1
00:00:18,436 --> 00:00:21,105
Sinasabihan tayong
kumain nang masustansiya,
2
00:00:21,105 --> 00:00:24,901
mamili sa gilid ng mga grocery,
3
00:00:24,901 --> 00:00:31,657
pero hindi alam ng maraming puwedeng
ito rin ang pinakamapanganib na lugar.
4
00:00:32,158 --> 00:00:33,951
FOOD SAFETY LAWYER SI BILL MARLER
5
00:00:33,951 --> 00:00:37,872
NA LUMALABAN PARA SA MGA BIKTIMA
SA NAKARAANG 30 TAON.
6
00:00:37,872 --> 00:00:39,665
Kung titingnan ang paligid,
7
00:00:39,665 --> 00:00:43,795
may mga 10, 15 na magkakaibang item siguro
ang nakikita ko.
8
00:00:43,795 --> 00:00:47,340
Kontaminado ang produkto,
o nagdemanda ako sa ngalan ng mga biktima.
9
00:00:47,840 --> 00:00:52,220
48 MILYONG TAO ANG MAY SAKIT DALA
NG PAGKAIN KADA TAON SA ESTADOS UNIDOS,
10
00:00:52,220 --> 00:00:53,554
AYON SA CDC.
11
00:00:53,554 --> 00:00:57,225
Marami na akong nilitis na kaso
sangkot ang romaine lettuce.
12
00:00:57,225 --> 00:01:00,228
Hiniwang prutas, di mabilang na outbreak.
13
00:01:00,228 --> 00:01:03,689
Hiniwang melon.
Mga strawberry. Mga caramel apple.
14
00:01:03,689 --> 00:01:06,317
Kamatis. Sibuyas. Cookie dough.
15
00:01:06,317 --> 00:01:08,111
Ang Similac infant formula.
16
00:01:08,111 --> 00:01:09,403
Lucky Charms.
17
00:01:09,403 --> 00:01:13,282
Manok, lahat ng mga produktong ito
ay malamang na kontaminado.
18
00:01:14,033 --> 00:01:18,037
ANG CDC AY NAG-IIMBESTIGA
NG HANGGANG 36 NA OUTBREAK KADA LINGGO.
19
00:01:18,037 --> 00:01:22,041
Para bang wala na ngayong ligtas,
at hindi ka makakain. Tama?
20
00:01:22,041 --> 00:01:26,504
Oo, ang industriya,
magkakahalong mensahe ang ibinibigay.
21
00:01:26,504 --> 00:01:29,173
Gusto nilang bilhin natin
ang produkto nila,
22
00:01:29,173 --> 00:01:35,138
pero ayaw nilang managot sa ginagawa nila,
hanggang sa dumating ako.
23
00:01:43,396 --> 00:01:47,775
Nasa atin ang pinakaligtas
na supply ng pagkain sa buong mundo.
24
00:01:47,775 --> 00:01:50,111
Ang pinakaligtas
na supply ng pagkain sa mundo.
25
00:01:50,111 --> 00:01:54,198
Tandaan, ang US ang may pinakaligtas
na supply pagkain sa mundo.
26
00:01:54,198 --> 00:01:57,368
Iniimbestigahan ng FDA
ang outbreak ng hepatitis A
27
00:01:57,368 --> 00:01:59,745
na posibleng nauugnay
sa mga organikong strawberry.
28
00:01:59,745 --> 00:02:01,873
Isang multi-state na salmonella outbreak.
29
00:02:01,873 --> 00:02:05,710
Naniniwala ang mga ekspertong nauugnay ito
sa ilang peanut butter ng JIF.
30
00:02:05,710 --> 00:02:08,421
Nangyari ang recall
nang higit sa dalawang bata ang namatay
31
00:02:08,421 --> 00:02:11,841
at ilang sakit ang naugnay sa formula.
32
00:02:11,841 --> 00:02:15,678
Iba't ibang tatak ng hilaw na cake mix
ang nakapagbigay ng sakit sa 16 katao,
33
00:02:15,678 --> 00:02:17,889
at nagka-kidney failure pa ang isa.
34
00:02:17,889 --> 00:02:21,309
Sinasabing ang pagkain natin
ang pinakaligtas sa mundo,
35
00:02:21,309 --> 00:02:22,268
naniniwala ako.
36
00:02:22,268 --> 00:02:26,480
{\an8}May ulat ng mga nagkakasakit,
naoospital dahil sa liver dysfunction,
37
00:02:26,480 --> 00:02:29,483
at may ilang kaso
kung saan natanggalan ng apdo.
38
00:02:29,483 --> 00:02:34,363
Isa sa apat na piraso ng hilaw na manok
ay kontaminado ng salmonella.
39
00:02:34,363 --> 00:02:38,492
Ayon sa CDC, apektado ang romaine lettuce
sa bagong E. coli outbreak.
40
00:02:38,492 --> 00:02:41,954
Tayo ang may pinakaligtas
na supply ng pagkain sa mundo.
41
00:02:41,954 --> 00:02:46,876
{\an8}Ang mga melon mula sa Colorado farm
ay nakontamina ng tinatawag na "listeria."
42
00:02:46,876 --> 00:02:49,754
Tuwing apat na minuto,
may isinusugod sa ospital
43
00:02:49,754 --> 00:02:51,672
dahil sa mga kinain nila.
44
00:02:51,672 --> 00:02:54,759
Dapat pinakaligtas lagi
ang supply natin ng pagkain.
45
00:02:54,759 --> 00:02:56,135
Pinakaligtas na pagkain.
46
00:02:56,135 --> 00:02:57,762
Pinakaligtas na pagkain sa mundo.
47
00:02:57,762 --> 00:02:58,888
Pinakaligtas.
48
00:02:58,888 --> 00:03:00,640
Pinakaligtas na pagkain sa mundo.
49
00:03:00,640 --> 00:03:04,894
Pinakamahusay, pinakamabisa, pinakaligtas
sa mundo ang supply ng pagkain natin.
50
00:03:04,894 --> 00:03:06,729
At panatilihin nating ganoon.
51
00:03:16,113 --> 00:03:18,991
{\an8}Ngayon, live nitong alas-11.
52
00:03:18,991 --> 00:03:21,953
{\an8}Babala ngayong gabi
ng mga health official sa Northwest.
53
00:03:21,953 --> 00:03:26,457
{\an8}Mag-ingat daw tayo sa nakamamatay na sakit
na lumilitaw dito sa atin.
54
00:03:26,457 --> 00:03:27,708
Apatnapu't lima...
55
00:03:27,708 --> 00:03:30,711
Naaalala ko ito na parang kahapon lang.
56
00:03:37,426 --> 00:03:41,847
Nagkaroon ng E. coli outbreak
sa estado ng Washington
57
00:03:41,847 --> 00:03:44,016
na nauugnay sa bagay na di pa alam.
58
00:03:47,561 --> 00:03:49,313
{\an8}Nagsimula ang problema
59
00:03:49,313 --> 00:03:55,361
{\an8}nang tawagan ako ng isang pediatric
infectious-disease specialist at sinabing,
60
00:03:55,361 --> 00:04:01,325
{\an8}"May tiningnan akong 11 tao
sa loob ng 30 oras
61
00:04:01,325 --> 00:04:03,869
{\an8}na may E. coli O157."
62
00:04:03,869 --> 00:04:06,664
Wala pa akong nakitang ganito dati.
63
00:04:06,664 --> 00:04:09,458
Isang malaking babala iyon para sa akin.
64
00:04:09,458 --> 00:04:12,253
May masamang nangyayari.
65
00:04:12,253 --> 00:04:15,756
Pitong kaso ng E. coli poisoning
ang nakumpirma kaninang umaga...
66
00:04:15,756 --> 00:04:17,967
...nananatili sa ospital
ang mga may E. coli.
67
00:04:17,967 --> 00:04:21,012
May 21 bata
sa Western Washington Hospitals.
68
00:04:21,012 --> 00:04:24,473
Sabi ng ilang eksperto, palalala pa ito.
69
00:04:24,473 --> 00:04:29,979
Wala kaming idea na ito ang pinakamalaking
pagkakasakit dala ng pagkain sa US.
70
00:04:35,318 --> 00:04:39,613
Kakalipat ko lang mula sa active duty.
Nuclear engineer ako sa submarino sa Navy.
71
00:04:40,906 --> 00:04:42,283
May asawa ako.
72
00:04:42,283 --> 00:04:46,787
May siyam na taon at may 16 na buwang
mga anak na lalaki noon.
73
00:04:48,039 --> 00:04:52,460
{\an8}May mga balita... May bulung-bulungan
tungkol sa E. coli outbreak.
74
00:04:53,210 --> 00:04:55,755
{\an8}Wala sa akin 'yon.
Di ko pa narinig ang E. coli.
75
00:04:55,755 --> 00:04:57,298
Ano'ng masamang mangyayari?
76
00:04:57,298 --> 00:04:59,925
Medyo bagong sakit ang E. coli poisoning.
77
00:04:59,925 --> 00:05:04,555
{\an8}Kakaunti ang kaalaman kung bakit
nagkakasakit ang ilan dahil sa bacteria.
78
00:05:04,555 --> 00:05:07,933
Mr. Kobayashi,
pakisabi kung bakit ang ikalawa ang...
79
00:05:07,933 --> 00:05:12,730
{\an8}Malaking bahagi ng outbreak ang
pagpapaliwanag kung ano ang E. coli O157.
80
00:05:12,730 --> 00:05:18,110
Para akong si Tony Fauci
sa loob ng ilang linggo.
81
00:05:18,611 --> 00:05:24,033
Tatlo hanggang apat na araw
ang karaniwang incubation period.
82
00:05:24,033 --> 00:05:29,455
{\an8}Ang problema, maaaring tumagal
ng hanggang siyam na araw bago magkasakit.
83
00:05:29,455 --> 00:05:34,043
Ang pangunahing paraan
ng pag-iwas sa sakit na ito
84
00:05:34,043 --> 00:05:36,921
ay ang paghuhugas nang mabuti
ng mga kamay.
85
00:05:36,921 --> 00:05:40,925
Isang pangkalahatang kategorya ng bacteria
ang E. coli
86
00:05:40,925 --> 00:05:46,138
at natural na naninirahan
sa bituka ng lahat.
87
00:05:47,014 --> 00:05:50,351
Maraming iba't ibang uri ng E. coli.
88
00:05:50,351 --> 00:05:52,895
Di gumagawa ng pinsala ang karamihan.
89
00:05:53,396 --> 00:05:58,943
{\an8}Pero may ilan, tulad ng E. coli O157,
na nagiging sanhi ng sakit.
90
00:06:00,528 --> 00:06:04,782
{\an8}Sa loob ng ilang araw,
naging malinaw ang kaugnayan
91
00:06:04,782 --> 00:06:07,743
{\an8}ng kulang sa lutong hamburger
ng Jack in the Box.
92
00:06:07,743 --> 00:06:11,288
Mahigit 150 ang nagkasakit
matapos kumain ng kontaminadong karne
93
00:06:11,288 --> 00:06:14,417
sa Jack in the Box
sa Idaho sa Washington State.
94
00:06:14,417 --> 00:06:16,419
Isang bata ang namatay.
95
00:06:17,253 --> 00:06:22,299
{\an8}Isa sa malalaking problema sa E. coli O157
ay naglalabas ito ng Shiga toxin.
96
00:06:23,467 --> 00:06:27,138
Pupunta ang mga ito sa tiyan,
at maglalabas ng ganitong lason,
97
00:06:27,138 --> 00:06:31,517
papasok sa dugo ang lason,
at papatayin ang mga blood cell,
98
00:06:31,517 --> 00:06:35,312
at ang mga nasirang blood cell
ang nagdudulot ng organ failure,
99
00:06:35,312 --> 00:06:36,897
Tumitigil ang mga bato.
100
00:06:38,023 --> 00:06:40,234
At ganoon namamatay ang mga bata.
101
00:06:41,402 --> 00:06:45,030
Mahigit 312 na ang kaso
sa estado pa lang natin.
102
00:06:45,030 --> 00:06:46,907
May namatay na naman ngayong araw.
103
00:06:46,907 --> 00:06:47,950
BATANG BABAE, PATAY
104
00:06:47,950 --> 00:06:51,078
Kaya nang dumating ang kaso
ng Jack in the Box,
105
00:06:51,078 --> 00:06:54,874
{\an8}apat na taon na akong tapos sa law school.
106
00:06:54,874 --> 00:06:56,792
Tatlumpu't apat na taon na ako noon.
107
00:06:57,710 --> 00:07:02,173
Tumawag ang dati kong kliyente
108
00:07:02,173 --> 00:07:06,469
na may kaibigang nasa ospital
ang anak na babaeng si Brianne Kiner.
109
00:07:08,220 --> 00:07:10,306
Makipagkita raw ako sa kanila.
110
00:07:10,306 --> 00:07:14,477
Apat at kalahati, limang buwan na siyang
naospital noon.
111
00:07:14,477 --> 00:07:17,354
Napakaraming mekanikal na bagay
112
00:07:17,354 --> 00:07:20,774
at mga wire
at mga tubong nakakabit sa kanya.
113
00:07:21,317 --> 00:07:25,154
At lumabas ako ng kuwarto. Umiiyak.
114
00:07:25,154 --> 00:07:28,365
Dahil napakahirap talaga.
115
00:07:28,365 --> 00:07:32,870
Mahirap isipin kahit ngayon
ang sitwasyon ni Brianne.
116
00:07:32,870 --> 00:07:35,831
Mukhang napakahina niya.
117
00:07:35,831 --> 00:07:38,167
At kumain lang siya ng hamburger.
118
00:07:40,711 --> 00:07:45,090
Nag-uutos ng imbestigasyon ang lupon
ng mga direktor ng Jack in the Box
119
00:07:45,090 --> 00:07:47,134
sa nakamamatay na pagkakamali.
120
00:07:47,134 --> 00:07:51,472
Natukoy ng mga imbestigador
at ng departamento ng kalusugan
121
00:07:51,472 --> 00:07:55,267
na nahawa ang anak ko sa isa pang bata
sa daycare center.
122
00:07:57,144 --> 00:08:00,439
{\an8}Ginagamot ng Children's Hospital
ang 18 bata ngayong gabi,
123
00:08:00,439 --> 00:08:04,652
{\an8}apat sa kanila ang may E. coli,
hindi galing sa hamburger kundi sa iba,
124
00:08:04,652 --> 00:08:06,237
{\an8}sekondaryang impeksiyon.
125
00:08:06,237 --> 00:08:08,239
MAGPAGALING KA RILEY
126
00:08:09,281 --> 00:08:11,992
Biglang may dumating na dalawang doktor.
127
00:08:12,493 --> 00:08:17,414
Pinaniniwalaan nilang nagkaroon siya
ng hemolytic uremic syndrome.
128
00:08:18,332 --> 00:08:22,294
Na ang totoo, kapag lumala ito,
129
00:08:22,294 --> 00:08:26,799
kinakain siya ng E. coli mula sa loob.
130
00:08:26,799 --> 00:08:29,552
Sunud-sunod na pinsala sa bawat organ.
131
00:08:30,761 --> 00:08:35,432
Naggugupit ako ng balita sa diyaryo noon
dahil baka balang araw, magagawa kong
132
00:08:36,642 --> 00:08:39,144
ikuwento sa anak ko kung gaano siya...
133
00:08:40,646 --> 00:08:41,981
katapang
134
00:08:42,940 --> 00:08:45,776
at kung gaano ko siyang ipinagmamalaki.
135
00:08:48,279 --> 00:08:51,156
{\an8}Ipinakilala ko
sina Vicki at Darin Detwiler,
136
00:08:51,156 --> 00:08:54,618
{\an8}na kritikal pa rin
ang 16 buwang gulang na anak
137
00:08:54,618 --> 00:08:56,579
{\an8}sa Mary Bridge Hospital ng Tacoma.
138
00:08:56,579 --> 00:09:01,417
{\an8}Ang tanong ko, ano ang handa ninyong gawin
sa problema ng kontaminadong karne?
139
00:09:01,417 --> 00:09:06,046
{\an8}Una sa lahat, kailangan nating linawin
sa mga nagsisilbi ng fast food
140
00:09:06,046 --> 00:09:09,883
{\an8}na dapat silang sumunod
sa mga regulasyon natin sa pagluluto...
141
00:09:09,883 --> 00:09:12,720
{\an8}Ang regulasyon sa Estados Unidos,
142
00:09:12,720 --> 00:09:19,059
{\an8}dapat lutuin ang hamburger
nang di bababa sa 140 degrees.
143
00:09:20,436 --> 00:09:22,229
Sa Washington state,
144
00:09:22,229 --> 00:09:28,110
binago namin ang batas na iyon
sa 155 degrees dahil napansin naming
145
00:09:28,110 --> 00:09:33,991
marami sa mga taong may O157 ang kumain
ng hamburger na di naluto nang maayos.
146
00:09:35,409 --> 00:09:40,289
John, maraming nakatutok sa kuwentong ito,
pero parang may pagkalito pa rin.
147
00:09:40,873 --> 00:09:44,251
{\an8}Kulang ba sa luto o kontaminadong karne
ang sanhi ng problema?
148
00:09:44,251 --> 00:09:49,673
{\an8}Barry, sa palagay ko ang ilan sa kalituhan
ay mula sa mga pahayag ng industriya
149
00:09:49,673 --> 00:09:54,053
{\an8}na sinusubukang iwasang masisi rito.
Ang sagot ay pareho.
150
00:09:54,053 --> 00:09:57,765
{\an8}Hindi sumusunod ang kompanya sa pamamaraan
151
00:09:57,765 --> 00:10:00,976
{\an8}na kinakailangan ng estado ng Washington,
152
00:10:00,976 --> 00:10:03,270
{\an8}na ayon sa kompanya, hindi nila alam.
153
00:10:04,104 --> 00:10:05,689
Naniniwala ka na ba
154
00:10:05,689 --> 00:10:10,027
na binalewala ng Jack in the Box
ang ilang bagay, tulad ng batas?
155
00:10:10,694 --> 00:10:12,613
{\an8}Hindi ako naniniwala riyan.
156
00:10:12,613 --> 00:10:16,325
{\an8}Hindi namin babalewalain ang batas.
157
00:10:17,242 --> 00:10:20,663
Bakit babalewalain ng kompanya ang batas?
158
00:10:24,833 --> 00:10:29,755
Nang madiskubre, tinambakan ako ng halos
isang milyong pahina ng mga dokumento.
159
00:10:31,090 --> 00:10:35,844
Kumpiyansa ako
na akala nila di ko babasahin,
160
00:10:35,844 --> 00:10:39,056
pero nagsimula kaming makakita
ng mga interesante.
161
00:10:39,973 --> 00:10:42,434
Isang empleyado ng Jack in the Box
162
00:10:42,434 --> 00:10:46,522
ang naglagay ng sulat sa suggestion box
sa corporate headquarters na nagsasabing,
163
00:10:46,522 --> 00:10:51,110
"Kulang sa luto ang hamburger,
at may mga customer na nagrereklamo."
164
00:10:51,610 --> 00:10:55,239
At makikita mo sa mga papeles.
165
00:10:55,864 --> 00:10:59,410
Natanggap nila ang mga bagong regulasyon
166
00:10:59,410 --> 00:11:02,037
mula sa Washington
sa mas mahabang oras ng pagluluto,
167
00:11:02,830 --> 00:11:05,582
at pinag-isipan nila ito
168
00:11:05,582 --> 00:11:08,836
at nagpasyang huwag pansinin.
169
00:11:08,836 --> 00:11:11,130
NAGIGING MATIGAS.
170
00:11:13,882 --> 00:11:15,300
Nang makuha ko iyon,
171
00:11:16,885 --> 00:11:20,139
tinawagan ko ang abogado
ng Jack in the Box at sinabing,
172
00:11:20,723 --> 00:11:21,807
"Tapos na kayo."
173
00:11:21,807 --> 00:11:25,894
Inamin na ng Jack in the Box
na nawala nila ng utos ng Washington
174
00:11:25,894 --> 00:11:29,940
na dapat iluto sa 155 degrees
ang lahat ng hamburger.
175
00:11:29,940 --> 00:11:32,526
Sabi nila,
nakita nila ang advisory kung kailan...
176
00:11:32,526 --> 00:11:36,071
Bilang magulang, sinisikap mong
protektahan ang mga anak mo.
177
00:11:36,071 --> 00:11:42,578
Tapos may darating na di nakikita
na di mo alam, na di mo pa naririnig.
178
00:11:45,289 --> 00:11:46,915
Sobrang nakapanlulumo.
179
00:11:48,292 --> 00:11:53,088
Sabi ng doktor, "Kukuha kayo
ng second opinion at third opinion,
180
00:11:53,630 --> 00:11:56,759
pero walang posibilidad na gumaling
sa puntong ito.
181
00:11:57,468 --> 00:12:01,221
Napakarami nang pinsala sa katawan,
182
00:12:01,221 --> 00:12:05,225
at hindi tayo makapagbigay
ng sapat na oxygen sa kanya
183
00:12:05,225 --> 00:12:08,604
at sa dami ng pinsala sa utak
sa puntong ito,
184
00:12:08,604 --> 00:12:11,148
ang panatilihin siya sa life support
185
00:12:12,608 --> 00:12:15,277
ay mapang-abuso.
186
00:12:17,279 --> 00:12:19,865
Walang maitutulong iyon."
187
00:12:21,366 --> 00:12:25,454
{\an8}Hiniling kong tanggalin na lahat
para mahawakan ko siya sandali.
188
00:12:25,454 --> 00:12:26,455
{\an8}INA
189
00:12:26,455 --> 00:12:30,626
{\an8}At talagang kinailangan kong
patingnan kay Dr. Crane
190
00:12:30,626 --> 00:12:34,004
{\an8}dahil naisip kong
kung hahawakan ko siya nang mahigpit,
191
00:12:34,004 --> 00:12:37,716
{\an8}na patuloy na titibok ang puso niya
at hihinga siya.
192
00:12:38,300 --> 00:12:40,594
{\an8}SA BELLINGHAM
193
00:12:43,138 --> 00:12:45,140
Apat na bata ang namatay.
194
00:12:45,140 --> 00:12:46,934
Kaya mo bang isipin?
195
00:12:46,934 --> 00:12:50,854
Namatay sila
dahil sa hamburger sa Jack in the Box.
196
00:12:51,355 --> 00:12:56,068
Kung magulang ka ng isa sa mga bata,
di mo ito kayang unawain.
197
00:12:56,068 --> 00:13:02,157
At masasabi kong
napakasamang mamatay sa E. coli O157.
198
00:13:02,157 --> 00:13:04,284
Hindi ito magandang kamatayan.
199
00:13:08,455 --> 00:13:12,543
Kinausap kami ng mga abogado
ng Jack in the Box at nag-alok ng areglo.
200
00:13:12,543 --> 00:13:16,088
May kasama itong gag order,
bawal kaming magkuwento.
201
00:13:16,088 --> 00:13:17,756
{\an8}Napagpasyahan ko nang
202
00:13:17,756 --> 00:13:20,634
{\an8}na hinding hindi ako tatahimik
habang buhay
203
00:13:20,634 --> 00:13:23,220
{\an8}sa dahilan ng pagkamatay ng anak ko.
204
00:13:23,220 --> 00:13:27,724
Di ko kayang wala akong gawin,
kahit kinailangan kong magpalit ng karera.
205
00:13:27,724 --> 00:13:30,269
Isa akong propesor at assistant dean
206
00:13:30,269 --> 00:13:33,897
na nakatuon sa mga regulasyon
ng pagkain at industriya ng pagkain...
207
00:13:33,897 --> 00:13:37,025
Nagtuturo ako tungkol sa food safety
at food policy bilang propesor.
208
00:13:37,025 --> 00:13:38,443
Sa mga grad student.
209
00:13:38,443 --> 00:13:44,324
Kailangan kong gumawa ng paraan para
di malagay ang iba sa parehong sitwasyon.
210
00:13:45,534 --> 00:13:49,496
{\an8}Magandang gabi. Ito ang pinakamalaking
personal injury settlement sa estado.
211
00:13:49,496 --> 00:13:52,040
Tila magbabayad ang parent company
ng Jack in the Box
212
00:13:52,040 --> 00:13:55,335
ng milyong dolyar
dahil sa kulang sa lutong hamburger.
213
00:13:55,335 --> 00:13:58,422
{\an8}Mahigit sampung milyong dolyar
ang babayaran ng Jack in the Box.
214
00:13:58,422 --> 00:13:59,882
4.4 milyong dolyar.
215
00:13:59,882 --> 00:14:02,009
15.6 milyong dolyar.
216
00:14:02,009 --> 00:14:07,890
{\an8}Malaki ang tiwala naming sasapat ang pera
217
00:14:07,890 --> 00:14:11,310
{\an8}para alagaan si Brianne
buong buhay niya, pero...
218
00:14:11,310 --> 00:14:14,521
Di lang naging pinakamahalagang abogado
si Bill Marler
219
00:14:14,521 --> 00:14:17,733
sa paghawak ng mga demanda
laban sa mga kompanyang
220
00:14:17,733 --> 00:14:19,943
{\an8}responsable sa mga outbreak,
221
00:14:19,943 --> 00:14:22,779
{\an8}naging mas malaking
tagapagtaguyod din siya.
222
00:14:22,779 --> 00:14:25,574
{\an8}Pagod na akong bumisita
sa mga batang may sakit
223
00:14:25,574 --> 00:14:27,868
{\an8}na di naman dapat magkasakit talaga.
224
00:14:27,868 --> 00:14:28,869
{\an8}Galit ako...
225
00:14:28,869 --> 00:14:33,248
{\an8}Nangibabaw ang boses niya
sa food safety reform sa Estados Unidos,
226
00:14:33,248 --> 00:14:35,876
na nagsimula
bilang abogado ng nagsasakdal.
227
00:14:36,960 --> 00:14:40,797
Partikular sa Jack in the Box,
paano nakontamina ang mga burger?
228
00:14:41,340 --> 00:14:44,301
Di namin eksaktong alam
229
00:14:44,301 --> 00:14:48,597
kung paano nakontamina
ang hamburger ng Jack in the Box,
230
00:14:48,597 --> 00:14:51,767
pero alam namin
kung paano ito karaniwang nangyayari.
231
00:14:54,186 --> 00:14:57,022
Kadalasan ay sa katayan.
232
00:14:57,773 --> 00:15:01,610
Kapag nabubutas ang tiyan ng baka
kapag kinakatay.
233
00:15:03,654 --> 00:15:08,575
Pero nakabatay ang industriya ng karne
sa katotohanang ang mga katayan
234
00:15:08,575 --> 00:15:14,206
at mga taga-impake ng baka
ay puwedeng gawin ang anumang gusto nila.
235
00:15:15,624 --> 00:15:18,168
At nasa mga mamimili
236
00:15:19,795 --> 00:15:23,006
para lutuin at mamatay ang E. coli
sa produkto.
237
00:15:27,552 --> 00:15:31,848
Kung bibili ka ng isang steak,
isang piraso ng karne iyon mula sa hayop.
238
00:15:32,808 --> 00:15:36,812
Kung may E. coli, nasa labas iyon.
Wala sa gitna.
239
00:15:36,812 --> 00:15:40,524
Kaya ang pagsunog sa steak
ay makakatulong sa pagpatay niyon.
240
00:15:41,024 --> 00:15:45,028
Ang problema
ay kapag bumili ka ng giniling na baka,
241
00:15:45,028 --> 00:15:48,532
ang labas ay parte na ng loob.
242
00:15:52,869 --> 00:15:56,915
Hindi lang kinakatay
ang lahat ng hayop sa iisang katayan,
243
00:15:56,915 --> 00:16:02,087
kumukuha ka ng mga piraso
ng iba't ibang hayop para gilingin.
244
00:16:04,047 --> 00:16:08,760
Ang hamburger, minsan,
ay resulta ng paghahalo ng karne
245
00:16:08,760 --> 00:16:11,847
mula sa mga 400 hayop.
246
00:16:11,847 --> 00:16:13,849
Nakakatakot isipin.
247
00:16:14,766 --> 00:16:18,979
Kung may E. coli
ang isa sa mga hayop na iyon,
248
00:16:18,979 --> 00:16:20,230
may problema ka.
249
00:16:24,026 --> 00:16:26,403
Pagkatapos ng Jack in the Box,
250
00:16:26,403 --> 00:16:30,574
nakipagkita ang mga tao mula sa USDA
sa mga biktima,
251
00:16:30,574 --> 00:16:33,577
at ang administrasyong Clinton,
salamat sa kanila,
252
00:16:33,577 --> 00:16:36,621
ay nagdala ng mga taong medyo aktibista.
253
00:16:36,621 --> 00:16:37,748
{\an8}Mike?
254
00:16:37,748 --> 00:16:40,042
{\an8}Isa na si Mike Taylor.
255
00:16:40,042 --> 00:16:42,919
{\an8}Balak naming bawasan ang panganib
ng mga sakit mula sa pagkain
256
00:16:42,919 --> 00:16:48,133
{\an8}na kaugnay ng pagkonsumo ng karne
at mga poultry sa abot ng aming makakaya.
257
00:16:48,133 --> 00:16:49,259
Salamat.
258
00:16:51,053 --> 00:16:54,639
Ang opisyal na patakaran ng USDA,
259
00:16:54,639 --> 00:16:58,977
{\an8}di ito responsibilidad
ng regulatory system o ng industriya.
260
00:16:58,977 --> 00:17:02,773
{\an8}Inaasahang lutuin ng mga mamimili
ang mga ito at gawing ligtas.
261
00:17:02,773 --> 00:17:05,859
{\an8}Ang punto,
may bacteria ang hilaw na karne.
262
00:17:06,401 --> 00:17:08,570
{\an8}At tamang pagluluto
ang pumapatay sa bacteria.
263
00:17:09,696 --> 00:17:11,073
{\an8}Sa mga inang nawalan ng anak,
264
00:17:11,073 --> 00:17:14,534
{\an8}sa mga pamilyang napinsala
ng outbreak na ito,
265
00:17:14,534 --> 00:17:18,330
{\an8}nakakagulat at hindi katanggap-tanggap
na rebelasyong iyon.
266
00:17:21,500 --> 00:17:25,754
Kinailangan lang naming kumilos agad
para baguhin ang kalakaran.
267
00:17:26,338 --> 00:17:32,177
Kaya nagpasya akong idedeklara naming
- adulterant ang O157:
- H7,
268
00:17:32,177 --> 00:17:35,472
at ilegal ang hilaw
na giniling na baka sa pamilihan,
269
00:17:35,472 --> 00:17:39,267
at puwedeng mabilis na alisin ng USDA
sa merkado.
270
00:17:39,768 --> 00:17:43,647
Malaking pagbabago iyon.
Ibig sabihin, di puwedeng nasa karne ito.
271
00:17:43,647 --> 00:17:47,359
Kung meron niyon,
kailangan mong alisin sa merkado.
272
00:17:51,029 --> 00:17:54,533
{\an8}Ang mga rate
na nakikita ninyo ngayon ay napakaliit,
273
00:17:54,533 --> 00:17:58,829
{\an8}at bihirang makakita ng E. coli outbreak
na kinasasangkutan ng giniling,
274
00:17:58,829 --> 00:18:04,376
{\an8}kaya malakas na argumento
ang laki ang epekto ng mga repormang iyon.
275
00:18:05,210 --> 00:18:06,086
WALANG TABA
276
00:18:06,086 --> 00:18:08,463
{\an8}WALANG-WALANG TABA
277
00:18:08,463 --> 00:18:10,340
Tatlumpung taon mula noon,
278
00:18:10,340 --> 00:18:14,302
ang lahat ng kasong E. coli na ginawa ko
ay nauugnay sa hamburger.
279
00:18:14,803 --> 00:18:18,765
Ngayon, wala na.
Ibig sabihin, kuwento ng tagumpay ito.
280
00:18:18,765 --> 00:18:23,186
BINAGO NG JACK IN THE BOX OUTBREAK
ANG INDUSTRIYA NG KARNENG BAKA.
281
00:18:23,186 --> 00:18:27,440
PERO DI NAMIN NAAYOS
ANG PROBLEMA NG PATHOGEN SA IBANG PAGKAIN.
282
00:18:27,440 --> 00:18:30,277
{\an8}Mula sa hamburger
ang pinakamalaking banta ng E. coli noon.
283
00:18:30,277 --> 00:18:33,488
{\an8}Iisipin mo, "Basta di ako
kumakain ng hamburger, ayos ako."
284
00:18:33,488 --> 00:18:36,032
{\an8}At ang CDC ay may babala ngayong hapon
285
00:18:36,032 --> 00:18:39,119
{\an8}tungkol sa E. coli outbreak
na nauugnay sa baby spinach.
286
00:18:39,119 --> 00:18:41,288
{\an8}Babala ng mga health official,
287
00:18:41,288 --> 00:18:44,791
{\an8}huwag kumain ng Josie's Organics
organic baby spinach.
288
00:18:44,791 --> 00:18:49,296
{\an8}Ilang kaso ng E. coli ang nauugnay
sa Organic Power Greens.
289
00:18:49,296 --> 00:18:52,048
{\an8}At ngayon ang E. coli
290
00:18:52,048 --> 00:18:56,511
{\an8}ay mas makukuha sa letsugas
kaysa giniling.
291
00:18:56,511 --> 00:18:58,722
{\an8}Kapag kumain ka ng hamburger,
292
00:18:58,722 --> 00:19:02,642
{\an8}ang pinakamapanganib na bahagi niyan
ay hindi ang burger.
293
00:19:02,642 --> 00:19:06,730
Iyon ang sibuyas, letsugas, at kamatis.
294
00:19:12,277 --> 00:19:18,366
{\an8}Kumain ako ng di magandang potato salad
o pagkalason sa pagkain lang
295
00:19:18,366 --> 00:19:22,329
{\an8}ang iniisip kong mga sakit
na dala ng pagkain.
296
00:19:25,498 --> 00:19:28,752
Lumapit sa akin si Stephanie
noong umagang paalis kami
297
00:19:28,752 --> 00:19:32,422
at sinabing medyo nakaramdam siya
ng kaunting...
298
00:19:32,422 --> 00:19:36,259
Nakaramdam siya
ng kaunting kabag at pagtatae.
299
00:19:36,259 --> 00:19:40,931
Inisip niya lang na kinakabahan siya,
at binalewala na namin.
300
00:19:40,931 --> 00:19:42,933
{\an8}Isa, dalawa, tatlo.
301
00:19:45,769 --> 00:19:49,648
Mga binibini't ginoo, hayaan ninyong
i-welcome ko kayo sa Punta Cana.
302
00:19:49,648 --> 00:19:54,069
Nang nasa Dominican Republic na kami,
at nasa resort na,
303
00:19:55,654 --> 00:19:58,740
sa tingin niya medyo bumuti na
ang pakiramdam niya.
304
00:19:58,740 --> 00:20:00,116
Naligo siya.
305
00:20:00,951 --> 00:20:04,454
Pero sa buong gabi, lumala ito,
306
00:20:04,454 --> 00:20:07,999
at doon ko napagtantong
kailangan naming humingi ng tulong.
307
00:20:11,378 --> 00:20:16,216
Isang ganap na bangungot ito
ng mga pagsusuri at mga doktor.
308
00:20:17,509 --> 00:20:21,513
Lagi nilang sinasabi, "Bubuti siya.
Bibigyan namin ng antibiotic."
309
00:20:21,513 --> 00:20:25,183
May nasagap siyang sakit.
Babalik siya sa resort bukas."
310
00:20:26,685 --> 00:20:30,939
At kinaumagahan,
nang pinapasok nila ako para makita siya,
311
00:20:31,523 --> 00:20:33,108
hindi niya ako nakilala.
312
00:20:33,108 --> 00:20:35,986
Hinihila niya ang buhok niya.
313
00:20:38,238 --> 00:20:40,115
Naisip kong, "Inaatake siya."
314
00:20:41,116 --> 00:20:45,870
Hindi na gumana ang bato niya,
at namamaga ang utak niya.
315
00:20:45,870 --> 00:20:48,748
Pinaalis nila ako,
at sumugod silang lahat,
316
00:20:48,748 --> 00:20:53,503
at parang isang masamang bangungot.
317
00:20:53,503 --> 00:20:54,838
Ang lahat ng iyon.
318
00:20:54,838 --> 00:20:59,718
Hinila ng doktor si Candie at sinabing,
"Kailangan mo siyang ialis dito."
319
00:21:02,637 --> 00:21:08,560
Umuwi ako agad at tumawag sa higit
sa isang dosenang Medevac
320
00:21:08,560 --> 00:21:10,770
at nakakita ng magdadala sa kanya agad.
321
00:21:14,065 --> 00:21:19,863
Kinaumagahan, nakita nila
ang mga Shiga toxin sa katawan niya
322
00:21:19,863 --> 00:21:22,866
para masabing
talagang galing ito sa E. coli.
323
00:21:22,866 --> 00:21:26,870
Anila, "Baka di na siya abutin ng umaga.
Pauwiin mo'ng anak mo mula San Francisco."
324
00:21:27,996 --> 00:21:31,374
Ilang oras lang, may pari na roon
para magbigay ng huling sakramento.
325
00:21:33,418 --> 00:21:37,130
Mabilis na lumala
ang kondisyon ni Stephanie
326
00:21:37,130 --> 00:21:39,049
{\an8}sa kritikal na kondisyon.
327
00:21:39,049 --> 00:21:41,676
{\an8}May ilang oras na lang siyang mabubuhay.
328
00:21:42,719 --> 00:21:46,931
Nakakatakot ang sitwasyon kung saan
may malusog ka at maliksing
329
00:21:46,931 --> 00:21:51,770
17 taong gulang na babae
na nag-spring break
330
00:21:52,270 --> 00:21:54,731
at makalipas ang 48 oras,
mamamatay na siya.
331
00:21:57,025 --> 00:22:02,155
May infectious disease doctor si Stephanie
na nagpakolekta ng anumang kaya namin.
332
00:22:02,155 --> 00:22:03,406
Kausapin ang kaibigan.
333
00:22:03,406 --> 00:22:06,117
Tingnan ang bank statement
para malaman ang kinain niya.
334
00:22:06,117 --> 00:22:10,914
Dahil iniisip naming anuman...
Baka ito ang makapagligtas sa buhay niya.
335
00:22:10,914 --> 00:22:16,711
Kaya pinag-aralan namin ang lahat
ng kinain niya noong mga dumaang linggo.
336
00:22:17,837 --> 00:22:24,010
Nagpadala ng litrato ng karatula ang
kaibigang kasama niyang kumain sa Panera.
337
00:22:24,010 --> 00:22:27,430
Saka namin napagtagni-tagni ang lahat.
Romaine lettuce?
338
00:22:29,015 --> 00:22:33,103
Dose-dosenang tao na ang naospital
na may posibleng kaso ng E. coli.
339
00:22:33,103 --> 00:22:35,939
Siyamnapu't walong tao sa 22 estado,
340
00:22:35,939 --> 00:22:40,485
ang pinakamalaking multi-state
E. coli outbreak sa loob ng 12 taon.
341
00:22:40,485 --> 00:22:43,738
Ang apektadong rehiyon
ay ang Yuma, Arizona.
342
00:22:46,741 --> 00:22:50,495
Galing sa dalawang lugar
ang karamihan sa mga letsugas sa US.
343
00:22:51,413 --> 00:22:56,543
Mula Central Valley ng California,
at mula sa Yuma, Arizona.
344
00:22:58,211 --> 00:23:02,799
Isa sa mga nangungunang producer
at exporter ng mga madahong gulay ang US.
345
00:23:02,799 --> 00:23:06,845
Ibig sabihin,
ang letsugas na lumaki sa Yuma at Salinas
346
00:23:06,845 --> 00:23:08,721
ay ipinadadala sa buong mundo.
347
00:23:10,432 --> 00:23:12,517
{\an8}Nasa global food system tayo
348
00:23:12,517 --> 00:23:15,603
{\an8}at nag-iimport
at nag-e-export tayo ng pagkain.
349
00:23:15,603 --> 00:23:19,649
Kaya ang mga problema rito
ay tiyak na madadala sa ibang lugar.
350
00:23:19,649 --> 00:23:22,777
Walang pakialam ang bacteria sa hangganan.
351
00:23:22,777 --> 00:23:25,947
Maging sa restriksiyon
sa pag-iimport at pag-eexport.
352
00:23:27,991 --> 00:23:29,701
Di niluluto ang letsugas.
353
00:23:29,701 --> 00:23:33,204
{\an8}Walang paraang makontrol ang panganib.
Kinakain natin ito nang sariwa.
354
00:23:34,038 --> 00:23:35,832
Kaya walang kill step.
355
00:23:35,832 --> 00:23:39,085
Puwedeng hugasan,
pero di pa rin mapapatay.
356
00:23:40,003 --> 00:23:42,172
At ang ibig sabihin ng "organic"
357
00:23:42,172 --> 00:23:45,925
ay mas kaunting kemikal,
pestisidyo ang ginagamit rito.
358
00:23:46,718 --> 00:23:50,180
Di dahil organic ay wala nang pathogen.
359
00:23:52,807 --> 00:23:57,103
{\an8}Ipaliwanag kung paano nakukuha
ang E. coli sa gulay.
360
00:23:57,103 --> 00:23:59,439
{\an8}Hindi talaga kasalanan ng letsugas.
361
00:23:59,439 --> 00:24:01,733
{\an8}- Tama.
- Dahil sa mga alagang hayop.
362
00:24:13,077 --> 00:24:16,122
Ang pag-aalaga ng mga hayop
ang puwedeng magparami ng mga peste.
363
00:24:16,122 --> 00:24:18,374
Kung pinagsama-sama ang mga hayop,
364
00:24:18,374 --> 00:24:22,837
at meron isang napakasamang pathogen
tulad ng E. coli O157,
365
00:24:22,837 --> 00:24:26,174
puwedeng ilabas
ang mga bacteriang iyon sa dumi.
366
00:24:27,050 --> 00:24:31,179
At ang dumi ng baka ay sumasama
367
00:24:31,179 --> 00:24:34,557
sa mga batis
o sa mga kanal, sa mga irigasyon,
368
00:24:35,350 --> 00:24:38,770
at puwedeng ginagamit iyon
sa pagdidilig ng mga halaman.
369
00:24:39,812 --> 00:24:44,943
May sistema ng pagkalat ng mga pathogen
mula sa mga hayop papunta sa halaman.
370
00:24:50,490 --> 00:24:54,077
Walang masyadong regulasyon
para sa dumi ng mga hayop.
371
00:24:55,537 --> 00:24:59,415
{\an8}May mga batas tayo sa libro,
pero hindi ito ipinapatupad.
372
00:25:00,041 --> 00:25:02,335
{\an8}Iskandalo iyan ng Amerika.
373
00:25:13,555 --> 00:25:16,307
Nagkasakit si Stephanie
dahil sa romaine lettuce
374
00:25:16,307 --> 00:25:18,685
na lumago sa Yuma, Arizona,
375
00:25:19,269 --> 00:25:22,021
partikular sa Wellton Canal,
376
00:25:22,730 --> 00:25:26,276
na dumadaan sa mga bakahan.
377
00:25:37,829 --> 00:25:39,914
Iyon ang mga isyu sa paggamit ng lupa
378
00:25:39,914 --> 00:25:46,546
na ang ng FDA, USDA, ang pederal
na pamahalaan, pamahalaan ng estado,
379
00:25:46,546 --> 00:25:48,923
Environmental Protection Agency,
380
00:25:48,923 --> 00:25:53,052
lahat sila ay di pa ito
napagtutuunan ng pansin.
381
00:25:57,932 --> 00:26:01,019
May 15 na ahensiyang pederal
na may tungkulin
382
00:26:01,019 --> 00:26:03,479
sa regulasyon ng food safety.
383
00:26:04,606 --> 00:26:07,150
Ang USDA ang nakatalaga sa karne.
384
00:26:07,150 --> 00:26:10,111
Nangunguna sila
sa kaso ng E. coli ng Jack in the Box.
385
00:26:10,111 --> 00:26:14,616
Ang FDA naman sa mga madahong gulay
tulad ng romaine at spinach.
386
00:26:15,783 --> 00:26:20,413
PUMAYAG ANG USDA AT FDA NA MAKIPAG-USAP
SA MGA FILMMAKER NG 30 MINUTO.
387
00:26:20,413 --> 00:26:22,415
- Sige.
- Magaling. Masaya akong makilala ka.
388
00:26:22,415 --> 00:26:24,667
- Saan ka uupo? Pili na.
- Kahit saan.
389
00:26:24,667 --> 00:26:26,252
Sige, dito ako.
390
00:26:31,049 --> 00:26:32,216
Magaling.
391
00:26:33,468 --> 00:26:34,802
Okay, handa na tayo?
392
00:26:37,180 --> 00:26:40,933
Ano ang nasasakupan ninyo?
393
00:26:40,933 --> 00:26:42,518
Sige, sisimulan ko na.
394
00:26:42,518 --> 00:26:49,567
{\an8}Kinokontrol ng USDA ang mga karne't manok,
mga produktong itlog, at hito.
395
00:26:50,943 --> 00:26:55,198
{\an8}Ang FDA naman sa lahat ng pagkain
na sangkot sa interstate commerce
396
00:26:55,198 --> 00:26:59,744
{\an8}na hindi binanggit ni Sandy,
kaya nasa 80% ng US food system iyon.
397
00:26:59,744 --> 00:27:03,081
Malaking responsibilidad ito,
at sineseryoso namin.
398
00:27:04,499 --> 00:27:09,379
{\an8}Ang balangkas ng regulasyon
sa mundo ng food safety ay kumplikado.
399
00:27:09,379 --> 00:27:12,715
{\an8}Sabihin nating may beef taco ka
na gawa sa restaurant.
400
00:27:14,884 --> 00:27:18,721
Ang karne ng baka ay kontrolado ng USDA.
401
00:27:18,721 --> 00:27:23,601
{\an8}Ang keso at alinman sa pico de gallo
na nasa ibabaw,
402
00:27:23,601 --> 00:27:26,145
{\an8}mga pagkain iyon na kinokontrol ng FDA.
403
00:27:26,646 --> 00:27:29,565
{\an8}Lahat ng paggawa ng tacong 'yan
404
00:27:29,565 --> 00:27:33,653
ay nangyayari sa restaurant na kontrolado
ng lokal na departamento ng kalusugan.
405
00:27:33,653 --> 00:27:36,364
Napakasalimuot na proseso nito.
406
00:27:36,364 --> 00:27:42,620
Iba't ibang mga daliri ang nakakahawak
sa regulasyon sa tacong iyon.
407
00:27:44,789 --> 00:27:47,542
{\an8}Kapag may outbreak ng sakit
na dala ng pagkain,
408
00:27:48,501 --> 00:27:53,131
{\an8}hindi iisang ahensiya lang
ang may pananagutan.
409
00:27:53,131 --> 00:27:55,591
Kaya maraming turuan.
410
00:27:56,384 --> 00:28:01,264
Miss Eskin, may ginagawa ba ang USDA
sa mga operasyon ng bakahan
411
00:28:01,264 --> 00:28:05,184
para matiyak na hindi nauuwi
ang dumi ng hayop sa irigasyon?
412
00:28:05,184 --> 00:28:11,107
Wala kaming direktang awtoridad
sa produksiyon ng mga pagkaing hayop...
413
00:28:11,107 --> 00:28:14,944
Ginagawa namin ang makakaya namin
sa aming mga awtoridad...
414
00:28:14,944 --> 00:28:17,655
Wala kaming awtoridad...
415
00:28:17,655 --> 00:28:19,782
May awtoridad o wala...
416
00:28:19,782 --> 00:28:22,034
Parang may puwang sa sistema. Di ba?
417
00:28:22,577 --> 00:28:25,079
Baka kailangan itanong iyan sa Kongreso.
418
00:28:25,079 --> 00:28:26,622
Desisyon iyon ng Kongreso...
419
00:28:26,622 --> 00:28:29,500
Ang proseso ng inspeksiyon
ay kailangang iharap sa Kongreso.
420
00:28:29,500 --> 00:28:34,130
Di namin lugar na sabihin iyan.
Kailangan talagang manggaling sa Kongreso.
421
00:28:34,130 --> 00:28:36,382
Sa sagot na itanong sa Kongreso,
422
00:28:36,382 --> 00:28:41,220
susuportahan mo ba ang batas na nagbigay
ng hurisdiksiyon sa USDA sa farm?
423
00:28:41,220 --> 00:28:44,932
Wala ako sa posisyon
na mag-endorso ng batas.
424
00:28:44,932 --> 00:28:48,686
Bilang regulatory body,
hindi namin linya iyan.
425
00:28:50,438 --> 00:28:54,817
Mr. Yiannas, ano ang ginagawa ng FDA
para malutas ang problema,
426
00:28:54,817 --> 00:28:56,903
at dapat bang makuntento ang mga mamimili?
427
00:28:56,903 --> 00:29:01,157
Naniniwala kami na ang FDA,
pati na ang buong industriya ng pagkain,
428
00:29:01,157 --> 00:29:04,368
ang sariwang berdeng industriya,
ay kaya at dapat gumawa ng higit pa.
429
00:29:04,368 --> 00:29:05,703
Gumawa nang higit pa.
430
00:29:05,703 --> 00:29:07,705
Ang mga magsasaka ay may pananagutan,
431
00:29:07,705 --> 00:29:11,459
ang pangunahing responsibilidad
na maunawaan kung ang mga produkto nila
432
00:29:11,459 --> 00:29:12,668
ay puwedeng makontamina
433
00:29:12,668 --> 00:29:15,254
at gumawa ng hakbang
na mabawasan ang mga panganib.
434
00:29:18,716 --> 00:29:22,470
{\an8}Ang pangalan ko ay Tim York.
T-I-M Y-O-R-K.
435
00:29:23,262 --> 00:29:27,016
- Ano ang ilalagay kong titulo mo?
- CEO.
436
00:29:27,016 --> 00:29:28,851
- Ng?
- LGMA.
437
00:29:28,851 --> 00:29:32,563
Ang LGMA
ay ang Leafy Greens Marketing Agreement.
438
00:29:32,563 --> 00:29:39,487
Sinimulan noong 2007 para matiyak
na ligtas ang letsugas at madahong gulay.
439
00:29:39,487 --> 00:29:45,159
Ano ang ilan sa mga kilalang miyembro
ng LGMA na baka alam namin?
440
00:29:45,159 --> 00:29:49,622
{\an8}Ang mga miyembro ng LGMA
ay ang Dole, Fresh Express,
441
00:29:49,622 --> 00:29:53,543
{\an8}Ready Pac, Taylor Farms, Organic Girl.
442
00:29:53,543 --> 00:29:57,839
{\an8}Iyan ang mga malamang na nakikita
sa estante ng mga nakabalot na salad.
443
00:30:01,801 --> 00:30:05,012
Nabuo ang Leafy Greens
Marketing Agreements bilang tugon
444
00:30:05,012 --> 00:30:07,390
sa outbreak ng spinach noong 2006.
445
00:30:08,975 --> 00:30:10,726
May bagong babala ang Feds sa spinach.
446
00:30:10,726 --> 00:30:14,730
Iwasan daw ang lahat ng spinach,
hindi lang ang mga naka-bag.
447
00:30:14,730 --> 00:30:18,150
{\an8}Daan-daang sako ng hilaw na spinach
ang pinag-uusapan dito.
448
00:30:18,150 --> 00:30:22,196
{\an8}Walang kumakain ng hilaw na spinach,
at lahat ito ay itinatapon sa basurahan.
449
00:30:24,115 --> 00:30:29,787
{\an8}Ito ang nakamamatay na strain ng E. coli
na nakita sa Jack in the Box outbreak.
450
00:30:31,706 --> 00:30:34,000
Natakot ang industriya.
451
00:30:34,750 --> 00:30:38,379
Nag-aalala sila
na kung mangyari ito nang paulit-ulit,
452
00:30:38,379 --> 00:30:41,007
at di nila mauunawaan ang problemang ito,
453
00:30:41,757 --> 00:30:45,511
{\an8}na talagang sisirain nito
ang industriya ng mga gulay sa California.
454
00:30:46,178 --> 00:30:51,183
Ang spinach outbreak noong 2006
ang nagpabago sa industriya
455
00:30:51,183 --> 00:30:53,895
dahil iyon talaga ang unang pagkakataon
456
00:30:54,395 --> 00:30:59,025
na nalaman namin kung paano nakaapekto
ang mga gawi namin sa mga tao.
457
00:30:59,025 --> 00:31:03,195
PAUNAWA! BAWAL PUMASOK
BAWAL MANGABAYO, BAWAL ANG HAYOP
458
00:31:03,195 --> 00:31:04,739
{\an8}SALAMAT SA KOOPERASYON
459
00:31:04,739 --> 00:31:09,327
Paano kumikilos ang mga pathogen?
Marami tayong tinitingnan.
460
00:31:10,912 --> 00:31:12,622
Isa na rito ang tubig.
461
00:31:15,416 --> 00:31:19,086
Isa sa mga ito ang layo nito
sa iba pang operasyon.
462
00:31:20,171 --> 00:31:22,798
Isa na rito ang mga kasanayan sa kalinisan
463
00:31:22,798 --> 00:31:26,135
at kung paano pinangangasiwaan
ang mga makinarya at kagamitan sa farm.
464
00:31:37,563 --> 00:31:42,777
Sa tingin ko ang industriya
ay para lang naglalaro ng whack-a-mole.
465
00:31:43,778 --> 00:31:45,154
"Magsusuri tayo."
466
00:31:46,155 --> 00:31:48,658
"Papasuotin natin ang lahat ng hairnet."
467
00:31:51,285 --> 00:31:55,957
{\an8}Pero ayaw nilang tanggapin
ang katotohanang ang malaking problema
468
00:31:55,957 --> 00:32:02,254
{\an8}ay ang mga bakahan at mga kainan nito
na malapit sa taniman ng mga gulay.
469
00:32:05,341 --> 00:32:09,428
Gaano kadalas sinusuri ng mga miyembro mo
ang tubig ng irigasyon?
470
00:32:11,389 --> 00:32:13,975
Hindi ko talaga alam ang sagot diyan.
471
00:32:15,518 --> 00:32:20,064
Kailangang patuloy na masuri ang tubig
472
00:32:20,064 --> 00:32:22,984
para malaman na nasusunod ang tamang gawi.
473
00:32:27,697 --> 00:32:31,867
Kahanga-hanga
ang ilan sa mga nagawa ng LGMA.
474
00:32:33,285 --> 00:32:34,745
Pero sa tingin ko,
475
00:32:35,788 --> 00:32:41,585
paraan ito para matiyak na di ipapatupad
ng gobyerno ang mga patakarang ayaw nila.
476
00:32:41,585 --> 00:32:46,507
Para maiwasan ang regulasyon ng gobyerno,
sasabihin nilang, "Kami na ang bahala."
477
00:32:47,508 --> 00:32:53,222
Di ko talaga alam kung ano'ng
posibleng gawin ng gobyerno kung hindi.
478
00:32:53,723 --> 00:32:59,020
Pero nabuo ang LGMA dahil mas mabilis
nating magagawa iyon kaysa sa gobyerno.
479
00:33:03,315 --> 00:33:06,485
Sino ang mananagot sa pag-aayos nito?
480
00:33:08,195 --> 00:33:12,324
Hindi kontrolado ng mga magsasaka
ang mga gawain ng mga nasa bakahan.
481
00:33:13,492 --> 00:33:18,414
Para sa mga magbabaka, wala silang
pananagutan sa kaligtasan ng mga halaman.
482
00:33:18,956 --> 00:33:23,377
{\an8}Walang sapat na puwersa
para lumabas ang mga tao sa mga kamalig,
483
00:33:23,377 --> 00:33:25,129
{\an8}at sabihing, "Kailangang solusyonan
484
00:33:25,129 --> 00:33:30,009
{\an8}kung paano gagamit ng mga bakuna
para mapabuti ito."
485
00:33:30,009 --> 00:33:34,472
"Paano maisasaayos ang pagkain ng baka
para mabawasan ang E. coli?"
486
00:33:35,056 --> 00:33:38,559
At iyon ang kinaiinisan ko,
na di iyon nangyayari,
487
00:33:38,559 --> 00:33:42,354
at nagkakasakit ang mga tao,
at nakakalungkot.
488
00:33:42,354 --> 00:33:43,773
Nakakabahala.
489
00:33:49,904 --> 00:33:51,864
ABOGADO BINABAGO ANG INDUSTRIYA NG PAGKAIN
490
00:33:51,864 --> 00:33:54,617
DI NA TUMIGIL NANG HAWAKAN
ANG KASO NG 1993 JACK IN THE BOX
491
00:33:59,371 --> 00:34:02,958
Sa 30 taong karanasan ko sa paggawa nito,
492
00:34:02,958 --> 00:34:08,255
karamihan sa mga kompanya
ay ayaw akong makita sa kanilang pintuan.
493
00:34:08,923 --> 00:34:12,885
Ang Leafy Green Marketing Agreement,
sinusubukan nilang gawin ang tama.
494
00:34:12,885 --> 00:34:16,639
Di lang nila nararating
ang distansiyang dapat nilang puntahan.
495
00:34:16,639 --> 00:34:19,725
Ang mga outbreak sa Jack in the Box,
496
00:34:19,725 --> 00:34:22,103
hindi nila ginustong mangyari iyon,
497
00:34:22,728 --> 00:34:25,981
pero ibang kategorya ang mga taong iyon
498
00:34:25,981 --> 00:34:30,027
kaysa sa mga tao
mula sa Peanut Corporation of America.
499
00:34:30,528 --> 00:34:33,572
Ipinapayo ng Food and Drug Administration
na huwag kumain
500
00:34:33,572 --> 00:34:36,158
ng mga produktong gawa
sa peanut butter o peanut paste.
501
00:34:36,158 --> 00:34:38,661
Mahigit 500 katao
ang nagkasakit sa outbreak,
502
00:34:38,661 --> 00:34:41,997
at di bababa sa walo ang namatay
dahil sa salmonella.
503
00:34:42,623 --> 00:34:45,459
{\an8}Napakalaking salmonella outbreak nito.
504
00:34:45,459 --> 00:34:47,670
Nakatuon ang mga opisyal
sa mga produktong mani
505
00:34:47,670 --> 00:34:52,091
na gawa ng planta ng Georgia na pag-aari
ng Peanut Corporation of America.
506
00:34:54,176 --> 00:34:58,264
{\an8}Ang Peanut Corporation of America
ay malaking producer ng produktong mani.
507
00:34:59,682 --> 00:35:02,726
Nagbigay sila ng peanut paste
at produktong mani
508
00:35:02,726 --> 00:35:07,106
sa daan-daang iba't ibang tatak
sa Estados Unidos.
509
00:35:07,106 --> 00:35:09,316
{\an8}Chips Deluxe na may peanut butter cups.
510
00:35:09,316 --> 00:35:11,277
- Peanut butter cups? Hindi.
- Oo.
511
00:35:14,029 --> 00:35:17,825
{\an8}Nagsimula akong magtrabaho sa Peanut Corp
noong Hulyo 2006.
512
00:35:17,825 --> 00:35:21,704
{\an8}Masasabi kong magiging masama ang lahat.
513
00:35:24,915 --> 00:35:28,878
Ang mga bagay na ikinabahala ko
ay, una, ang pagtagas ng bubong.
514
00:35:28,878 --> 00:35:32,006
Dahil nahuhulog riyan
ang dumi ng mga ibon,
515
00:35:32,006 --> 00:35:35,467
na puwedeng magdulot
ng maraming sakit sa planta.
516
00:35:37,970 --> 00:35:42,474
At ang tagakontrol ng peste
ang nagsabi sa akin ng problema sa daga.
517
00:35:43,726 --> 00:35:47,605
May mga daga, at buhay pa sila.
518
00:35:48,981 --> 00:35:53,277
{\an8}Sa unang pagkakataong sinabi ko
kay Stewart Parnell, ang may-ari,
519
00:35:53,986 --> 00:35:56,405
sinabihan akong tumahimik
at 'wag mag-alala,
520
00:35:56,405 --> 00:36:00,910
na may recall insurance sila
at ipagpatuloy lang ang trabaho ko.
521
00:36:01,702 --> 00:36:06,707
{\an8}Di lang basta minamaliit
ni Stewart Parnell
522
00:36:07,583 --> 00:36:09,043
{\an8}ang food safety
523
00:36:09,043 --> 00:36:11,337
{\an8}bilang CEO ng kompanya ng pagkain,
524
00:36:11,837 --> 00:36:15,341
{\an8}pero tahasan at lantarang
525
00:36:16,675 --> 00:36:18,135
{\an8}wala siyang pakialam.
526
00:36:18,135 --> 00:36:21,764
At narito ang isa pang buhay na daga.
527
00:36:23,933 --> 00:36:29,396
Sa huli, ang nangyari
ay ang ilan sa malalaking kompanya
528
00:36:29,396 --> 00:36:33,943
na kumukuha ng produkto mula sa PCA
ay may mga kinakailangan,
529
00:36:33,943 --> 00:36:37,947
mga kontrata
para subukan ang produkto bago ipadala.
530
00:36:38,656 --> 00:36:42,493
Bibigyan daw nila
ang mga kompanyang iyon ng papel
531
00:36:42,493 --> 00:36:46,872
na tinatawag na sertipiko ng pagsusuri
na nagsasabing sinuri ang produkto
532
00:36:46,872 --> 00:36:50,376
at wala itong mga pathogen
o malamang walang mga pathogen.
533
00:36:50,376 --> 00:36:52,169
At ngayon,
534
00:36:52,169 --> 00:36:56,423
may pagsusuri silang positibo
sa nakakalasong salmonella.
535
00:36:57,091 --> 00:37:02,304
Inulit nila ang pagsusuri
hanggang makakuha ng negatibong resulta.
536
00:37:03,514 --> 00:37:07,059
At umabot sa punto
na lahat sila ay positibo,
537
00:37:08,310 --> 00:37:11,605
kaya pineke nila
ang sertipiko ng pagsusuri
538
00:37:11,605 --> 00:37:13,065
na nagsasabing negatibo.
539
00:37:14,525 --> 00:37:16,151
Ang QA manager...
540
00:37:16,151 --> 00:37:19,363
May dahilan kung bakit siya
ang "Reyna ng Liquid Paper."
541
00:37:20,531 --> 00:37:22,825
Kung wala ang mga resultang
kailangan nila,
542
00:37:22,825 --> 00:37:24,660
kukuha sila ng mga lumang resulta,
543
00:37:24,660 --> 00:37:27,663
tinatakpan ng liquid paper ang petsa
at binabago
544
00:37:27,663 --> 00:37:29,915
para magmukhang kamakailan lang ito.
545
00:37:30,874 --> 00:37:36,588
Sinabi ni Stewart Parnell sa manager
sa email na ipadala ang peanut mill.
546
00:37:37,256 --> 00:37:39,133
At sinabi ng manager,
547
00:37:39,133 --> 00:37:44,513
"Kailangan kong tanggalin ang dumi ng daga
bago ako makagawa ng anuman."
548
00:37:44,513 --> 00:37:47,933
Sabi ni Stewart,
"Sige, linisin mo at ipadala."
549
00:37:49,643 --> 00:37:51,603
Maraming mga email.
550
00:37:51,603 --> 00:37:53,647
ANG GASTOS AY NAPAKALAKING $$$$$
551
00:37:53,647 --> 00:37:56,066
ANG MGA LAB TEST AT COA
ANG NAKAKASIRA SA AKIN/ATIN
552
00:37:56,483 --> 00:38:00,904
At may mga email sila mula sa mga pinuno
ng kompanya na nagsasabing,
553
00:38:00,904 --> 00:38:04,658
"May positibo kang salmonella test.
Ipadala mo pa rin."
554
00:38:08,996 --> 00:38:13,208
Lumalala ang salmonella outbreak
sa mga produktong gawa sa peanut butter.
555
00:38:13,208 --> 00:38:14,793
Ni-recall din ang mga ito.
556
00:38:14,793 --> 00:38:19,048
{\an8}Napakahaba ng listahan,
Campbell, ni di ko mabasa lahat ngayon.
557
00:38:19,048 --> 00:38:22,760
{\an8}Mahigit 3,000, halos 4,000
558
00:38:23,260 --> 00:38:26,138
{\an8}iba't ibang produkto ang ni-recall.
559
00:38:26,847 --> 00:38:29,975
May isa pang paleta.
Sa tingin ko ito ang ikaanim.
560
00:38:31,810 --> 00:38:35,439
ANG PCA OUTBREAK ANG NAGDULOT NG ISA
SA PINAKAMALAKING RECALL SA KASAYSAYAN
561
00:38:35,439 --> 00:38:39,693
Nag-email ako sa Texas
Department of Agriculture, ang FDA.
562
00:38:39,693 --> 00:38:42,112
Isang daang email yata'ng naipadala ko.
563
00:38:42,112 --> 00:38:44,615
Patuloy na dumarami
ang recall ng mga produkto.
564
00:38:44,615 --> 00:38:45,783
888 HANGGANG NGAYON
565
00:38:45,783 --> 00:38:48,786
Walang makakapigil sa kanya
na pumatay ng tao.
566
00:38:50,621 --> 00:38:52,706
Kaya kailangang may manindigan.
567
00:38:53,957 --> 00:38:58,337
Nagpunta siya sa pederal na pamahalaan at
nagkuwento kung gaano kasama ang planta.
568
00:38:58,337 --> 00:39:01,965
{\an8}Ayon sa White House,
nakaka-alarma ang gawain ng planta
569
00:39:01,965 --> 00:39:05,344
{\an8}at nangako ng mas mahigpit na regulasyon
sa supply ng pagkain ng Amerika.
570
00:39:05,344 --> 00:39:09,598
{\an8}Puwede dapat tayong umasa
sa ating gobyernong
571
00:39:09,598 --> 00:39:12,017
{\an8}ligtas ang ating mga anak
sa peanut butter.
572
00:39:12,017 --> 00:39:15,979
{\an8}Iyan ang tanghalian ni Sasha
mga tatlong beses kada linggo.
573
00:39:17,439 --> 00:39:21,193
{\an8}Mr. Parnell, Mr. Lightsey,
diretsahin na natin.
574
00:39:21,819 --> 00:39:26,281
{\an8}Nasa lalagyang ito ang mga produktong
naglalaman ng inyong sangkap.
575
00:39:26,281 --> 00:39:29,952
{\an8}Puwede bang tanggalin
ng isa sa inyo ang takip
576
00:39:29,952 --> 00:39:31,870
{\an8}at kumain ng alinman ngayon?
577
00:39:31,870 --> 00:39:33,914
{\an8}Mr. Chairman, at mga miyembro ng komite,
578
00:39:33,914 --> 00:39:37,459
{\an8}sa payo ng abogado ko,
tumatanggi akong sagutin ang tanong
579
00:39:37,459 --> 00:39:40,421
{\an8}batay sa proteksiyon sa ilalim
ng Konstitusyon ng US.
580
00:39:40,421 --> 00:39:41,755
{\an8}Makakaalis na kayo.
581
00:39:43,465 --> 00:39:49,304
{\an8}Minsan hindi iniisip
ng mga gumagawa ng pagkain na pagkain ito.
582
00:39:49,304 --> 00:39:51,807
{\an8}Nagiging kalakal ito.
583
00:39:51,807 --> 00:39:58,814
{\an8}Di nila iniisip na, "Naku, papasok ito
sa bibig ng iba at sa tiyan nila."
584
00:39:58,814 --> 00:40:02,151
{\an8}Ang papa ko ay beterano ng Korean War
585
00:40:02,151 --> 00:40:04,778
{\an8}at ginawaran ng tatlong Purple Heart
para sa katapangan.
586
00:40:04,778 --> 00:40:09,116
{\an8}Ang huling laban niya ay nang kumain siya
ng kontaminadong peanut butter ng PCA.
587
00:40:09,616 --> 00:40:12,411
{\an8}Kapag nakipag-usap ka
sa mga biktimang ito,
588
00:40:12,411 --> 00:40:13,871
{\an8}hindi nila matanggap.
589
00:40:13,871 --> 00:40:15,873
{\an8}Hindi natural na kalungkutan
590
00:40:15,873 --> 00:40:19,918
{\an8}kung namatay ang mahal mo
dahil sa mga peanut butter cracker.
591
00:40:19,918 --> 00:40:23,338
{\an8}Parang dinaya ang pamilya namin.
Dapat nandito ang mama ko ngayon.
592
00:40:23,338 --> 00:40:24,339
{\an8}NAMATAYAN NG INA
593
00:40:24,339 --> 00:40:27,050
{\an8}Nakipagtulungan ang FDA
sa Department of Justice,
594
00:40:27,050 --> 00:40:30,929
{\an8}at nagsampa ng kasong krimen
laban kay Stewart Parnell at mga kasama
595
00:40:30,929 --> 00:40:34,558
{\an8}para sa sadyang pagpapadala
ng mga kontaminadong produkto
596
00:40:34,558 --> 00:40:37,853
{\an8}na may nakalalasong salmonella
sa daloy ng komersiyo.
597
00:40:38,687 --> 00:40:44,151
Si Stewart Parnell, hinatulan siya kahapon
ng 28 taong pagkakakulong.
598
00:40:44,151 --> 00:40:48,030
{\an8}Walong tao ang namatay, sir.
May sasabihin ka ba sa pamilya nila?
599
00:40:48,530 --> 00:40:51,783
{\an8}Hanggang ngayon, di siya nababahala
dahil may apela pa siya.
600
00:40:52,451 --> 00:40:54,661
"Ayos lang ang pumatay ng tao."
601
00:40:54,661 --> 00:40:59,416
Pasensiya na. Pagpatay ang tawag ko rito.
Alam niyang may salmonella roon.
602
00:40:59,416 --> 00:41:00,876
Kaya, alam mo, Stewart,
603
00:41:00,876 --> 00:41:04,087
bakit mo ipapadala iyon
kung alam mong nakamamatay?
604
00:41:04,087 --> 00:41:06,256
Ipaliwanag mo sa mga pamilya.
605
00:41:07,174 --> 00:41:11,512
Angkop ang prosekusyong kriminal
pagdating sa mga tiwali.
606
00:41:11,512 --> 00:41:15,807
Ang mga tulad ni Stewart Parnell,
na nagbebenta ng kontaminadong produkto,
607
00:41:15,807 --> 00:41:18,685
o Jack DeCoster, ang Egg King.
608
00:41:19,561 --> 00:41:23,607
{\an8}Ang salmonella outbreak ay humantong
sa pambansang recall ng itlog.
609
00:41:23,607 --> 00:41:26,610
{\an8}Sapat ang numero
para magka-shell-shock ang sinuman.
610
00:41:26,610 --> 00:41:32,032
{\an8}Mahigit 500 milyong itlog ang ni-recall
mula sa dalawang farm sa Iowa.
611
00:41:32,032 --> 00:41:35,536
{\an8}Ang chairman at may-ari,
si Austin Jack DeCoster.
612
00:41:36,703 --> 00:41:41,917
{\an8}Si Jack DeCoster
ay negosyanteng 50 taon na sa agrikultura.
613
00:41:41,917 --> 00:41:47,839
{\an8}At sa bawat lugar, at lagi na lang,
nagpapatakbo siya ng maruruming farm.
614
00:41:51,218 --> 00:41:56,014
{\an8}Alam niya na ang produkto nila ay ginagawa
615
00:41:56,014 --> 00:42:01,812
{\an8}sa hindi malinis na kondisyon
na posibleng magresulta
616
00:42:01,812 --> 00:42:03,814
{\an8}sa kontaminadong itlog.
617
00:42:03,814 --> 00:42:07,192
{\an8}Isang tumpok ng dumi sa isa roon,
dalawang metro ang taas.
618
00:42:07,192 --> 00:42:09,695
{\an8}Tumpok ng dumi,
dalawang metro ang taas, tumutulo!
619
00:42:09,695 --> 00:42:13,490
{\an8}Aabot sa 56,000 Amerikano
ang nagkasakit dahil dito.
620
00:42:13,490 --> 00:42:18,161
{\an8}Paano naging posibleng matapos ang lahat,
621
00:42:18,161 --> 00:42:21,290
{\an8}may isa pang DeCoster egg producer
622
00:42:21,290 --> 00:42:24,251
{\an8}na sangkot
sa kalahating bilyong dolyar na recall?
623
00:42:24,251 --> 00:42:29,339
{\an8}RECALL NG ITLOG NA MAY SALMONELLA
AT FOOD SAFETY
624
00:42:31,133 --> 00:42:33,468
{\an8}Kumplikado ang tanong, kaya...
625
00:42:35,470 --> 00:42:38,223
{\an8}Ilang dekada niyang natakasan iyon.
626
00:42:38,223 --> 00:42:43,645
Pero nahatulan siya sa huli
at nabigyan siya ng maikling sentensiya.
627
00:42:46,189 --> 00:42:50,068
{\an8}Walang katapusan ang mga tiwali
628
00:42:50,068 --> 00:42:55,115
na magpapasya na mas mahalaga ang kita
kaysa sa etika.
629
00:42:55,115 --> 00:42:56,825
May batas tayo.
630
00:42:56,825 --> 00:42:59,578
May mga awtoridad sa regulasyon
at ahensiya ng regulasyon,
631
00:42:59,578 --> 00:43:02,247
at nangyayari pa rin ang mga ito,
kahit ngayon.
632
00:43:15,969 --> 00:43:16,970
Diyos ko.
633
00:43:21,391 --> 00:43:22,559
Halikayo.
634
00:43:27,022 --> 00:43:29,483
Matapos ang outbreak ng itlog
sa Wright County,
635
00:43:29,483 --> 00:43:34,655
nagsalita uli ako tungkol sa sakit
na dala ng pagkain sa Larry King Live.
636
00:43:34,655 --> 00:43:36,907
At sa dulo ng segment,
637
00:43:36,907 --> 00:43:41,078
pabiro kong sinabing,
"Kukuha ako ng manok."
638
00:43:41,078 --> 00:43:44,790
Pagdating ko sa bahay, sabi ng bunso ko,
"Kukuha tayo ng manok."
639
00:43:44,790 --> 00:43:46,416
Kaya ngayon may mga manok na kami,
640
00:43:46,416 --> 00:43:49,795
at ngayong nasa kolehiyo na siya,
may manok pa rin kami.
641
00:43:52,422 --> 00:43:54,966
TAWIRAN NG MANOK
642
00:43:54,966 --> 00:43:58,303
{\an8}Mas marami ang nagkakasakit
dahil sa salmonella outbreak.
643
00:43:58,303 --> 00:44:00,263
{\an8}Salmonella outbreak.
644
00:44:00,263 --> 00:44:02,391
{\an8}- Salmonella outbreak.
- Salmonella outbreak.
645
00:44:02,391 --> 00:44:05,227
Mahigit 100 katao na
ang dinala sa ospital.
646
00:44:05,227 --> 00:44:08,522
- Tatlong daang kaso.
- Nagkasakit ang 278 tao.
647
00:44:09,773 --> 00:44:15,737
{\an8}Sa edad na dalawa,
naospital ako ng 11 araw sa New Haven.
648
00:44:15,737 --> 00:44:20,659
{\an8}Ang pamilya ko... Nakabukod ako.
Di ako puwedeng puntahan ng pamilya ko.
649
00:44:20,659 --> 00:44:23,787
Naligtasan ko ang salmonella.
650
00:44:23,787 --> 00:44:27,332
At mamamatay-tao ito.
651
00:44:28,417 --> 00:44:30,794
1.35 MILYON SAKIT ANG DULOT NG SALMONELLA,
652
00:44:30,794 --> 00:44:33,755
26,500 HOSPITALISASYON,
AT 420 KAMATAYAN KADA TAON,
653
00:44:33,755 --> 00:44:35,048
AYON SA CDC.
654
00:44:37,426 --> 00:44:39,094
Kung titingnan ang dalawang bacteria
655
00:44:39,094 --> 00:44:42,931
na malamang na magdala sa iyo sa ospital
dahil sa pagkain,
656
00:44:42,931 --> 00:44:45,892
salmonella ito at isang mikrobyong
tinatawag na campylobacter.
657
00:44:45,892 --> 00:44:50,897
Kung titingnan mo ang mga pagkain
na malamang pagmulan ng bacteriang iyon,
658
00:44:50,897 --> 00:44:53,400
kahit sa outbreak data, manok 'yon.
659
00:44:54,568 --> 00:44:57,237
At kung gusto nating tugunan
ang sakit na dala ng pagkain,
660
00:44:57,237 --> 00:45:00,240
bawasan ang mga numerong iyon,
sa manok magsimula.
661
00:45:04,786 --> 00:45:08,206
Apat ang kumokontrol sa higit kalahati
ng merkado sa pagproseso ng manok.
662
00:45:08,206 --> 00:45:10,500
Kaya isang napakasolidong industriya nito,
663
00:45:10,500 --> 00:45:13,503
kaya ang mga kompanyang iyon
ay may malaking kontrol sa pagkain.
664
00:45:13,503 --> 00:45:15,380
Sa pinakatuktok,
665
00:45:15,380 --> 00:45:19,593
dalawang breeder lang
ang kumokontrol sa buong poultry supply
666
00:45:19,593 --> 00:45:21,678
at sila ang nagbibigay ng mga itlog.
667
00:45:21,678 --> 00:45:24,222
At ang mga kompanyang iyon
ay palihim na tumatakbo.
668
00:45:24,222 --> 00:45:27,476
Di ang publiko ang mga customer nila.
Di sila masyadong nakikipag-usap.
669
00:45:27,476 --> 00:45:30,061
Napakahirap sabihin
kung ano'ng mga proseso nila
670
00:45:30,061 --> 00:45:32,939
para maiwasang magkalat ng sakit
ang mga itlog na iyon.
671
00:45:42,532 --> 00:45:45,660
BINIGYAN KAMI NG ACCESS NG PERDUE
SA KANILANG MGA PASILIDAD
672
00:45:45,660 --> 00:45:48,497
PARA IPAKITA
ANG MGA FOOD SAFETY PROTOCOL NILA.
673
00:45:48,497 --> 00:45:51,416
Ang Perdue ay nakatuon sa food safety,
674
00:45:51,416 --> 00:45:54,669
{\an8}at ang pinagkaiba namin sa iba,
675
00:45:54,669 --> 00:45:58,924
{\an8}nanggaling ito sa hakbang
na "wala nang mga antibiotic."
676
00:45:58,924 --> 00:46:02,677
{\an8}Ngayong gabi,
may malaking pagbabago sa hapag-kainan mo.
677
00:46:02,677 --> 00:46:06,932
{\an8}Ayon sa Perdue, tagagawa ng mga manok,
tinatanggal nila ang mga antibiotic ng tao
678
00:46:06,932 --> 00:46:08,683
{\an8}mula sa mga produktong manok nito.
679
00:46:09,351 --> 00:46:13,897
Para magawa iyon, marami kaming
kailangang baguhin sa pag-aalaga ng manok.
680
00:46:22,572 --> 00:46:26,409
Nakakagawa ang Perdue
ng mahigit 12 milyong manok bawat linggo.
681
00:46:28,829 --> 00:46:30,330
Kaya pumapasok ang mga itlog...
682
00:46:30,330 --> 00:46:33,542
Gusto naming dalhin sila sa hatchery
nang mabilis.
683
00:46:33,542 --> 00:46:36,294
Tiyaking nasa malinis silang kapaligiran.
684
00:46:38,129 --> 00:46:39,840
Sinabihan namin ang magsasaka
685
00:46:39,840 --> 00:46:42,884
na kung may mga itlog
na malamang na marumi,
686
00:46:42,884 --> 00:46:44,219
ilagay sa ilalim.
687
00:46:45,053 --> 00:46:46,680
Ginagamit namin ang bagay na ito.
688
00:46:46,680 --> 00:46:49,808
Puwedeng suriin ang maraming itlog
at makakuha ng agarang feedback
689
00:46:49,808 --> 00:46:51,726
kung gaano karaming materyal ang naroon
690
00:46:51,726 --> 00:46:55,230
at kung gaano karaming
organikong materyal ang buhay sa itlog.
691
00:47:00,777 --> 00:47:02,571
Nasa gitna ang 770.
692
00:47:02,571 --> 00:47:06,491
Hindi masyadong marumi
pero hindi rin malinis.
693
00:47:07,158 --> 00:47:08,910
Di ibig sabihing may salmonella,
694
00:47:08,910 --> 00:47:14,207
pero nagbibigay ito ng pagkakataon
para sa salmonella.
695
00:47:18,879 --> 00:47:25,552
Tumatagal ng 21 araw
para mapisa ang manok mula sa itlog.
696
00:47:25,552 --> 00:47:28,388
Kaya medyo pinipilit niyang lumabas.
697
00:47:29,472 --> 00:47:30,724
Nagpapahinga.
698
00:47:30,724 --> 00:47:32,767
Pinipilit niya uling lumabas.
699
00:48:06,343 --> 00:48:09,304
Ang mga sisiw,
pagkatapos mapisa sa hatchery,
700
00:48:09,304 --> 00:48:11,806
at nagawa na ang lahat
para panatilihing malinis,
701
00:48:11,806 --> 00:48:13,391
inililipat namin sa farm.
702
00:48:32,744 --> 00:48:34,287
Isang araw na sila pagdating dito.
703
00:48:35,455 --> 00:48:38,750
Sa araw na mapisa, dinadala namin
at inilalagay sa kulungan manok.
704
00:48:38,750 --> 00:48:41,252
Mananatili sila roon ng 45 araw.
705
00:48:41,252 --> 00:48:44,339
Ang mga manok na ito
ay mga 14 na araw, dalawang linggo na.
706
00:48:50,345 --> 00:48:53,640
Mino-monitor namin
ang mga partikular na uri ng salmonella,
707
00:48:53,640 --> 00:48:58,269
at ginagamit ang sampling technique
na boot swabs, o bootie swabs,
708
00:48:58,269 --> 00:49:04,025
na kukuha ka ng medyas na bubuhusan
ng skim milk, ilalagay sa ibabaw ng bota,
709
00:49:04,025 --> 00:49:08,530
at maglalakad sa kulungan ng manok
para humakot ng dumi ng manok
710
00:49:08,530 --> 00:49:11,700
na kaya mong hakutin sa mga bota.
711
00:49:11,700 --> 00:49:15,662
At higit sa 100 manok
ang nag-aambag sa sample ng bootie.
712
00:49:15,662 --> 00:49:18,581
Ipinadadala namin iyon sa lab
at naghahanap ng salmonella.
713
00:49:38,893 --> 00:49:41,146
Ito ay walang buto at balat na pitso.
714
00:49:41,146 --> 00:49:46,026
Bumababa ito pagkatapos matanggal sa buto.
715
00:49:47,152 --> 00:49:49,612
Pumapasok ito rito at hinuhugasan.
716
00:49:50,280 --> 00:49:53,575
May peracetic acid
na nakatutulong na maging malinis ito
717
00:49:53,575 --> 00:49:57,245
mula sa prosesong ginawa natin
hanggang sa balutin ito.
718
00:49:58,997 --> 00:50:02,667
Naniniwala kaming
kung may manok na may salmonella,
719
00:50:02,667 --> 00:50:05,003
mahuhugasan ito at matatanggal.
720
00:50:15,472 --> 00:50:19,225
{\an8}Isang malaking problema
ng sistema ng food safety sa Amerika
721
00:50:19,225 --> 00:50:22,020
{\an8}ay di natin mino-monitor
ang anuman sa farm.
722
00:50:24,981 --> 00:50:27,067
Bawal sa regulator ang mga iyan.
723
00:50:29,402 --> 00:50:35,658
Ang problema ay dahil maraming salmonella
ang matatagpuan sa farm, sa hatchery.
724
00:50:38,495 --> 00:50:41,831
At wala pa ito sa hurisdiksiyon ng USDA
725
00:50:41,831 --> 00:50:45,168
hangga't di nakapasok
ang mga manok na iyon sa katayan.
726
00:50:48,296 --> 00:50:49,214
Isang marka.
727
00:50:54,552 --> 00:50:58,223
Magsimula tayo sa ginagawa mo sa trabaho.
728
00:50:58,223 --> 00:51:04,187
Isa akong USDA consumer safety inspector,
at iniinspeksiyon ko ang mga manok.
729
00:51:05,146 --> 00:51:07,982
PINAKIUSAPAN KAMI
NG USDA INSPECTOR NA ITONG
730
00:51:07,982 --> 00:51:10,985
ITAGO ANG PAGKATAO NIYA
SA TAKOT NA BALIKAN SIYA.
731
00:51:13,863 --> 00:51:17,450
Mahigit 300,000 manok
ang dumaraan sa amin bawat araw.
732
00:51:21,996 --> 00:51:27,293
Tinitingnan namin ang 175 manok
bawat minuto, at mabilis silang dumaraan.
733
00:51:29,420 --> 00:51:35,927
Isa lang ang inspektor sa dulo,
at marami silang napapalampas minsan.
734
00:51:38,138 --> 00:51:43,893
Ilan sa mga plantang pinagtrabahuhan ko,
parang hindi ligtas na ilabas ang manok.
735
00:51:43,893 --> 00:51:47,480
Talagang magugulat siguro ang mga mamimili
736
00:51:47,480 --> 00:51:50,567
sa ilan sa mga kuwentong
puwede nating sabihin.
737
00:51:52,569 --> 00:51:57,949
May nakita akong
naghahagis ng manok sa chiller,
738
00:51:57,949 --> 00:52:00,702
at may dumi sa mga ito.
739
00:52:03,621 --> 00:52:08,459
May nakita akong mga inspektor na tulog
at lumalampas lang ang mga manok.
740
00:52:09,878 --> 00:52:12,839
Makikita mo ang mga empleyado,
galing sa banyo.
741
00:52:12,839 --> 00:52:15,008
Hindi sila naghuhugas ng kamay.
742
00:52:15,008 --> 00:52:20,972
May nakita akong nakakalaglag ng kutsilyo,
di na nagtatangkang kunin at hugasan,
743
00:52:20,972 --> 00:52:22,974
bumabalik lang sa paggamit nito.
744
00:52:25,977 --> 00:52:28,188
May quota sila.
745
00:52:28,188 --> 00:52:34,027
At pakiramdam ko nandiyan sila para kumita
at palusutin ang mga manok.
746
00:52:34,027 --> 00:52:36,529
Wala silang pakialam sa lagay ng mga ito.
747
00:52:39,032 --> 00:52:44,329
Ang rehimen ng USDA inspection
ay nagsimula sa unang bahagi ng 1900s,
748
00:52:44,329 --> 00:52:47,207
at ang libro ni Upton Sinclair
na The Jungle.
749
00:52:47,207 --> 00:52:49,292
Hindi ito magandang nobela.
750
00:52:49,292 --> 00:52:53,171
Isinalaysay nito ang mga kondisyon ng dumi
at kapabayaan sa paghawak ng karne,
751
00:52:53,171 --> 00:52:56,216
at nag-alala at napukaw
ang mga nakabasa nito.
752
00:52:57,217 --> 00:52:58,384
Nakakagalit.
753
00:53:00,595 --> 00:53:04,307
Ang mga batas sa pag-inspeksiyon ng karne
at manok ay para harapin ang problemang
754
00:53:04,307 --> 00:53:09,687
hinarap ni Teddy Roosevelt noong 1906
sa mga meatpacking plant sa Chicago,
755
00:53:09,687 --> 00:53:13,358
at iyon ang mga hayop na may sakit
na pumapasok sa mga pasilidad.
756
00:53:13,358 --> 00:53:16,527
Mga sirang karneng inilalagay
sa sistema ng pagkain.
757
00:53:17,612 --> 00:53:20,823
Ang totoo, nang itayo nila
ang rehimen ng inspeksiyon,
758
00:53:20,823 --> 00:53:24,244
hindi namin naiintindihan
ang mga virus at bacteria.
759
00:53:25,078 --> 00:53:27,747
Bawat manok ay dapat isa-isang suriin.
760
00:53:27,747 --> 00:53:31,084
Dapat patunayang ayos ito,
kung hindi, bawal ilabas.
761
00:53:32,335 --> 00:53:35,046
{\an8}Walang kinalaman sa bacteria
ang inaasahan nilang gawin.
762
00:53:35,046 --> 00:53:37,090
{\an8}Di mo makikita ang bacteria.
763
00:53:37,632 --> 00:53:39,884
{\an8}Hindi sila nakikita ng mata.
764
00:53:39,884 --> 00:53:42,804
MAG-INGAT
GUMAGAMIT NG CO2
765
00:53:42,804 --> 00:53:45,223
May daan-daan, kung di man libu-libong
766
00:53:45,223 --> 00:53:48,142
mga inspektor ng manok
na nakaupo sa linya ng katayan,
767
00:53:48,142 --> 00:53:51,437
nakatingin sa mga manok na dumaraan,
para matugunan ang utos ng batas
768
00:53:51,437 --> 00:53:55,525
na tingnan ng inspektor ng gobyerno ng US
ang bawat manok na dumadaan sa pasilidad
769
00:53:55,525 --> 00:53:58,111
{\an8}na walang makabuluhang benepisyo
para sa food safety.
770
00:53:58,111 --> 00:54:00,738
{\an8}Sayang ang daan-daang milyong dolyar.
771
00:54:01,322 --> 00:54:05,326
Hindi ako sumasang-ayon
sa assessment na iyon sa maraming dahilan.
772
00:54:05,326 --> 00:54:07,495
{\an8}Tinitingnan nga nila ang produkto.
773
00:54:07,495 --> 00:54:10,915
{\an8}Iyan ang hinihingi
sa ilalim ng kasalukuyang batas.
774
00:54:10,915 --> 00:54:13,793
{\an8}Tinitingnan nila ang mga record
na itinatago ng mga kompanya
775
00:54:13,793 --> 00:54:17,171
{\an8}para matiyak na ginagawa nila
ang dapat nilang gawin,
776
00:54:17,171 --> 00:54:20,133
{\an8}at nagsa-sample
at nagsusuri sila ng produkto.
777
00:54:23,219 --> 00:54:25,972
Naglalabas tayo
ng milyun-milyong manok bawat buwan.
778
00:54:26,723 --> 00:54:31,644
Sinusuri namin ang limang sample
ng salmonella kada buwan sa buong manok.
779
00:54:33,271 --> 00:54:37,442
At gumagawa kami ng limang sample
ng parte sa planta namin.
780
00:54:42,363 --> 00:54:44,991
Iyan lang ang ginagawa ng USDA.
781
00:54:45,825 --> 00:54:46,909
MALAYANG NAKAKAGALA
782
00:54:46,909 --> 00:54:48,828
PITSONG WALANG BUTO NA MAY RIB MEAT
783
00:54:49,078 --> 00:54:52,540
At dahil lang sa sinabing
"nag-inspeksiyon ang USDA" doon,
784
00:54:52,540 --> 00:54:55,960
walang kahulugan iyon
dahil dapat nasa label nila.
785
00:54:55,960 --> 00:55:00,256
Ako, ayaw kong kumain
ng galing sa mga planta.
786
00:55:01,883 --> 00:55:04,719
{\an8}Kapag nagdala ka
ng hilaw na manok sa kusina mo,
787
00:55:04,719 --> 00:55:06,429
{\an8}napakalaking sugal niyon.
788
00:55:06,429 --> 00:55:09,766
Ang problema,
kahit ang isang kasing-ingat ko,
789
00:55:09,766 --> 00:55:12,477
isa akong microbiologist
na nag-aaral ng mga pathogen,
790
00:55:12,477 --> 00:55:14,645
kapag dinala ko
ang mga pakete sa bahay ko,
791
00:55:14,645 --> 00:55:18,274
mahirap talagang
hindi makontamina ang mga bagay.
792
00:55:20,026 --> 00:55:24,155
Bubuksan ko ang pakete,
at agad ilalagay ang plastic sa basurahan.
793
00:55:25,281 --> 00:55:26,699
Gagamitin ko ang paa ko.
794
00:55:27,492 --> 00:55:29,118
Kukunin ko ang manok,
795
00:55:29,118 --> 00:55:32,914
at agad kong ilalagay
sa mainit na mantika at ipiprito.
796
00:55:33,498 --> 00:55:35,166
MATAAS
MABABA
797
00:55:35,792 --> 00:55:37,794
Itatapon ko ang natitirang pakete,
798
00:55:37,794 --> 00:55:41,130
pero ngayon, hinawakan ko
ang takip ng basurahan, di ba?
799
00:55:41,631 --> 00:55:43,299
KONTAMINASYON 06
800
00:55:43,299 --> 00:55:46,427
Maghuhugas ako ng kamay,
bubuksan ang gripo. Nakontamina ko na.
801
00:55:46,427 --> 00:55:48,721
Kukumuha ako ng sabon. Nakontamina ko na.
802
00:55:48,721 --> 00:55:50,640
Maghuhugas talaga ako ng kamay.
803
00:55:50,640 --> 00:55:53,184
Magbabanlaw ako at papatayin ang gripo.
804
00:55:53,184 --> 00:55:56,145
Nakontamina ko uli ko ang kamay ko,
at gagawa ako ng salad.
805
00:55:56,604 --> 00:55:58,064
KONTAMINASYON 10
KONTAMINASYON 11
806
00:55:58,898 --> 00:56:02,360
Kahit gaano ako kaingat,
kumakalat pa rin ang mga bacteria.
807
00:56:05,196 --> 00:56:08,866
{\an8}Matuyo man ang salmonella, puwedeng
nasa ibabaw pa nang maraming buwan.
808
00:56:08,866 --> 00:56:11,786
Puwede pa ring magdulot ng sakit
pag nakain.
809
00:56:11,786 --> 00:56:15,957
Dapat mong malaman na kapag nagdala ka
ng hilaw na manok sa kusina mo,
810
00:56:15,957 --> 00:56:19,043
naglalagay ka ng panganib sa bahay mo,
811
00:56:19,043 --> 00:56:21,337
dapat mong hawakan ito nang naaayon.
812
00:56:25,007 --> 00:56:26,843
Kapag kumain ka ng salmonella,
813
00:56:26,843 --> 00:56:31,013
ang ilan sa mga strain
ay lumalaban din sa mga antibiotic
814
00:56:31,013 --> 00:56:35,226
kaya mas mataas ang posibilidad
na mabigo ang paggamot.
815
00:56:38,604 --> 00:56:41,232
Patuloy na dadami ang bacteria sa dugo mo,
816
00:56:41,232 --> 00:56:44,360
at namamatay ang mga tao
sa mga impeksiyong ito.
817
00:56:49,615 --> 00:56:50,992
LIMANG PAKETE NG MANOK
818
00:56:50,992 --> 00:56:54,829
ANG DINALA
NG MGA FILMMAKER SA LAB PARA SURIIN.
819
00:57:08,843 --> 00:57:11,429
{\an8}Ang paraan ng pagsusuri namin ng pagkain,
820
00:57:11,429 --> 00:57:17,351
{\an8}limang sample yata ng manok
mula sa grocery
821
00:57:17,351 --> 00:57:19,937
{\an8}ang dinala rito para suriin.
822
00:57:21,856 --> 00:57:24,108
Sa loob ng isang oras, may resulta na,
823
00:57:25,526 --> 00:57:27,695
kung may salmonella o wala.
824
00:57:28,613 --> 00:57:32,909
Sa unang araw ng produksyon, pumunta kami
sa food safety lab sa Seattle.
825
00:57:32,909 --> 00:57:36,370
Kumuha kami ng limang tatak
ng hilaw na manok at sinuri.
826
00:57:36,370 --> 00:57:39,707
Sabi ng lab,
wala kayong makukuhang positibong resulta.
827
00:57:39,707 --> 00:57:41,000
Napakaliit ng sample.
828
00:57:41,000 --> 00:57:43,920
Isang positibong resulta ang nakuha namin,
ang Perdue.
829
00:57:43,920 --> 00:57:46,088
Puwede bang humingi ng reaksiyon?
830
00:57:46,839 --> 00:57:53,179
Hindi makatarungang pag-usapan
ang iisang manok.
831
00:57:53,179 --> 00:57:58,601
Muli, daan-daang manok
ang dumaraan sa amin
832
00:57:58,601 --> 00:58:01,145
para maintindihan kung nasaan tayo.
833
00:58:01,145 --> 00:58:06,567
Isa pa, iisipin ko
kung ano'ng klaseng salmonella ito.
834
00:58:06,567 --> 00:58:08,736
- Sa pagsasabi nang ganoon...
- Infantis ito.
835
00:58:08,736 --> 00:58:14,784
Sabi ko nga, di makatarungang pag-usapan
ang iisang manok.
836
00:58:14,784 --> 00:58:18,162
Ano sa tingin mo ang magandang sample set?
837
00:58:18,162 --> 00:58:23,292
Isang daan at limampu
sa medyo maikling panahon.
838
00:58:33,678 --> 00:58:38,432
{\an8}Susuriin ninyo ang 150 bahagi ng manok
839
00:58:38,432 --> 00:58:40,560
{\an8}sa loob ng limang linggo
840
00:58:40,560 --> 00:58:44,021
{\an8}sa nangungunang apat na tatak
sa bansang ito.
841
00:58:48,401 --> 00:58:51,571
Malapit na ninyong matapos
ang pagsusuri sa lahat...
842
00:58:51,571 --> 00:58:54,031
Nasa 60 porsiyento na ang pagsusuri
843
00:58:54,031 --> 00:58:56,284
kung balak mong magdala ng 150.
844
00:58:56,284 --> 00:59:00,371
Magaling.
Kung bibili ako ng manok sa grocery,
845
00:59:00,371 --> 00:59:02,415
iisipin ko bang ligtas ito?
846
00:59:02,415 --> 00:59:08,754
Sa bansang ito, kung bibili ka ng manok
sa anumang grocery,
847
00:59:08,754 --> 00:59:11,674
anuman ang tatak ng manok na binili mo,
848
00:59:12,341 --> 00:59:15,219
dapat ang pangunahing palagay mo
849
00:59:15,219 --> 00:59:20,182
na naglalaman ito ng mga pathogen
tulad ng salmonella at campylobacter.
850
00:59:21,601 --> 00:59:26,314
Ang totoo, puwedeng ibenta
ang salmonella sa manok.
851
00:59:26,314 --> 00:59:27,815
Hindi ito adulterant.
852
00:59:27,815 --> 00:59:33,195
Kaya ayos lang magbenta ng salmonella,
manok na may bahid ng campylobacter.
853
00:59:34,947 --> 00:59:39,118
May isang sikat na kaso
na sinabi lang ng gobyerno at industriya
854
00:59:39,118 --> 00:59:42,622
na trabaho ng maybahay
na protektahan ang pamilya.
855
00:59:45,916 --> 00:59:48,502
Ang pinag-uusapan ay ang pasya ng korteng
856
00:59:48,502 --> 00:59:51,714
ang salmonella
ay di maituturing na adulterant
857
00:59:51,714 --> 00:59:55,843
dahil marunong magluto ng manok
ang mga maybahay.
858
00:59:55,843 --> 01:00:00,806
Kaya ba niyang iluto ang mga paboritong
lutuin ni Tim tulad ng nanay nito?
859
01:00:01,599 --> 01:00:04,393
At samakatuwid,
hindi ito banta sa sakit ng tao.
860
01:00:05,436 --> 01:00:09,940
Tandaan, mabuting maging ligtas sa kusina.
861
01:00:11,442 --> 01:00:15,237
Ang kakila-kilabot na kasong ito
ay dagok ng kamatayan
862
01:00:15,237 --> 01:00:19,158
sa regulasyon sa Estados Unidos
tungkol sa salmonella.
863
01:00:19,158 --> 01:00:22,536
Totoong dagok ng kamatayan ito
sa maraming tao mula noon.
864
01:00:22,536 --> 01:00:26,415
Taas ng kamay na sinabi ng USDA,
865
01:00:26,415 --> 01:00:32,338
"Normal na bahagi ng hilaw na manok
ang lason na salmonella.
866
01:00:32,338 --> 01:00:35,216
Ayaw mo ng nakakalasong salmonella?
Lutuin mo."
867
01:00:39,595 --> 01:00:44,600
Iyan ang sinusubukan nating baguhin.
Hindi dapat iasa iyan sa mga mamimili.
868
01:00:45,768 --> 01:00:48,854
Kaya nagsampa kami ng petisyon sa USDA.
869
01:00:54,443 --> 01:00:56,696
PORMAL NA NAGPETISYON
SI BILL MARLER SA USDA
870
01:00:56,696 --> 01:00:59,323
NA IPAGBAWAL ANG 31 STRAIN
NG SALMONELLA SA KOMERSIYO.
871
01:01:03,160 --> 01:01:08,290
Maligayang pagdating. Masasabi ko lang
na napakasarap makasama kayong lahat.
872
01:01:08,290 --> 01:01:12,420
Malaki ang respeto ko sa mga ginagawa mo.
873
01:01:12,420 --> 01:01:16,799
{\an8}Alam ko, Bill,
may mga isinusulong kang petisyon,
874
01:01:16,799 --> 01:01:20,052
{\an8}at Sarah, ikaw ka rin.
875
01:01:20,052 --> 01:01:22,555
{\an8}At gusto ko kung babalitaan ninyo ako.
876
01:01:23,139 --> 01:01:28,936
{\an8}Gumawa ako ng malawak na petisyon
na sumasaklaw
877
01:01:28,936 --> 01:01:33,399
{\an8}sa lahat ng salmonella na nagdudulot
ng sakit ng tao bilang adulterant.
878
01:01:33,399 --> 01:01:38,404
Gumuhit ng linya sa buhangin at sabihing
wala ka dapat pathogen sa pagkain mo
879
01:01:38,404 --> 01:01:40,489
na puwedeng makasakit
o pumatay sa anak mo.
880
01:01:40,489 --> 01:01:42,366
Suportado iyon ng siyensiya.
881
01:01:42,366 --> 01:01:46,287
Oo, sinasamantala ng mga pathogen na ito
ang kakulangan sa kasalukuyang sistema.
882
01:01:46,287 --> 01:01:47,246
Oo.
883
01:01:47,246 --> 01:01:51,041
{\an8}Sa tingin ko, ang pareho
sa lahat ng ginagawa natin
884
01:01:51,041 --> 01:01:54,211
{\an8}ay ang pagmomodernisa
sa lumang sistema na meron tayo ngayon.
885
01:01:54,211 --> 01:01:56,881
Iyan ang kahalagahan ng usapang ito.
886
01:01:56,881 --> 01:02:02,428
May sinabi ka tungkol sa mga pagkukulang.
At nagsasalita ako ayon sa batas.
887
01:02:02,428 --> 01:02:05,556
Saan ang mga pagkukulang
na kailangan nating punan?
888
01:02:05,556 --> 01:02:10,561
Wala ahensyang kayang pumunta sa farm
at tingnan ang panganib sa food safety.
889
01:02:10,561 --> 01:02:16,108
Kaya nilang kontrolin ang mga sakit
na nagdudulot ng sakit ng hayop,
890
01:02:16,108 --> 01:02:21,113
pero nagbulag-bulagan sila sa mga sakit
na nagdudulot ng sakit ng tao.
891
01:02:21,113 --> 01:02:23,824
Kung nagkakasakit ka...
892
01:02:26,202 --> 01:02:27,745
ikontrol natin.
893
01:02:27,745 --> 01:02:28,704
Kaya natin,
894
01:02:28,704 --> 01:02:33,751
pero di ko kailangang sabihin sa paligid
ng mesang ito ang lakas ng lobby.
895
01:02:33,751 --> 01:02:34,835
- Tama.
- Oo.
896
01:02:34,835 --> 01:02:36,921
Dapat alam mo ang kinakalaban mo.
897
01:02:37,421 --> 01:02:42,426
Mas makapangyarihan ang mga food lobbyist
kaysa sa mamimili sa ngayon.
898
01:02:42,426 --> 01:02:44,970
Napakapolitikal nito.
899
01:02:46,597 --> 01:02:52,520
Sa tingin ko, sa mapanganib na paraan.
900
01:02:59,527 --> 01:03:03,072
Ayaw ng mga kompanya ng pagkain
sa regulasyon.
901
01:03:03,072 --> 01:03:07,576
Napakamahal ng bayad nila
para kumbinsihin ang pederal na pamahalaan
902
01:03:07,576 --> 01:03:13,123
para tiyaking limitado
ang pangangasiwa ng regulasyon.
903
01:03:13,123 --> 01:03:15,751
{\an8}Madam chairman at mga miyembro ng komite,
904
01:03:15,751 --> 01:03:18,963
{\an8}maraming isyu ang nakakaapekto
sa estado ng industriya ng manok
905
01:03:18,963 --> 01:03:20,965
{\an8}habang kinakausap ko kayo ngayon.
906
01:03:20,965 --> 01:03:23,551
{\an8}Pumupunta sila sa Kongreso at sasabihing,
907
01:03:23,551 --> 01:03:26,470
{\an8}"Alam naming nag-iisip kayo
ng panukalang batas
908
01:03:26,470 --> 01:03:31,433
{\an8}na magpasa ng mahigpit na regulasyon
tungkol sa food safety."
909
01:03:31,433 --> 01:03:35,563
{\an8}Sabi nga ni Henry Ford, "Huwag humanap
ng mali. Humanap ng lunas."
910
01:03:36,397 --> 01:03:38,023
{\an8}Kapag may minungkahi kami,
911
01:03:38,649 --> 01:03:43,571
papasok ang mga grupo ng industriya,
at may mga kuwento sila
912
01:03:43,571 --> 01:03:46,907
kung bakit pabigat ito sa industriya,
913
01:03:46,907 --> 01:03:49,326
at tataas ang presyo ng karne,
914
01:03:49,326 --> 01:03:53,497
mawawalan ng trabaho ang mga tao,
at responsibilidad ito ng mamimili.
915
01:03:53,497 --> 01:03:56,917
Lahat ng argumentong iyon ang sinabi nila
916
01:03:56,917 --> 01:04:01,297
- nang ilista ang E. coli O157:
- H7
bilang adulterant.
917
01:04:01,297 --> 01:04:04,049
Guguho raw ang mundo, pero di nangyari.
918
01:04:08,429 --> 01:04:11,473
{\an8}Ako ang undersecretary para sa food safety
919
01:04:11,473 --> 01:04:15,311
{\an8}na pinakamataas na opisyal
sa food safety sa US.
920
01:04:16,061 --> 01:04:20,858
Siyentipiko ako, di politiko. Naroon ako
para gawing ligtas ang food supply.
921
01:04:22,484 --> 01:04:27,281
Kapag isinantabi mo ang mga agenda
at ang interes sa politika,
922
01:04:27,281 --> 01:04:28,866
makalulutas ka ng mga problema.
923
01:04:28,866 --> 01:04:32,077
Makakakuha ka ng data,
makakahanap ka ng mga sagot,
924
01:04:32,077 --> 01:04:34,538
at makakahanap ka ng talagang gumagana.
925
01:04:34,538 --> 01:04:37,917
Mahalaga ang mga regulasyon.
Hindi ko sinasabing hindi.
926
01:04:37,917 --> 01:04:41,128
Pero mas mabuting
makasama tayo sa talakayan
927
01:04:41,128 --> 01:04:43,547
bago tayo sumulong sa regulasyon.
928
01:04:44,298 --> 01:04:47,259
Nang inilagay ka
ni Pangulong Trump sa posisyon mo,
929
01:04:47,259 --> 01:04:50,804
sinabi ng taga-lobby
ng National Cattlemen's Beef Association
930
01:04:50,804 --> 01:04:53,182
na magandang balita ito
para sa industriya.
931
01:04:53,182 --> 01:04:55,976
Bakit masaya ang industriya na nariyan ka?
932
01:04:55,976 --> 01:04:57,394
Dahil siyentipiko ako,
933
01:04:57,394 --> 01:05:00,814
at alam nilang magdedesisyon
base sa data at siyensiya.
934
01:05:01,357 --> 01:05:05,527
Wala itong kinalaman sa katotohanan
na tumanggap ka ng malaking pera
935
01:05:05,527 --> 01:05:09,281
para sa pagsasaliksik
mula sa grupong ito nang ilang taon?
936
01:05:09,281 --> 01:05:11,825
Hindi. Ibig kong sabihin. Hindi.
937
01:05:13,243 --> 01:05:16,956
Sana pera ko na lang iyon.
938
01:05:16,956 --> 01:05:19,959
Hinding... Hindi.
Ibinigay sa unibersidad ang...
939
01:05:19,959 --> 01:05:23,295
Ibinigay sa unibersidad iyon
para magsaliksik.
940
01:05:23,295 --> 01:05:27,841
Ganyan ang pagpondo sa mga pananaliksik,
galing sa grant mula sa magbabaka,
941
01:05:27,841 --> 01:05:31,804
sa institusyon ng karne,
lahat ng iba't ibang organisasyon.
942
01:05:31,804 --> 01:05:35,307
Sinasabi mo bang
di salungatan ng interes na pangasiwaan
943
01:05:35,307 --> 01:05:38,560
ang industriya na nagpondo
sa marami mong pag-aaral?
944
01:05:38,560 --> 01:05:42,898
Hindi nito binago
ang pagtingin ko sa industriya.
945
01:05:42,898 --> 01:05:46,694
Kung mayroon man,
alam mo kung nasaan ang mga pathogen
946
01:05:46,694 --> 01:05:51,198
at kung paano kontrolin ang mga ito
at ang iba't ibang bahagi ng industriya.
947
01:05:51,198 --> 01:05:54,910
Kaya sa tingin ko ay naging
mas malakas ako sa posisyong iyon.
948
01:05:55,869 --> 01:05:58,372
Magandang balita rin ba ang nominasyon mo
949
01:05:58,372 --> 01:06:01,625
sa mamimiling umaasa sa gobyernong
panatilihing ligtas ang pagkain?
950
01:06:01,625 --> 01:06:04,712
Oo. Malakas akong tagapagtanggol
ng mamimili.
951
01:06:04,712 --> 01:06:09,049
MGA GRANT NG INDUSTRIYA, TINANGGAP
PARA SA PANANALIKSIK NI DR. BRASHEARS
952
01:06:12,511 --> 01:06:16,390
At hindi lang si Mindy Brashears.
953
01:06:16,390 --> 01:06:18,142
Lahat ng tao sa gobyerno.
954
01:06:18,142 --> 01:06:22,354
Pasok sila dito, sa larangang politikal.
955
01:06:22,354 --> 01:06:25,774
At mukhang di nila
956
01:06:25,774 --> 01:06:29,361
pinapansin ang gusto ng mga tao.
957
01:06:30,529 --> 01:06:34,283
Nakapagdesisyon ka na ba
sa petisyon ni Marler?
958
01:06:34,283 --> 01:06:35,784
Hindi pa.
959
01:06:35,784 --> 01:06:40,539
Sinusuri at ina-assess namin
ang mga kahilingan sa konteksto
960
01:06:40,539 --> 01:06:44,793
ng aming mas malaking inisyatiba
ng salmonella.
961
01:06:44,793 --> 01:06:49,214
Ang layunin nila sa bawat petisyon
ay gawin ang mas mahusay na trabaho
962
01:06:49,214 --> 01:06:54,887
sa pagbawas ng salmonella,
ang mga strain na nagpapahirap sa mga tao.
963
01:06:54,887 --> 01:06:58,098
Pareho tayo ng layunin.
964
01:06:59,558 --> 01:07:04,021
Noong itinuring ni Mike Taylor
- na adulterant ang E. coli O157:
- H7,
965
01:07:04,021 --> 01:07:05,898
may awtoridad siyang gawin iyon.
966
01:07:05,898 --> 01:07:10,277
Walang dahilan
para hindi magawa ni Sandy Eskin
967
01:07:10,778 --> 01:07:14,782
ang parehong bagay nang mag-isa ngayon.
968
01:07:14,782 --> 01:07:16,658
- May awtoridad siya?
- Tama.
969
01:07:16,658 --> 01:07:20,954
May awtoridad siyang ituring na adulterant
ang salmonella sa manok.
970
01:07:20,954 --> 01:07:22,164
Bakit hindi?
971
01:07:22,790 --> 01:07:25,459
Dahil ang industriya ay,
972
01:07:25,459 --> 01:07:28,128
at dapat kong sabihin ito
dahil alam kong manok iyon,
973
01:07:28,128 --> 01:07:32,091
ang industriya ay puputak,
at puputak nang malakas.
974
01:07:36,011 --> 01:07:39,431
Sa tingin ko,
di tumupad ang industriya sa usapan.
975
01:07:40,849 --> 01:07:43,769
Sa Europa, makakabili ka
ng mga paketeng may label
976
01:07:43,769 --> 01:07:45,771
na "walang pathogen."
977
01:07:45,771 --> 01:07:47,856
Wala niyan sa Estados Unidos.
978
01:07:49,942 --> 01:07:52,528
Bumalik sila sa farm at inunang alisin
979
01:07:52,528 --> 01:07:55,489
ang pinakamasamang uri ng salmonella
na nagiging sanhi ng sakit.
980
01:07:55,489 --> 01:07:58,617
Binabakunahan nila ang mga manok
laban sa salmonella.
981
01:07:58,617 --> 01:08:02,412
Minsan, nililipol nila ang mga kawan
na kontaminado ng salmonella,
982
01:08:02,412 --> 01:08:05,874
at ginagawa nila ang mga ito
bago mapunta sa katayan
983
01:08:05,874 --> 01:08:10,379
dahil kapag napunta na sa katayan,
alam mo na, hindi makakatulong.
984
01:08:11,463 --> 01:08:15,634
NAPABABA NG HALOS KALAHATI NG EUROPA
ANG NAGKAKASAKIT DAHIL SA SALMONELLA
985
01:08:15,634 --> 01:08:17,052
SA LOOB NG LIMANG TAON.
986
01:08:17,052 --> 01:08:20,597
Hindi naman sa di natin kaya.
987
01:08:20,597 --> 01:08:26,311
Wala pa tayong political will
para gawin ito.
988
01:08:31,150 --> 01:08:34,069
Kung titingnan
ang nangyari kay Stephanie Ingberg,
989
01:08:34,736 --> 01:08:37,531
walang dudang di sapat ang ginagawa natin.
990
01:08:37,531 --> 01:08:40,701
Di sapat ang ginagawa
ng gobyerno at industriya.
991
01:08:45,122 --> 01:08:47,166
Si Stephanie, noong nalaman namin
992
01:08:47,166 --> 01:08:50,794
noong bumalik siya
na baka di na magtagal ang buhay niya.
993
01:08:50,794 --> 01:08:56,300
{\an8}Nagbigay sa amin ng pag-asa na di siya
namatay, na kasama pa namin siya.
994
01:08:56,300 --> 01:08:58,510
Nasa coma pa siya, di nakakausap.
995
01:08:59,219 --> 01:09:01,889
Di nila alam
kung bakit di siya nagigising.
996
01:09:01,889 --> 01:09:06,143
Kaya siguro iniisip nila pinsala sa utak,
dahil di siya nagigising.
997
01:09:08,979 --> 01:09:11,064
Pumasok ang pari at nagdasal.
998
01:09:12,107 --> 01:09:14,860
Habang nagdarasal,
nagsimula siyang dumilat.
999
01:09:14,860 --> 01:09:16,862
Unang tanda iyon ng paggising.
1000
01:09:18,155 --> 01:09:18,989
Oo.
1001
01:09:22,492 --> 01:09:23,410
Okay.
1002
01:09:23,410 --> 01:09:25,829
{\an8}Ang naaalala ko noong nagising ako,
1003
01:09:26,413 --> 01:09:29,958
{\an8}nakapaligid sa akin ang lahat,
at napaka-emosyonal nila.
1004
01:09:29,958 --> 01:09:34,046
{\an8}Sabi ko, "Ano? Bakit malungkot ang lahat?
Di ko maintindihan."
1005
01:09:39,509 --> 01:09:43,931
Sinasabi nila sa akin
na may strain ako ng E. coli.
1006
01:09:43,931 --> 01:09:45,015
Okay.
1007
01:09:45,557 --> 01:09:47,643
Masakit ba pag dinutdot ko rito?
1008
01:09:47,643 --> 01:09:48,602
- Hindi.
- Hindi.
1009
01:09:49,853 --> 01:09:53,232
At puwede kang magka-HUS,
na nakamamatay na sakit sa bato,
1010
01:09:53,232 --> 01:09:54,441
iyon ang meron ako.
1011
01:09:54,441 --> 01:09:55,525
BATO
1012
01:09:58,862 --> 01:10:03,325
Ang kondisyon sa katawan niya
ay parang bombang sumasabog sa loob mo,
1013
01:10:03,325 --> 01:10:05,953
{\an8}kung saan tinatamaan nito ang bawat organ,
1014
01:10:05,953 --> 01:10:08,664
{\an8}at kailangang pulutin mo
ang mga pirasong natira.
1015
01:10:10,916 --> 01:10:13,210
{\an8}Okay, sa kaliwang bahagi tayo ngayon.
1016
01:10:14,419 --> 01:10:17,881
Matagal bago ako lumakas uli.
1017
01:10:18,632 --> 01:10:19,883
Mas mabuti na ba?
1018
01:10:20,634 --> 01:10:24,304
Dahil sa coma ko,
tulog ako sa pinakamahirap na mga bahagi,
1019
01:10:24,304 --> 01:10:27,391
pero tiyak, may mga sandaling
di akalain ng pamilya ko't mga doktor
1020
01:10:27,391 --> 01:10:30,477
na malalampasan ko
ang naging mahirap sa kanila.
1021
01:10:30,477 --> 01:10:34,314
At mahirap para sa aking malaman
na pinagdaanan nila ang sakit na 'yon.
1022
01:10:38,360 --> 01:10:39,194
Pero...
1023
01:10:39,695 --> 01:10:40,529
Oo.
1024
01:10:41,697 --> 01:10:44,866
Kontrolin mo ito,
at titingnan ko ang mga tuhod mo.
1025
01:10:44,866 --> 01:10:47,202
Marami akong physical therapy,
1026
01:10:47,202 --> 01:10:49,955
ilang pagbisita sa outpatient dialysis.
1027
01:10:49,955 --> 01:10:51,957
Araw-araw akong nagpapakonsulta.
1028
01:10:51,957 --> 01:10:55,460
Ilang buwang di nakapagtrabaho
ang mama ko para madala ako
1029
01:10:55,460 --> 01:10:58,839
sa dalawa o tatlong doktor araw-araw.
1030
01:10:58,839 --> 01:11:03,635
May ilang layunin ako
na nakatulong sa pag-udyok sa akin.
1031
01:11:03,635 --> 01:11:05,554
Ga-graduate ako ng Mayo.
1032
01:11:05,554 --> 01:11:09,308
Ang makapaglakad sa graduation
1033
01:11:10,225 --> 01:11:13,103
ang isa sa dahilan ko para makalakad noon.
1034
01:11:23,196 --> 01:11:26,325
At umiiyak ako,
pero nakamit ko ang lahat ng layunin.
1035
01:11:26,325 --> 01:11:29,786
{\an8}Kailangan kong pumunta sa prom,
maglakad sa graduation
1036
01:11:33,832 --> 01:11:36,626
na, alam mo, parang ang suwerte ko
1037
01:11:36,626 --> 01:11:38,879
para sabihing kaya ko,
1038
01:11:38,879 --> 01:11:41,048
sa kabila ng mga pangyayari.
1039
01:11:42,758 --> 01:11:45,302
Mayroon ka pa ring protina sa ihi.
1040
01:11:45,969 --> 01:11:48,347
Sa kasamaang palad, hindi iyon normal.
1041
01:11:48,347 --> 01:11:51,641
Kaya ginagamit natin
ang gamot na ito, Lisinopril.
1042
01:11:52,184 --> 01:11:53,393
Sa kasamaang palad,
1043
01:11:55,270 --> 01:11:59,191
apat na taon na ang nakalipas,
at di ko nakikitang mawawala ito.
1044
01:12:00,567 --> 01:12:04,446
Kinakabahan ako sa hinaharap
sa kalusugan ng bato ko.
1045
01:12:04,446 --> 01:12:06,281
Pinipilit kong huwag isipin.
1046
01:12:07,908 --> 01:12:13,789
Kailangan kong uminom ng gamot araw-araw
para higpitan ang mga filter sa bato ko.
1047
01:12:14,748 --> 01:12:19,294
Ayon sa nephrologist ko,
posibleng magpa-kidney transplant ako.
1048
01:12:19,294 --> 01:12:23,090
Baka habang buhay akong nasa dialysis.
1049
01:12:23,757 --> 01:12:25,342
Ayaw mong marinig 'yan.
1050
01:12:30,430 --> 01:12:34,559
{\an8}Sa tingin ko, may mga taong binabalewala
ang sakit na dulot ng pagkain.
1051
01:12:36,520 --> 01:12:40,732
Kaunting sakit lang ng tiyan.
Dagdag oras sa banyo. Maliit na bagay.
1052
01:12:42,526 --> 01:12:45,362
Higit pa ito roon.
1053
01:12:45,362 --> 01:12:49,658
Coma at pinsala sa utak,
at pinsala sa bato
1054
01:12:49,658 --> 01:12:52,369
na dapat talagang seryosohin.
1055
01:12:52,369 --> 01:12:54,538
Kumain ako ng salad, at ngayon,
1056
01:12:54,538 --> 01:12:58,375
may pangmatagalang epekto na
sa kalusugan mula rito.
1057
01:13:02,671 --> 01:13:06,925
Kung ililista mo ang mga pagkain
na pinakamapanganib sa ngayon,
1058
01:13:06,925 --> 01:13:10,887
ang romaine lettuce ay malapit sa itaas,
kung hindi sa itaas.
1059
01:13:12,180 --> 01:13:14,015
Kumakain ka ba ng romaine?
1060
01:13:14,599 --> 01:13:15,434
Hindi.
1061
01:13:16,143 --> 01:13:21,606
- Kakain ka ba ng romaine?
- Iniiwasan ko ang romaine kadalasan.
1062
01:13:22,774 --> 01:13:25,152
Iniisip ko 'yon sa tuwing kakain ako.
1063
01:13:25,152 --> 01:13:27,779
Ako, ibinato ko na ang dice.
1064
01:13:29,698 --> 01:13:32,659
{\an8}May mga pagkain ba kayong
talagang iniiwasan?
1065
01:13:33,160 --> 01:13:37,205
{\an8}Nakabag... Hindi kami bumibili
ng naka-bag nang salad.
1066
01:13:37,205 --> 01:13:38,206
Oo.
1067
01:13:38,206 --> 01:13:41,042
Medyo umiiwas kami sa romaine,
1068
01:13:41,042 --> 01:13:43,879
lalo na iyong galing sa Yuma o Salinas.
1069
01:13:43,879 --> 01:13:47,757
{\an8}PINAKAKAIN ANG BANSA
1070
01:13:52,012 --> 01:13:56,683
Napigilan ba ng tugon ng LGMA
ang outbreak mula sa mga madahong gulay?
1071
01:13:57,767 --> 01:14:01,313
{\an8}Malaki ang nagawa ng LGMA
sa industriyang ito.
1072
01:14:02,272 --> 01:14:04,191
At may mga pag-aaral bang nagsasaad
1073
01:14:04,191 --> 01:14:07,903
ng pagpapabuti ng kaligtasan
matapos ang pagpapatupad ng LGMA?
1074
01:14:16,036 --> 01:14:17,245
Wala akong alam na anuman.
1075
01:14:17,787 --> 01:14:22,459
Kaya masasabi mong may kumpiyansa kang
napipigilan nito ang ilang paglaganap...
1076
01:14:22,459 --> 01:14:23,460
Oo naman.
1077
01:14:23,460 --> 01:14:28,757
Gusto kong balikan ang ilang bagay
na nangyari sa nakalipas na limang taon.
1078
01:14:28,757 --> 01:14:31,635
Setyembre 2017, walong tao
ang nagkasakit dahil sa spinach.
1079
01:14:31,635 --> 01:14:36,932
Nobyembre 2017, 67 ang nagkasakit mula
sa di-kilalang outbreak dahil sa gulay.
1080
01:14:36,932 --> 01:14:40,936
Nang sumunod na taon noong Marso,
malaki, 248 katao, limang patay.
1081
01:14:40,936 --> 01:14:42,312
Abril 2018, sampung tao.
1082
01:14:42,312 --> 01:14:47,400
Oktubre 2018, tatlong magkakahiwalay
na outbreak, 135 katao ang nagkasakit.
1083
01:14:47,400 --> 01:14:50,070
Nobyembre, 167 tao ang nagkasakit.
1084
01:14:50,070 --> 01:14:53,198
Nobyembre 2019,
dalawa pang outbreak sa taon ding iyon.
1085
01:14:53,198 --> 01:14:54,908
Oktubre 2020, 40 katao.
1086
01:14:55,659 --> 01:14:57,869
Di ito magandang track record, di ba?
1087
01:14:58,787 --> 01:15:00,288
Marami tayong dapat ipagmalaki.
1088
01:15:00,288 --> 01:15:03,917
Bawat isa sa mga iyon
ay kalunos-lunos na insidente
1089
01:15:03,917 --> 01:15:06,086
at ang epekto nito sa mga mamimili.
1090
01:15:06,086 --> 01:15:10,757
Pero tiwala ako
sa pag-unlad na nagawa natin sa LGMA
1091
01:15:10,757 --> 01:15:13,343
at sa pagbabagong nagawa natin
sa industriya.
1092
01:15:19,140 --> 01:15:23,061
Ang napansin ko nang nag-uulat ako
ng outbreak sa romaine lettuce
1093
01:15:23,061 --> 01:15:26,231
ay kung gaano kakaunti
ang ginagawa ng gobyerno
1094
01:15:26,231 --> 01:15:28,275
para tugunan ang mga ito.
1095
01:15:30,902 --> 01:15:33,947
Maraming taong ibinigay natin
ang responsibilidad sa mga negosyo
1096
01:15:33,947 --> 01:15:37,409
at hinayaan silang managot,
at hindi iyon naging epektibo.
1097
01:15:38,285 --> 01:15:39,911
Inuutusan akong tapusin na ito.
1098
01:15:39,911 --> 01:15:43,873
Ano ang gusto mong malaman
ng mga manonood tungkol sa isyung ito?
1099
01:15:43,873 --> 01:15:46,251
{\an8}Gusto kong malaman ng mga manonood
1100
01:15:46,251 --> 01:15:49,462
{\an8}na ang US ang may pinakaligtas
na sistema ng pagkain sa mundo.
1101
01:15:49,462 --> 01:15:53,717
Kung saan plano nating magtulungan
para gumawa ng mas ligtas, digital,
1102
01:15:53,717 --> 01:15:57,762
transparent, at sustinableng sistema
ng pagkain na makabubuti sa mga mamimili.
1103
01:15:57,762 --> 01:16:00,974
Makabubuti ito sa mga producer,
at sa planeta.
1104
01:16:03,560 --> 01:16:07,564
Di ko masabi kung ilang beses ko nang
narinig ang mga tagagawa ng batas,
1105
01:16:07,564 --> 01:16:09,190
mga ehukutibo, mga pinuno,
1106
01:16:09,190 --> 01:16:12,569
na sabihing, "Amerika ang may pinakaligtas
na sistema ng pagkain."
1107
01:16:12,569 --> 01:16:17,365
Pero tila nagkaroon
ng walang katapusang ikot ng kabiguan
1108
01:16:17,365 --> 01:16:23,246
at mga outbreak at recall
at pagkakasakit at pagkamatay.
1109
01:16:23,246 --> 01:16:25,081
Kapag naririnig ko ang mga politikong
1110
01:16:25,081 --> 01:16:28,460
pinakaligtas ang sistema
ng pagkain natin sa mundo, nakakatawa.
1111
01:16:28,460 --> 01:16:30,545
Hindi totoo iyon.
1112
01:16:30,545 --> 01:16:33,465
Nakokontrol ang mga pathogen na ito.
Di natin ginagawa.
1113
01:16:33,465 --> 01:16:35,884
Tayo ang Estados Unidos.
Higit ang inaasahan natin.
1114
01:16:37,010 --> 01:16:41,473
At kapag binigo tayo ng kaligtasan
ng supply ng pagkain, malaking pagkabigo.
1115
01:16:46,186 --> 01:16:50,106
150 DAGDAG NA SAMPLE NG HILAW NA MANOK
ANG SINURI NG MGA FILMMAKER.
1116
01:16:50,649 --> 01:16:54,152
17% NG MGA SAMPLE
ANG POSITIBO SA SALMONELLA.
1117
01:16:54,152 --> 01:16:58,698
29% NG MGA SAMPLE NG PERDUE AY POSITIBO.
1118
01:17:00,450 --> 01:17:03,036
PINANININDIGAN NG PERDUE
NA "NAKAHANAY" ANG MGA RESULTA
1119
01:17:03,036 --> 01:17:04,371
SA AVERAGE NG INDUSTRIYA.
1120
01:17:04,371 --> 01:17:07,791
AYON SA KANILA, AGRESIBO
ANG PAGSISIKAP NILA PARA MABAWASAN
1121
01:17:07,791 --> 01:17:09,668
ANG SALMONELLA SA MGA PRODUKTO NITO.
1122
01:17:13,088 --> 01:17:17,008
{\an8}Di sapat ang ginagawa ng gobyerno
para protektahan ang mga mamimili.
1123
01:17:18,760 --> 01:17:22,639
Ang mga mamimili, dahil madalas
na sa kanila nakasalalay sa antas na iyon,
1124
01:17:22,639 --> 01:17:25,934
kailangan nilang tiyaking ginagawa nila
ang tamang hakbang sa bahay.
1125
01:17:30,271 --> 01:17:34,442
Masasabi kong nangunguna sa listahan
ng iniiwasan ko ang melon.
1126
01:17:35,735 --> 01:17:40,532
Di mo malilinis nang maayos ang labas,
at kapag nahiwa mo na, huli na ang lahat.
1127
01:17:40,532 --> 01:17:42,617
At walang kill step sa melon.
1128
01:17:43,910 --> 01:17:45,745
Pangalawa ang togue.
1129
01:17:46,579 --> 01:17:49,791
Tuwing ikalawang taon,
may malaking outbreak
1130
01:17:49,791 --> 01:17:52,794
kung saan walang paraan
para linisin ang mga ito.
1131
01:17:53,628 --> 01:17:56,923
Sasabihin kong ikatlo
ay ang naka-bag na letsugas.
1132
01:17:58,299 --> 01:18:01,261
Ang spring mix mo.
Iba't ibang salad mixes mo.
1133
01:18:01,261 --> 01:18:05,098
Hindi mo alam kung ilang
ulo ng letsugas ang nanggaling,
1134
01:18:05,098 --> 01:18:07,434
o alam mo ba kung saan nanggaling?
1135
01:18:13,106 --> 01:18:16,151
Lahat ng outbreak na nasangkot ako
1136
01:18:16,651 --> 01:18:20,780
ay tatlong hugas, nakasako,
at ipinadala sa buong bansa.
1137
01:18:22,449 --> 01:18:25,910
Bilhin mo nang buo
at ikaw na ang maghugas.
1138
01:18:26,494 --> 01:18:28,538
Kontrolin ang kapaligiran mo.
1139
01:18:30,665 --> 01:18:35,003
Nang mag-order kami ng tanghalian,
iniwasan ko lahat ng may star sa menu
1140
01:18:35,003 --> 01:18:38,631
na nagsasabing posibleng malantad
sa panganib kung kulang sa luto.
1141
01:18:38,631 --> 01:18:42,844
May ilang hilaw na isda sila,
pero di ako kumuha.
1142
01:18:45,805 --> 01:18:48,975
Magpasya ka,
gustung-gusto mo ba ng hilaw na talaba
1143
01:18:48,975 --> 01:18:52,520
para sumugal
sa mga panganib na nauugnay dito?
1144
01:18:53,938 --> 01:18:58,693
Ayaw kong maging isa sa mga taong nawalan
ng kamay dahil sa paglabas ko minsan.
1145
01:18:58,693 --> 01:19:00,069
Oo.
1146
01:19:02,238 --> 01:19:03,865
Salamat. Maraming salamat.
1147
01:19:03,865 --> 01:19:04,991
Salamat.
1148
01:19:07,285 --> 01:19:08,495
Ano'ng oorderin mo?
1149
01:19:08,995 --> 01:19:14,250
Hamburger na iniluto
sa 155 degrees na temperatura,
1150
01:19:15,043 --> 01:19:17,378
french fries, at iyon na.
1151
01:19:17,378 --> 01:19:18,671
Okay. Sige.
1152
01:19:22,008 --> 01:19:25,261
Kapag gusto mong umorder
ng hamburger sa restaurant,
1153
01:19:25,762 --> 01:19:28,056
umorder ayon sa temperatura
1154
01:19:28,640 --> 01:19:32,977
dahil ang medium rare, rare, well-done
ay puro pagtantiya lang.
1155
01:19:32,977 --> 01:19:36,481
Di puwedeng ibase sa kulay
o kung malinaw ang katas.
1156
01:19:36,481 --> 01:19:39,901
Pag sinabing, "Wala kaming termometro
para maluto nang ganyan,"
1157
01:19:39,901 --> 01:19:41,778
iba na ang oorderin ko.
1158
01:19:50,578 --> 01:19:54,833
Palagay ko noong una akong pumasok
sa ganitong trabaho, akala ko
1159
01:19:55,542 --> 01:19:58,795
kung marami kang naidemanda
at nakuhang pera sa kanila,
1160
01:19:58,795 --> 01:20:00,672
na mababago ang mga gawi nila.
1161
01:20:00,672 --> 01:20:03,800
Kaka-64 ko lang,
1162
01:20:03,800 --> 01:20:08,513
at parang hindi ko pa rin nagawa
ang inaasahan kong gawin.
1163
01:20:09,013 --> 01:20:10,056
Kaya...
1164
01:20:10,056 --> 01:20:14,394
Dahil naisip ko, naisip ko talaga,
1165
01:20:14,394 --> 01:20:17,313
sa oras na umabot ako sa parteng iyon,
1166
01:20:19,190 --> 01:20:22,610
hindi na mangyayari ang ganitong bagay.
1167
01:20:23,152 --> 01:20:25,822
Pero nangyayari ito sa lahat ng oras.
1168
01:20:26,531 --> 01:20:30,118
PAGKATANGGAP NG PETISYON NI MARLER,
IBINAWAL NG USDA ANG SALMONELLA SA MANOK.
1169
01:20:30,118 --> 01:20:31,870
PERO DI NASOLUSYUNAN ANG PROBLEMA,
1170
01:20:31,870 --> 01:20:34,956
LEGAL PA RIN ITO SA NG MGA PRODUKTONG
MANOK NA IBINIBENTA SA US.
1171
01:20:34,956 --> 01:20:41,796
Nang mamatay ang anak ko, inisip kong
ang gobyerno, batas at patakaran,
1172
01:20:41,796 --> 01:20:44,549
o agham at teknolohiya ang bahala dito.
1173
01:20:44,549 --> 01:20:49,429
Hindi natin haharapin ang food safety
tulad ng pinag-uusapan natin noong 1993.
1174
01:20:50,013 --> 01:20:51,764
PATULOY ANG PAGTUON NI PROF. DETWILER
1175
01:20:51,764 --> 01:20:54,851
NA ITURO ANG FOOD SAFETY
SA MGA LIDER NG INDUSTRIYA SA HINAHARAP.
1176
01:20:54,851 --> 01:20:58,563
May kakayahan ang mga regulator
na itakda ang tono
1177
01:20:58,563 --> 01:21:02,108
at bumuo ng balangkas na humihikayat
sa industriya na gawin ang tama.
1178
01:21:02,775 --> 01:21:04,861
GUMAGAWA NG BILL SI SARAH SORSCHER
1179
01:21:04,861 --> 01:21:08,156
PARA MABIGYAN ANG USDA
NG MAS MALAWAK MA AWTORIDAD SA MGA FARM.
1180
01:21:08,156 --> 01:21:12,076
Kung iparirinig ng publiko ang boses nila
1181
01:21:13,036 --> 01:21:16,748
at pursigihin ang mga mambabatas,
1182
01:21:16,748 --> 01:21:20,710
ipaalam sa kanila
na hindi ito katanggap-tanggap,
1183
01:21:20,710 --> 01:21:26,341
naniniwala ako, oo, kikilos
ang mga mambabatas sa ngalan nila.
1184
01:21:26,966 --> 01:21:32,388
ROSA DELAURO, NANANATILIHING
KAMPEON NG FOOD SAFETY SA KONGRESO.
1185
01:21:32,388 --> 01:21:35,934
Ipagpatuloy mo lang
ang laban na nasa harap mo,
1186
01:21:35,934 --> 01:21:41,731
at may mga bagay pa akong dapat gawin,
kaya kailangan kong maging abala.