1 00:00:26,444 --> 00:00:27,612 Kimiz biz? 2 00:00:30,448 --> 00:00:32,575 Nasıl bu hâle geldik? 3 00:00:35,036 --> 00:00:37,872 İnsanlar olarak ömürlerimizi 4 00:00:37,872 --> 00:00:40,416 kendimizi anlamaya çalışarak geçiririz. 5 00:00:44,754 --> 00:00:48,132 Ama çok yakın olduğumuzdan bazen anlamakta zorlanabiliriz. 6 00:00:54,722 --> 00:00:57,517 Bu yüzden başka dünyaların hikâyelerini severiz. 7 00:01:05,233 --> 00:01:07,401 Bazı açılardan bizimkine benzeyen 8 00:01:07,985 --> 00:01:10,363 ama bazı açılardan çok farklı olan... 9 00:01:12,573 --> 00:01:14,242 ...şempanzelerin dünyası da... 10 00:01:21,124 --> 00:01:24,418 ...hayal edemeyeceğimiz kadar açıklayıcı hikâyeler anlatır. 11 00:01:35,138 --> 00:01:37,306 Çok güçlü hikâyelerdir 12 00:01:38,224 --> 00:01:39,684 çünkü hepsi sahicidir. 13 00:02:49,545 --> 00:02:53,216 NGOGO ORMANI UGANDA 14 00:03:04,268 --> 00:03:08,606 Ngogo Ormanı, birbiriyle bağlantılı, engin bir dünyadır. 15 00:03:19,617 --> 00:03:20,618 Ve merkezinde, 16 00:03:22,328 --> 00:03:24,205 gelişen bir topluluk yer alır. 17 00:03:29,627 --> 00:03:31,420 Ngogo şempanzeleri. 18 00:03:35,716 --> 00:03:37,885 Bu yeni anne ve bebeği için... 19 00:03:39,345 --> 00:03:40,221 ...bir yuva. 20 00:04:06,747 --> 00:04:13,504 ŞEMPANZE İMPARATORLUĞU 21 00:04:29,520 --> 00:04:33,024 Şempanzeler yaşayan en yakın akrabalarımızdır. 22 00:04:36,944 --> 00:04:41,240 DNA'larımızın %98'den fazlası ortaktır. 23 00:04:51,542 --> 00:04:53,044 Çok zekidirler. 24 00:04:54,628 --> 00:04:55,963 Ve çok duygusaldırlar. 25 00:05:00,718 --> 00:05:03,637 Altmış yaşına kadar yaşayabilirler 26 00:05:04,388 --> 00:05:07,808 ve yaşam evreleri bizimkine benzer. 27 00:05:13,064 --> 00:05:15,733 Ngogo'daki her şempanze bir bireydir... 28 00:05:18,444 --> 00:05:22,740 ...ve kendine özgü bir kişiliği ve amaçları vardır. 29 00:05:25,117 --> 00:05:26,619 Bunu yansıtmak için 30 00:05:26,619 --> 00:05:31,374 bilim insanları her birine bir isim vermiştir. 31 00:05:45,346 --> 00:05:48,057 Ngogo topluluğu sofistikedir. 32 00:05:53,729 --> 00:05:57,400 Aile ve sosyal bağlardan oluşan karmaşık bir ağdır... 33 00:06:00,861 --> 00:06:04,115 ...ve her şempanze bir ilişki kurup 34 00:06:04,115 --> 00:06:06,158 grupta kendine yer edinmelidir. 35 00:06:14,792 --> 00:06:18,671 Çoğu şempanze grubu 50 ya da 60 bireyden oluşur. 36 00:06:19,672 --> 00:06:21,257 Ama Ngogo'da 37 00:06:22,341 --> 00:06:23,926 bu sayı iki katına çıkar. 38 00:06:24,677 --> 00:06:28,097 Yüz yirmiden fazla şempanze birlikte yaşıyor. 39 00:06:30,349 --> 00:06:32,685 Şu ana dek keşfedilmiş en büyük grup. 40 00:06:40,526 --> 00:06:43,446 Ngogo bir şempanze cennetidir. 41 00:06:49,910 --> 00:06:52,371 Burada bir sürü meyve ağacı vardır. 42 00:06:56,333 --> 00:07:00,838 Ve meyve, şempanze topluluğunun can damarıdır. 43 00:07:10,514 --> 00:07:14,101 Bir sürü şempanze kendi yolunu bulmaya çalıştığından 44 00:07:14,101 --> 00:07:15,603 rekabet çok fazladır. 45 00:07:18,147 --> 00:07:21,650 Burada hayat politika ve güç de içerir. 46 00:07:27,740 --> 00:07:30,117 Ngogo topluluğu bir hiyerarşidir. 47 00:07:31,035 --> 00:07:34,413 Ve şempanzeler yükselmek için 48 00:07:35,080 --> 00:07:36,290 daima fırsat kollar. 49 00:07:53,557 --> 00:07:58,312 Hiyerarşinin zirvesinde Ngogo'daki en güçlü şempanze yer alır. 50 00:08:03,609 --> 00:08:06,278 Jackson. Alfa erkek. 51 00:08:07,321 --> 00:08:09,240 30 YAŞINDA 52 00:08:52,116 --> 00:08:54,910 Jackson altı yıldır lider konumunda. 53 00:08:57,705 --> 00:08:59,498 Ama bir alfa için artık yaşlı. 54 00:09:03,961 --> 00:09:05,713 Zirvede kalacaksa 55 00:09:06,964 --> 00:09:08,382 zayıflık gösteremez. 56 00:09:14,638 --> 00:09:16,473 Gücünü göstermek zorunda. 57 00:10:36,428 --> 00:10:38,722 Jackson'ın istediği bu. 58 00:10:38,722 --> 00:10:40,140 Grubun ona seslenmesi 59 00:10:40,140 --> 00:10:42,810 ve yanına giderek saygı göstermesi. 60 00:11:10,921 --> 00:11:13,298 Ama Jackson bir şeyin farkında, 61 00:11:13,298 --> 00:11:17,010 bazı şempanzeler diğerlerinden daha az saygı gösteriyor. 62 00:11:22,307 --> 00:11:26,937 Bu yaştaki bir şempanze, Jackson'a meydan okumak için fazla genç. 63 00:11:31,608 --> 00:11:33,861 Ama Abrams kadar zeki ya da öz güvenli 64 00:11:34,403 --> 00:11:36,447 fazla şempanze yok. 65 00:11:45,038 --> 00:11:46,707 Ama Jackson'ın koruması var. 66 00:11:54,339 --> 00:11:55,340 Miles. 67 00:11:56,842 --> 00:11:58,302 Dev bir şempanze. 68 00:12:02,347 --> 00:12:05,017 Ngogo'nun en büyüğü. 69 00:12:25,621 --> 00:12:28,749 Jackson ve Miles, sürekli birbirlerini tımarladıkları... 70 00:12:31,084 --> 00:12:33,128 ...sıkı bir bağa sahip. 71 00:12:36,215 --> 00:12:38,008 Muazzam bir ittifak. 72 00:12:45,349 --> 00:12:49,144 Tımar, her şempanzenin hayatında önemli bir yer tutar. 73 00:12:50,020 --> 00:12:53,440 Sosyal ilişkileri böyle kurup yürütürler. 74 00:13:01,573 --> 00:13:04,618 Muhabbetin şempanzelerdeki karşılığıdır. 75 00:13:06,078 --> 00:13:07,371 Çok politiktir. 76 00:13:12,668 --> 00:13:13,794 Planlama. 77 00:13:15,379 --> 00:13:16,380 İkna etme. 78 00:13:19,299 --> 00:13:20,300 Entrika çevirme. 79 00:13:44,408 --> 00:13:46,326 Tımar, ittifak oluşturur. 80 00:13:52,040 --> 00:13:54,167 Ve ittifaklar güç yaratır. 81 00:13:59,548 --> 00:14:01,466 En güçlü şempanzeler bile 82 00:14:01,466 --> 00:14:04,386 {\an8}tek başlarına hükmetmekte zorlanır. 83 00:14:08,515 --> 00:14:10,350 Tımar partnerinin kim olduğu, 84 00:14:10,350 --> 00:14:13,520 statü ve heveslerine dair çok şey söyler. 85 00:14:36,585 --> 00:14:38,712 Ama tımar partneri olmayan biri için 86 00:14:39,671 --> 00:14:43,300 statü ve heves, endişe edecek son şeydir. 87 00:14:47,054 --> 00:14:50,724 GUS 14 YAŞINDA 88 00:14:50,724 --> 00:14:53,894 {\an8}Bir erkek şempanze için 14 kolay bir yaş değildir. 89 00:14:57,940 --> 00:14:59,399 Anneden ayrılınmıştır... 90 00:15:02,235 --> 00:15:04,613 ...ve diğer erkeklerle bağ kurmak gerekir. 91 00:15:10,243 --> 00:15:13,622 Bazıları bu konuda daha az zorlanır. 92 00:16:00,502 --> 00:16:02,170 Gus dışarıda kaldı. 93 00:16:03,422 --> 00:16:04,798 Ama böyle devam edemez. 94 00:16:10,637 --> 00:16:12,431 Birkaç arkadaş bulmalı. 95 00:16:15,308 --> 00:16:16,685 Ngogo Ormanı'nda 96 00:16:17,602 --> 00:16:20,814 fazla yalnız kalmak akıllıca değildir. 97 00:16:51,720 --> 00:16:57,225 CHRISTINE 21 YAŞINDA 98 00:16:57,225 --> 00:17:00,103 Christine'in bebeği altı aylık. 99 00:17:01,938 --> 00:17:05,776 Aynı yaştaki bir insan bebeğinden çok daha güçlü ve gelişmiş. 100 00:17:06,943 --> 00:17:09,029 Ama hâlâ çok savunmasız. 101 00:17:15,911 --> 00:17:19,623 Ngogo'da her bebek birinci yaş gününü göremez. 102 00:17:21,249 --> 00:17:22,250 Bu yüzden... 103 00:17:24,252 --> 00:17:26,254 ...o zamana dek bir adı olmayacak. 104 00:17:35,347 --> 00:17:38,141 Christine bebeğe odaklanmak zorunda, 105 00:17:38,725 --> 00:17:42,854 bu yüzden büyük kızı Nadine ortada kaldı. 106 00:17:43,563 --> 00:17:49,694 NADINE 7 YAŞINDA 107 00:17:51,905 --> 00:17:54,116 Eskiden annesinin dikkati üstündeydi. 108 00:17:57,410 --> 00:17:59,162 Şimdi ihmal ediliyor. 109 00:18:10,423 --> 00:18:13,385 Bir şempanze için bile bebek hızla gelişiyor. 110 00:18:17,013 --> 00:18:19,391 Ve daha bağımsız olmaya başlıyor. 111 00:19:03,977 --> 00:19:05,520 Sosyalleşmek istiyor. 112 00:19:23,747 --> 00:19:27,667 Bebekler söz konusu olduğunda çoğu şempanze hoşgörülüdür. 113 00:19:31,379 --> 00:19:35,300 Yine de kendi boyunda biriyle başlaması daha güvenli olur. 114 00:19:36,635 --> 00:19:40,555 Sorun şu ki genç şempanzeler daha az hoşgörülüdür. 115 00:19:54,444 --> 00:19:56,821 Bebek ne kadar bağımsız olursa 116 00:19:57,489 --> 00:19:59,824 başı o kadar çok belaya girebilir. 117 00:20:03,119 --> 00:20:05,121 Büyük erkekler tehdit unsurudur. 118 00:20:07,624 --> 00:20:10,835 Yollarına çıkarsa canı çok yanabilir. 119 00:20:16,716 --> 00:20:18,426 Ve Jackson gibi bir alfa 120 00:20:19,094 --> 00:20:22,597 kendini her an her yerde gösterirken... 121 00:20:25,809 --> 00:20:28,144 ...Christine asla tamamen rahatlayamaz. 122 00:21:00,010 --> 00:21:01,469 Biraz bunaltıcı. 123 00:21:22,949 --> 00:21:24,951 Annesi bunları daha önce de gördü. 124 00:21:25,785 --> 00:21:27,037 O yüzden rahat. 125 00:21:31,750 --> 00:21:33,126 Ama ablası endişeli. 126 00:21:40,008 --> 00:21:43,219 Kız kardeşler arasındaki bağın ilk belirtileri. 127 00:22:17,087 --> 00:22:19,172 Ngogo bir yağmur ormanı. 128 00:22:19,172 --> 00:22:21,800 Fırtınalar buradaki hayatın bir parçası. 129 00:22:23,635 --> 00:22:25,720 Çoğu şempanze bir yere sığınır. 130 00:22:33,937 --> 00:22:35,063 Ama hepsi değil. 131 00:22:37,941 --> 00:22:40,860 Bazı şempanzeler fırtınadan güç alır. 132 00:22:43,113 --> 00:22:46,616 Ve sıra dışı bir güç gösterisi yapmak için onu kullanır. 133 00:22:47,992 --> 00:22:49,327 Yağmur dansı. 134 00:23:11,433 --> 00:23:13,810 Abrams güçlü bir mesaj yolluyor. 135 00:23:58,938 --> 00:24:01,733 Jackson şimdilik bir şey yapmıyor. 136 00:24:03,818 --> 00:24:06,404 Er geç harekete geçmek zorunda kalacak. 137 00:24:07,197 --> 00:24:08,448 Çünkü her geçen gün 138 00:24:10,116 --> 00:24:12,452 Abrams'ın kendine güveni artıyor. 139 00:24:53,743 --> 00:24:55,328 Gus hâlâ yalnız. 140 00:25:04,963 --> 00:25:06,047 Ama bir planı var. 141 00:25:19,018 --> 00:25:22,146 Gus sıkıntılı olsa da aptal değil. 142 00:25:25,650 --> 00:25:27,318 Abrams'ın yükselişini 143 00:25:27,318 --> 00:25:30,321 Jackson dışında fark eden biri daha var. 144 00:25:42,959 --> 00:25:46,671 Çok faydalı bir ilişki kurmak için iyi bir fırsat olabilir. 145 00:26:11,654 --> 00:26:13,239 Gus gerçekten çabalıyor. 146 00:26:41,267 --> 00:26:45,271 Abrams gibi önü açık bir birey, çoğu şempanzenin tımarından hoşlanır. 147 00:26:46,397 --> 00:26:47,815 Gus için asıl sınav, 148 00:26:48,566 --> 00:26:51,486 Abrams'ın da onu tımarlaması olacak. 149 00:27:23,935 --> 00:27:24,936 Reddedildi. 150 00:27:51,212 --> 00:27:55,174 Abrams'ın hedefinde çok daha önemli bir tımar partneri var. 151 00:28:24,871 --> 00:28:29,500 Abrams, Jackson'ın en önemli müttefikiyle ittifak kurmayı başarırsa 152 00:28:30,960 --> 00:28:33,504 Jackson'ın alfa konumunu zayıflatır. 153 00:28:48,436 --> 00:28:50,521 Miles da karşılık veriyor. 154 00:29:06,662 --> 00:29:09,165 Jackson, Abrams'ın yaklaştığının farkında. 155 00:29:17,381 --> 00:29:20,802 Grubun onun liderliğinde birleşmesi gerekiyor. 156 00:29:23,137 --> 00:29:26,432 Ortak bir düşmana karşı birlik olmalılar. 157 00:30:11,936 --> 00:30:14,313 Şempanzeler bölgesel canlılardır. 158 00:30:15,189 --> 00:30:18,192 Ngogo grubu belli bir bölgede yaşar 159 00:30:18,943 --> 00:30:23,114 ve etrafları düşman şempanzelerle çevrilidir. 160 00:30:25,366 --> 00:30:29,495 Kaynaklarını koruyabilmek için sınırlarında devriye gezerler. 161 00:30:37,920 --> 00:30:40,006 Devriye tehlikeli bir iştir. 162 00:30:43,634 --> 00:30:47,179 Ama bölgeyi savunmak öyle önemlidir ki 163 00:30:48,472 --> 00:30:52,727 bazen en beklenmedik adaylar bile devriyeye katılır. 164 00:31:05,114 --> 00:31:06,908 Her şempanze ölçüp biçmelidir. 165 00:31:09,535 --> 00:31:10,620 Riske değer mi? 166 00:31:15,166 --> 00:31:18,544 Pork Pie kesinlikle en güçlü veya en cesur şempanze değil. 167 00:31:22,089 --> 00:31:25,092 Ama o bile tehlikeyi göze alıyor. 168 00:31:34,310 --> 00:31:36,604 Şempanzeler kuzey sınırına gidiyor. 169 00:31:39,815 --> 00:31:41,901 Devriye kilometrelerce alanı kapsar 170 00:31:42,610 --> 00:31:45,321 ve gergin saatler boyu sürebilir. 171 00:32:10,429 --> 00:32:13,224 En büyük ve en saldırgan erkekler bile 172 00:32:13,224 --> 00:32:17,061 sınır bölgelerine yaklaştıkça gerilir. 173 00:32:54,598 --> 00:32:55,725 Pork Pie'a gelince, 174 00:32:56,559 --> 00:32:57,560 arka tarafta 175 00:32:58,978 --> 00:33:00,730 ve devam etmek istemiyor. 176 00:33:22,126 --> 00:33:23,919 Öte yandan Abrams 177 00:33:24,462 --> 00:33:26,255 tam da olmak istediği yerde. 178 00:33:27,798 --> 00:33:29,216 Aksiyonun tam ortasında. 179 00:34:20,559 --> 00:34:23,062 Grup kuzey sınırına ulaşıp, 180 00:34:23,062 --> 00:34:25,856 yabancı bir bölgeye girince 181 00:34:26,899 --> 00:34:28,317 tehlike daha da artıyor. 182 00:34:40,746 --> 00:34:43,791 Şempanze grupları arasında dostane ilişkiler yoktur. 183 00:34:46,710 --> 00:34:48,754 Bir grup diğeriyle karşılaşınca 184 00:34:48,754 --> 00:34:50,422 iki seçenek vardır. 185 00:34:51,215 --> 00:34:53,384 Kaç ya da saldır. 186 00:35:19,243 --> 00:35:21,954 Şempanzelerin kulağı çağrılarda 187 00:35:22,746 --> 00:35:23,747 ve hareketlerde. 188 00:36:54,338 --> 00:36:55,965 Pork Pie'a bu kadarı yetti. 189 00:37:03,722 --> 00:37:04,974 Devriyeden ayrılıyor. 190 00:37:08,519 --> 00:37:09,436 Tek başına. 191 00:37:13,023 --> 00:37:14,400 Ama Gus kalacak. 192 00:37:25,327 --> 00:37:27,621 Yakınlarda başka şempanzeler var. 193 00:37:29,748 --> 00:37:31,542 Ve düşmanca davranacaklar. 194 00:37:43,262 --> 00:37:46,015 Kimin sayıca çok olduğuna karar vermeliler. 195 00:37:48,142 --> 00:37:51,562 Ona göre ya geri çekilecekler ya da saldıracaklar. 196 00:38:38,025 --> 00:38:39,985 Jackson'ın arkasında Miles var. 197 00:38:41,945 --> 00:38:43,197 Bu işin dönüşü yok. 198 00:38:45,199 --> 00:38:46,700 Saldırıya karar verdiler. 199 00:39:14,436 --> 00:39:16,105 Saldırganlıkları işe yaradı. 200 00:39:18,148 --> 00:39:19,691 Kuzey grubu geri çekildi. 201 00:39:22,111 --> 00:39:24,613 Bu, devriye için başarı demek. 202 00:39:28,534 --> 00:39:29,952 Sınır güvenliği sağlandı 203 00:39:30,702 --> 00:39:34,998 ve bölgelerinin merkezine zafer kazanmış olarak dönebilirler. 204 00:39:52,224 --> 00:39:54,685 Büyük erkeklerin çoğu kuzeye gittiğinden 205 00:39:55,477 --> 00:39:57,438 Christine nihayet rahatlayabilir. 206 00:40:03,527 --> 00:40:05,112 Bebek güçleniyor. 207 00:40:06,530 --> 00:40:10,659 Ve Ngogo'daki hayatın bir diğer önemli kısmını keşfetme vakti. 208 00:40:12,661 --> 00:40:13,662 Kanopi. 209 00:40:38,103 --> 00:40:39,104 Etkilenmedi. 210 00:41:19,436 --> 00:41:22,189 Christine çok yükseğe çıkmasına izin veremez 211 00:41:22,189 --> 00:41:24,149 çünkü düşüş tehlikeli olabilir. 212 00:42:26,587 --> 00:42:29,131 Bugünlük bu kadar yeter. 213 00:43:03,123 --> 00:43:05,542 Devriye sınır bölgesinden dönüyor. 214 00:43:13,634 --> 00:43:15,886 Ve ağaç tepelerinde bir şey gördüler. 215 00:43:20,223 --> 00:43:23,644 Ngogo grubu, bölgelerinde başka şempanze istemez. 216 00:43:31,318 --> 00:43:34,112 Ama ormanı başka primatlarla paylaşır. 217 00:43:38,742 --> 00:43:42,037 Birkaç büyük maymun grubu da dâhil. 218 00:43:57,010 --> 00:43:59,930 Maymunlar şempanzelerin rakibi değildir. 219 00:44:01,598 --> 00:44:02,599 Besin kaynağıdır. 220 00:44:54,401 --> 00:44:57,946 Et, şempanzeler için önemli bir besin kaynağıdır. 221 00:44:59,239 --> 00:45:00,657 Ama tek değeri bu değil. 222 00:45:04,619 --> 00:45:07,205 Etin paylaşılması sosyal ve politik açıdan 223 00:45:08,415 --> 00:45:09,499 çok önemlidir. 224 00:45:13,211 --> 00:45:15,297 Jackson müttefikleriyle paylaşıyor. 225 00:45:16,423 --> 00:45:19,676 Ve en çok da Miles'la paylaşıyor. 226 00:45:21,928 --> 00:45:23,221 Bu arada 227 00:45:23,221 --> 00:45:25,223 diğerlerini de kasten dışlıyor. 228 00:45:40,197 --> 00:45:43,617 Abrams'ın dışlanması şu an için 229 00:45:44,326 --> 00:45:47,746 Jackson'nın hâlâ Ngogo'da güç sahibi olduğunu gösteriyor. 230 00:45:54,419 --> 00:45:55,921 Muzaffer bir devriye 231 00:45:55,921 --> 00:45:57,547 ve başarılı bir av. 232 00:46:01,343 --> 00:46:03,553 Jackson ve Ngogo şempanzeleri için 233 00:46:04,346 --> 00:46:06,223 bugün güzel bir gün oldu. 234 00:46:29,955 --> 00:46:33,041 Maymunlar, Ngogo şempanzeleri için önemli bir kaynak. 235 00:46:37,921 --> 00:46:42,634 Ama Ngogo topluluğunun temelini oluşturan meyve ağaçları 236 00:46:43,301 --> 00:46:45,971 daima en önemli kaynak olacak. 237 00:47:10,912 --> 00:47:14,416 Bölgenin merkezinde bir incir ağacı meyve veriyor, 238 00:47:15,083 --> 00:47:18,628 şempanzeler rahatlayıp ziyafet çekebilir. 239 00:48:01,963 --> 00:48:05,300 Gus hayatının çoğunu dışarıdan izleyerek geçirdi. 240 00:48:06,927 --> 00:48:08,553 Çoğundan daha dikkatli. 241 00:48:10,013 --> 00:48:12,265 Ve sıra dışı şeyleri daha çabuk görür. 242 00:50:00,331 --> 00:50:01,332 Pork Pie. 243 00:50:40,455 --> 00:50:41,623 Rakip bir grup... 244 00:50:44,250 --> 00:50:45,919 ...Ngogo bölgesinin göbeğinde... 245 00:50:48,046 --> 00:50:50,173 ...onu tek başına yakalayıp öldürdü. 246 00:50:58,807 --> 00:51:01,059 Burada bir şempanze öldürülebiliyorsa... 247 00:51:04,813 --> 00:51:06,564 ...demek ki bu orman krallığı... 248 00:51:10,693 --> 00:51:12,195 ...ve içindeki şempanzeler... 249 00:51:16,241 --> 00:51:17,534 ...artık güvende değil. 250 00:51:54,070 --> 00:51:57,157 Alt yazı çevirmeni: Can Rendeci