1
00:01:23,918 --> 00:01:26,879
<i>Sudah beberapa hari berlalu
sejak pertempuran itu.</i>

2
00:01:29,507 --> 00:01:32,009
<i>Dan Jackson masih cedera.</i>

3
00:01:36,347 --> 00:01:38,724
<i>Tapi alfa tak boleh tunjukkan kelemahan.</i>

4
00:01:58,911 --> 00:02:01,164
{\an8}<i>Kekuatan Jackson sedang dinilai.</i>

5
00:02:08,212 --> 00:02:09,297
<i>Bagi seekor alfa,</i>

6
00:02:09,797 --> 00:02:12,800
<i>kelemahan fizikal ialah kelemahan politik.</i>

7
00:02:15,761 --> 00:02:17,763
<i>Sekutu Jackson yang terdekat juga</i>

8
00:02:19,140 --> 00:02:20,349
<i>nampak lebih dingin.</i>

9
00:02:33,696 --> 00:02:35,448
<i>Abrams dan Wilson</i>

10
00:02:36,073 --> 00:02:37,575
<i>sedar inilah peluangnya.</i>

11
00:03:08,314 --> 00:03:10,233
{\an8}<i>Semakin banyak hari berlalu,</i>

12
00:03:11,192 --> 00:03:14,362
<i>semakin berdikari bayi Christine.</i>

13
00:03:25,539 --> 00:03:29,752
<i>Ia cukup kuat dan tangkas
untuk naik ke kanopi sendirian.</i>

14
00:03:35,675 --> 00:03:37,635
<i>Ia juga sedang menunjuk-nunjuk.</i>

15
00:04:14,547 --> 00:04:15,589
{\an8}<i>Agak mengagumkan.</i>

16
00:04:24,557 --> 00:04:28,644
<i>Semakin jauh ia daripada ibunya,
semakin banyak masalah boleh timbul.</i>

17
00:04:30,146 --> 00:04:31,981
<i>Sekarang waktu yang berbahaya.</i>

18
00:04:58,299 --> 00:05:00,676
<i>Abrams dan Wilson mula bertindak.</i>

19
00:05:52,353 --> 00:05:54,814
<i>Jackson telah dikejar oleh keduanya</i>

20
00:05:56,357 --> 00:05:58,067
<i>di depan semua ahli kumpulan.</i>

21
00:06:10,246 --> 00:06:11,580
{\an8}<i>Dengan bantuan Wilson,</i>

22
00:06:12,164 --> 00:06:14,417
{\an8}<i>Abrams berjaya menakutkannya.</i>

23
00:06:33,686 --> 00:06:36,730
<i>Dalam hutan, berita tersebar dengan laju.</i>

24
00:07:05,759 --> 00:07:09,597
<i>Kumpulan barat terdengar
bunyi panik dan kekeliruan.</i>

25
00:07:12,683 --> 00:07:15,519
<i>Ia boleh rasai kelemahan di tengah Ngogo.</i>

26
00:07:44,256 --> 00:07:46,258
{\an8}<i>Abrams perlu membuat keputusan.</i>

27
00:08:28,759 --> 00:08:30,386
<i>Ia pernah kalahkan Jackson,</i>

28
00:08:31,178 --> 00:08:32,888
<i>tapi ia mengalami kecederaan.</i>

29
00:08:42,773 --> 00:08:44,775
{\an8}<i>Dan tugas itu masih belum selesai.</i>

30
00:08:52,116 --> 00:08:54,535
<i>Lebih banyak serangan perlu dilakukan</i>

31
00:08:54,535 --> 00:08:56,870
<i>untuk menewaskan alfa seperti Jackson.</i>

32
00:09:45,085 --> 00:09:47,463
<i>Perebutan pucuk pimpinan amat berbahaya...</i>

33
00:09:53,677 --> 00:09:55,888
<i>untuk alfa dan pencabarnya.</i>

34
00:09:57,598 --> 00:10:00,142
<i>Tapi Abrams mampu menunggu.</i>

35
00:10:18,118 --> 00:10:20,746
<i>Ia memutuskan untuk berdamai
dengan Jackson.</i>

36
00:10:30,756 --> 00:10:31,840
<i>Keduanya berdamai.</i>

37
00:10:38,931 --> 00:10:40,182
<i>Buat sementara waktu.</i>

38
00:11:06,583 --> 00:11:09,044
<i>Keadaan menjadi aman semula.</i>

39
00:11:17,010 --> 00:11:20,514
<i>Jadi kumpulan tengah
boleh berkumpul dan bertenang.</i>

40
00:11:40,617 --> 00:11:41,535
<i>Bagi Gus,</i>

41
00:11:43,287 --> 00:11:44,413
<i>hidup semakin baik.</i>

42
00:11:49,418 --> 00:11:53,380
<i>Ia selalu meluangkan masa
dengan Christine dan keluarganya.</i>

43
00:12:09,646 --> 00:12:11,690
<i>Christine selesa dengan Gus,</i>

44
00:12:12,191 --> 00:12:15,194
<i>tapi perhatiannya berada di tempat lain.</i>

45
00:12:36,882 --> 00:12:39,635
<i>Gus ialah remaja yang berpangkat rendah.</i>

46
00:12:40,719 --> 00:12:45,557
<i>Peterson pula ialah jantan dewasa
yang mempunyai status tinggi.</i>

47
00:13:39,194 --> 00:13:41,154
<i>Cimpanzi dewasa akan berubah.</i>

48
00:13:41,822 --> 00:13:44,032
<i>Tapi ia takkan berhenti bermain.</i>

49
00:13:48,912 --> 00:13:51,290
<i>Dan ia akan sentiasa berkumpul bersama.</i>

50
00:14:22,195 --> 00:14:23,989
<i>Selepas keadaan kembali pulih,</i>

51
00:14:23,989 --> 00:14:26,617
<i>Jackson boleh meluangkan masa</i>

52
00:14:26,617 --> 00:14:28,619
<i>untuk mengembalikan kekuatannya.</i>

53
00:14:31,580 --> 00:14:34,082
<i>Ia pergi ke tepi hutan untuk berehat.</i>

54
00:15:53,704 --> 00:15:58,083
<i>Jackson takkan membersihkan bulu Gus.</i>

55
00:16:09,553 --> 00:16:12,806
<i>Tapi peluang untuk meluangkan masa
dengan alfa</i>

56
00:16:13,765 --> 00:16:14,975
<i>ialah satu kemajuan.</i>

57
00:16:31,533 --> 00:16:32,868
<i>Ribut akan melanda.</i>

58
00:16:37,706 --> 00:16:40,876
<i>Jackson kembali ke kumpulannya
untuk berlindung.</i>

59
00:17:51,321 --> 00:17:53,949
{\an8}<i>Hujan lebat menjadikan hutan
lebih berbahaya.</i>

60
00:17:57,160 --> 00:17:59,204
<i>Lebih sukar untuk melihat keadaan.</i>

61
00:19:41,181 --> 00:19:42,432
<i>Ahli kumpulan barat.</i>

62
00:20:12,295 --> 00:20:14,381
<i>Rollins dan Damien semakin hampir.</i>

63
00:20:25,809 --> 00:20:29,354
<i>Tapi kali ini, Richmond yang mendahului.</i>

64
00:21:03,013 --> 00:21:05,056
<i>Kumpulan tengah sudah berpecah...</i>

65
00:21:08,893 --> 00:21:11,896
<i>dan Jackson ditinggalkan sendirian.</i>

66
00:22:00,111 --> 00:22:02,489
<i>Bilangan ahli barat mengatasi Jackson.</i>

67
00:22:04,616 --> 00:22:05,867
<i>Ia telah dikepung.</i>

68
00:23:21,526 --> 00:23:24,571
<i>Jantan kumpulan tengah
terdengar jeritan Jackson.</i>

69
00:23:26,114 --> 00:23:27,782
{\an8}<i>Ia dalam perjalanan ke sana.</i>

70
00:23:39,419 --> 00:23:41,796
<i>Richmond menindih Jackson di atas tanah.</i>

71
00:24:08,615 --> 00:24:12,660
<i>Kumpulan barat telah dihalau,
tapi dalam keadaan huru-hara itu,</i>

72
00:24:13,286 --> 00:24:14,621
<i>Jackson telah hilang.</i>

73
00:24:53,910 --> 00:24:55,870
<i>Jackson berjaya melarikan diri.</i>

74
00:24:58,164 --> 00:24:59,916
<i>Tapi ia cedera parah.</i>

75
00:25:11,553 --> 00:25:12,804
<i>Ia masih seekor alfa...</i>

76
00:25:16,015 --> 00:25:17,016
<i>dan sekarang pun</i>

77
00:25:17,976 --> 00:25:20,353
<i>ia tak boleh menunjukkan kelemahan.</i>

78
00:25:28,611 --> 00:25:30,697
<i>Jadi ia masuk ke dalam hutan,</i>

79
00:25:32,240 --> 00:25:33,241
<i>sendirian.</i>

80
00:27:00,203 --> 00:27:04,248
<i>Ahli kumpulan tengah tak tahu
apa yang berlaku semasa ribut tadi.</i>

81
00:27:10,672 --> 00:27:12,548
<i>Cimpanzi yang ada di sana juga</i>

82
00:27:13,591 --> 00:27:16,302
<i>tak nampak Jackson sejak ia berpecah.</i>

83
00:27:26,104 --> 00:27:27,980
<i>Kehidupan sudah kembali normal.</i>

84
00:27:36,239 --> 00:27:38,825
<i>Tapi Peterson nampak gelisah.</i>

85
00:28:07,854 --> 00:28:10,064
<i>Ia menjauhkan diri daripada kumpulan...</i>

86
00:28:14,110 --> 00:28:15,653
<i>dan masuk ke dalam hutan.</i>

87
00:29:08,039 --> 00:29:10,583
<i>Sudah lama Jackson bersendirian.</i>

88
00:29:17,799 --> 00:29:20,051
<i>Kecederaannya masih belum pulih.</i>

89
00:31:21,130 --> 00:31:22,882
<i>Jackson semakin lemah.</i>

90
00:31:34,977 --> 00:31:36,979
<i>Tapi ia tak lagi bersendirian.</i>

91
00:32:51,721 --> 00:32:53,014
<i>Kematian Jackson</i>

92
00:32:53,514 --> 00:32:56,017
<i>menandakan penghujung sebuah era di Ngogo.</i>

93
00:33:02,815 --> 00:33:06,193
<i>Selama 32 tahun, ia tinggal di sini</i>

94
00:33:07,028 --> 00:33:08,404
<i>dan ia hidup gembira.</i>

95
00:33:11,198 --> 00:33:14,994
<i>Ia menjadi alfa kumpulan cimpanzi terbesar
yang pernah ditemui.</i>

96
00:33:17,121 --> 00:33:20,082
<i>Dan ia kekal menjadi alfa
selama enam tahun.</i>

97
00:33:24,712 --> 00:33:27,339
<i>Tapi ia mempunyai banyak musuh.</i>

98
00:33:28,507 --> 00:33:30,843
<i>Dan itu menyebabkan kematiannya.</i>

99
00:33:40,227 --> 00:33:43,522
<i>Tapi kisah cimpanzi
tak berakhir dengan kematian.</i>

100
00:33:46,067 --> 00:33:48,069
{\an8}HERZOG
TUJUH TAHUN

101
00:33:48,986 --> 00:33:51,822
{\an8}<i>Sebahagian sebab Jackson
berjuang menjadi alfa</i>

102
00:33:52,531 --> 00:33:54,617
{\an8}<i>ialah untuk mewariskan legasinya.</i>

103
00:33:57,036 --> 00:33:58,996
{\an8}<i>Ia berjaya melakukannya.</i>

104
00:34:00,790 --> 00:34:02,500
TOSHI
10 TAHUN

105
00:34:03,709 --> 00:34:06,462
<i>Ia meninggalkan lapan ekor anak.</i>

106
00:34:09,548 --> 00:34:12,802
<i>Bartoli juga baru melahirkan anak.</i>

107
00:34:14,970 --> 00:34:17,056
<i>Ia mungkin anak kesembilan Jackson.</i>

108
00:34:22,895 --> 00:34:24,188
<i>Apabila ia membesar,</i>

109
00:34:24,188 --> 00:34:27,149
<i>melalui hidup dan mempunyai anak sendiri,</i>

110
00:34:29,110 --> 00:34:33,155
<i>ia akan pastikan kehadiran Jackson
terus dirasai di Ngogo...</i>

111
00:34:35,491 --> 00:34:37,118
<i>walaupun ia sudah tiada.</i>

112
00:35:02,852 --> 00:35:04,145
<i>Pada tahun lepas,</i>

113
00:35:04,145 --> 00:35:06,647
<i>segalanya telah berubah di Ngogo.</i>

114
00:35:15,948 --> 00:35:19,994
<i>Untuk kumpulan barat,
ia tahun yang sukar tapi berhasil.</i>

115
00:35:33,007 --> 00:35:35,676
<i>Rollins dan Damien
telah menjalankan tugas.</i>

116
00:35:37,136 --> 00:35:40,097
<i>Usahanya telah membantu
memenangi wilayah baru...</i>

117
00:35:42,933 --> 00:35:45,352
<i>dan ahli kumpulan barat terus bertambah.</i>

118
00:35:52,443 --> 00:35:54,320
<i>Anak Carson sudah dilahirkan.</i>

119
00:35:55,154 --> 00:35:57,114
<i>Ia perlu berehat dulu,</i>

120
00:35:57,698 --> 00:35:58,949
buat seketika.

121
00:36:01,785 --> 00:36:02,828
<i>Bergl pula...</i>

122
00:36:05,748 --> 00:36:09,251
<i>sedang cuba menyumbang
kepada penambahan populasi.</i>

123
00:36:20,137 --> 00:36:23,682
<i>Perkara ini jarang dilihat oleh Garbo
walaupun ia sudah tua.</i>

124
00:36:27,102 --> 00:36:29,647
<i>Dengan umurnya yang semakin menua,</i>

125
00:36:30,356 --> 00:36:32,316
<i>warisannya nampak lebih terjamin.</i>

126
00:36:36,987 --> 00:36:39,448
<i>Anaknya, Hutcherson, masih seekor alfa...</i>

127
00:36:42,660 --> 00:36:47,456
<i>dan adiknya, Richmond telah melihat
kematian Jackson, pesaing lamanya.</i>

128
00:36:53,712 --> 00:36:55,798
<i>Walaupun keadaan kumpulan itu baik,</i>

129
00:36:56,298 --> 00:37:00,427
<i>cuma masa akan menentukan
sama ada ia kemenangan atau sebaliknya.</i>

130
00:37:04,640 --> 00:37:06,183
<i>Selepas kematian Jackson,</i>

131
00:37:06,183 --> 00:37:08,978
<i>alfa baru akan muncul di kumpulan tengah.</i>

132
00:37:10,938 --> 00:37:13,857
<i>Dan alfa yang tak takut
pada kumpulan barat</i>

133
00:37:14,608 --> 00:37:17,403
<i>boleh mengubah keseimbangan kuasa
di Ngogo.</i>

134
00:37:25,619 --> 00:37:26,870
<i>Apa pun yang berlaku,</i>

135
00:37:27,413 --> 00:37:29,915
<i>seekor cimpanzi tak berpeluang melihatnya.</i>

136
00:37:33,836 --> 00:37:35,421
{\an8}<i>Joya semakin besar.</i>

137
00:37:41,302 --> 00:37:42,886
<i>Ia perlu tinggalkan Ngogo.</i>

138
00:37:54,648 --> 00:37:58,027
<i>Inilah cara komuniti cimpanzi
bercampur dan kekal sihat.</i>

139
00:38:05,784 --> 00:38:08,037
<i>Betina muda akan pindah kumpulan</i>

140
00:38:09,621 --> 00:38:11,457
<i>untuk mulakan keluarga sendiri.</i>

141
00:38:17,296 --> 00:38:21,467
<i>Joya akan tinggalkan semua benda
dan cimpanzi yang dikenalinya.</i>

142
00:38:28,766 --> 00:38:30,726
<i>Tapi dalam hutan itu,</i>

143
00:38:31,352 --> 00:38:35,147
<i>ia akan menemui kumpulan baru
untuk membina hidupnya sendiri.</i>

144
00:38:43,405 --> 00:38:48,660
NGOGO TENGAH

145
00:38:56,835 --> 00:39:00,047
<i>Ngogo Tengah telah kehilangan alfanya.</i>

146
00:39:06,678 --> 00:39:09,932
<i>Kumpulan itu perlu meneruskan hidup
tanpa Jackson.</i>

147
00:39:17,856 --> 00:39:20,109
<i>Miles mungkin akan bersara.</i>

148
00:39:21,819 --> 00:39:23,779
<i>Sudah bertahun-tahun ia berlawan.</i>

149
00:39:25,989 --> 00:39:27,783
<i>Ia layak hidup tenang.</i>

150
00:39:34,915 --> 00:39:38,085
<i>Ini mungkin permulaan era baru
untuk Abrams.</i>

151
00:39:39,670 --> 00:39:41,463
<i>Walaupun tiada apa yang pasti.</i>

152
00:39:44,091 --> 00:39:46,760
<i>Di Ngogo, politik takkan berhenti.</i>

153
00:39:48,053 --> 00:39:50,681
<i>Dan sekutu boleh menjadi pesaing</i>

154
00:39:51,890 --> 00:39:53,517
<i>jika ada peluang.</i>

155
00:40:08,449 --> 00:40:10,284
<i>Tahun ini sukar untuk Gus.</i>

156
00:40:12,119 --> 00:40:13,662
<i>Tapi ia tak berputus asa.</i>

157
00:40:20,210 --> 00:40:23,714
<i>Akhirnya, ia mula dibersihkan
oleh cimpanzi jantan lain.</i>

158
00:40:34,224 --> 00:40:37,060
<i>Gus bukan lagi berstatus rendah.</i>

159
00:40:52,910 --> 00:40:55,954
<i>Walaupun banyak masalah berlaku
pada tahun lalu,</i>

160
00:40:57,456 --> 00:41:00,667
<i>bayi Christine berjaya menyambut
hari jadi pertamanya...</i>

161
00:41:03,378 --> 00:41:04,630
<i>dan mendapatkan nama.</i>

162
00:41:08,425 --> 00:41:09,426
{\an8}<i>Isobel.</i>

163
00:41:12,554 --> 00:41:14,932
<i>Isobel sebahagian daripada komuniti ini.</i>

164
00:41:18,894 --> 00:41:21,688
<i>Dan walau apa pun yang berlaku kepadanya,</i>

165
00:41:22,731 --> 00:41:24,358
<i>ia akan menjadi sebahagian</i>

166
00:41:26,026 --> 00:41:27,402
<i>kisah yang lebih besar.</i>

167
00:42:04,147 --> 00:42:08,652
<i>Cimpanzi dan nenek moyangnya
sudah tinggal di hutan Afrika</i>

168
00:42:08,652 --> 00:42:10,320
<i>selama berjuta-juta tahun.</i>

169
00:42:15,784 --> 00:42:17,286
<i>Dan selama itu juga,</i>

170
00:42:17,286 --> 00:42:19,705
<i>kisah-kisah seperti ini telah berlaku.</i>

171
00:42:23,041 --> 00:42:24,126
<i>Tahun demi tahun.</i>

172
00:42:28,130 --> 00:42:29,131
<i>Generasi</i>

173
00:42:30,882 --> 00:42:32,009
<i>demi generasi.</i>

174
00:42:43,061 --> 00:42:44,062
<i>Persahabatan.</i>

175
00:42:48,400 --> 00:42:49,401
<i>Persaingan.</i>

176
00:42:52,279 --> 00:42:53,280
<i>Harapan.</i>

177
00:42:56,116 --> 00:42:57,117
<i>Dan ketakutan.</i>

178
00:43:03,874 --> 00:43:05,542
<i>Sebagai saudara terdekatnya,</i>

179
00:43:06,627 --> 00:43:08,295
<i>apa maksudnya untuk kita?</i>

180
00:43:14,092 --> 00:43:15,093
<i>Siapa kita?</i>

181
00:43:18,930 --> 00:43:21,016
<i>Bagaimana kita jadi begini?</i>

182
00:43:26,647 --> 00:43:28,732
<i>Petunjuknya ada pada cimpanzi.</i>

183
00:43:32,653 --> 00:43:36,948
<i>Ciri-ciri kita yang terbaik
dan paling teruk ada padanya.</i>

184
00:43:42,120 --> 00:43:44,539
<i>Jika kita boleh fahami dunianya,</i>

185
00:43:46,958 --> 00:43:49,336
<i>mungkin kita boleh fahami dunia sendiri.</i>

186
00:43:52,798 --> 00:43:57,052
<i>Ia sentiasa ada benda baru dan menakjubkan
untuk ditunjukkan kepada kita.</i>

187
00:44:01,098 --> 00:44:03,141
<i>Semoga ia berpanjangan.</i>

188
00:44:15,362 --> 00:44:18,323
CIMPANZI TERANCAM DI NGOGO
DAN DI SELURUH AFRIKA

189
00:44:18,323 --> 00:44:21,493
DISEBABKAN KEHILANGAN HABITAT,
PEMBURUAN DAN PENYAKIT

190
00:44:21,493 --> 00:44:26,164
MASA DEPANNYA BERGANTUNG KEPADA MANUSIA

191
00:44:26,748 --> 00:44:31,336
SEBASTÍAN RAMÍREZ AMAYA DALAM INGATAN

192
00:44:57,529 --> 00:45:02,117
Terjemahan sari kata oleh Atikah Gazzali