52:31,858 --> 00:52:36,404
ale autopsja wskazała na zawał serca.
797
00:52:36,487 --> 00:52:38,990
Gdyby Jeffry Picower przeżył,
798
00:52:39,073 --> 00:52:40,992
zostałby oskarżony.
799
00:52:44,454 --> 00:52:48,208
Jeffry Picower
powinien był wylądować w więzieniu,
800
00:52:48,291 --> 00:52:51,753
ale Picard odzyskał pieniądze.
801
00:52:52,962 --> 00:52:57,759
Żona Jeffry’ego Picowera, Barbara,
musiała oddać ponad siedem miliardów
802
00:52:57,842 --> 00:53:00,929
zarobionych nielegalnie na piramidzie.
803
00:53:01,429 --> 00:53:02,597
Mamy nadzieję,
804
00:53:02,680 --> 00:53:04,974
że sprawiedliwe rezultaty,
805
00:53:05,058 --> 00:53:09,562
jak np. finał negocjacji z Picowerami
i liczne inne ugody
806
00:53:09,646 --> 00:53:11,773
będą powtarzane.
807
00:53:13,483 --> 00:53:15,818
A inni inwestorzy?
808
00:53:15,902 --> 00:53:19,656
Norm Levy musiał zwrócić 220 milionów.
809
00:53:20,406 --> 00:53:25,745
Stanley Chais zgodził się na 277 milionów.
810
00:53:26,246 --> 00:53:30,792
Carl Shapiro oddał 625 milionów.
811
00:53:31,709 --> 00:53:36,047
Irving Picard odzyskał ponad 14 miliardów
812
00:53:36,130 --> 00:53:40,009
z mniej więcej 19,
813
00:53:40,093 --> 00:53:43,054
które wpłacono do funduszu.
814
00:53:44,389 --> 00:53:50,270
Nikt nawet nie marzył
o odzyskaniu takiej kwoty.
815
00:53:50,353 --> 00:53:55,400
Niestety metody, których musiał użyć,
816
00:53:55,483 --> 00:53:57,277
były bezlitosne.
817
00:53:57,360 --> 00:54:01,030
Pozywał niewinne ofiary Madoffa.
818
00:54:01,114 --> 00:54:03,449
Część z tych ludzi była po 70,
819
00:54:03,533 --> 00:54:05,868
niektórzy musieli wrócić do pracy.
820
00:54:05,952 --> 00:54:08,913
Pozbawiał ich domów i emerytur,
821
00:54:08,997 --> 00:54:12,208
biorąc przy tym ogromne honoraria.
822
00:54:13,835 --> 00:54:17,213
Kancelaria Irvinga Picarda przez lata
823
00:54:17,297 --> 00:54:19,257
wzięła ponad miliard dolarów
824
00:54:19,340 --> 00:54:22,760
za powiernictwo firmy Madoffa.
825
00:54:23,678 --> 00:54:27,974
Przez to wszystko
Irving Picard stał się bardzo bogaty.
826
00:54:29,976 --> 00:54:32,895
Nie uważam, żeby to było sprawiedliwe,
827
00:54:32,979 --> 00:54:34,814
bo byliśmy niewinni.
828
00:54:34,897 --> 00:54:37,275
Przeciągnęli nas przez to i…
829
00:54:37,358 --> 00:54:39,861
Jesteśmy tu ofiarami.
830
00:54:40,361 --> 00:54:42,113
Ja się nie zgadzam.
831
00:54:42,739 --> 00:54:45,992
Patrzę na to analitycznie,
832
00:54:46,075 --> 00:54:48,911
tylko tak można było spłacić inne ofiary.
833
00:54:48,995 --> 00:54:52,123
Musieli wziąć pieniądze tych,
którzy byli na plusie,
834
00:54:52,206 --> 00:54:54,042
bo innych pieniędzy nie było.
835
00:54:54,125 --> 00:54:55,293
Nie lubię tego,
836
00:54:55,376 --> 00:54:56,919
ale nie widzę alternatywy.
837
00:54:57,003 --> 00:55:00,298
Zło konieczne,
838
00:55:00,381 --> 00:55:02,842
powiernik robił swoje i tyle.
839
00:55:05,011 --> 00:55:10,600
IRVING PICARD ODMÓWIŁ WYWIADU.
TŁUMACZYŁ SIĘ TRWAJĄCYM SPOREM SĄDOWYM.
840
00:55:14,228 --> 00:55:20,109
29 CZERWCA 2009
841
00:55:21,361 --> 00:55:24,072
Ostatnie trzy miesiące Madoff spędzał dnie
842
00:55:24,155 --> 00:55:29,535
w celi metr na metr znajdującej się
niedaleko tego sądu.
843
00:55:29,619 --> 00:55:32,872
Dziś dowie się, jak spędzi resztę życia.
844
00:55:32,955 --> 00:55:35,166
Każdego ranka budzę się, a moja żona…
845
00:55:41,506 --> 00:55:43,424
Mam to, co się liczy.
846
00:55:45,301 --> 00:55:46,969
Tego mi nie odbierze.
847
00:55:47,053 --> 00:55:52,558
Od razu widać, jak w Ameryce karało się
przestępców gospodarczych,
848
00:55:52,642 --> 00:55:58,231
bo ofiary Madoffa obawiały się,
849
00:55:58,314 --> 00:56:00,525
że skończy się na symbolicznej karze.
850
00:56:02,026 --> 00:56:04,695
Ludzie bali się, że Madoff dostanie burę
851
00:56:04,779 --> 00:56:08,282
i pojedzie do wygodnego więzienia,
852
00:56:08,366 --> 00:56:11,702
w którym odsiedzi krótki wyrok.
853
00:56:11,786 --> 00:56:15,039
Ludzie znali takie przypadki,
to nie byłby pierwszy raz.
854
00:56:16,332 --> 00:56:20,253
W czerwcu 2009
pojechałam na ogłoszenie wyroku.
855
00:56:20,336 --> 00:56:24,465
Na sali było mnóstwo jego ofiar.
856
00:56:25,383 --> 00:56:29,011
Byli fascynujący,
opowiadali o swoich stratach.
857
00:56:29,512 --> 00:56:31,013
Miałeś iść na emeryturę,
858
00:56:31,097 --> 00:56:33,474
teraz to nierealne.
859
00:56:33,558 --> 00:56:36,477
W sklepie muszę się pilnować,
860
00:56:36,561 --> 00:56:38,062
to zupełnie inny świat.
861
00:56:38,146 --> 00:56:41,399
Sny o tym budzą mnie w środku nocy.
862
00:56:41,482 --> 00:56:45,194
Myślę o tym,
jak skrzywdzono całą moją rodzinę.
863
00:56:50,450 --> 00:56:55,455
Wcześniej nie widziałam
tak ogromnych problemów finansowych.
864
00:56:56,831 --> 00:57:02,336
Obrońca, Ike Sorkin, błagał o łaskę.
865
00:57:02,420 --> 00:57:04,922
Mówił: „On ma 70 lat!
866
00:57:05,006 --> 00:57:07,717
Drugi raz tego nie zrobi, to jasne”.
867
00:57:08,885 --> 00:57:13,431
Potem Bernie powiedział:
„Chcę przeprosić ofiary”.
868
00:57:14,515 --> 00:57:17,059
Najdziwniejsze było to,
869
00:57:17,852 --> 00:57:20,480
że nie okazywał emocji.
870
00:57:21,397 --> 00:57:23,483
Nie okazał skruchy.
871
00:57:23,566 --> 00:57:24,901
Nie był wzruszony.
872
00:57:26,277 --> 00:57:30,281
Był jak seryjny morderca finansjery.
873
00:57:30,948 --> 00:57:35,411
Patrzył w oczy wdów
874
00:57:35,495 --> 00:57:37,747
i brał ich pieniądze, mówiąc:
875
00:57:37,830 --> 00:57:40,458
„Zaopiekuję się tobą. Zaufaj mi”,
876
00:57:40,958 --> 00:57:44,754
a potem bez zająknięcia je okradał.
877
00:57:46,672 --> 00:57:49,759
Robił to wielokrotnie.
878
00:57:52,637 --> 00:57:54,555
Potem sędzia rozpoczął przemowę.
879
00:57:55,139 --> 00:57:59,393
Ogłosił, że musi wydać wyrok,
880
00:57:59,477 --> 00:58:04,315
który odzwierciedli skalę przestępstwa.
881
00:58:05,191 --> 00:58:07,652
Skazał go na 150 lat więzienia.
882
00:58:14,867 --> 00:58:18,287
To symboliczny wyrok.
883
00:58:19,247 --> 00:58:21,207
Sędzia powiedział:
884
00:58:21,290 --> 00:58:25,086
„Wyrządził pan
ogromną krzywdę społeczeństwu.
885
00:58:26,087 --> 00:58:31,842
Czas, żeby społeczeństwo
wyrządziło krzywdę panu”.
886
00:58:34,095 --> 00:58:36,764
To była niezwykła chwila.
887
00:58:45,565 --> 00:58:48,943
Gdy Madoff przyznał się do winy,
gdy rozpoczął się proces,
888
00:58:49,026 --> 00:58:51,529
pojawiła się duża potrzeba
889
00:58:51,612 --> 00:58:55,616
ze strony organów rządowych i ofiar,
890
00:58:55,700 --> 00:58:59,912
żeby ukarać wszystkich winnych.
891
00:58:59,996 --> 00:59:02,373
Przez pewien czas byłem w zespole,
892
00:59:02,456 --> 00:59:06,085
który zajmował się
oszustwami Madoff Securities.
893
00:59:06,669 --> 00:59:09,922
Sprawę przygotowywali latami.
894
00:59:10,006 --> 00:59:12,425
Opierali się na zeznaniach Franka,
895
00:59:12,508 --> 00:59:17,013
które doprowadziły do oskarżenia
ludzi z 17. piętra
896
00:59:17,096 --> 00:59:20,516
współwinnych zdaniem rządu
prowadzenia piramidy.
897
00:59:21,726 --> 00:59:27,356
Annette Bongiorno i Jodi Crupi
dostały po sześć lat więzienia.
898
00:59:28,899 --> 00:59:32,862
Jerry O’Hara i George Perez
dostali po dwa i pół roku.
899
00:59:33,446 --> 00:59:35,448
Czasem zapomina się,
900
00:59:35,531 --> 00:59:40,661
że Peter Madoff też został prześwietlony.
901
00:59:41,662 --> 00:59:45,583
Peter Madoff przyznał się do winy
i został skazany za dwa zarzuty:
902
00:59:45,666 --> 00:59:49,378
fałszowanie ksiąg
903
00:59:49,462 --> 00:59:52,548
i współudział w przestępstwie
904
00:59:52,632 --> 00:59:54,508
o zróżnicowanym charakterze.
905
00:59:54,592 --> 01:00:00,556
Nie usłyszał zarzutu
prowadzenia piramidy finansowej.
906
01:00:00,640 --> 01:00:05,061
Twierdzi, że nic o niej nie wiedział.
907
01:00:05,144 --> 01:00:08,981
Tak czy siak, został skazany
na dziesięć lat więzienia.
908
01:00:11,233 --> 01:00:14,487
Frank DiPascali
został oskarżony o oszustwo,
909
01:00:15,154 --> 01:00:18,240
ale ze względu na współpracę,
910
01:00:18,324 --> 01:00:22,453
wyrok miał usłyszeć
dopiero po zamknięciu sprawy.
911
01:00:22,536 --> 01:00:25,331
Sprawa rządowa toczyła się latami.
912
01:00:25,414 --> 01:00:27,708
Frank w miesiąc umarł na raka płuc.
913
01:00:28,501 --> 01:00:30,044
Nigdy nie usłyszał wyroku.
914
01:00:32,755 --> 01:00:35,716
To przekręt na niewiarygodną skalę.
915
01:00:35,800 --> 01:00:38,719
Każda ze skazanych osób
916
01:00:38,803 --> 01:00:41,597
brała w nim udział przez dziesięciolecia.
917
01:00:42,181 --> 01:00:45,976
Nie byli trochę umoczeni,
byli całkowicie umoczeni,
918
01:00:46,060 --> 01:00:50,523
choć jasne było,
że nie są motorem napędowym przekrętu.
919
01:00:50,606 --> 01:00:54,443
Czy takie wyroki
920
01:00:55,319 --> 01:00:56,404
były sprawiedliwe?
921
01:00:57,655 --> 01:00:59,365
Ja tego nie ocenię.
922
01:00:59,448 --> 01:01:02,743
Czy byłbym dla nich bardziej surowy?
923
01:01:02,827 --> 01:01:03,828
Tak.
924
01:01:06,914 --> 01:01:11,669
Po aresztowaniu Berniego
wielu ludzi nienawidziło Marka i Andy’ego.
925
01:01:12,753 --> 01:01:16,799
Nienawidzili tych uroczych młodzieńców,
widzieli w nich potwory.
926
01:01:16,882 --> 01:01:22,054
Odkąd wybuchł skandal,
Mark i Andrew są pod stałą presją.
927
01:01:22,138 --> 01:01:25,725
Chcę, by jego rodzina odczuła ból,
który zadała nam.
928
01:01:26,392 --> 01:01:30,855
Byli ofiarami nieustającej
i najbardziej zaciekłej
929
01:01:30,938 --> 01:01:35,234
nagonki medialnej, jaką w życiu widziałam.
930
01:01:35,317 --> 01:01:36,318
Panie Madoff.
931
01:01:37,445 --> 01:01:43,159
Synowie byli zszokowani i przerażeni
przestępstwem ojca.
932
01:01:43,242 --> 01:01:47,913
Przedstawili Ruth wybór.
933
01:01:47,997 --> 01:01:51,459
Nalegali, by zerwała kontakt z Berniem.
934
01:01:51,542 --> 01:01:54,920
Powiedzieli jej: „On albo my”.
935
01:01:55,004 --> 01:01:56,297
Co gorsza, dodali:
936
01:01:56,380 --> 01:01:59,383
„On albo wnuki.
937
01:02:00,718 --> 01:02:01,635
Wybieraj”.
938
01:02:02,845 --> 01:02:05,931
Nie mogła go całkowicie opuścić.
939
01:02:06,891 --> 01:02:09,018
Była z nim od 13 roku życia
940
01:02:09,101 --> 01:02:13,355
nie mogła zostawić go w potrzebie.
941
01:02:13,439 --> 01:02:17,234
To doprowadziło do długiego konfliktu
942
01:02:17,318 --> 01:02:20,529
między Ruth a jej ukochanymi synami.
943
01:02:21,614 --> 01:02:23,449
Nie chcieli jej widzieć.
944
01:02:23,532 --> 01:02:25,951
Rodzina się rozpadła.
945
01:02:26,035 --> 01:02:28,329
Jakby ktoś rozwalił ją młotkiem.
946
01:02:30,122 --> 01:02:35,669
To, co zrobił mnie, mojemu bratu
i mojej rodzinie, jest niewybaczalne.
947
01:02:35,753 --> 01:02:38,464
To, co zrobił tysiącom innych ludzi…
948
01:02:38,547 --> 01:02:39,882
Zniszczył im życia.
949
01:02:41,467 --> 01:02:44,470
Nigdy tego nie zrozumiem
i mu tego nie wybaczę.
950
01:02:44,553 --> 01:02:46,764
Nigdy już się do niego nie odezwę.
951
01:02:48,057 --> 01:02:51,685
Andy żył dalej,
952
01:02:51,769 --> 01:02:52,937
Mark nie potrafił.
953
01:02:53,437 --> 01:02:54,605
Po prostu nie.
954
01:02:55,231 --> 01:02:56,190
To go przerosło.
955
01:02:57,191 --> 01:02:58,567
Rozmawiał pan z tatą?
956
01:02:58,651 --> 01:03:00,820
Bez komentarza, nie pomogę wam.
957
01:03:01,362 --> 01:03:03,322
To był mroczny okres.
958
01:03:03,405 --> 01:03:07,827
Nie wiem, czy ktoś
mógł coś dla niego zrobić.
959
01:03:08,619 --> 01:03:12,081
Wiecznie był o coś oskarżany.
960
01:03:13,249 --> 01:03:15,459
Mnóstwo insynuacji.
961
01:03:15,543 --> 01:03:17,086
Nie mógł od tego uciec.
962
01:03:17,920 --> 01:03:19,588
Nie miał dokąd uciec.
963
01:03:22,466 --> 01:03:25,010
Ciężko jest mi mówić o Marku.
964
01:03:40,943 --> 01:03:43,904
Skandal Madoffa przybrał w sobotę
tragiczny obrót,
965
01:03:43,988 --> 01:03:47,741
gdy najstarszy syn
zdyskredytowanego finansisty
966
01:03:47,825 --> 01:03:52,079
został znaleziony w swoim modnym
nowojorskim mieszkaniu.
967
01:03:52,580 --> 01:03:54,331
Policja mówi o samobójstwie.
968
01:03:54,915 --> 01:03:57,251
Policja mówi, że 46-letni Mark Madoff
969
01:03:57,334 --> 01:04:01,463
został znaleziony przez teścia o 7.30.
970
01:04:01,964 --> 01:04:04,425
Powiesił się na czarnej smyczy,
971
01:04:05,092 --> 01:04:08,095
gdy w pokoju obok spał jego dwuletni syn.
972
01:04:09,346 --> 01:04:12,600
Zostawił czwórkę dzieci z dwóch małżeństw.
973
01:04:14,310 --> 01:04:18,522
Pomyślałam wtedy,
974
01:04:18,606 --> 01:04:20,858
że zrobił to na złość ojcu.
975
01:04:21,483 --> 01:04:23,819
Zrobił to w drugą rocznicę
976
01:04:23,903 --> 01:04:26,113
przyznania się do piramidy.
977
01:04:26,196 --> 01:04:29,867
Myślę, że celowo wybrał tę datę.
978
01:04:29,950 --> 01:04:32,953
Tak przekazał ojcu:
979
01:04:33,829 --> 01:04:35,372
„Patrz, co mi zrobiłeś”.
980
01:04:39,627 --> 01:04:44,048
Nie mogę się z tym pogodzić.
981
01:04:45,049 --> 01:04:50,179
Sama mam syna w podobnym wieku.
982
01:04:50,888 --> 01:04:54,099
Nie mogę sobie wyobrazić,
jak bardzo musiałby cierpieć.
983
01:04:55,392 --> 01:04:57,770
Bo Mark naprawdę cierpiał.
984
01:04:58,812 --> 01:05:00,481
Dlatego płaczę.
985
01:05:03,108 --> 01:05:05,778
Był moim najlepszym przyjacielem.
986
01:05:06,779 --> 01:05:09,448
Chciałem mu pomóc.
987
01:05:10,032 --> 01:05:15,788
Do końca życia będę żałować,
że nie zrobiłam tego, co chciał.
988
01:05:15,871 --> 01:05:18,999
Nie wiem, czy to by coś zmieniło, ale…
989
01:05:20,751 --> 01:05:23,879
Przynajmniej bym spróbowała.
990
01:05:25,798 --> 01:05:31,512
Po śmierci Marka
Ruth zbliżyła się do Andy’ego.
991
01:05:31,595 --> 01:05:34,765
Pogodzili się,
992
01:05:34,848 --> 01:05:41,146
stał się dla niej
wsparciem i pocieszeniem.
993
01:05:43,649 --> 01:05:48,320
To aż niewiarygodne,
ale potem było kolejne nieszczęście.
994
01:05:48,404 --> 01:05:53,450
Rak, z którym Andrew wygrał dekadę temu,
995
01:05:53,534 --> 01:05:54,535
wrócił…
996
01:05:57,454 --> 01:05:59,498
w gorszej formie.
997
01:06:00,416 --> 01:06:03,711
To było straszne, ale Andy walczył.
998
01:06:04,420 --> 01:06:09,425
Spytałam:
„Może rozmowa z Berniem ci pomoże?”.
999
01:06:09,508 --> 01:06:11,301
Powiedział: „Nie ma szans”.
1000
01:06:13,178 --> 01:06:15,055
Widziałam go wiosną.
1001
01:06:15,139 --> 01:06:20,060
Przyszedł porozmawiać
z moimi uczniami w Princeton.
1002
01:06:20,144 --> 01:06:24,189
Poszliśmy na lunch z jego narzeczoną,
gdy powiedział:
1003
01:06:24,273 --> 01:06:26,775
„Przestępstwo taty…
1004
01:06:28,694 --> 01:06:31,947
zabiło mojego brata szybko,
a mnie zabija powoli”.
1005
01:06:33,032 --> 01:06:36,452
Andrew Madoff zmarł na chłoniaka
w wieku 48 lat
1006
01:06:36,535 --> 01:06:39,705
sześć lat po upadku
1007
01:06:39,788 --> 01:06:43,042
wartej 65 miliardów dolarów
piramidy finansowej ojca.
1008
01:06:45,169 --> 01:06:50,507
Zmarł otoczony rodziną,
a Ruth została sama.
1009
01:06:51,467 --> 01:06:55,929
Jej mąż odsiadywał dożywocie,
a synowie odeszli.
1010
01:06:57,347 --> 01:07:01,393
Bernard Madoff przynajmniej wie,
że będzie miał dach nad głową.
1011
01:07:01,477 --> 01:07:05,147
Jego żona Ruth nie ma już takiej pewności.
1012
01:07:06,982 --> 01:07:11,862
Wczoraj rząd zajął
jego warte siedem milionów mieszkanie.
1013
01:07:11,945 --> 01:07:13,447
Mieszkanie zniknęło
1014
01:07:13,530 --> 01:07:16,241
podobnie jak domy w Palm Beach,
1015
01:07:16,325 --> 01:07:19,036
na południu Francji i w Long Island.
1016
01:07:19,119 --> 01:07:22,247
Jego żona stała się bezdomna.
1017
01:07:23,582 --> 01:07:26,710
Byłem przy tym,
jak wyrzucaliśmy ją z mieszkania.
1018
01:07:26,794 --> 01:07:29,338
Powiedzieliśmy: „Musi pani stąd wyjść”.
1019
01:07:31,173 --> 01:07:35,552
Inwentaryzowałem biżuterię w kuchni.
1020
01:07:40,307 --> 01:07:43,602
Sprawiała wrażenie
otępiałej i zszokowanej.
1021
01:07:45,604 --> 01:07:47,189
Paliła papierosa.
1022
01:07:48,440 --> 01:07:50,943
Powiedziałem: „Ruth, to cię zabije”.
1023
01:07:53,612 --> 01:07:55,823
Odpowiedziała: „Chciałabym”.
1024
01:07:58,951 --> 01:08:03,705
Była zrezygnowana i pogodzona
1025
01:08:03,789 --> 01:08:05,666
z tym złym zakończeniem.
1026
01:08:08,710 --> 01:08:11,255
Ruth Madoff opuściła lokal.
1027
01:08:11,338 --> 01:08:15,425
Cały majątek przekazała marshalom.
1028
01:08:17,010 --> 01:08:19,847
Nagle była nomadką.
1029
01:08:20,556 --> 01:08:24,143
Miała dwie walizki rzeczy
i żyła w samochodzie.
1030
01:08:24,893 --> 01:08:26,895
Tak wyglądało jej życie.
1031
01:08:28,105 --> 01:08:29,481
Straciła wszystko.
1032
01:08:29,565 --> 01:08:31,733
Straciła pozycję,
1033
01:08:31,817 --> 01:08:33,569
obu synów
1034
01:08:33,652 --> 01:08:36,738
i męża, z którym była od 13. roku życia.
1035
01:08:40,075 --> 01:08:43,412
Gdy odwiedziłam Berniego w więzieniu,
1036
01:08:43,495 --> 01:08:46,331
nie było zbyt wiele szczerości w tym,
1037
01:08:46,415 --> 01:08:52,087
jak opisywał swój przekręt
i własne odczucia,
1038
01:08:52,171 --> 01:08:58,051
ale poczułam prawdziwy żal,
1039
01:08:58,135 --> 01:09:00,596
gdy mówił, co spotkało jego rodzinę.
1040
01:09:02,014 --> 01:09:06,018
Psychiatrzy, z którymi rozmawiałam,
1041
01:09:06,101 --> 01:09:12,941
wysnuli hipotezę,
że Bernie tęsknił za uwielbieniem rodziny.
1042
01:09:14,985 --> 01:09:17,654
Niekoniecznie ich kochał,
1043
01:09:17,738 --> 01:09:21,241
raczej kochał fakt, że oni kochają jego.
1044
01:09:21,909 --> 01:09:26,622
Czysty narcyzm i socjopatia.
1045
01:09:28,790 --> 01:09:34,755
Tak czy siak,
bardzo mocno się to na nim odbijało.
1046
01:09:35,589 --> 01:09:36,673
Dziękuję.
1047
01:09:37,466 --> 01:09:39,676
Dziękuję. Usiądźcie, proszę.
1048
01:09:39,760 --> 01:09:42,596
To niepodważalny fakt,
1049
01:09:42,679 --> 01:09:46,558
że jednym z ważniejszych czynników
osłabiających gospodarkę
1050
01:09:46,642 --> 01:09:50,729
jest rozpad
kluczowych instytucji finansowych
1051
01:09:50,812 --> 01:09:53,941
i brak odpowiednich regulacji,
1052
01:09:54,024 --> 01:09:56,318
które chroniłyby nas przed nadużyciami.
1053
01:09:57,152 --> 01:10:00,030
Kultura braku odpowiedzialności
1054
01:10:00,614 --> 01:10:03,742
zadomowiła się na Wall Street
i w Waszyngtonie.
1055
01:10:04,868 --> 01:10:07,371
Pytanie brzmi: co dalej?
1056
01:10:08,330 --> 01:10:11,208
Nie wybraliśmy tego,
jak kryzys się rozpoczął,
1057
01:10:11,291 --> 01:10:14,920
ale nasze decyzje ukształtują
schedę po nim.
1058
01:10:17,047 --> 01:10:19,800
Światowy kryzys finansowy pokazał,
1059
01:10:19,883 --> 01:10:21,843
że nie można ufać Wall Street
1060
01:10:22,594 --> 01:10:24,346
ani bankom inwestycyjnym.
1061
01:10:24,429 --> 01:10:27,933
Nie można ufać analitykom
i agencjom ratingowym,
1062
01:10:28,016 --> 01:10:30,060
a już na pewno prawodawcy.
1063
01:10:30,143 --> 01:10:32,854
Madoff był kozłem ofiarnym
kryzysu finansowego.
1064
01:10:34,564 --> 01:10:38,986
Do więzienia poszedł tylko Madoff
i paru jego pomagierów.
1065
01:10:40,112 --> 01:10:42,114
Nie siedzi nikt z agencji
1066
01:10:42,197 --> 01:10:44,658
ani żaden z analityków.
1067
01:10:44,741 --> 01:10:46,785
Nie siedzi nikt z banków.
1068
01:10:46,868 --> 01:10:51,290
Prezesi nie siedzą, oni zbierają premie,
bo banki doczekały się bailoutu.
1069
01:10:52,416 --> 01:10:55,168
Ofiary Berniego już nie.
1070
01:10:58,213 --> 01:11:00,340
Nie możemy dystansować się od ofiar.
1071
01:11:00,424 --> 01:11:01,800
Trzeba je zobaczyć.
1072
01:11:03,385 --> 01:11:04,386
To trudne.
1073
01:11:05,846 --> 01:11:09,891
Matka zmarła, zanim sprzedaliśmy dom.
1074
01:11:10,934 --> 01:11:13,937
Dzień pakowania i wyprowadzki
1075
01:11:14,021 --> 01:11:16,231
to jeden z gorszych dni w moim życiu.
1076
01:11:16,315 --> 01:11:19,151
Przejechałem przez bramę
1077
01:11:20,569 --> 01:11:23,780
i się rozpłakałem.
1078
01:11:24,614 --> 01:11:26,116
Nie wytrzymałem.
1079
01:11:27,034 --> 01:11:29,536
Zostawiałem dom zbudowany przez ojca.
1080
01:11:31,038 --> 01:11:32,456
Dom mojej matki.
1081
01:11:35,584 --> 01:11:37,544
To był koniec życia w Palm Beach.
1082
01:11:38,128 --> 01:11:41,673
Zniknęła duża część mojego życia.
1083
01:11:46,970 --> 01:11:50,432
Mieszkam w wynajętym mieszkaniu,
nie mam nic swojego.
1084
01:11:50,515 --> 01:11:52,267
Tęsknię za tamtym domem.
1085
01:11:52,351 --> 01:11:54,686
Chciałabym go zostawić,
1086
01:11:54,770 --> 01:11:56,897
ale nauczyłam się żyć bez pieniędzy.
1087
01:11:57,564 --> 01:12:01,693
Właśnie tego nauczył nas ojciec:
jak przetrwać.
1088
01:12:04,071 --> 01:12:08,825
Nie jestem zła o przeprowadzkę
ani o to, że muszę robić nowe rzeczy.
1089
01:12:09,618 --> 01:12:16,249
Uczę się o sztukach Szekspira
i pomyślałam,
1090
01:12:16,333 --> 01:12:20,045
że historia Berniego Madoffa
jest bardzo szekspirowska.
1091
01:12:20,128 --> 01:12:24,174
Szekspir lubił tak pisać.
1092
01:12:24,257 --> 01:12:28,053
Jest w tej historii łotr, są i dzieci,
1093
01:12:28,804 --> 01:12:30,389
żądza władzy.
1094
01:12:31,640 --> 01:12:33,058
To tragedia.
1095
01:12:36,436 --> 01:12:41,483
Fakt, że to synowie donieśli na Madoffa,
1096
01:12:41,566 --> 01:12:47,072
uczynił tę historię o zdradzie
jeszcze bardziej tragiczną.
1097
01:12:47,155 --> 01:12:48,949
Im więcej o tym czytam,
1098
01:12:49,032 --> 01:12:54,871
tym bardziej interpretuję ją
jako przypowieść o zdradzonym zaufaniu.
1099
01:12:55,872 --> 01:12:58,583
To potwór w szafie.
1100
01:12:59,167 --> 01:13:00,794
Strach pod łóżkiem.
1101
01:13:00,877 --> 01:13:06,466
Każdy wie,
że to może się przydarzyć każdemu.
1102
01:13:07,801 --> 01:13:10,929
Tak bardzo mogą oszukać cię tylko ci,
1103
01:13:11,012 --> 01:13:13,390
którym tak bardzo ufasz.
1104
01:13:15,600 --> 01:13:20,230
Ceną zaufania jest ryzyko zdrady.
1105
01:13:23,733 --> 01:13:28,363
Ludzie chcą wierzyć
w dobre zyski bez ryzyka strat.
1106
01:13:28,447 --> 01:13:30,532
Każdy mieć coś takiego w portfelu,
1107
01:13:30,615 --> 01:13:32,492
ale to pogoń za Graalem.
1108
01:13:33,869 --> 01:13:36,455
Święty Graal nie istnieje.
1109
01:13:36,538 --> 01:13:38,498
W świecie finansów też.
1110
01:13:39,875 --> 01:13:42,711
Madoff był oszustem.
Nie było w tym grama prawdy.
1111
01:13:47,090 --> 01:13:50,510
Czy w przyszłości
pojawi się kolejny Bernie Madoff?
1112
01:13:50,594 --> 01:13:52,512
Owszem.
1113
01:13:52,596 --> 01:13:54,806
Tak będzie, obiecuję.
1114
01:13:57,642 --> 01:14:01,396
Sprawa Madoffa była rekordowa w 2008,
1115
01:14:02,522 --> 01:14:03,523
ale pamiętajcie…
1116
01:14:05,817 --> 01:14:07,486
rekordy są po to, by je bić.
1117
01:14:18,914 --> 01:14:22,167
SONJA KOHN NIE PRZYZNAŁA SIĘ DO WINY
W SPRAWIE MADOFFA.
1118
01:14:22,250 --> 01:14:24,503
TWIERDZIŁA, ŻE SAMA PADŁA JEGO OFIARĄ.
1119
01:14:24,586 --> 01:14:26,546
W 2013 ROKU BRYTYJSKI SĄD ORZEKŁ,
1120
01:14:26,630 --> 01:14:30,759
ŻE „KOHN OCZYSZCZONO Z ZARZUTÓW
DZIĘKI JEJ SZCZEROŚCI I UCZCIWOŚCI”.
1121
01:14:32,511 --> 01:14:36,431
FAIRFIELD GREENWICH DOMAGAŁA SIĘ ZWROTU
1,2 MILIARDA DOLARÓW STRAT.
1122
01:14:36,515 --> 01:14:40,185
W 2011 ROKU FIRMA POSZŁA NA UGODĘ
I ODZYSKAŁA 230 MILIONÓW.
1123
01:14:40,268 --> 01:14:42,646
70 MILIONÓW PRZEKAZAŁA NA FUNDUSZ OFIAR.
1124
01:14:42,729 --> 01:14:45,398
NIKT Z FIRMY NIGDY NIE USŁYSZAŁ ZARZUTÓW.
1125
01:14:46,191 --> 01:14:50,862
JPMORGAN CHASE PRZYZNAŁ SIĘ DO UCHYBIEŃ
W PROCESIE MONITOROWANIA TRANSAKCJI,
1126
01:14:50,946 --> 01:14:53,240
ALE NIE DO WSPIERANIA OSZUSTWA.
1127
01:14:54,366 --> 01:14:57,661
JEŚLI ZMAGASZ SIĘ Z MYŚLAMI SAMOBÓJCZYMI,
1128
01:14:57,744 --> 01:15:00,789
POMOC ZNAJDZIESZ NA STRONIE
WWW.WANNATALKABOUTIT.COM
1129
01:16:51,107 --> 01:16:54,069
Napisy: Jędrzej Kogut