1
00:00:26,444 --> 00:00:27,612
Kimiz biz?
2
00:00:30,448 --> 00:00:32,575
Nasıl bu hâle geldik?
3
00:00:35,036 --> 00:00:37,872
İnsanlar olarak ömürlerimizi
4
00:00:37,872 --> 00:00:40,416
kendimizi anlamaya çalışarak geçiririz.
5
00:00:44,754 --> 00:00:48,132
Ama çok yakın olduğumuzdan
bazen anlamakta zorlanabiliriz.
6
00:00:54,722 --> 00:00:57,517
Bu yüzden
başka dünyaların hikâyelerini severiz.
7
00:01:05,233 --> 00:01:07,401
Bazı açılardan bizimkine benzeyen
8
00:01:07,985 --> 00:01:10,363
ama bazı açılardan çok farklı olan...
9
00:01:12,573 --> 00:01:14,242
...şempanzelerin dünyası da...
10
00:01:21,124 --> 00:01:24,418
...hayal edemeyeceğimiz kadar açıklayıcı
hikâyeler anlatır.
11
00:01:35,138 --> 00:01:37,306
Çok güçlü hikâyelerdir
12
00:01:38,224 --> 00:01:39,684
çünkü hepsi sahicidir.
13
00:02:49,545 --> 00:02:53,216
NGOGO ORMANI UGANDA
14
00:03:04,268 --> 00:03:08,606
Ngogo Ormanı, birbiriyle bağlantılı,
engin bir dünyadır.
15
00:03:19,617 --> 00:03:20,618
Ve merkezinde,
16
00:03:22,328 --> 00:03:24,205
gelişen bir topluluk yer alır.
17
00:03:29,627 --> 00:03:31,420
Ngogo şempanzeleri.
18
00:03:35,716 --> 00:03:37,885
Bu yeni anne ve bebeği için...
19
00:03:39,345 --> 00:03:40,221
...bir yuva.
20
00:04:06,747 --> 00:04:13,504
ŞEMPANZE İMPARATORLUĞU
21
00:04:29,520 --> 00:04:33,024
Şempanzeler yaşayan
en yakın akrabalarımızdır.
22
00:04:36,944 --> 00:04:41,240
DNA'larımızın %98'den fazlası ortaktır.
23
00:04:51,542 --> 00:04:53,044
Çok zekidirler.
24
00:04:54,628 --> 00:04:55,963
Ve çok duygusaldırlar.
25
00:05:00,718 --> 00:05:03,637
Altmış yaşına kadar yaşayabilirler
26
00:05:04,388 --> 00:05:07,808
ve yaşam evreleri bizimkine benzer.
27
00:05:13,064 --> 00:05:15,733
Ngogo'daki her şempanze bir bireydir...
28
00:05:18,444 --> 00:05:22,740
...ve kendine özgü
bir kişiliği ve amaçları vardır.
29
00:05:25,117 --> 00:05:26,619
Bunu yansıtmak için
30
00:05:26,619 --> 00:05:31,374
bilim insanları
her birine bir isim vermiştir.
31
00:05:45,346 --> 00:05:48,057
Ngogo topluluğu sofistikedir.
32
00:05:53,729 --> 00:05:57,400
Aile ve sosyal bağlardan oluşan
karmaşık bir ağdır...
33
00:06:00,861 --> 00:06:04,115
...ve her şempanze bir ilişki kurup
34
00:06:04,115 --> 00:06:06,158
grupta kendine yer edinmelidir.
35
00:06:14,792 --> 00:06:18,671
Çoğu şempanze grubu
50 ya da 60 bireyden oluşur.
36
00:06:19,672 --> 00:06:21,257
Ama Ngogo'da
37
00:06:22,341 --> 00:06:23,926
bu sayı iki katına çıkar.
38
00:06:24,677 --> 00:06:28,097
Yüz yirmiden fazla şempanze
birlikte yaşıyor.
39
00:06:30,349 --> 00:06:32,685
Şu ana dek keşfedilmiş en büyük grup.
40
00:06:40,526 --> 00:06:43,446
Ngogo bir şempanze cennetidir.
41
00:06:49,910 --> 00:06:52,371
Burada bir sürü meyve ağacı vardır.
42
00:06:56,333 --> 00:07:00,838
Ve meyve, şempanze topluluğunun
can damarıdır.
43
00:07:10,514 --> 00:07:14,101
Bir sürü şempanze
kendi yolunu bulmaya çalıştığından
44
00:07:14,101 --> 00:07:15,603
rekabet çok fazladır.
45
00:07:18,147 --> 00:07:21,650
Burada hayat politika ve güç de içerir.
46
00:07:27,740 --> 00:07:30,117
Ngogo topluluğu bir hiyerarşidir.
47
00:07:31,035 --> 00:07:34,413
Ve şempanzeler yükselmek için
48
00:07:35,080 --> 00:07:36,290
daima fırsat kollar.
49
00:07:53,557 --> 00:07:58,312
Hiyerarşinin zirvesinde
Ngogo'daki en güçlü şempanze yer alır.
50
00:08:03,609 --> 00:08:06,278
Jackson. Alfa erkek.
51
00:08:07,321 --> 00:08:09,240
30 YAŞINDA
52
00:08:52,116 --> 00:08:54,910
Jackson altı yıldır lider konumunda.
53
00:08:57,705 --> 00:08:59,498
Ama bir alfa için artık yaşlı.
54
00:09:03,961 --> 00:09:05,713
Zirvede kalacaksa
55
00:09:06,964 --> 00:09:08,382
zayıflık gösteremez.
56
00:09:14,638 --> 00:09:16,473
Gücünü göstermek zorunda.
57
00:10:36,428 --> 00:10:38,722
Jackson'ın istediği bu.
58
00:10:38,722 --> 00:10:40,140
Grubun ona seslenmesi
59
00:10:40,140 --> 00:10:42,810
ve yanına giderek saygı göstermesi.
60
00:11:10,921 --> 00:11:13,298
Ama Jackson bir şeyin farkında,
61
00:11:13,298 --> 00:11:17,010
bazı şempanzeler
diğerlerinden daha az saygı gösteriyor.
62
00:11:22,307 --> 00:11:26,937
Bu yaştaki bir şempanze,
Jackson'a meydan okumak için fazla genç.
63
00:11:31,608 --> 00:11:33,861
Ama Abrams kadar zeki ya da öz güvenli
64
00:11:34,403 --> 00:11:36,447
fazla şempanze yok.
65
00:11:45,038 --> 00:11:46,707
Ama Jackson'ın koruması var.
66
00:11:54,339 --> 00:11:55,340
Miles.
67
00:11:56,842 --> 00:11:58,302
Dev bir şempanze.
68
00:12:02,347 --> 00:12:05,017
Ngogo'nun en büyüğü.
69
00:12:25,621 --> 00:12:28,749
Jackson ve Miles,
sürekli birbirlerini tımarladıkları...
70
00:12:31,084 --> 00:12:33,128
...sıkı bir bağa sahip.
71
00:12:36,215 --> 00:12:38,008
Muazzam bir ittifak.
72
00:12:45,349 --> 00:12:49,144
Tımar, her şempanzenin hayatında
önemli bir yer tutar.
73
00:12:50,020 --> 00:12:53,440
Sosyal ilişkileri böyle kurup yürütürler.
74
00:13:01,573 --> 00:13:04,618
Muhabbetin şempanzelerdeki karşılığıdır.
75
00:13:06,078 --> 00:13:07,371
Çok politiktir.
76
00:13:12,668 --> 00:13:13,794
Planlama.
77
00:13:15,379 --> 00:13:16,380
İkna etme.
78
00:13:19,299 --> 00:13:20,300
Entrika çevirme.
79
00:13:44,408 --> 00:13:46,326
Tımar, ittifak oluşturur.
80
00:13:52,040 --> 00:13:54,167
Ve ittifaklar güç yaratır.
81
00:13:59,548 --> 00:14:01,466
En güçlü şempanzeler bile
82
00:14:01,466 --> 00:14:04,386
{\an8}tek başlarına hükmetmekte zorlanır.
83
00:14:08,515 --> 00:14:10,350
Tımar partnerinin kim olduğu,
84
00:14:10,350 --> 00:14:13,520
statü ve heveslerine dair çok şey söyler.
85
00:14:36,585 --> 00:14:38,712
Ama tımar partneri olmayan biri için
86
00:14:39,671 --> 00:14:43,300
statü ve heves, endişe edecek son şeydir.
87
00:14:47,054 --> 00:14:50,724
GUS
14 YAŞINDA
88
00:14:50,724 --> 00:14:53,894
{\an8}Bir erkek şempanze için
14 kolay bir yaş değildir.
89
00:14:57,940 --> 00:14:59,399
Anneden ayrılınmıştır...
90
00:15:02,235 --> 00:15:04,613
...ve diğer erkeklerle bağ kurmak gerekir.
91
00:15:10,243 --> 00:15:13,622
Bazıları bu konuda daha az zorlanır.
92
00:16:00,502 --> 00:16:02,170
Gus dışarıda kaldı.
93
00:16:03,422 --> 00:16:04,798
Ama böyle devam edemez.
94
00:16:10,637 --> 00:16:12,431
Birkaç arkadaş bulmalı.
95
00:16:15,308 --> 00:16:16,685
Ngogo Ormanı'nda
96
00:16:17,602 --> 00:16:20,814
fazla yalnız kalmak akıllıca değildir.
97
00:16:51,720 --> 00:16:57,225
CHRISTINE
21 YAŞINDA
98
00:16:57,225 --> 00:17:00,103
Christine'in bebeği altı aylık.
99
00:17:01,938 --> 00:17:05,776
Aynı yaştaki bir insan bebeğinden
çok daha güçlü ve gelişmiş.
100
00:17:06,943 --> 00:17:09,029
Ama hâlâ çok savunmasız.
101
00:17:15,911 --> 00:17:19,623
Ngogo'da her bebek
birinci yaş gününü göremez.
102
00:17:21,249 --> 00:17:22,250
Bu yüzden...
103
00:17:24,252 --> 00:17:26,254
...o zamana dek bir adı olmayacak.
104
00:17:35,347 --> 00:17:38,141
Christine bebeğe odaklanmak zorunda,
105
00:17:38,725 --> 00:17:42,854
bu yüzden büyük kızı Nadine ortada kaldı.
106
00:17:43,563 --> 00:17:49,694
NADINE
7 YAŞINDA
107
00:17:51,905 --> 00:17:54,116
Eskiden annesinin dikkati üstündeydi.
108
00:17:57,410 --> 00:17:59,162
Şimdi ihmal ediliyor.
109
00:18:10,423 --> 00:18:13,385
Bir şempanze için bile
bebek hızla gelişiyor.
110
00:18:17,013 --> 00:18:19,391
Ve daha bağımsız olmaya başlıyor.
111
00:19:03,977 --> 00:19:05,520
Sosyalleşmek istiyor.
112
00:19:23,747 --> 00:19:27,667
Bebekler söz konusu olduğunda
çoğu şempanze hoşgörülüdür.
113
00:19:31,379 --> 00:19:35,300
Yine de kendi boyunda biriyle başlaması
daha güvenli olur.
114
00:19:36,635 --> 00:19:40,555
Sorun şu ki genç şempanzeler
daha az hoşgörülüdür.
115
00:19:54,444 --> 00:19:56,821
Bebek ne kadar bağımsız olursa
116
00:19:57,489 --> 00:19:59,824
başı o kadar çok belaya girebilir.
117
00:20:03,119 --> 00:20:05,121
Büyük erkekler tehdit unsurudur.
118
00:20:07,624 --> 00:20:10,835
Yollarına çıkarsa canı çok yanabilir.
119
00:20:16,716 --> 00:20:18,426
Ve Jackson gibi bir alfa
120
00:20:19,094 --> 00:20:22,597
kendini her an her yerde gösterirken...
121
00:20:25,809 --> 00:20:28,144
...Christine asla tamamen rahatlayamaz.
122
00:21:00,010 --> 00:21:01,469
Biraz bunaltıcı.
123
00:21:22,949 --> 00:21:24,951
Annesi bunları daha önce de gördü.
124
00:21:25,785 --> 00:21:27,037
O yüzden rahat.
125
00:21:31,750 --> 00:21:33,126
Ama ablası endişeli.
126
00:21:40,008 --> 00:21:43,219
Kız kardeşler arasındaki bağın
ilk belirtileri.
127
00:22:17,087 --> 00:22:19,172
Ngogo bir yağmur ormanı.
128
00:22:19,172 --> 00:22:21,800
Fırtınalar buradaki hayatın bir parçası.
129
00:22:23,635 --> 00:22:25,720
Çoğu şempanze bir yere sığınır.
130
00:22:33,937 --> 00:22:35,063
Ama hepsi değil.
131
00:22:37,941 --> 00:22:40,860
Bazı şempanzeler fırtınadan güç alır.
132
00:22:43,113 --> 00:22:46,616
Ve sıra dışı bir güç gösterisi yapmak için
onu kullanır.
133
00:22:47,992 --> 00:22:49,327
Yağmur dansı.
134
00:23:11,433 --> 00:23:13,810
Abrams güçlü bir mesaj yolluyor.
135
00:23:58,938 --> 00:24:01,733
Jackson şimdilik bir şey yapmıyor.
136
00:24:03,818 --> 00:24:06,404
Er geç harekete geçmek zorunda kalacak.
137
00:24:07,197 --> 00:24:08,448
Çünkü her geçen gün
138
00:24:10,116 --> 00:24:12,452
Abrams'ın kendine güveni artıyor.
139
00:24:53,743 --> 00:24:55,328
Gus hâlâ yalnız.
140
00:25:04,963 --> 00:25:06,047
Ama bir planı var.
141
00:25:19,018 --> 00:25:22,146
Gus sıkıntılı olsa da aptal değil.
142
00:25:25,650 --> 00:25:27,318
Abrams'ın yükselişini
143
00:25:27,318 --> 00:25:30,321
Jackson dışında fark eden biri daha var.
144
00:25:42,959 --> 00:25:46,671
Çok faydalı bir ilişki kurmak için
iyi bir fırsat olabilir.
145
00:26:11,654 --> 00:26:13,239
Gus gerçekten çabalıyor.
146
00:26:41,267 --> 00:26:45,271
Abrams gibi önü açık bir birey,
çoğu şempanzenin tımarından hoşlanır.
147
00:26:46,397 --> 00:26:47,815
Gus için asıl sınav,
148
00:26:48,566 --> 00:26:51,486
Abrams'ın da onu tımarlaması olacak.
149
00:27:23,935 --> 00:27:24,936
Reddedildi.
150
00:27:51,212 --> 00:27:55,174
Abrams'ın hedefinde
çok daha önemli bir tımar partneri var.
151
00:28:24,871 --> 00:28:29,500
Abrams, Jackson'ın en önemli müttefikiyle
ittifak kurmayı başarırsa
152
00:28:30,960 --> 00:28:33,504
Jackson'ın alfa konumunu zayıflatır.
153
00:28:48,436 --> 00:28:50,521
Miles da karşılık veriyor.
154
00:29:06,662 --> 00:29:09,165
Jackson, Abrams'ın yaklaştığının farkında.
155
00:29:17,381 --> 00:29:20,802
Grubun onun liderliğinde
birleşmesi gerekiyor.
156
00:29:23,137 --> 00:29:26,432
Ortak bir düşmana karşı birlik olmalılar.
157
00:30:11,936 --> 00:30:14,313
Şempanzeler bölgesel canlılardır.
158
00:30:15,189 --> 00:30:18,192
Ngogo grubu belli bir bölgede yaşar
159
00:30:18,943 --> 00:30:23,114
ve etrafları
düşman şempanzelerle çevrilidir.
160
00:30:25,366 --> 00:30:29,495
Kaynaklarını koruyabilmek için
sınırlarında devriye gezerler.
161
00:30:37,920 --> 00:30:40,006
Devriye tehlikeli bir iştir.
162
00:30:43,634 --> 00:30:47,179
Ama bölgeyi savunmak öyle önemlidir ki
163
00:30:48,472 --> 00:30:52,727
bazen en beklenmedik adaylar bile
devriyeye katılır.
164
00:31:05,114 --> 00:31:06,908
Her şempanze ölçüp biçmelidir.
165
00:31:09,535 --> 00:31:10,620
Riske değer mi?
166
00:31:15,166 --> 00:31:18,544
Pork Pie kesinlikle
en güçlü veya en cesur şempanze değil.
167
00:31:22,089 --> 00:31:25,092
Ama o bile tehlikeyi göze alıyor.
168
00:31:34,310 --> 00:31:36,604
Şempanzeler kuzey sınırına gidiyor.
169
00:31:39,815 --> 00:31:41,901
Devriye kilometrelerce alanı kapsar
170
00:31:42,610 --> 00:31:45,321
ve gergin saatler boyu sürebilir.
171
00:32:10,429 --> 00:32:13,224
En büyük ve en saldırgan erkekler bile
172
00:32:13,224 --> 00:32:17,061
sınır bölgelerine yaklaştıkça gerilir.
173
00:32:54,598 --> 00:32:55,725
Pork Pie'a gelince,
174
00:32:56,559 --> 00:32:57,560
arka tarafta
175
00:32:58,978 --> 00:33:00,730
ve devam etmek istemiyor.
176
00:33:22,126 --> 00:33:23,919
Öte yandan Abrams
177
00:33:24,462 --> 00:33:26,255
tam da olmak istediği yerde.
178
00:33:27,798 --> 00:33:29,216
Aksiyonun tam ortasında.
179
00:34:20,559 --> 00:34:23,062
Grup kuzey sınırına ulaşıp,
180
00:34:23,062 --> 00:34:25,856
yabancı bir bölgeye girince
181
00:34:26,899 --> 00:34:28,317
tehlike daha da artıyor.
182
00:34:40,746 --> 00:34:43,791
Şempanze grupları arasında
dostane ilişkiler yoktur.
183
00:34:46,710 --> 00:34:48,754
Bir grup diğeriyle karşılaşınca
184
00:34:48,754 --> 00:34:50,422
iki seçenek vardır.
185
00:34:51,215 --> 00:34:53,384
Kaç ya da saldır.
186
00:35:19,243 --> 00:35:21,954
Şempanzelerin kulağı çağrılarda
187
00:35:22,746 --> 00:35:23,747
ve hareketlerde.
188
00:36:54,338 --> 00:36:55,965
Pork Pie'a bu kadarı yetti.
189
00:37:03,722 --> 00:37:04,974
Devriyeden ayrılıyor.
190
00:37:08,519 --> 00:37:09,436
Tek başına.
191
00:37:13,023 --> 00:37:14,400
Ama Gus kalacak.
192
00:37:25,327 --> 00:37:27,621
Yakınlarda başka şempanzeler var.
193
00:37:29,748 --> 00:37:31,542
Ve düşmanca davranacaklar.
194
00:37:43,262 --> 00:37:46,015
Kimin sayıca çok olduğuna
karar vermeliler.
195
00:37:48,142 --> 00:37:51,562
Ona göre ya geri çekilecekler
ya da saldıracaklar.
196
00:38:38,025 --> 00:38:39,985
Jackson'ın arkasında Miles var.
197
00:38:41,945 --> 00:38:43,197
Bu işin dönüşü yok.
198
00:38:45,199 --> 00:38:46,700
Saldırıya karar verdiler.
199
00:39:14,436 --> 00:39:16,105
Saldırganlıkları işe yaradı.
200
00:39:18,148 --> 00:39:19,691
Kuzey grubu geri çekildi.
201
00:39:22,111 --> 00:39:24,613
Bu, devriye için başarı demek.
202
00:39:28,534 --> 00:39:29,952
Sınır güvenliği sağlandı
203
00:39:30,702 --> 00:39:34,998
ve bölgelerinin merkezine
zafer kazanmış olarak dönebilirler.
204
00:39:52,224 --> 00:39:54,685
Büyük erkeklerin çoğu kuzeye gittiğinden
205
00:39:55,477 --> 00:39:57,438
Christine nihayet rahatlayabilir.
206
00:40:03,527 --> 00:40:05,112
Bebek güçleniyor.
207
00:40:06,530 --> 00:40:10,659
Ve Ngogo'daki hayatın
bir diğer önemli kısmını keşfetme vakti.
208
00:40:12,661 --> 00:40:13,662
Kanopi.
209
00:40:38,103 --> 00:40:39,104
Etkilenmedi.
210
00:41:19,436 --> 00:41:22,189
Christine çok yükseğe çıkmasına
izin veremez
211
00:41:22,189 --> 00:41:24,149
çünkü düşüş tehlikeli olabilir.
212
00:42:26,587 --> 00:42:29,131
Bugünlük bu kadar yeter.
213
00:43:03,123 --> 00:43:05,542
Devriye sınır bölgesinden dönüyor.
214
00:43:13,634 --> 00:43:15,886
Ve ağaç tepelerinde bir şey gördüler.
215
00:43:20,223 --> 00:43:23,644
Ngogo grubu, bölgelerinde
başka şempanze istemez.
216
00:43:31,318 --> 00:43:34,112
Ama ormanı başka primatlarla paylaşır.
217
00:43:38,742 --> 00:43:42,037
Birkaç büyük maymun grubu da dâhil.
218
00:43:57,010 --> 00:43:59,930
Maymunlar şempanzelerin rakibi değildir.
219
00:44:01,598 --> 00:44:02,599
Besin kaynağıdır.
220
00:44:54,401 --> 00:44:57,946
Et, şempanzeler için
önemli bir besin kaynağıdır.
221
00:44:59,239 --> 00:45:00,657
Ama tek değeri bu değil.
222
00:45:04,619 --> 00:45:07,205
Etin paylaşılması sosyal ve politik açıdan
223
00:45:08,415 --> 00:45:09,499
çok önemlidir.
224
00:45:13,211 --> 00:45:15,297
Jackson müttefikleriyle paylaşıyor.
225
00:45:16,423 --> 00:45:19,676
Ve en çok da Miles'la paylaşıyor.
226
00:45:21,928 --> 00:45:23,221
Bu arada
227
00:45:23,221 --> 00:45:25,223
diğerlerini de kasten dışlıyor.
228
00:45:40,197 --> 00:45:43,617
Abrams'ın dışlanması şu an için
229
00:45:44,326 --> 00:45:47,746
Jackson'nın hâlâ Ngogo'da
güç sahibi olduğunu gösteriyor.
230
00:45:54,419 --> 00:45:55,921
Muzaffer bir devriye
231
00:45:55,921 --> 00:45:57,547
ve başarılı bir av.
232
00:46:01,343 --> 00:46:03,553
Jackson ve Ngogo şempanzeleri için
233
00:46:04,346 --> 00:46:06,223
bugün güzel bir gün oldu.
234
00:46:29,955 --> 00:46:33,041
Maymunlar, Ngogo şempanzeleri için
önemli bir kaynak.
235
00:46:37,921 --> 00:46:42,634
Ama Ngogo topluluğunun temelini oluşturan
meyve ağaçları
236
00:46:43,301 --> 00:46:45,971
daima en önemli kaynak olacak.
237
00:47:10,912 --> 00:47:14,416
Bölgenin merkezinde
bir incir ağacı meyve veriyor,
238
00:47:15,083 --> 00:47:18,628
şempanzeler rahatlayıp ziyafet çekebilir.
239
00:48:01,963 --> 00:48:05,300
Gus hayatının çoğunu
dışarıdan izleyerek geçirdi.
240
00:48:06,927 --> 00:48:08,553
Çoğundan daha dikkatli.
241
00:48:10,013 --> 00:48:12,265
Ve sıra dışı şeyleri daha çabuk görür.
242
00:50:00,331 --> 00:50:01,332
Pork Pie.
243
00:50:40,455 --> 00:50:41,623
Rakip bir grup...
244
00:50:44,250 --> 00:50:45,919
...Ngogo bölgesinin göbeğinde...
245
00:50:48,046 --> 00:50:50,173
...onu tek başına yakalayıp öldürdü.
246
00:50:58,807 --> 00:51:01,059
Burada bir şempanze öldürülebiliyorsa...
247
00:51:04,813 --> 00:51:06,564
...demek ki bu orman krallığı...
248
00:51:10,693 --> 00:51:12,195
...ve içindeki şempanzeler...
249
00:51:16,241 --> 00:51:17,534
...artık güvende değil.
250
00:51:54,070 --> 00:51:57,157
Alt yazı çevirmeni: Can Rendeci