1
00:00:17,685 --> 00:00:19,353
Er is een chimpansee gedood...

2
00:00:20,521 --> 00:00:22,857
...in het hart van het Ngogo-territorium.

3
00:00:26,861 --> 00:00:27,862
Het is Pork Pie.

4
00:00:42,210 --> 00:00:43,377
Daarvoor...

5
00:00:44,879 --> 00:00:47,840
...moesten de daders
ongemerkt het gebied betreden.

6
00:00:52,887 --> 00:00:55,389
Maar één andere groep had dit kunnen doen.

7
00:00:58,726 --> 00:01:02,146
Een groep die de chimps
van centraal-Ngogo erg goed kennen.

8
00:01:11,823 --> 00:01:12,824
De westerlingen.

9
00:01:19,247 --> 00:01:21,666
Er komt oorlog in Ngogo.

10
00:01:31,843 --> 00:01:35,346
WESTELIJK NGOGO

11
00:01:35,346 --> 00:01:39,016
TWEE DAGEN EERDER

12
00:02:17,013 --> 00:02:20,725
De chimpansees
van westelijk Ngogo zijn een aparte groep...

13
00:02:22,226 --> 00:02:23,853
...met hun eigen territorium.

14
00:02:28,316 --> 00:02:30,026
De westerlingen zijn anders.

15
00:02:35,489 --> 00:02:39,035
Hun groep is veel kleiner
dan die van Jackson in het centrum.

16
00:02:41,579 --> 00:02:43,247
Maar ze zijn een eenheid.

17
00:02:44,415 --> 00:02:45,917
En dat geeft ze kracht.

18
00:02:57,011 --> 00:02:59,388
Er zijn maar acht volwassen mannetjes...

19
00:03:00,014 --> 00:03:02,683
...tegenover vierentwintig
in de centrale groep.

20
00:03:04,727 --> 00:03:06,020
Dus de vrouwtjes...

21
00:03:07,021 --> 00:03:09,148
...vormen een front met de mannetjes...

22
00:03:09,899 --> 00:03:11,984
...en helpen 't gebied te verdedigen.

23
00:03:20,451 --> 00:03:22,703
{\an8}Ze hebben een sterke alfa, Hutcherson...

24
00:03:24,205 --> 00:03:26,123
...maar hij is anders dan Jackson.

25
00:03:26,832 --> 00:03:29,335
Hij domineert niet zoals Jackson dat doet.

26
00:03:30,711 --> 00:03:33,422
Hier wordt de macht evenrediger verdeeld.

27
00:03:37,176 --> 00:03:40,513
En alle volwassen mannetjes
hebben een belangrijke rol.

28
00:03:47,645 --> 00:03:50,898
Garrison is een van die mannetjes.

29
00:03:51,941 --> 00:03:56,737
Hij wordt oud voor een mannetje,
maar wijsheid komt met de jaren.

30
00:04:07,248 --> 00:04:09,583
Hij kent elke boom in Ngogo.

31
00:04:10,501 --> 00:04:13,462
Hij heeft een kaart
van het hele woud in z'n hoofd.

32
00:04:17,258 --> 00:04:18,926
Als er voedsel te vinden is...

33
00:04:20,386 --> 00:04:21,512
...vindt hij het wel.

34
00:04:49,582 --> 00:04:51,125
Foerageren is hard werken.

35
00:04:55,588 --> 00:04:57,548
En vaak levert het weinig op.

36
00:05:23,908 --> 00:05:27,745
Garrison heeft de westerlingen
naar een zeldzame traktatie geleid.

37
00:05:51,227 --> 00:05:53,062
Chimpansees houden van wilde honing.

38
00:05:59,819 --> 00:06:01,570
Maar het is zo verteerd...

39
00:06:02,405 --> 00:06:04,365
...en te weinig voor de hele groep.

40
00:06:08,494 --> 00:06:09,328
Daarvoor...

41
00:06:09,328 --> 00:06:11,539
...hebben de westerlingen fruit nodig.

42
00:06:20,256 --> 00:06:27,221
DE DAG WAAROP PORK PIE STIERF

43
00:06:34,937 --> 00:06:36,272
Rijp fruit...

44
00:06:36,897 --> 00:06:39,233
...is het belangrijkste voedsel in Ngogo.

45
00:06:40,276 --> 00:06:41,277
En op dit moment...

46
00:06:42,194 --> 00:06:46,323
...staan de kostbaarste fruitbomen
aan de rand van het westelijke gebied.

47
00:06:51,120 --> 00:06:52,121
Op de grens...

48
00:06:52,997 --> 00:06:55,249
...met het gebied van de centrale groep.

49
00:07:03,215 --> 00:07:06,302
{\an8}Rollins is de patrouilleleider
van de westerlingen.

50
00:07:10,139 --> 00:07:13,350
Hij bewaakt de grenzen van Ngogo al jaren.

51
00:07:23,944 --> 00:07:26,530
Damien is zijn jongere broer.

52
00:07:29,241 --> 00:07:30,868
Hij is nog maar een tiener.

53
00:07:32,161 --> 00:07:33,662
Maar hij is nu al sterk...

54
00:07:35,915 --> 00:07:36,916
...zelfverzekerd...

55
00:07:39,126 --> 00:07:40,252
...en erg slim.

56
00:07:44,089 --> 00:07:46,008
Bij bezoeken aan 't grensgebied...

57
00:07:46,509 --> 00:07:48,302
...nemen deze geduchte broers...

58
00:07:49,428 --> 00:07:50,304
...het voortouw.

59
00:08:15,913 --> 00:08:21,418
Als ze dichter bij de grens komen,
houdt Garrison iedereen goed in de gaten.

60
00:09:03,002 --> 00:09:05,337
Ze zijn het grensgebied binnengegaan.

61
00:09:06,213 --> 00:09:12,177
Jacksons groep voedt zich hier ook,
dus 't is een gevaarlijk deel van het bos.

62
00:09:26,942 --> 00:09:28,485
Het is het risico waard.

63
00:09:29,737 --> 00:09:32,448
Er staat een enorme vijgenboom vol fruit.

64
00:09:34,033 --> 00:09:36,076
Precies wat de groep nodig heeft.

65
00:10:38,847 --> 00:10:40,808
De meesten eten vol genoegen.

66
00:10:43,310 --> 00:10:45,854
Rollins en Damien doen dat niet.

67
00:10:53,946 --> 00:10:57,324
Patrouilleren gaat deels
om het bewaken van voedsel.

68
00:10:59,243 --> 00:11:00,786
Maar dat is niet alles.

69
00:11:03,539 --> 00:11:07,084
Chimpansees proberen altijd
hun territorium uit te breiden.

70
00:11:09,628 --> 00:11:10,587
En dat doen ze...

71
00:11:10,587 --> 00:11:14,133
...door rivalen te vinden
en ze aan te vallen.

72
00:11:18,595 --> 00:11:19,888
Als ze met meer zijn.

73
00:11:23,976 --> 00:11:27,896
Rollins en Damien
kunnen dus niet alleen gaan.

74
00:11:28,939 --> 00:11:32,693
De andere mannetjes
moeten ze op de voet volgen.

75
00:12:01,430 --> 00:12:04,016
Ze begeven zich diep
in het centrale gebied.

76
00:12:09,646 --> 00:12:11,482
Hun groep is klein...

77
00:12:11,482 --> 00:12:15,194
...en ze weten niet hoeveel
vijandige chimpansees ze tegenkomen.

78
00:12:16,111 --> 00:12:17,446
Ze moeten voorzichtig...

79
00:12:18,906 --> 00:12:19,907
...en stil zijn.

80
00:12:25,329 --> 00:12:28,499
Damien is al z'n hele leven bij Rollins.

81
00:12:29,625 --> 00:12:32,044
Hun onderlinge band is sterk.

82
00:12:44,515 --> 00:12:47,434
Op een geheime missie
kan dat het verschil zijn...

83
00:12:48,227 --> 00:12:49,853
...tussen leven en dood.

84
00:12:59,446 --> 00:13:01,406
De patrouille heeft iets gehoord.

85
00:13:28,642 --> 00:13:29,643
Het is Pork Pie.

86
00:13:33,105 --> 00:13:34,106
En hij is alleen.

87
00:15:09,326 --> 00:15:10,327
Net als mensen...

88
00:15:11,411 --> 00:15:13,622
...zijn chimpansees sociale wezens.

89
00:15:15,707 --> 00:15:17,501
Maar in tegenstelling tot ons...

90
00:15:18,251 --> 00:15:23,215
...is hun vermogen om relaties aan te gaan
beperkt tot leden van hun eigen groep.

91
00:15:26,843 --> 00:15:28,929
Ze zijn dwangmatig territoriaal...

92
00:15:30,013 --> 00:15:30,973
...en stamgericht.

93
00:15:37,646 --> 00:15:40,774
Het zit in hun aard
om te strijden om voedsel.

94
00:15:42,693 --> 00:15:46,113
En om chimps van rivaliserende groepen
te zien als anderen...

95
00:15:48,198 --> 00:15:50,826
...die aangevallen
en vernietigd moeten worden.

96
00:16:00,043 --> 00:16:03,547
Het leven van een chimpansee
is een eeuwigdurend conflict.

97
00:16:13,390 --> 00:16:14,516
De westerlingen...

98
00:16:15,142 --> 00:16:16,643
...zagen Pork Pie als vreemde.

99
00:16:19,104 --> 00:16:21,064
En toen ze hem alleen aantroffen...

100
00:16:22,858 --> 00:16:24,568
...was zijn lot bezegeld.

101
00:17:18,121 --> 00:17:20,248
Alle chimpansees hebben twee kanten.

102
00:17:30,717 --> 00:17:35,097
Volwassen mannetjes zoals Rollins
kunnen zachtaardig en speels zijn.

103
00:17:44,898 --> 00:17:46,900
En ze kunnen erg gewelddadig zijn.

104
00:17:52,531 --> 00:17:56,076
Maar die gewelddadige kant
is cruciaal voor deze samenleving.

105
00:17:58,912 --> 00:18:02,999
Territoriale conflicten
tussen groepen draaien niet om rijkdom...

106
00:18:04,042 --> 00:18:06,128
...maar om overleven.

107
00:18:16,012 --> 00:18:18,640
De westerlingen
hebben veel monden te voeden.

108
00:18:24,146 --> 00:18:25,480
En de groep groeit.

109
00:18:37,325 --> 00:18:39,161
Ze hebben meer gebied nodig.

110
00:18:42,497 --> 00:18:43,498
En meer voedsel.

111
00:18:58,763 --> 00:19:02,767
Ze zijn in conflict
met een grotere, machtigere groep.

112
00:19:05,854 --> 00:19:07,689
Dus ze maken weinig kans.

113
00:19:09,691 --> 00:19:10,525
Voorlopig.

114
00:19:45,310 --> 00:19:47,437
De westerse groep is dan kleiner...

115
00:19:50,982 --> 00:19:51,942
...maar wel hecht.

116
00:19:58,949 --> 00:20:01,368
Ze hebben een sterk saamhorigheidsgevoel.

117
00:20:07,916 --> 00:20:09,167
En ze steunen elkaar.

118
00:20:09,668 --> 00:20:15,674
GARBO - 65 JAAR OUD

119
00:20:17,300 --> 00:20:20,637
Garbo is de oudste chimpansee van Ngogo.

120
00:20:23,765 --> 00:20:27,310
Voor een chimpansee
is 65 een ongelooflijke leeftijd.

121
00:20:31,523 --> 00:20:34,484
En ze speelt nog steeds
haar rol in de gemeenschap.

122
00:20:47,789 --> 00:20:49,874
Het helpt dat haar zoon de alfa is.

123
00:20:51,835 --> 00:20:55,755
Hij past op haar
en Garbo heeft een goed leven...

124
00:20:57,757 --> 00:20:59,676
...en wordt met respect behandeld.

125
00:21:12,647 --> 00:21:14,149
Garbo heeft nog een zoon.

126
00:21:20,947 --> 00:21:22,032
Richmond.

127
00:21:22,741 --> 00:21:24,826
Die ook voor z'n moeder zorgt...

128
00:21:25,744 --> 00:21:27,454
...ondanks z'n eigen problemen.

129
00:21:30,498 --> 00:21:31,750
Als jonge chimpansee...

130
00:21:32,542 --> 00:21:35,754
...verloor Richmond z'n hand
door de val van een stroper.

131
00:21:45,513 --> 00:21:48,266
Ook al is alles in het bos nu moeilijker...

132
00:21:58,234 --> 00:22:01,654
...hij heeft 't niet alleen overleefd,
het gaat hem voor de wind.

133
00:22:10,455 --> 00:22:13,166
Richmond was ooit de westelijke alfa...

134
00:22:15,085 --> 00:22:18,004
...tot zijn jongere broer
hem verving aan de top.

135
00:22:23,301 --> 00:22:25,220
Maar hij heeft nog steeds macht...

136
00:22:26,429 --> 00:22:27,263
...en invloed.

137
00:22:42,320 --> 00:22:45,323
Het kleine aantal
volwassen mannetjes in het westen...

138
00:22:45,824 --> 00:22:49,786
...brengt ze in gevaar als hun strijd
met de centrale groep escaleert.

139
00:22:56,418 --> 00:22:58,670
Jongere mannetjes beklimmen de ladder.

140
00:23:03,049 --> 00:23:05,510
{\an8}Maar dat kan een zware klim zijn.

141
00:23:11,724 --> 00:23:13,351
Bergl is wees.

142
00:23:14,144 --> 00:23:16,062
Hij moest snel volwassen worden...

143
00:23:19,232 --> 00:23:20,733
...en zich weten te redden.

144
00:23:24,028 --> 00:23:25,655
Maar als puberend mannetje...

145
00:23:26,448 --> 00:23:29,826
...verandert hij,
en wil hij zich laten gelden.

146
00:23:40,003 --> 00:23:42,505
Hij probeert dominantie te tonen.

147
00:23:56,144 --> 00:23:57,312
Hij moet oppassen.

148
00:23:59,314 --> 00:24:01,524
Hij begint de aandacht te trekken.

149
00:24:12,619 --> 00:24:14,829
In deze levensfase van een mannetje...

150
00:24:16,748 --> 00:24:20,084
...gaan de gevestigde mannetjes
ze als een rivaal zien.

151
00:24:32,222 --> 00:24:36,309
Bergls druktemakerij is genoeg
om hem in de problemen te brengen.

152
00:25:15,807 --> 00:25:19,936
Op een dag kan Bergls agressie
het westen helpen tegen hun vijanden.

153
00:25:22,814 --> 00:25:25,483
Hij is nu even op z'n plaats gezet...

154
00:25:26,484 --> 00:25:28,987
...en heeft een nare handblessure opgelopen.

155
00:25:58,516 --> 00:26:00,810
Joya is ook wees.

156
00:26:03,187 --> 00:26:04,856
Ze is even oud als Bergl.

157
00:26:10,612 --> 00:26:12,447
En ze begint ook te veranderen.

158
00:26:42,644 --> 00:26:45,355
Haar moederinstinct
begint zich te ontwikkelen...

159
00:26:46,272 --> 00:26:48,816
...en ze wil helpen met de kleintjes.

160
00:26:59,619 --> 00:27:01,412
Zonder moeder om van te leren...

161
00:27:04,040 --> 00:27:07,293
...moet er nog gewerkt worden
aan haar opvoedvaardigheden.

162
00:27:21,432 --> 00:27:22,600
Anders dan bij Bergl...

163
00:27:23,101 --> 00:27:24,435
...is iedereen bij Joya...

164
00:27:26,437 --> 00:27:27,980
...erg tolerant.

165
00:27:35,947 --> 00:27:39,325
En er zijn ervaren moeders
die als rolmodel kunnen dienen.

166
00:27:39,325 --> 00:27:41,994
{\an8}CARSON - 27 JAAR OUD

167
00:27:41,994 --> 00:27:45,707
{\an8}E.O. - 3 JAAR OUD

168
00:27:46,916 --> 00:27:49,043
Carson heeft al twee kinderen.

169
00:27:50,795 --> 00:27:52,171
En ze is weer zwanger.

170
00:27:56,926 --> 00:27:58,136
Ze is een goede moeder...

171
00:27:59,178 --> 00:28:01,848
...maar hier in 't westen moet ze meer zijn.

172
00:28:09,355 --> 00:28:11,691
Ze gaat met de mannetjes patrouilleren...

173
00:28:12,942 --> 00:28:14,235
...en ze jaagt.

174
00:28:19,824 --> 00:28:21,826
De westerlingen jagen als groep...

175
00:28:21,826 --> 00:28:24,203
...mannetjes en vrouwtjes...

176
00:28:24,829 --> 00:28:25,705
...zij aan zij.

177
00:28:59,530 --> 00:29:02,617
Zwart-witte colobus-apen
zijn geen makkelijk doelwit.

178
00:29:10,041 --> 00:29:11,876
Ze zijn snel en behendig.

179
00:29:15,588 --> 00:29:16,547
Om ze te vangen...

180
00:29:17,048 --> 00:29:19,133
...moeten de chimpansees samenwerken.

181
00:29:29,727 --> 00:29:31,312
Jagen is zwaar voor Richmond.

182
00:29:36,108 --> 00:29:38,194
Maar het is hem de moeite waard.

183
00:29:59,841 --> 00:30:01,217
De jacht is succesvol.

184
00:30:06,472 --> 00:30:08,099
En er is vlees om te delen...

185
00:30:09,100 --> 00:30:10,393
...in de boomtoppen.

186
00:30:19,193 --> 00:30:20,736
Als Richmond z'n deel wil...

187
00:30:21,696 --> 00:30:23,656
...moet hij het komen opeisen.

188
00:31:14,415 --> 00:31:16,375
Garbo was te oud voor de jacht...

189
00:31:17,251 --> 00:31:19,837
...maar dat betekent niet
dat ze niets krijgt.

190
00:31:36,896 --> 00:31:39,815
Toen Richmond opgroeide,
zorgde Garbo voor hem.

191
00:31:42,026 --> 00:31:44,028
En nu zorgt hij voor haar.

192
00:31:48,950 --> 00:31:50,952
Het leven kan zwaar zijn in Ngogo.

193
00:31:51,744 --> 00:31:53,663
Kunnen bouwen op je familie...

194
00:31:54,830 --> 00:31:56,540
...maakt alles wat makkelijker.

195
00:32:24,819 --> 00:32:27,738
De meeste chimps
hebben een sterke band met hun moeder.

196
00:32:37,289 --> 00:32:39,750
Maar Bergl heeft geen familie.

197
00:32:47,341 --> 00:32:49,468
Alle mannetjes doorlopen deze fase.

198
00:32:53,264 --> 00:32:55,975
En ze krijgen allemaal
af en toe een pak slaag.

199
00:33:13,242 --> 00:33:15,453
Maar voor een wees is het moeilijker.

200
00:33:19,123 --> 00:33:21,083
Zonder moeder om hem te troosten...

201
00:33:22,960 --> 00:33:25,421
...brengt Bergl z'n tijd alleen door.

202
00:33:34,638 --> 00:33:37,016
Het is niet alleen de band die hij mist.

203
00:33:42,063 --> 00:33:44,982
Verzorging is cruciaal
om gezond te blijven.

204
00:33:49,987 --> 00:33:51,072
Zonder verzorging...

205
00:33:51,655 --> 00:33:53,240
...kan Bergl kwetsbaar zijn.

206
00:34:14,011 --> 00:34:16,847
Chimps doen normaal weinig in de regen...

207
00:34:17,723 --> 00:34:20,643
...maar de westerlingen schuilen niet.

208
00:34:30,236 --> 00:34:32,488
Ze lijken er energie van te krijgen.

209
00:35:02,643 --> 00:35:06,021
Als groep worden ze steeds sterker.

210
00:35:29,461 --> 00:35:30,796
Bergl is nog alleen.

211
00:35:32,882 --> 00:35:34,300
En hij is ziek.

212
00:35:36,802 --> 00:35:39,513
Een parasiet
heeft z'n gezicht geïnfecteerd.

213
00:35:56,280 --> 00:35:57,531
Hij heeft hulp nodig.

214
00:36:18,052 --> 00:36:21,347
Een duiker is normaal gesproken
bang voor een chimpansee.

215
00:36:23,515 --> 00:36:24,642
Maar in deze staat...

216
00:36:26,101 --> 00:36:27,645
...is Bergl geen bedreiging.

217
00:36:48,624 --> 00:36:51,627
De meesten hebben niet door
dat Bergl er niet is.

218
00:37:03,931 --> 00:37:04,890
Maar iemand wel.

219
00:37:29,832 --> 00:37:33,335
Naarmate ze ouder worden,
worden mannetjes minder agressief...

220
00:37:34,628 --> 00:37:35,629
...en zorgzamer.

221
00:37:40,134 --> 00:37:41,093
En soms...

222
00:37:42,261 --> 00:37:45,055
...schieten ze te hulp
en zorgen ze voor een wees.

223
00:37:50,394 --> 00:37:52,646
De westelijke groep heeft Bergl nodig.

224
00:37:53,939 --> 00:37:58,610
Maar als hij z'n plek wil vinden,
moet hij z'n agressie leren beheersen.

225
00:38:03,741 --> 00:38:06,994
En met een ervaren chimp
als Garrison die hem steunt...

226
00:38:07,828 --> 00:38:08,662
...is er hoop.

227
00:38:18,839 --> 00:38:21,925
Joya is steeds vaker bij de kleintjes.

228
00:38:27,222 --> 00:38:28,432
Ze leert.

229
00:38:28,432 --> 00:38:31,518
En als het tijd is
om haar eigen gezin te stichten...

230
00:38:31,518 --> 00:38:32,853
...is ze er klaar voor.

231
00:38:38,942 --> 00:38:41,153
Bergl en Joya vinden hun weg.

232
00:38:43,614 --> 00:38:47,409
Ze leren langzaam hun rol te spelen
in de chimpansee-samenleving.

233
00:39:01,632 --> 00:39:04,009
Die samenleving moet worden onderhouden.

234
00:39:06,595 --> 00:39:08,931
Dus, net als elke dag van hun leven...

235
00:39:09,431 --> 00:39:12,893
...moeten de westerlingen
op zoek gaan naar voedsel.

236
00:39:37,042 --> 00:39:39,545
Damien heeft iets ontdekt.

237
00:39:41,797 --> 00:39:43,966
En het is geen alledaags stuk fruit.

238
00:39:48,720 --> 00:39:49,972
Het is Chrysophyllum.

239
00:39:52,641 --> 00:39:55,519
De zeldzaamste,
kostbaarste buit van Ngogo.

240
00:39:58,814 --> 00:40:01,900
Eens in de paar jaar
verschijnt er een enorme oogst.

241
00:40:07,030 --> 00:40:08,532
Die is niet te voorzien...

242
00:40:09,158 --> 00:40:10,534
...en als het gebeurt...

243
00:40:13,454 --> 00:40:16,290
...is er meer voedsel
dan de chimpansees op kunnen.

244
00:40:31,263 --> 00:40:33,307
De meeste Chrysophyllumbomen...

245
00:40:34,016 --> 00:40:35,350
...staan over de grens...

246
00:40:36,727 --> 00:40:38,228
...in het centrale gebied.

247
00:40:47,821 --> 00:40:51,325
Maar de westelijke mannetjes
weten waar ze te vinden zijn.

248
00:41:01,126 --> 00:41:02,711
Want jarenlang...

249
00:41:03,670 --> 00:41:04,963
...waren die bomen...

250
00:41:05,881 --> 00:41:07,174
...en dat gebied...

251
00:41:08,342 --> 00:41:09,843
...van hen.

252
00:41:22,314 --> 00:41:23,941
En nu is het tijd...

253
00:41:25,484 --> 00:41:26,902
...om het terug te pakken.

254
00:42:06,942 --> 00:42:11,530
Ondertiteld door: Martijn Beunk