1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:06,089 --> 00:00:07,590
ANG PELIKULANG ITO
3
00:00:07,674 --> 00:00:14,681
AY HANGO SA TOTOONG PANGYAYARI
SA BUHAY NI ALBERT EINSTEIN
4
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
5
00:00:17,183 --> 00:00:18,643
ANG MGA SALITANG GINAMIT
6
00:00:18,727 --> 00:00:25,734
AY KANIYANG SINABI O SINULAT
NOONG NABUBUHAY PA SIYA
7
00:00:37,245 --> 00:00:41,249
Ang unang atomic bomb ang naghudyat
ng nakakatakot na bagong panahon.
8
00:00:42,000 --> 00:00:43,168
{\an8}Sa isang iglap,
9
00:00:43,251 --> 00:00:46,796
{\an8}ang lungsod ng Hiroshima sa Japan,
at mga 70,000 na kalalakihan,
10
00:00:46,880 --> 00:00:49,007
{\an8}kababaihan at kabataan ay naglaho.
11
00:00:49,966 --> 00:00:50,800
{\an8}Simula noon,
12
00:00:50,884 --> 00:00:53,720
{\an8}ang mahalagang pangyayaring iyon
ay lalong tinututukan.
13
00:00:56,723 --> 00:00:59,851
{\an8}Tama bang gamitin ang bomba
sa pagkamit ang kapayap...
14
00:01:16,659 --> 00:01:20,830
{\an8}Ang mga physicist na lumahok
sa pagbuo ng pinakamatindi
15
00:01:20,914 --> 00:01:23,500
{\an8}at pinakamapanganib
na sandata sa kasaysayan
16
00:01:23,583 --> 00:01:27,587
{\an8}ay nababagabag dahil pakiramdam nila'y
responsibilidad nila ito
17
00:01:28,213 --> 00:01:29,506
{\an8}at kasalanan.
18
00:01:34,969 --> 00:01:36,846
{\an8}Si Dr. Albert Einstein,
19
00:01:36,930 --> 00:01:39,432
{\an8}isa sa pinakamahusay
na scientist sa mundo.
20
00:01:39,516 --> 00:01:41,309
{\an8}Isang higante sa larangan ng science
21
00:01:41,392 --> 00:01:44,062
{\an8}na minsan ay pinagmumulan
ng kontrobersiya sa pulitika,
22
00:01:44,145 --> 00:01:45,814
{\an8}pati na ng mga pambihirang equation.
23
00:01:46,397 --> 00:01:48,441
{\an8}Binansagang ama ng atomic age,
24
00:01:48,525 --> 00:01:50,777
{\an8}ang malaking ambag ni Einstein
sa kaalaman ng tao
25
00:01:50,860 --> 00:01:53,071
{\an8}ay ang kaniyang theory of relativity.
26
00:01:53,154 --> 00:01:55,615
{\an8}Nailantad sa mundo
ang susi sa mga lihim ng atom
27
00:01:55,698 --> 00:01:57,867
{\an8}noong itinakda
ng henyong si Albert Einstein
28
00:01:57,951 --> 00:02:00,328
{\an8}ang pagkakaugnay
ng lahat ng matter at energy.
29
00:02:01,371 --> 00:02:04,666
{\an8}Ang E ay katumbas ng MC squared.
30
00:02:05,542 --> 00:02:06,960
{\an8}Kung alam ko lamang
31
00:02:07,043 --> 00:02:10,755
{\an8}na hindi magtatagumpay ang mga German
sa paggawa ng atomic bomb,
32
00:02:12,090 --> 00:02:16,469
{\an8}hindi na sana ako nakilahok
sa pagbukas ng kahon ni Pandora.
33
00:02:36,698 --> 00:02:39,325
Seig Heil!
34
00:02:43,037 --> 00:02:45,665
LABINDALAWANG TAON BAGO ANG ATOMIC BOMB
35
00:02:45,748 --> 00:02:48,418
AY IBINAGSAK SA HIROSHIMA
36
00:02:51,212 --> 00:02:53,298
LUMALAKAS ANG KAPANGYARIHAN
MGA NAZI NI HITLER
37
00:02:53,381 --> 00:02:55,675
AT PINAGMAMALUPITAN ANG MGA JEWISH
38
00:02:59,137 --> 00:03:01,181
DAHIL NASA PANGANIB ANG BUHAY NIYA
39
00:03:01,264 --> 00:03:07,103
NAPILITANG LUMISAN NG GERMANY SI EINSTEIN
40
00:03:25,914 --> 00:03:29,459
Order! Motion sa ilalim
ng ten-minute rule,
41
00:03:29,542 --> 00:03:33,546
panukalang-batas para isulong at palawigin
ang oportunidad ng pagkamamamayan
42
00:03:33,630 --> 00:03:36,090
ng mga Jewish sa labas ng British Empire.
43
00:03:36,174 --> 00:03:37,842
Commander Locker-Lampson.
44
00:03:38,509 --> 00:03:39,719
Salamat, Mr. Speaker.
45
00:03:41,095 --> 00:03:44,140
Hindi man ako Jewish,
46
00:03:44,933 --> 00:03:48,478
pero sana hindi ko na
kailangang maging Jewish
47
00:03:49,229 --> 00:03:51,981
para kamuhian ang pang-aapi
sa anumang panig ng mundo.
48
00:03:53,358 --> 00:03:54,484
Pinili ng Germany
49
00:03:54,567 --> 00:03:58,655
ang pinakamagagandang bahagi
ng kaniyang kultura at dinurog ito.
50
00:04:00,573 --> 00:04:03,868
Kinalaban niya kahit pa
ang pinakatinitingala niyang mamamayan.
51
00:04:03,952 --> 00:04:05,036
Si Einstein.
52
00:04:07,914 --> 00:04:12,252
Sinalasa na ng ganid at mandurugas
ng Europa ang bahay niya.
53
00:04:12,335 --> 00:04:14,170
Kinuha pa nila ang kaniyang violin.
54
00:04:17,048 --> 00:04:19,133
Ngayon, walang tirahan si Einstein.
55
00:04:19,759 --> 00:04:23,054
Kinailangan niyang magsulat
sa visitor's book sa England.
56
00:04:24,430 --> 00:04:27,350
Noong isusulat na niya
ang kaniyang address, ang isinulat niya...
57
00:04:28,142 --> 00:04:29,227
"Wala."
58
00:04:40,446 --> 00:04:41,990
Nandito na tayo, Professor.
59
00:04:42,991 --> 00:04:44,784
Welcome sa Roughton Heath.
60
00:04:45,910 --> 00:04:47,453
Di ba ang ganda?
61
00:04:49,330 --> 00:04:50,832
Halina para magingkomportable ka.
62
00:05:11,519 --> 00:05:13,896
Di ito bagay sa mahalagang tao tulad mo,
63
00:05:13,980 --> 00:05:16,733
pero dahil sa sitwasyon mo...
64
00:05:16,816 --> 00:05:20,236
Naniniwala ako
na ang simple at payak na pamumuhay
65
00:05:20,320 --> 00:05:23,114
ang pinakamainam sa katawan at sa isip.
66
00:05:23,197 --> 00:05:24,407
Sumasang-ayon ako.
67
00:05:25,366 --> 00:05:28,036
Ang pinakagusto ko, iyong tent sa damuhan,
68
00:05:28,119 --> 00:05:29,912
simpleng ulam,
69
00:05:29,996 --> 00:05:31,331
isang baso ng beer,
70
00:05:31,914 --> 00:05:33,666
at ang masayang kasama ang mga...
71
00:05:34,917 --> 00:05:35,793
mga kaibigan ko.
72
00:05:40,381 --> 00:05:41,674
Para sa iyo.
73
00:05:44,260 --> 00:05:46,929
Kapalit ng ninakaw ng mga umapi sa iyo.
74
00:05:49,098 --> 00:05:50,892
Hahayaan na kitang mag-ayos ng gamit.
75
00:06:04,947 --> 00:06:07,492
Ang kasalukuyang lagay ng Germany
76
00:06:07,575 --> 00:06:11,079
ay ang pagkakagulo ng isip ng masa.
77
00:06:13,498 --> 00:06:17,293
Pinulot ni Hitler ang mga patapon
sa mga kalsada at mga inuman
78
00:06:17,877 --> 00:06:20,213
at bumuo ng grupong ipapalibot sa kanya.
79
00:06:21,589 --> 00:06:24,300
Ang pinakamasamang anyo
ng pagiging sunud-sunuran,
80
00:06:24,384 --> 00:06:27,178
ang sistemang militar na kinamumuhian ko.
81
00:06:31,015 --> 00:06:34,394
Ang facism sa Germany ay napakarahas
82
00:06:34,477 --> 00:06:37,230
sa pag-atake nito sa mga kapuwa ko Jewish.
83
00:06:37,814 --> 00:06:38,898
INGAT, MGA JEW
84
00:06:38,981 --> 00:06:40,316
AKO ANG PINAKAMATABANG BABOY SA BAYAN
AT MGA JEW LAMANG ANG KINAKASAMA KO
85
00:06:42,610 --> 00:06:44,487
TUMATAKAS NG GERMANY ANG MGA JEWISH
86
00:06:44,570 --> 00:06:47,198
Walang kailangang gawin
ang mga kaibigan ko sa Germany
87
00:06:47,281 --> 00:06:48,533
para protektahan ako.
88
00:06:50,159 --> 00:06:54,872
Sa katunayan, pag ginawa nila iyon,
mapapahamak lang sila.
89
00:06:58,584 --> 00:07:00,878
"LUMAYO AKO SA SARILI KONG BAYAN,"
SABI NI EINSTEIN
90
00:07:01,629 --> 00:07:06,134
Di ko pa masasabi kung England na nga
ang magiging tahanan ko.
91
00:07:07,093 --> 00:07:07,969
Kumusta siya?
92
00:07:10,430 --> 00:07:11,848
Gaya ng iniisip mo.
93
00:07:11,931 --> 00:07:14,976
Nawala sa kanya ang lahat.
Ang bahay niya, pera.
94
00:07:15,685 --> 00:07:19,272
Nabalitaan kong pinatungan
ng mga Nazi ng 20,000 marks ang ulo niya.
95
00:07:19,355 --> 00:07:23,151
Di ko talaga alam
na ganoon pala kahalaga ang ulo ko.
96
00:07:25,278 --> 00:07:27,238
Tinitiyak ko sa iyo, Professor.
97
00:07:27,321 --> 00:07:30,450
Talagang ligtas ka rito
sa puwersa ng facism.
98
00:07:33,661 --> 00:07:35,788
Ipinakikilala ko si Barbara Goodall.
99
00:07:36,622 --> 00:07:39,208
- Hello po, Professor.
- At si Margery Howard.
100
00:07:39,292 --> 00:07:41,085
Hello po, Professor.
101
00:07:41,169 --> 00:07:42,086
Natutuwa ako.
102
00:07:42,170 --> 00:07:44,213
Ang mga binibining ito
ang tagapagbantay mo.
103
00:07:45,339 --> 00:07:49,635
Kung may lumapit na hindi awtorisado,
maniwala po kayo, Professor...
104
00:07:49,719 --> 00:07:53,055
Tatamaan sila ng isa o dalawang buckshot.
105
00:07:54,098 --> 00:07:56,642
Pasensiya na, Professor,
alam kong ayaw mo sa mga armas,
106
00:07:56,726 --> 00:07:58,686
pero dapat talaga tayong mag-ingat.
107
00:07:59,812 --> 00:08:01,147
Sana naiintindihan mo.
108
00:08:03,399 --> 00:08:04,233
Ayos.
109
00:08:06,110 --> 00:08:09,238
Bantayan ninyo nang maigi, ladies.
Inaasahan ko kayo.
110
00:08:22,335 --> 00:08:26,214
Pero, sa mundong ito,
isang mahalagang pag-aari
111
00:08:26,297 --> 00:08:28,299
ang sarili nating mamamayan
112
00:08:30,134 --> 00:08:34,263
at gusto naming mamuno
113
00:08:34,847 --> 00:08:37,391
at lumaban para sa mga taong ito.
114
00:08:37,892 --> 00:08:43,940
At hindi kami mawawalan ng loob,
mapapagod o mawawalan ng pag-asa.
115
00:08:44,023 --> 00:08:47,527
Hanggang puwede akong pumili,
116
00:08:47,610 --> 00:08:51,155
titira ako sa bansa kung saan
ang karapatan at kalayaan,
117
00:08:51,239 --> 00:08:55,618
pag-unawa, at pagkakapantay ng lahat
ng mamamayan ay protektado ng batas.
118
00:08:59,580 --> 00:09:03,960
Hindi ito nangyayari sa ngayon sa Germany.
119
00:09:05,294 --> 00:09:07,463
Ang lugar na ito na pagmumugaran ng sakit
120
00:09:07,547 --> 00:09:09,882
ay malapit nang maglagay sa peligro
121
00:09:09,966 --> 00:09:11,759
sa ibang bahagi ng mundo.
122
00:09:11,842 --> 00:09:13,844
Iisa lamang ang layunin natin,
123
00:09:13,928 --> 00:09:19,225
at buong puso natin iyong gagawin
at di tayo titigil hanggang sa kamatayan.
124
00:09:19,308 --> 00:09:21,769
Sieg Heil!
125
00:09:23,145 --> 00:09:27,650
Imposibleng manatili sa Germany
para sa isang pacifist na katulad ko.
126
00:09:30,361 --> 00:09:33,906
Hindi lamang ako pacifist,
kundi isa akong militant pacifist.
127
00:09:35,866 --> 00:09:38,202
Handa akong lumaban para sa kalayaan.
128
00:09:42,373 --> 00:09:45,167
Inimbitahan ako dito
ng dakila kong kaibigan.
129
00:09:46,168 --> 00:09:49,714
Puwede akong mamuhay nang tahimik,
maglutas ng mga equation sa mathematics.
130
00:09:51,382 --> 00:09:53,342
Ang gusto ko lamang ay kapayapaan,
131
00:09:53,426 --> 00:09:58,556
at may mahahanap pa ba akong
mas payapa pa kaysa rito sa England?
132
00:09:59,557 --> 00:10:01,350
Walang makakalam kung nasaan ako.
133
00:10:01,851 --> 00:10:02,852
Wala talaga!
134
00:10:04,145 --> 00:10:05,229
Puwede ka nang kunan?
135
00:10:11,152 --> 00:10:14,488
ANG LIHIM NA SANTUWARYO
NI EINSTEIN SA EAST COAST
136
00:10:14,572 --> 00:10:16,824
"ANG GUSTO KO LAMANG AY KAPAYAPAAN"
137
00:10:16,907 --> 00:10:18,492
EINSTEIN, NAKATIRA SA ENGLAND
TINATAWANAN ANG BANTA NG MGA NAZI
138
00:10:18,576 --> 00:10:22,371
Ang diary ng The Observer,
ika-17 ng Setyembre 1933.
139
00:10:24,123 --> 00:10:26,751
Hindi gaanong maganda
na magtago sa England.
140
00:10:27,752 --> 00:10:31,339
Nalaman ni Dr. Einstein, na pumunta rito
para takasan ang pag-usig ng mga Nazi,
141
00:10:31,422 --> 00:10:34,759
na ang kubo niya
ay kinukunan ng litrato ng mga diyaryo
142
00:10:35,259 --> 00:10:37,720
habang kitang-kita ang paligid,
143
00:10:37,803 --> 00:10:41,724
at pinag-uusapan ng Cromer Council
kung ilalabas nila ang address.
144
00:10:42,600 --> 00:10:46,812
At ang Germany, sa tingin ko,
ay hindi ito pinapansin.
145
00:10:53,694 --> 00:10:56,405
Kailan po ba ninyo naisip
ang tungkol sa oras at space
146
00:10:56,489 --> 00:10:58,115
at iyong iba pa, Professor?
147
00:11:09,919 --> 00:11:13,005
Noong apat o limang taong gulang ako,
148
00:11:13,089 --> 00:11:17,760
may ipinakitang compass
ang ama ko sa akin.
149
00:11:19,011 --> 00:11:22,640
Malaki ang impluwensiya noon sa akin.
150
00:11:23,933 --> 00:11:28,771
Na may dahilan ang paggalaw
ng panturong ito.
151
00:11:30,231 --> 00:11:33,651
Malamang, may nakatagong dahilan
kung bakit ganito ang mga bagay.
152
00:11:35,569 --> 00:11:37,488
Noong apat o limang taon po ako,
153
00:11:37,571 --> 00:11:39,532
hindi ko po matali ang sintas ko.
154
00:11:42,868 --> 00:11:45,538
Ang pinakamagandang bagay
na mararanasan natin
155
00:11:46,789 --> 00:11:47,998
ay ang kababalaghan.
156
00:11:58,926 --> 00:12:00,469
Naaalala ko pa
157
00:12:00,553 --> 00:12:02,555
ang mga nauna kong pambatang eksperimento
158
00:12:02,638 --> 00:12:05,224
noong inaakala ko na ang mga iyon
ay may impluwensiya
159
00:12:05,307 --> 00:12:07,351
sa theory of relativity.
160
00:12:10,020 --> 00:12:13,566
Paano kung hahabulin mo
ang sinag ng liwanag?
161
00:12:17,194 --> 00:12:19,613
Kung sapat ang bilis mo,
162
00:12:19,697 --> 00:12:22,283
hindi na ba ito gagalaw?
163
00:12:41,260 --> 00:12:44,346
Siyempre, imposible iyon.
164
00:12:45,306 --> 00:12:47,183
Gustong-gusto ka siguro ng mga guro mo.
165
00:12:48,476 --> 00:12:51,270
"Wala kang mararating, Einstein."
166
00:12:51,353 --> 00:12:55,274
"Napakatalino mong bata,
pero may malaki kang kapintasan."
167
00:12:55,357 --> 00:12:57,610
"Hindi mo hinahayaang turuan ka."
168
00:12:57,693 --> 00:13:01,197
"Dahil nandoon ka,
nawawala ang respeto ng klase sa akin."
169
00:13:02,490 --> 00:13:05,951
Parang mga drill sergeant ang mga guro.
170
00:13:06,994 --> 00:13:10,372
Tumindi ang kawalan ng tiwala ko
sa mga may kapangyarihan.
171
00:13:11,665 --> 00:13:14,168
Hindi na nawala ang ganoong pag-uugali ko.
172
00:13:21,634 --> 00:13:23,385
Ang mga tao lamang ang malaya,
173
00:13:24,970 --> 00:13:28,265
ang mga gumagawa ng imbensyon
at intelektuwal na bagay
174
00:13:28,349 --> 00:13:30,142
na nagpapaganda sa buhay.
175
00:13:32,895 --> 00:13:35,731
Ang nasa malayong dako
ay ang napakalaking mundo
176
00:13:35,815 --> 00:13:39,276
nasa harap natin bilang isang malaki
at walang hanggang palaisipan.
177
00:13:46,367 --> 00:13:50,079
Kumbinsido ako
na ang kalikasan ay mauunawaan
178
00:13:50,162 --> 00:13:53,290
kung ituturing
na isang simpleng mathematical structure.
179
00:13:56,460 --> 00:13:58,838
May bagyong kumawala sa isip ko.
180
00:14:02,216 --> 00:14:04,593
Ang dakilang theory of relativity
ni Einstein.
181
00:14:05,094 --> 00:14:10,182
Sabay na sumenyas ang dalawang tore
sa isang balloonist at sa isang nasa lupa.
182
00:14:11,183 --> 00:14:16,730
Ayon sa nagmamasid sa lupa,
magkasabay ang senyas ng mga tore.
183
00:14:19,191 --> 00:14:21,986
{\an8}Magkapareho ang haba
ng mga light ray galing sa mga tore.
184
00:14:24,446 --> 00:14:29,243
Pero dahil gumagalaw ang balloonist,
mas matagal makarating sa kanya ang isa,
185
00:14:29,326 --> 00:14:32,830
kaya ipinipilit niya
na mas naunang sumenyas ang isang tore.
186
00:14:35,040 --> 00:14:39,211
May kinalaman ang solusyon
sa konsepto ng oras.
187
00:14:40,504 --> 00:14:43,257
Ang dalawang tagamasid
na magkaiba ang bilis
188
00:14:43,340 --> 00:14:47,177
ay magkaiba rin
ang nararanasang bilis ng oras.
189
00:14:48,929 --> 00:14:52,016
Mahirap na bigyan ng kahulugan ang oras.
190
00:14:54,894 --> 00:14:59,064
Nakadepende ang oras sa maraming bagay.
Humahaba at umiikli ito.
191
00:14:59,565 --> 00:15:02,234
Sa salitang pang-Earth,
ang isang oras sa atin
192
00:15:02,318 --> 00:15:05,487
ay maaaring isang siglo sa ibang planeta,
193
00:15:05,571 --> 00:15:07,156
o baliktad.
194
00:15:10,409 --> 00:15:14,455
Walang maririnig na tick-tock
sa anumang panig ng mundo.
195
00:15:20,920 --> 00:15:24,924
Ang nakaraan, kasalukuyan,
at hinaharap ay ilusyon lamang.
196
00:15:26,175 --> 00:15:29,261
Pero may isa pa akong naisip
na maaaring mangyari.
197
00:15:30,054 --> 00:15:32,556
Ayon sa theory of relativity,
198
00:15:33,265 --> 00:15:38,270
walang mahalagang pagkakaiba
ang mass at energy.
199
00:15:40,981 --> 00:15:45,069
Ang energy ay katumbas ng mass
200
00:15:45,986 --> 00:15:50,240
na minultiply sa square
ng velocity ng liwanag.
201
00:15:50,950 --> 00:15:53,827
Kaya, ang napakaliit na mass
202
00:15:54,370 --> 00:15:58,415
ay maaaring gawing napakalakas na energy.
203
00:16:12,763 --> 00:16:16,392
Pumayag ang kapalaran
na makaisip ako ng ilang magandang idea
204
00:16:16,475 --> 00:16:19,228
matapos ang ilang taong pagsisikap.
205
00:16:19,311 --> 00:16:20,270
Mr. Einstein.
206
00:16:21,397 --> 00:16:25,401
IPINAKITA NI EINSTEIN
NA UMIIRAL ANG MGA ATOM
207
00:16:25,484 --> 00:16:28,821
Einstein!
208
00:16:29,905 --> 00:16:33,742
NATUKLASAN NI EINSTEIN
ANG BUMUBUO SA LIWANAG!
209
00:16:35,744 --> 00:16:37,913
PINATUNAYAN NI EINSTEIN
NA NABABALUKTOT NG MGA BITUIN ANG LIWANAG
210
00:16:37,997 --> 00:16:39,790
Professor Einstein. Professor.
211
00:16:39,873 --> 00:16:41,625
Professor.
212
00:16:41,709 --> 00:16:42,835
Professor Einstein.
213
00:16:43,460 --> 00:16:45,004
Times of London.
214
00:16:45,087 --> 00:16:50,134
Nagsimula kayo ng rebolusyon sa science
at itinaob ang mga ideya ni Newton.
215
00:16:50,217 --> 00:16:54,388
Sa New York Times po. Ang headline namin,
"Bumaluktot ang liwanag sa kalangitan!"
216
00:16:54,471 --> 00:16:56,306
"Sabik na ang mga dalubhasa sa science!"
217
00:16:56,390 --> 00:16:59,393
"Nagtagumpay ang theory ni Einstein!"
Ano ang nararamdaman mo?
218
00:16:59,476 --> 00:17:02,062
Napasobra ang tingin nila sa kakayahan ko.
219
00:17:03,063 --> 00:17:06,984
Professor, maipapaliwanag mo ba
ang theory mo sa isang lalaki,
220
00:17:07,067 --> 00:17:09,361
o, siguro, babae sa kalsada?
221
00:17:10,195 --> 00:17:14,700
Sandali lamang ang isang oras kapag
may kasama kang magandang babae sa parke,
222
00:17:14,783 --> 00:17:18,454
pero sobrang tagal
pag nakaupo ka sa mainit na kalan.
223
00:17:18,537 --> 00:17:19,788
Iyon ang relativity.
224
00:17:21,540 --> 00:17:23,375
Nakakatawa. Nakakatawa talaga.
225
00:17:29,381 --> 00:17:33,594
Tulad ng lalaki sa fairy tale
na ginawang ginto ang lahat,
226
00:17:35,554 --> 00:17:36,889
ganoon din ako,
227
00:17:36,972 --> 00:17:40,601
ang lahat ng ginawa ko
ay nagiging balita sa diyaryo.
228
00:17:49,109 --> 00:17:52,529
NAGTAGUMPAY ANG THEORY NI EINSTEIN
229
00:17:52,613 --> 00:17:55,032
TINAWAG ITO NG ISANG BRITISH SCIENTIST
ISA SA PINAKAPAMBIHIRANG NAGAWA NG TAO
230
00:17:57,159 --> 00:18:00,370
Para parusahan ako
sa kawalang-galang ko sa awtoridad,
231
00:18:00,954 --> 00:18:03,832
ginawa akong isang awtoridad ng tadhana.
232
00:18:11,256 --> 00:18:13,425
{\an8}Ang inertia ng isang sistema pala
233
00:18:13,509 --> 00:18:16,678
{\an8}ay nakadepende sa taglay nitong energy,
234
00:18:16,762 --> 00:18:21,850
at doon nagmula ang ideyang ang inert mass
ay latent energy lamang.
235
00:18:24,686 --> 00:18:28,649
Ang mass at energy
ay magkaibang anyo ng iisang bagay.
236
00:18:28,732 --> 00:18:31,193
Kaya, kahit maliit lamang ang mass
237
00:18:31,276 --> 00:18:34,404
maaari ito gawing napakalakas na energy.
238
00:18:36,448 --> 00:18:38,117
Paumanhin, Professor, pero...
239
00:18:39,118 --> 00:18:40,619
sinasabi mo bang posible
240
00:18:40,702 --> 00:18:43,038
na pakawalan ang energy na iyon?
241
00:18:44,748 --> 00:18:47,459
Kung isasaalang-alang
ang kalagayan ng science ngayon,
242
00:18:47,543 --> 00:18:50,796
halos imposible na magawa natin iyon.
243
00:18:50,879 --> 00:18:54,716
Parang babaril ka ng mga ibon
sa gitna ng dilim
244
00:18:54,800 --> 00:18:57,469
sa isang bansa na napakakaunti ng ibon.
245
00:18:57,553 --> 00:19:02,349
Gayumpaman, nakakatakot na pakawalan
ang ganoong klase ng energy.
246
00:19:03,058 --> 00:19:07,896
Dapat laging unahin ang pag-aalala ng tao
para sa sarili niy at sa kapalaran niya
247
00:19:08,397 --> 00:19:11,108
para ang mga ilikha ng ating mga isip
248
00:19:11,191 --> 00:19:14,403
ay maging biyaya
at hindi maging sumpa sa sangkatauhan.
249
00:19:19,491 --> 00:19:21,160
Ibaba ang mga baril, mga binibini!
250
00:19:22,119 --> 00:19:24,997
May hinihintay ako.
Kaibigan siya, di kaaway.
251
00:19:28,208 --> 00:19:31,545
Tingin ko matutuwa kang makilala
ang ginoong ito, Professor.
252
00:19:40,971 --> 00:19:43,599
Madalas ninyong nakakausap si Professor?
253
00:19:43,682 --> 00:19:46,643
Kadalasan, nakikinig lamang kami.
254
00:19:47,311 --> 00:19:50,564
Mas ipinapaliwanag niya sa amin
ang theory of relativity niya.
255
00:19:51,148 --> 00:19:51,982
At?
256
00:19:52,608 --> 00:19:55,235
At sigurado akong naiintindihan niya iyon.
257
00:20:07,372 --> 00:20:08,207
Epstein.
258
00:20:08,874 --> 00:20:10,959
Hindi. Einstein.
259
00:20:12,836 --> 00:20:14,379
Professor, siya si Jacob Epstein.
260
00:20:14,463 --> 00:20:15,547
Ang iskultor.
261
00:20:16,131 --> 00:20:16,965
Ay!
262
00:20:18,508 --> 00:20:22,346
Professor, interesado ako sa ulo mo.
263
00:20:42,491 --> 00:20:45,702
Alam kong di ka nila gusto
sa Germany, Professor.
264
00:20:48,997 --> 00:20:52,000
Kailan lamang, nabasa ko
na 100 professor na mga Nazi
265
00:20:52,084 --> 00:20:54,378
ang nagsabing mali ang theory mo.
266
00:20:56,755 --> 00:21:00,342
Kung mali ako,
isang professor lamang, sapat na.
267
00:21:03,804 --> 00:21:05,472
Akala ko, physicist ako.
268
00:21:06,765 --> 00:21:09,184
Hindi ako nabahala na hindi ako Aryan
269
00:21:09,268 --> 00:21:11,728
hanggang sa
ipinamukha sa akin iyon ni Hitler.
270
00:21:22,489 --> 00:21:24,700
DALAWANG TAON MATAPOS MATALO SA WWI
271
00:21:24,783 --> 00:21:28,203
NAPUNO NG KAGULUHAN ANG GERMANY
272
00:21:34,084 --> 00:21:36,878
IBINAHAGI NI ADOLF HITLER
SA GERMAN WORKERS' PARTY
273
00:21:36,962 --> 00:21:40,507
ANG KANIYANG 25 POINT PLAN
274
00:21:43,010 --> 00:21:47,014
Ang mga may dugong German lamang,
ang maaaring maging bahagi ng bansa.
275
00:21:47,097 --> 00:21:49,891
Dapat mapigilan ang immigration
ng mga hindi Germany.
276
00:21:49,975 --> 00:21:52,853
Walang Jew na magiging miyembro ng bayan.
277
00:21:52,936 --> 00:21:56,398
Ipinapangako ng mga pinuno
ng partido na magsisikap,
278
00:21:56,481 --> 00:22:01,528
at kung kinakailangan, magsasakripisyo
sila ng buhay para mapatupad ang programa.
279
00:22:07,409 --> 00:22:12,164
6 NA BUWAN ANG NAKALIPAS
IKA-24 NG AGOSTO 1920
280
00:22:12,914 --> 00:22:17,711
UNANG PULONG NG SOCIETY
FOR THE PRESERVATION OF PURE SCIENCE
281
00:22:17,794 --> 00:22:21,173
Sa kasalukuyan, pinagtatalunan
ng bawat kutsero at waiter
282
00:22:21,256 --> 00:22:23,508
kung tama ba ang theory of relativity.
283
00:22:24,551 --> 00:22:28,472
Heto ang isa pang gamit
ng principle ng relativity
284
00:22:28,555 --> 00:22:30,557
para masiyahan ang mambabasa.
285
00:22:31,058 --> 00:22:34,770
Ngayon, kayo ay inilarawan sa Germany
bilang isang "henyo na German,"
286
00:22:34,853 --> 00:22:37,272
at sa England bilang "Swiss na Jewish".
287
00:22:38,774 --> 00:22:43,028
Kung maging tadhana ko man
na kainisan ng lahat,
288
00:22:43,111 --> 00:22:46,948
Dapat "Swiss na Jewish" ako sa mga German,
289
00:22:47,032 --> 00:22:49,493
at "henyong German" sa mga English.
290
00:22:54,247 --> 00:22:56,708
"Ang kaganapang ito ay inorganisa
291
00:22:56,792 --> 00:22:59,252
ng Working Society of German Scientists
292
00:22:59,336 --> 00:23:01,713
for the Preservation of Pure Science".
293
00:23:02,214 --> 00:23:06,301
Dumedepende ang paninindigan nila
sa kanilang pulitikal na partido.
294
00:23:07,886 --> 00:23:11,098
"Unang tagapagsalita, si Paul Weyland."
295
00:23:23,443 --> 00:23:25,112
Ang paksa natin ngayong gabi
296
00:23:25,987 --> 00:23:29,366
ay ang protektahan
sa mga German mula sa panliligaw
297
00:23:29,866 --> 00:23:32,119
ng mga kinikilalang scientists,
298
00:23:32,202 --> 00:23:34,704
na ginulo ang mundo
ng mga may interes sa science
299
00:23:34,788 --> 00:23:38,083
gamit ang kanilang mga opinyong
kulang sa pagpapatibay.
300
00:23:38,917 --> 00:23:41,253
Parang hindi naman siya dalubhasa.
301
00:23:42,003 --> 00:23:44,172
Doktor ba? Engineer ba? Pulitiko ba?
302
00:23:45,590 --> 00:23:51,179
Maglalahad kami ng obserbasyon
sa theory of relativity ni Einstein
303
00:23:51,263 --> 00:23:53,348
at sa paraan ng paglalahad nito.
304
00:23:57,769 --> 00:24:00,105
Bihira sa science
305
00:24:00,188 --> 00:24:03,150
na ang isang scientific system
na basta na lamang pinaniwalaan
306
00:24:03,233 --> 00:24:08,530
ay matinding ipinangalandakan kagaya ng
general principle of relativity,
307
00:24:09,448 --> 00:24:11,241
na kung mas susuriin,
308
00:24:11,324 --> 00:24:15,245
ay talagang kulang pala sa pagpapatibay.
309
00:24:16,455 --> 00:24:19,541
Kahalintulad ng pagnenegosyo
ang pamamaraan ng pasulong ni Einstein
310
00:24:19,624 --> 00:24:21,751
sa kaniyang teorya at pangalan.
311
00:24:22,836 --> 00:24:23,962
Sa madaling salita,
312
00:24:24,796 --> 00:24:29,926
ang theory of relativity ni Einstein
ay isa lamang siyentipikong Dadaismo.
313
00:24:34,639 --> 00:24:38,143
Bunga ito ng panahon kung kailan magulo
ang pag-iisip ng mga tao,
314
00:24:38,226 --> 00:24:40,228
at isa pa, ginaya lamang niya iyon.
315
00:24:40,729 --> 00:24:42,856
Sa katunayan, isa itong kasinungalingan
316
00:24:42,939 --> 00:24:46,401
na isinusulong ng isang pangkat
ng sumusuporta sa kanya sa akademya.
317
00:24:46,485 --> 00:24:50,113
Ang lahat ng ito
ay ang resulta ng nabubulok na pag-iisip
318
00:24:50,197 --> 00:24:53,575
at moral ng lipunan ng Germany,
319
00:24:53,658 --> 00:24:56,912
na sinasamantala at ipinagkakalat
320
00:24:56,995 --> 00:24:59,706
ng isang pahayagan.
321
00:25:27,526 --> 00:25:30,779
TUMUGON SI EINSTEIN SA ISANG ARTIKULO
SA DIYARYO MATAPOS ANG ILANG ARAW
322
00:25:32,822 --> 00:25:36,785
Ang tugon ko
sa Anti-Relativity Theory Company Limited.
323
00:25:40,956 --> 00:25:43,333
May dahilan para maniwala ako
324
00:25:43,416 --> 00:25:47,128
na may nakatagong motibo
maliban sa paghayag ng katotohanan
325
00:25:47,712 --> 00:25:50,006
na nasa likod ng pangyayaring ito.
326
00:25:52,634 --> 00:25:55,345
Kung German nationalist ako,
327
00:25:55,428 --> 00:25:57,681
may swastika man o wala,
328
00:25:58,181 --> 00:26:01,685
at hindi isang Jewish
na liberal at international ang pananaw...
329
00:26:03,603 --> 00:26:05,772
Hindi ako mamamayan ng Germany,
330
00:26:06,356 --> 00:26:09,401
di rin ako naniniwala
sa pananampalataya ng mga Jewish.
331
00:26:10,443 --> 00:26:12,571
Ngunit Jewish ako,
332
00:26:12,654 --> 00:26:15,824
at masaya kong mapabilang sa mga Jewish.
333
00:26:23,415 --> 00:26:24,374
Professor,
334
00:26:24,916 --> 00:26:27,335
puwede mo bang patayin ang pipa mo?
335
00:26:28,670 --> 00:26:31,506
Mas gusto kong pagmasdan ang tao
336
00:26:32,757 --> 00:26:35,844
sa gitna ng hamog
at kaunting dilim kaysa sa liwanag.
337
00:26:37,304 --> 00:26:39,931
Di ko na kasi kayo nakikita dahil sa usok.
338
00:26:52,777 --> 00:26:53,778
Mga ginoo.
339
00:26:54,613 --> 00:26:55,447
Puwede na ba?
340
00:27:27,020 --> 00:27:28,647
May bisita ka, Professor.
341
00:27:29,522 --> 00:27:30,690
Si Walter Adams.
342
00:27:31,691 --> 00:27:33,860
Sa tingin ko, dapat makinig ka sa kaniya.
343
00:27:37,364 --> 00:27:39,866
{\an8}Professor, nandito ako bilang secretary
344
00:27:39,949 --> 00:27:42,035
{\an8}ng Academic Assistance Council.
345
00:27:43,495 --> 00:27:46,122
Nabuo kami noong unang bahagi
ng taong ito na ang layunin
346
00:27:46,206 --> 00:27:49,793
ay ang tulungan ang mga academic
na nangangailangang umalis ng Germany
347
00:27:49,876 --> 00:27:51,920
dahl sa...
348
00:27:52,003 --> 00:27:55,465
kasalukuyang kakila-kilabot na kalagayan
ng mga Jewish doon.
349
00:27:56,383 --> 00:28:00,220
Sa Germany, ipinagkakalat
na isa akong masamang halimaw
350
00:28:00,303 --> 00:28:03,682
at lahat ng pera ko ay kinuha.
351
00:28:03,765 --> 00:28:05,183
Oo, nakakalungkot.
352
00:28:06,434 --> 00:28:10,188
Professor, magpupulong kami
bilang suporta sa mga academic refugee
353
00:28:10,271 --> 00:28:14,567
at... gusto naming malaman
kung papayag kayong magtalumpati.
354
00:28:16,903 --> 00:28:17,821
Mr. Adams,
355
00:28:19,531 --> 00:28:22,450
kung lalabas ako sa publiko
356
00:28:23,243 --> 00:28:25,412
bilang prosecutor ng gobyerno ng Germany,
357
00:28:25,495 --> 00:28:29,332
nakakapangilabot ang magiging epekto nito
sa mga German na Jewish.
358
00:28:31,876 --> 00:28:33,628
Oo, siguro nga.
359
00:28:35,338 --> 00:28:37,716
Pero nakakapangilabot na
ang sitwasyon nila
360
00:28:37,799 --> 00:28:39,634
kahit hindi ka pa makialam.
361
00:28:42,262 --> 00:28:46,057
Professor, ikaw ang pinakakilalang
physicist sa panahong ito.
362
00:28:46,141 --> 00:28:50,729
Kakalat ang boses mo sa buong mundo
at makakatulong ito sa paglantad ng lawak
363
00:28:50,812 --> 00:28:53,189
ng Jewish academic purge sa Germany.
364
00:28:55,275 --> 00:28:57,402
Sinisigurado ko,
maliit ang pagpupulong iyon
365
00:28:57,485 --> 00:29:00,989
at kaunting kilalang tao lamang
ang magsasalita.
366
00:29:07,829 --> 00:29:09,706
Puwede bang pag-isipan ninyo?
367
00:29:45,867 --> 00:29:49,996
Kaunting mga German ang may alam
ng banta ni Hitler at mga Nazi.
368
00:29:50,079 --> 00:29:53,208
Maliit ang epekto ng nabigong kudeta
sa pagbabago ng imahen nila
369
00:29:53,291 --> 00:29:56,294
bilang mahirap na army
na walang kapangyarihan sa pulitika.
370
00:29:56,836 --> 00:29:59,130
Ngunit, sa pagtatapos ng World War I,
371
00:29:59,214 --> 00:30:02,675
niligawan ni Hitler ang maraming
mga sundalong nawalan na ng pag-asa
372
00:30:02,759 --> 00:30:04,344
para palakihin ang partido niya,
373
00:30:04,427 --> 00:30:07,222
at maging daan iyon
sa pagkamit niya ng kapangyarihan.
374
00:30:11,851 --> 00:30:14,187
Naghihirap ang mga tao sa Germany.
375
00:30:15,563 --> 00:30:19,275
Ang kasalukuyang bugso
ng nationalismo ay isang malalang sakit.
376
00:30:23,905 --> 00:30:26,324
Kaunting kalabit lamang ang kailangan,
377
00:30:26,407 --> 00:30:29,202
o kahit wala pa,
378
00:30:29,285 --> 00:30:31,663
para ito'y maging panatikong patriyotismo.
379
00:30:37,460 --> 00:30:38,294
MGA ASSASSIN
380
00:30:39,170 --> 00:30:40,213
ANIM NA BESES PINAPUTUKAN
381
00:30:42,298 --> 00:30:43,842
MINISTER, PINATAY SA KOTSE
382
00:30:44,259 --> 00:30:46,261
SI WALTER RATHENAU,
ISANG KILALANG JEWISH STATESMAN
383
00:30:46,344 --> 00:30:48,304
AT SIYANG GERMAN FOREIGN MINISTER
384
00:30:48,388 --> 00:30:51,099
AY PINATAY NG MGA NASYONALISTA
385
00:30:53,768 --> 00:30:56,938
Matindi ang pasasalamat ko kay Rathenau
386
00:30:57,021 --> 00:30:59,232
para sa pag-asang bigay niya
at pagdamay sa akin
387
00:30:59,315 --> 00:31:02,443
sa lagim ng sitwasyon sa Europe.
388
00:31:04,279 --> 00:31:07,866
Siya ang naging unang biktima
ng Nazi propaganda.
389
00:31:11,536 --> 00:31:12,996
Professor, ilang tanong lamang.
390
00:31:13,079 --> 00:31:17,083
Professor, may mga usap-usapan
na hindi ka na babalik ng Germany.
391
00:31:20,712 --> 00:31:26,509
Ang nakita kong pag-uugaling ipinapamalas
ng mga edukadong German sa mga Jewish
392
00:31:26,593 --> 00:31:31,264
ang nagsilbing babala laban sa
pagpapakita ko sa publiko sa Germany.
393
00:31:31,931 --> 00:31:34,726
Mukhang kasama ako sa grupo ng mga tao
394
00:31:34,809 --> 00:31:37,478
na pinupunterya
ng mga nationalist assassin.
395
00:31:38,771 --> 00:31:41,357
Pero itinatanggi mo
na tumatakas ka Germany?
396
00:31:42,108 --> 00:31:44,444
Pupunta ako ng Japan
dahil ibig sabihin noon
397
00:31:44,527 --> 00:31:46,946
may 12 linggo ako ng kapayapaan
sa gitna ng karagatan.
398
00:31:50,491 --> 00:31:54,203
Natutuwa akong nakapagbakasyon ako
nang anim na buwan.
399
00:31:55,079 --> 00:31:56,623
Masaya ang biyahe,
400
00:31:57,582 --> 00:31:59,834
kahit na nakakapagod ang Japan.
401
00:32:02,420 --> 00:32:04,672
MGA LECTURE NI EINSTEIN SA THEORY
402
00:32:04,756 --> 00:32:08,009
Dito, nagbigay ako ng 13 mga lecture
403
00:32:08,092 --> 00:32:11,262
at ilang libong beses na rin akong
kinunan ng litrato.
404
00:32:12,513 --> 00:32:15,850
Walang buhay na tao
ang nararapat sa ganitong pagtanggap.
405
00:32:22,065 --> 00:32:25,276
Nakatutuwang lakad sa baybayin.
406
00:32:25,860 --> 00:32:28,988
Sa hapon, paglilibot sa tuktok ng bundok.
407
00:32:55,848 --> 00:32:59,769
Sa Berlin at sa buong Germany,
nagdurusa ang mga tao sa gutom,
408
00:32:59,852 --> 00:33:02,397
at sa kawalan
ng karaniwang pangangailangan sa buhay.
409
00:33:02,897 --> 00:33:05,066
Ang kawalan ng trabaho
at tumataas na inflation
410
00:33:05,149 --> 00:33:07,235
ay malapit nang ibagsak sa bansa.
411
00:33:07,986 --> 00:33:09,737
Halos wala nang halaga ang pera.
412
00:33:09,821 --> 00:33:12,740
300 bilyong marks
para sa kalahating pound ng mansanas,
413
00:33:13,241 --> 00:33:17,328
at pababa pa nang pababa
ang halaga ng mark.
414
00:33:19,455 --> 00:33:21,249
Nabura na ang middle class.
415
00:33:21,958 --> 00:33:25,628
Magdamag na naglilimbag
ng mas maraming pera ang Reichsbank
416
00:33:25,712 --> 00:33:27,630
pero pakaunti nang pakaunti ang nabibili.
417
00:33:29,674 --> 00:33:31,759
Dumarami na ang bilang ng Nazi.
418
00:33:32,385 --> 00:33:34,470
Mga walang pangarap at walang trabaho,
419
00:33:34,554 --> 00:33:36,973
ang pinapangakuan
ng kapangyarihan at ginto.
420
00:33:39,767 --> 00:33:43,187
Ang mga tagasuporta ng Nazi party
sa Berlin ay nasa Nuremberg kahapon
421
00:33:43,271 --> 00:33:47,233
at bahagi sila ng 12,000 katao,
karamihan mga Bavarian,
422
00:33:47,316 --> 00:33:49,527
na pumarada sa harap ni Hitler.
423
00:33:57,577 --> 00:34:00,580
Bumalik na sa New York ang palakbay-lakbay
na si Professor Einstein
424
00:34:00,663 --> 00:34:02,290
at sinalubong siya ng mga reporter.
425
00:34:03,458 --> 00:34:05,918
Ang pinakadakilang scientist ng Germany
426
00:34:06,586 --> 00:34:08,504
sa pinakamagandang siyudad sa mundo!
427
00:34:08,588 --> 00:34:09,922
Natutuwa ako.
428
00:34:10,840 --> 00:34:14,260
Walang kabuluhan
ang tanong ng mga reporter
429
00:34:14,844 --> 00:34:17,346
at sinagot ko ng mabababaw na biro.
430
00:34:17,430 --> 00:34:20,349
Ano ang tingin mo
sa mga pagbabawal, Professor?
431
00:34:20,433 --> 00:34:23,144
Di naman ako umiinom,
kaya wala akong pakialam.
432
00:34:30,818 --> 00:34:32,403
Sa Germany at sa araw ng halalan,
433
00:34:32,487 --> 00:34:35,656
ginulantang ni Herr Hitler ang mundo
sa pagtaas ng bilang ng boto niya.
434
00:34:35,740 --> 00:34:38,659
Ngayon, anim na milyon kababayan niya
ang sumusuport sa mga Nazi,
435
00:34:38,743 --> 00:34:42,080
at sila na ang ikalawang
pinakamalaking partido sa Reichstag.
436
00:34:42,705 --> 00:34:46,584
Di na ba mapipigil ang pag-abante ng taong
tinatawag na "Führer" ang sarili niya?
437
00:34:52,048 --> 00:34:55,468
Biglang naging seryoso at muntik nang
maging emosyonal si Einstein
438
00:34:55,551 --> 00:34:59,388
noong itinanong siya tungkol sa
pagkapanalo ng partidong Nazi.
439
00:34:59,472 --> 00:35:02,517
"Ayaw kong maiugnay kay Mr. Hitler."
440
00:35:04,393 --> 00:35:07,021
"Ang gutom na tiyan ng Germany
ang bumubuhay sa kaniya."
441
00:35:07,105 --> 00:35:09,982
"Kapag nagbago na
ang kondisyon ng ekonomiya ng Germany,
442
00:35:10,066 --> 00:35:11,526
mawawalan na siya ng halaga."
443
00:35:12,443 --> 00:35:13,778
Maliban sa sinabi niyang ito,
444
00:35:13,861 --> 00:35:16,781
ayaw nang pag-usapan
ni Dr. Einstein ang pulitika.
445
00:35:18,491 --> 00:35:21,702
Ang hidwaan ng mga tao
at ang pagkamuhi sa pagitan nila
446
00:35:23,037 --> 00:35:26,791
ay pinapalaki
ng partikular na mga partido.
447
00:35:27,375 --> 00:35:32,004
Isang maliit,
at walang kaanib na international clique
448
00:35:32,088 --> 00:35:34,257
ang nagbabangga ng mga tao
laban sa isa't isa.
449
00:35:34,340 --> 00:35:39,595
Sila lamang ang maituturing
na international elements
450
00:35:39,679 --> 00:35:44,559
dahil ginagawa nila ang gusto nila
kahit saan mang dako.
451
00:35:46,435 --> 00:35:47,854
Einstein!
452
00:35:51,691 --> 00:35:55,278
Walang mararating ang mga pacifist
kung puro salita lamang.
453
00:35:55,778 --> 00:35:58,072
Dapat silang umaksiyon.
454
00:35:59,782 --> 00:36:01,284
Kailangang may mga gawin.
455
00:36:03,202 --> 00:36:07,373
Kung sana, kahit dalawang porsyento
ng mga sasali sa military service
456
00:36:07,456 --> 00:36:10,293
ang magsabi
na ayaw nila ng digmaan at igiit na,
457
00:36:10,376 --> 00:36:12,545
"Hindi kami lalaban,"
458
00:36:12,628 --> 00:36:14,964
mawawalan ng kapangyarihan
ang mga pamahalaan.
459
00:36:17,133 --> 00:36:19,719
Higit sa isang milyong Jewish
sa buong United States
460
00:36:19,802 --> 00:36:21,470
ang sasali sa protesta ngayong araw
461
00:36:21,554 --> 00:36:24,015
laban sa pang-aapi
sa mga Jewish sa Germany
462
00:36:24,098 --> 00:36:25,808
ng pamahalaan ni Hitler.
463
00:36:31,355 --> 00:36:33,566
Ang mga Brownshirt
ay matagumpay na nagmamartsa,
464
00:36:33,649 --> 00:36:37,153
dahil sa wakas, si Adolf Hitler na
ang namumuno sa Germany.
465
00:36:37,236 --> 00:36:39,739
Hakot-hakot na mga tao
ang nagtipon noong inihayag
466
00:36:39,822 --> 00:36:41,824
na tinanggap na ni Hitler ang pamumuno.
467
00:36:41,908 --> 00:36:42,867
Ano na ngayon,
468
00:36:43,576 --> 00:36:47,538
dahil 50 milyong mga German ang nagpahayag
ng katapatan sa bandila ni Hitler,
469
00:36:47,622 --> 00:36:49,248
ang tanyag na swastika?
470
00:36:50,666 --> 00:36:53,711
Ngayong gabi,
nananawagan ako sa ating mga kababayan
471
00:36:53,794 --> 00:36:55,213
na sa bawat oras
472
00:36:56,547 --> 00:37:00,343
ng bawat araw
473
00:37:00,843 --> 00:37:06,140
ay isipin lamang ang Germany, ang Reich,
474
00:37:06,807 --> 00:37:08,851
at ang bayan nating mga German,
475
00:37:09,352 --> 00:37:10,728
ang mga mamamayan ng Germany.
476
00:37:10,811 --> 00:37:16,025
Sieg Heil!
477
00:37:21,614 --> 00:37:22,698
Sa Pasadena,
478
00:37:22,782 --> 00:37:26,327
nagpaalam na sa kanilang mga kaibigan
sina Mr. at Mrs. Albert Einstein.
479
00:37:28,037 --> 00:37:30,248
Inilaan niya ang malaking bahagi ng dekada
480
00:37:30,331 --> 00:37:33,251
sa pagbabalik-balik sa kaniyang bayan
at sa ibang parte ng mundo.
481
00:37:34,543 --> 00:37:36,879
Pero ang Germany na kaniyang babalikan
482
00:37:36,963 --> 00:37:39,298
ay malayo na sa kaniyang iniwan.
483
00:37:39,840 --> 00:37:42,301
Ngayon, si Herr Hitler na ang naghahari.
484
00:37:44,262 --> 00:37:47,181
Naging lupain ng kademonyohan
ang Germany sa gabi.
485
00:37:49,183 --> 00:37:52,645
Kung saan ang hindi mo pinaniniwalaan
ay dapat na wasakin.
486
00:37:53,521 --> 00:37:55,022
At sa pagliliyab,
487
00:37:55,106 --> 00:37:58,067
ang kalayaan, pag-uunawa, at kabutihan
488
00:37:58,776 --> 00:38:00,361
ay nawala sa bayan.
489
00:38:02,613 --> 00:38:04,365
Mga lalaki at babae ng Germany.
490
00:38:06,409 --> 00:38:11,998
Ang panahon ng labis-labis na pagtingala
sa katalinuhan ng mga Jew
491
00:38:12,081 --> 00:38:13,457
ay nagtapos na.
492
00:38:15,001 --> 00:38:18,671
Ang paglalakbay ng mga Einstein
patawid ng Atlantic ocean ay nahinto
493
00:38:18,754 --> 00:38:21,841
ng balitang ang kanilang
bahay-bakasyunan ay sinalakay.
494
00:38:23,217 --> 00:38:25,720
Kadalasan noon, ang bahay-bakasyunan ko
495
00:38:25,803 --> 00:38:28,306
ay laging dinadalaw ng mga bisita.
496
00:38:29,223 --> 00:38:30,766
Palagi silang tinatanggap.
497
00:38:31,851 --> 00:38:34,812
Walang naging dahilan ang sinuman
para loobin iyon.
498
00:38:36,272 --> 00:38:40,818
Ang mga ito ay kagagawan
ng baliw na militante ng mga Nazi.
499
00:38:42,528 --> 00:38:46,657
Sa tingin ko, talagang maaari
na ang magulong pulitika sa pinagmulan ko
500
00:38:46,741 --> 00:38:48,576
ay magpapatuloy pa ng mahabang panahon,
501
00:38:49,493 --> 00:38:51,120
at hindi na ako babalik.
502
00:38:57,209 --> 00:38:59,754
Ano ang totoong ugali
ng bagong diktador ng Germany?
503
00:38:59,837 --> 00:39:02,923
Plano ba ni Hitler
na patuloy na ipasailalim ang Germany
504
00:39:03,007 --> 00:39:05,092
sa pamumuno niyang Nationalist Socialist,
505
00:39:05,176 --> 00:39:08,179
o plano ba niyang ibalik
ang sistemang monarkiya
506
00:39:08,262 --> 00:39:10,848
na kung saan siya
ang kapangyarihan sa likod ng trono?
507
00:39:10,931 --> 00:39:13,142
Kung anuman ang mga plano ni Hitler
508
00:39:13,225 --> 00:39:15,478
tiyak na sa mga plano niya,
509
00:39:15,561 --> 00:39:19,565
siya lamang ang magkakaroon
ng pangunahing papel.
510
00:39:22,443 --> 00:39:24,153
Ito ang larawan ng Professor.
511
00:39:26,739 --> 00:39:29,825
"Maraming papuri
ang ibinigay sa kaniya ng Jewish Press
512
00:39:29,909 --> 00:39:32,036
at ng mga inosenteng German."
513
00:39:38,918 --> 00:39:40,419
"Nagpakita siya ng pasasalamat
514
00:39:40,503 --> 00:39:43,339
sa pamamagitan ng paglabas
ng mapanirang propaganda
515
00:39:43,422 --> 00:39:44,840
laban kay Adolf Hitler."
516
00:39:49,678 --> 00:39:51,597
At sa baba, ang nakalagay...
517
00:39:53,182 --> 00:39:54,016
Ang nakalagay...
518
00:39:57,186 --> 00:39:58,020
Ang nakalagay...
519
00:39:58,104 --> 00:40:00,689
"Hindi pa naibitay."
520
00:40:05,736 --> 00:40:06,821
Noong bata pa ako,
521
00:40:07,321 --> 00:40:12,576
nais ko lamang
na maupo nang tahimik sa kung sang sulok,
522
00:40:12,660 --> 00:40:16,580
at gawin ang trabaho ko nang wala sa akin
ang atensiyon ng publiko.
523
00:40:17,790 --> 00:40:19,750
Ngayon, tingnan ninyo
ang nangyari sa akin.
524
00:40:21,293 --> 00:40:23,295
Ikinakalungkot ko iyon, Professor.
525
00:40:24,255 --> 00:40:28,676
Hindi ko maintindihan ang pagiging tahimik
ng buong sibilisadong mundo
526
00:40:28,759 --> 00:40:30,719
sa harap ng modernong barbarismo.
527
00:40:30,803 --> 00:40:33,931
Di ba nakikita ng mundo
na giyera ang gusto ni Hitler?
528
00:40:35,266 --> 00:40:36,434
Mukhang hindi.
529
00:40:41,480 --> 00:40:43,190
Mahirap siguro iyon para sa iyo.
530
00:40:43,691 --> 00:40:46,485
Ang ibig kong sabihin,
bilang isang pacifist.
531
00:40:46,569 --> 00:40:51,365
Tama, pero di ko na kailangang sabihin
na talagang ayaw ko sa facism.
532
00:40:52,199 --> 00:40:55,911
Ang buong populasyon ng Germany
ay nilalason ng nasyonalismo
533
00:40:55,995 --> 00:40:57,705
at ihinahanda para sa giyera.
534
00:41:00,416 --> 00:41:02,209
Kinamumuhian ko ang kahit anong army.
535
00:41:02,877 --> 00:41:05,921
At kahit anong anyo ng karahasan.
Pero kumbinsido ako
536
00:41:06,005 --> 00:41:07,590
na sa lagay ngayon ng mundo,
537
00:41:07,673 --> 00:41:12,261
ang isang organisadong puwersa
ay malalabanan lamang ng isa pa.
538
00:41:17,808 --> 00:41:19,185
Wala nang ibang paraan.
539
00:41:24,648 --> 00:41:25,524
Wala na.
540
00:41:45,753 --> 00:41:47,713
Mas nailalagay ang mundo sa kapahamakan
541
00:41:47,796 --> 00:41:50,799
ng mga hindi pumapansin
at kumukunsinti sa kasamaan
542
00:41:51,467 --> 00:41:53,886
kumpara sa mga mismong gumagawa nito.
543
00:41:56,222 --> 00:41:59,767
Kung mananahimik ako,
mararamdaman kong kasabwat na nila ako.
544
00:42:06,190 --> 00:42:09,026
Magtatalumpati si Einstein. Stop.
545
00:42:10,611 --> 00:42:12,613
Kalimutan mo na
ang "maliit na pagpupulong".
546
00:42:12,696 --> 00:42:15,324
Mag-iipon ka
para sa mga Jewish na German, hindi ba?
547
00:42:15,407 --> 00:42:16,242
Stop.
548
00:42:16,325 --> 00:42:18,661
Ako na ang bahala sa pagdarausan. Stop.
549
00:42:19,328 --> 00:42:21,997
Nakakuha na ako ng mas malaking hall.
550
00:42:22,748 --> 00:42:23,582
Talaga?
551
00:42:26,502 --> 00:42:27,503
Ang pinakamalaki.
552
00:42:28,837 --> 00:42:30,589
Locker-Lampson. Stop.
553
00:42:32,550 --> 00:42:35,135
Para kay Walter Adams. Urgent delivery.
554
00:42:41,100 --> 00:42:43,310
Ikalawa ng Oktubre, 1933.
555
00:42:46,063 --> 00:42:48,232
Daily Mail editorial. London.
556
00:42:48,941 --> 00:42:50,651
HINDI PINAG-ISIPANG PANG-UUDYOK
PANGINGIALAM
557
00:42:50,734 --> 00:42:54,280
Magkakaroon ng malaking pagpupulong sa Albert Hall,
558
00:42:54,989 --> 00:42:59,034
na ang layon ay ang pagkalap ng pondo
para sa ipinatapon mula sa Germany.
559
00:43:00,119 --> 00:43:02,705
Sa totoo lamang, ituturing ito kahit saan
560
00:43:02,788 --> 00:43:05,457
na isang demonstrasyon
laban sa rehimeng Hitler.
561
00:43:06,667 --> 00:43:08,252
At sa palakad ng Nazi.
562
00:43:09,670 --> 00:43:13,632
Nakikiramay kami sa mga Jewish na German,
563
00:43:13,716 --> 00:43:16,135
pero ang pagtrato sa kanila
ay hindi magbabago
564
00:43:16,218 --> 00:43:18,887
dahil sa pagbatikos
sa mga Nazi sa Albert Hall.
565
00:43:19,930 --> 00:43:22,057
Umaasa kami kay Dr. Einstein,
566
00:43:22,141 --> 00:43:25,185
na maisip niyang wag ituloy
itong di pinagplanuhang pag-uudyok
567
00:43:25,269 --> 00:43:28,731
sa bansang ito
na lumaban sa rehimeng Nazi.
568
00:43:58,719 --> 00:44:00,638
Una ang aking pasasalamat
569
00:44:02,139 --> 00:44:03,641
bilang tao...
570
00:44:05,726 --> 00:44:07,353
bilang mabuting European...
571
00:44:11,690 --> 00:44:12,900
bilang isang Jewish.
572
00:44:40,636 --> 00:44:42,596
Kakakausap ko lamang kay Mr. Adams.
573
00:44:43,180 --> 00:44:44,890
Naibenta ang lahat ng ticket.
574
00:44:47,768 --> 00:44:49,269
Sampung libong tao.
575
00:44:52,523 --> 00:44:54,233
Naihanda mo na ba ang talumpati?
576
00:45:04,410 --> 00:45:05,452
Ipinagmamalaki kita.
577
00:45:08,872 --> 00:45:10,999
Handa na ang sasakyan.
578
00:45:27,391 --> 00:45:30,894
Mga binibini at ginoo,
si Professor Einstein.
579
00:45:40,738 --> 00:45:44,533
"Natutuwa ako
na binigyan ninyo ako ng pagkakataon...
580
00:45:44,616 --> 00:45:45,784
ng pagkakataon...
581
00:45:45,868 --> 00:45:49,621
"Natutuwa ako
na binigyan ninyo ako ng pagkakataon...
582
00:45:52,124 --> 00:45:54,752
...na ilahad sa inyo rito
583
00:45:54,835 --> 00:45:58,881
ang malaking pasasalamat ko bilang tao,
584
00:45:59,673 --> 00:46:01,508
bilang mabuting European,
585
00:46:01,592 --> 00:46:02,760
at bilang Jewish."
586
00:46:08,974 --> 00:46:10,851
"Hindi puwedeng maging tungkulin ko
587
00:46:10,934 --> 00:46:15,522
ang maupo at manghusga
sa mga ikinikilos ng isang bansa
588
00:46:15,606 --> 00:46:19,568
na maraming taon din akong
naging mamamayan.
589
00:46:22,738 --> 00:46:24,281
"Marahil walang silbi
590
00:46:25,199 --> 00:46:28,952
na subukan kong suriin nang paisa-isa
ang mga palakad nito
591
00:46:29,536 --> 00:46:32,372
kung kailan
kailangan na kailangan nang umaksiyon."
592
00:46:33,582 --> 00:46:36,335
"Ang mahahalagang tanong ngayon
593
00:46:37,878 --> 00:46:40,798
ay kung paano natin
maisasalba ang sangkatauhan
594
00:46:40,881 --> 00:46:42,674
at ang kultural na pamana nito?"
595
00:46:45,093 --> 00:46:47,179
"Paano natin mopoprotektahan ang Europe
596
00:46:47,763 --> 00:46:49,306
sa mas matinding sakuna?"
597
00:46:52,518 --> 00:46:55,145
"Ang kawalan ng kontento
ay nagbubunga ng poot."
598
00:46:56,104 --> 00:46:58,899
"At ang poot at nagbubunga ng karahasan,
599
00:46:59,608 --> 00:47:00,943
rebolusyon,
600
00:47:01,026 --> 00:47:02,236
at ng giyera.
601
00:47:02,736 --> 00:47:06,156
"Ibig sabihin, makikita natin kung paano
ang kahirapan at kasamaan
602
00:47:06,240 --> 00:47:09,952
ay nanganganak
ng bagong kahirapan at kasamaan."
603
00:47:11,954 --> 00:47:15,457
"Kung lalabanan natin
ang kapangyarihan na nagbabanta
604
00:47:15,541 --> 00:47:18,126
sa intelektuwal at pansariling kalayaan,
605
00:47:19,211 --> 00:47:24,716
dapat mabatid natin ang katotohanan
na kalayaan mismo ang nakataya."
606
00:47:26,718 --> 00:47:31,223
"Dapat makita natin
ang pagkukulang natin sa kalayaan
607
00:47:31,306 --> 00:47:35,102
na napanalunan ng ating mga ninuno
matapos ang matinding pakikipaglaban."
608
00:47:37,020 --> 00:47:38,730
"Kung wala ang kalayaang ito,
609
00:47:39,606 --> 00:47:42,860
marahil, walang Shakespeare,
610
00:47:42,943 --> 00:47:44,361
walang Goethe,
611
00:47:44,444 --> 00:47:45,696
walang Newton,
612
00:47:45,779 --> 00:47:47,197
walang Faraday,
613
00:47:47,281 --> 00:47:48,532
walang Pasteur,
614
00:47:48,615 --> 00:47:49,867
at walang Lister."
615
00:47:57,207 --> 00:47:59,251
Ang maghinagpis lamang ba
ang gagawin natin
616
00:47:59,334 --> 00:48:03,255
dahil nabubuhay tayo sa panahon
ng tensiyon, panganib, at pagkaganid?
617
00:48:03,755 --> 00:48:04,965
Sa tingin ko, hindi.
618
00:48:05,883 --> 00:48:08,844
Kung ihaharap lamang sa panganib
at malaking kaguluhan sa lipunan
619
00:48:08,927 --> 00:48:13,307
nagnanais ang mga bansa
na gumawa ng agresibong hakbang.
620
00:48:14,558 --> 00:48:16,226
Makakaasa na lamang tayo
621
00:48:16,310 --> 00:48:20,147
na ang krisis sa kasalukuyan
ay magbubunga ng mas magandang mundo.
622
00:48:23,483 --> 00:48:24,610
Makakaasa na lamang tayo
623
00:48:26,278 --> 00:48:30,115
na ang krisis sa kasalukuyan
ay magbubunga ng mas magandang mundo.
624
00:49:01,772 --> 00:49:08,779
PAGKATAPOS NG TALUMPATI NIYA
PUMUNTA SI EINSTEIN SA UNITED STATES
625
00:49:08,862 --> 00:49:14,576
HINDI NA ULIT NIYA MAKIKITA ANG EUROPA
626
00:49:23,502 --> 00:49:26,588
NAKUHA NG U.S. SI EINSTEIN!
TINANGGAP ANG POSISYONG PHYSICS HEAD
627
00:49:26,672 --> 00:49:30,175
SA BAGONG "SUPER-UNIVERSITY"; INIMBITA NI
DR. ABRAHAM FLEXNER, ISANG U.S. SCIENTIST
628
00:49:30,258 --> 00:49:33,011
Itatayo ang Institute sa Princeton
629
00:49:33,720 --> 00:49:38,642
at magbubukas ito sa 1944, sa taglagas,
at ang School of Mathematics
630
00:49:40,102 --> 00:49:42,145
ay pamumunuan ni Einstein.
631
00:49:48,026 --> 00:49:49,820
Nagustuhan ko ang Princeton.
632
00:49:50,404 --> 00:49:52,322
Isang magandang mumunting lugar.
633
00:49:53,031 --> 00:49:56,410
Sa tingin ko, napakasuwerte natin
634
00:49:57,285 --> 00:50:01,289
na magsisimula tayo kasama ang taong
katulad ni Professor Einstein,
635
00:50:02,457 --> 00:50:05,460
na isa sa mga tinitingalang scientists
636
00:50:05,544 --> 00:50:07,087
sa kasaysayan.
637
00:50:08,714 --> 00:50:11,008
Sa maliit na university town na ito,
638
00:50:11,091 --> 00:50:15,345
halos hindi makalusot
ang magulong boses ng hidwaan ng mga tao.
639
00:50:17,264 --> 00:50:20,726
Parang nahihiya akong tumira
sa ganitong uri ng lugar
640
00:50:21,226 --> 00:50:23,812
habang ang iba'y naghihirap at nagdurusa.
641
00:50:30,736 --> 00:50:32,320
Nag-aarmas pa rin si Hitler,
642
00:50:32,904 --> 00:50:37,034
habang tinatapakan ang karapatan
ng mga hindi sumasang-ayon sa kanya.
643
00:50:37,117 --> 00:50:40,746
Ang mga Jewish,
Katoliko, liberal, Protestant,
644
00:50:40,829 --> 00:50:44,458
at kababaihan na, sa kaniyang rehimen,
ay naging parang alipin na lamang,
645
00:50:44,541 --> 00:50:48,336
ay nanginginig sa takot
habang nagbabadya ulit ang giyera.
646
00:50:56,261 --> 00:51:00,015
Noong tinanong ako kung bakit ko binitawan
ang aking posisyon sa Germany,
647
00:51:00,098 --> 00:51:01,975
ganito ang sinabi ko.
648
00:51:02,059 --> 00:51:05,312
Habang may kakayahan akong pumili,
649
00:51:05,896 --> 00:51:09,608
mananatili ako sa isang bansa kung saan
ang kalayaan sa pananaw sa pulitika,
650
00:51:09,691 --> 00:51:12,319
pag-unawa,
at pagkakapantay-pantay ang batas.
651
00:51:13,779 --> 00:51:16,114
Nararamdaman ko na sa America,
652
00:51:16,198 --> 00:51:18,408
ang pinakamahalagang bagay sa buhay
653
00:51:18,492 --> 00:51:19,493
ay posible.
654
00:51:19,576 --> 00:51:23,413
Ang paglilinang ng isang indibidwal
at ng kaniyang pagkamalikhain.
655
00:51:26,208 --> 00:51:28,460
Ang gabi ng mga basag na salamin.
656
00:51:28,543 --> 00:51:33,423
Dalawang daang synagogue
at 7,500 na pamilihan ang sinunog.
657
00:51:33,965 --> 00:51:37,135
Siyamnapu't siyam na Jewish ang pinatay,
daan-daan ang sugatan,
658
00:51:37,219 --> 00:51:39,346
libo-libo ang inaalipusta,
at hindi iginagalang.
659
00:51:39,429 --> 00:51:40,305
HUMANDA KAYO, MGA JEW
660
00:51:40,388 --> 00:51:44,434
26,000 mga Jewish na lalaki ang hinuli
at ipinadala sa mga concentration camp.
661
00:51:47,312 --> 00:51:50,357
Magkapareho ang makikitang pagkawasak
at ang dahas na ipinaranas
662
00:51:50,440 --> 00:51:54,736
sa natitirang 250,000 Jews sa Germany.
663
00:51:54,820 --> 00:52:00,659
At di kami mawawalan ng loob,
mapapagod, o mawawalan ng pag-asa...
664
00:52:00,742 --> 00:52:02,577
Dahil desperado at walang-wala,
665
00:52:02,661 --> 00:52:05,122
napakahirap ng naging buhay nila.
666
00:52:08,291 --> 00:52:11,795
Tinahak ng Germany
ang madilim at masamang daan
667
00:52:11,878 --> 00:52:13,672
kung saan wala nang balikan.
668
00:52:22,472 --> 00:52:24,975
Ang mga scientist
sa George Washington University
669
00:52:25,058 --> 00:52:27,894
ay may nakuhang
nakakagulat at napakahalagang ulat.
670
00:52:27,978 --> 00:52:30,313
Ayon sa balita galing Germany,
671
00:52:30,397 --> 00:52:33,567
kapag ang atom ng uranium,
ay pinatamaan ng neutron,
672
00:52:33,650 --> 00:52:35,610
ito ay mahahati sa dalawa.
673
00:52:36,611 --> 00:52:41,283
Dahil sa nakakapukaw na balitang ito,
nais ng mga scientist na kaagad umaksiyon.
674
00:52:43,910 --> 00:52:45,787
Ang napakaliit na mass,
675
00:52:46,371 --> 00:52:50,625
ay maaaring gawing napakalakas na energy.
676
00:52:55,922 --> 00:52:59,593
Ikinakatakot ng military intelligence
na maaaring ginawa na ni Hilter
677
00:52:59,676 --> 00:53:02,470
ang mga unang hakbang
sa paggawa ng atomic bomb.
678
00:53:05,265 --> 00:53:08,602
Nakakatakot na pakawalan
ang ganoong klase ng energy.
679
00:53:09,227 --> 00:53:12,022
Kung isasaalang-alang
ang kalagayan ng science ngayon,
680
00:53:12,105 --> 00:53:14,608
halos imposible na magawa natin iyon.
681
00:53:20,697 --> 00:53:23,200
Sa pag-aalala niya sa sakunang mangyayari
682
00:53:23,283 --> 00:53:25,452
kapag ang Nazi Germany
ang unang magtagumpay
683
00:53:25,535 --> 00:53:27,454
sa pagpakawala ng atomic energy,
684
00:53:27,537 --> 00:53:30,957
sumulat si Dr. Einstein
ng personal na liham sa pangulo
685
00:53:31,041 --> 00:53:34,586
at iginiit niya ang kahalagahan
ng agarang aksiyon ng pamahalaan ng U.S.
686
00:53:35,128 --> 00:53:36,046
Sir,
687
00:53:37,255 --> 00:53:40,926
may bagong ginawa na ipinaalam sa akin,
688
00:53:41,009 --> 00:53:44,512
at sa aking tingin, ang elementong uranium
689
00:53:44,596 --> 00:53:48,975
ay maaaring gawin
na bagong pagkukunan ng energy.
690
00:53:49,559 --> 00:53:52,103
Ang bagong pangyayaring ito
ay magiging dahilan din
691
00:53:52,187 --> 00:53:54,564
ng paggawa ng mga bomba,
692
00:53:55,148 --> 00:53:58,485
ng bagong uri
ng napakamakapangyarihang mga bomba.
693
00:53:59,945 --> 00:54:02,364
Dahil sa sitwasyong ito,
694
00:54:02,447 --> 00:54:06,868
baka maisip ninyong
mabuti kung bibilisan ang experimento
695
00:54:06,952 --> 00:54:09,329
na ginagawa sa kasalukuyan.
696
00:54:10,288 --> 00:54:13,124
Taos-pusong sumasainyo, A. Einstein.
697
00:54:17,921 --> 00:54:22,467
Ang organisadong puwersa
ay malalabanan lamang ng isa pa.
698
00:54:27,472 --> 00:54:30,016
SETYEMBRE 1939
699
00:54:30,725 --> 00:54:34,187
Pinasok na ng hukbo ng mga Nazi
ang lupain at himpapawid ng Poland
700
00:54:34,271 --> 00:54:36,189
a isang biglaang giyera.
701
00:54:39,150 --> 00:54:41,987
Nilibot ng war machine ni Hitler
ang Europe, at napabagsak nito
702
00:54:42,070 --> 00:54:43,780
ang matagal nang kaaway na France.
703
00:54:43,863 --> 00:54:47,492
Sisirain natin at guguluhin
ang bawat ginagawa ni Hitler.
704
00:54:48,201 --> 00:54:52,122
Lalabanan natin siya
sa kalupaan at katubigan.
705
00:54:52,205 --> 00:54:56,376
Hindi siya makakahanap ng kapayapaan,
ginhawa, o ng makakausap.
706
00:54:56,960 --> 00:55:01,298
Malamang ay kumbinsido si Churchill
na mananalo ang Great Britain.
707
00:55:01,381 --> 00:55:04,676
Hindi ako kailanman nagduda
na ang mananalo ay Germany.
708
00:55:07,887 --> 00:55:11,516
Sa pagbagsak ng Belgium,
ang imbak niyang uranium
709
00:55:11,599 --> 00:55:13,268
ay kinamkam na ng mga Nazi.
710
00:55:19,482 --> 00:55:20,483
Ang Pearl Harbor,
711
00:55:21,359 --> 00:55:23,695
ang ating Pacific outpost
sa Hawaiian Islands
712
00:55:23,778 --> 00:55:27,866
ay walang-awang binomba ng Japan
sa patraydor na pagdeklara ng giyera.
713
00:55:28,575 --> 00:55:31,161
Gaano man katagal abutin,
714
00:55:31,995 --> 00:55:35,081
ang mga American at ang lakas
ng kanilang pagiging makatuwiran
715
00:55:35,582 --> 00:55:38,626
ay waalang-dudang mananalo.
716
00:55:43,548 --> 00:55:46,843
SUMALI ANG ALLIES SA KARERA
SA PAGGAWA NG UNANG ATOMIC BOMB
717
00:55:46,926 --> 00:55:49,554
SA TOP SECRET NA MANHATTAN PROJECT
718
00:55:52,682 --> 00:55:56,102
Ang E ay katumbas ng MC squared.
719
00:55:56,811 --> 00:56:00,565
Ang simpleng formula
na naging susi sa lihim ng atom.
720
00:56:01,066 --> 00:56:03,610
HINDI NA PINAPASOK SI EINSTEIN
721
00:56:03,693 --> 00:56:08,114
NAGING BANTA SIYA SA SEGURIDAD
DAHIL SA KANIYANG PAGIGING AKTIBISTA
722
00:56:13,244 --> 00:56:16,247
Mahalagang mamulat tayo
723
00:56:16,331 --> 00:56:19,000
sa malawakang pagpaslang
na ginawa ng mga German
724
00:56:19,084 --> 00:56:22,754
sa mga sibilyan
ng mga bansang nasakop nila.
725
00:56:25,590 --> 00:56:28,385
Sa lahat ng mga lugar, pakay ng mga German
726
00:56:28,468 --> 00:56:33,765
na puksain ang mga sumisimbolo
sa malayang diwa ng isang bansa.
727
00:56:41,564 --> 00:56:42,816
Sa Norway,
728
00:56:42,899 --> 00:56:45,360
napakalaking pinsala
ang dinulot ng Allied Forces
729
00:56:45,443 --> 00:56:47,278
sa nuclear program ng mga Nazi.
730
00:56:48,238 --> 00:56:51,324
Sunod-sunod na mga raid
sa isang hydroelectric power plant
731
00:56:51,408 --> 00:56:54,369
ang nagpahinto sa pagkuha nila
ng mahahalagang chemical supply.
732
00:57:00,583 --> 00:57:05,672
D-Day. Higit sa 150,000 mga troop,
dala ng higit sa 5,000 mga vessel.
733
00:57:05,755 --> 00:57:08,758
Ang pinakamalaking
pagsalakay sa lupa at tubig sa kasaysayan.
734
00:57:08,842 --> 00:57:11,886
Hindi na umaayon
sa pabor ng Germany ang giyera.
735
00:57:20,478 --> 00:57:24,107
Nakahanap ang Allied Forces
ng itinagong files ng mga Nazi
736
00:57:24,190 --> 00:57:28,319
na nagpapakita na hindi nagtagumpay
ang kanilang atomic weapon program.
737
00:57:44,669 --> 00:57:48,047
Habang papalapit ang Allies
sa pangunahing teritoryo ng Europe,
738
00:57:48,131 --> 00:57:51,301
nabunyag ang totoong katatakutan
sa plano ni Hitler.
739
00:57:52,552 --> 00:57:55,513
Mga kuha ng nakakagimbal na krimen
740
00:57:55,597 --> 00:57:58,975
na ginawa ng mga Nazi
sa Buchenwald concentration camp.
741
00:58:00,435 --> 00:58:03,104
Ang mga butong ito
ay mga lalaki, babae, at mga bata
742
00:58:03,688 --> 00:58:05,440
na pinatay.
743
00:58:09,944 --> 00:58:14,282
Ang krimen ng mga German
ay ang pinakamasahol
744
00:58:14,365 --> 00:58:18,036
na naitala sa kasaysayan
ng tinatawag na mga sibilisadong bansa.
745
00:58:19,329 --> 00:58:20,455
Sa opisyal na report,
746
00:58:20,538 --> 00:58:23,666
ang Buchenwald Camp
ay binansagan na extermination factory.
747
00:58:33,801 --> 00:58:35,136
Iniluklok nila si Hitler
748
00:58:35,220 --> 00:58:38,306
matapos niyang ihayag
ang nakakahiya niyang mga intensiyon
749
00:58:38,389 --> 00:58:41,684
at imposibleng iyon
ay hindi lamang pagkakaintindihan.
750
00:58:41,768 --> 00:58:43,436
Sieg Heil!
751
00:58:51,361 --> 00:58:54,280
Dahil pinaslang nila
ang mga kapuwa ko Jewish,
752
00:58:54,364 --> 00:58:57,408
puputulin ko na
ang ugnayan ko sa mga German.
753
00:59:04,874 --> 00:59:06,876
Abril 1945.
754
00:59:08,169 --> 00:59:10,755
Sinimulan na ng Soviet Army
ang huling pag-atake nito
755
00:59:10,838 --> 00:59:11,798
sa puwersa ni Hitler,
756
00:59:11,881 --> 00:59:16,135
pinalibutan na ang Berlin,
at papalapit na sa bunker ng Führer.
757
00:59:23,393 --> 00:59:26,521
Dahil sa tiyak na pagkatalo,
nagpakamatay si Hitler
758
00:59:26,604 --> 00:59:28,731
sa pamamagitan
ng pagbaril sa sarili niyang ulo.
759
00:59:35,863 --> 00:59:37,782
Napagtagumpayan na ang digmaan sa Europa,
760
00:59:37,865 --> 00:59:41,452
pero naghahanap pa rin ng katapusan
ang puwersang pinamumunuan ng US
761
00:59:41,536 --> 00:59:43,037
sa digmaan laban sa Japan.
762
00:59:44,122 --> 00:59:48,459
Lima, apat, tatlo, dalawa, isa.
763
00:59:50,503 --> 00:59:52,755
Pagkatapos ng ilang taon
ng pagsisikap sa science,
764
00:59:52,839 --> 00:59:56,134
nagbunga ng isang atomic bomb
ang Manhattan Project.
765
01:00:03,975 --> 01:00:06,269
Ang Alamogordo
ang bagong disiyerto ng New Mexico.
766
01:00:06,352 --> 01:00:07,770
Ang unang atomic test.
767
01:00:08,730 --> 01:00:11,482
Ito ang nakakatakot na paunang bahagi
ng pag-atakeng parating
768
01:00:11,566 --> 01:00:14,527
sa mga walang-malay
na nakatira sa Hiroshima.
769
01:00:18,281 --> 01:00:20,491
Taas, halos 32,000 feet.
770
01:00:20,992 --> 01:00:25,622
Direksiyon, 265 magnetic degrees.
Bilis ng hangin, 250 knots.
771
01:00:27,165 --> 01:00:29,000
Papalapit na ako sa target.
772
01:00:29,083 --> 01:00:32,003
Mas mababa sa three-tens
ang nakatakip na ulap kahit saan.
773
01:00:32,503 --> 01:00:34,172
Clear sa mismong target.
774
01:01:19,217 --> 01:01:20,510
Noong nakaraan lamang,
775
01:01:20,593 --> 01:01:25,306
{\an8}nagbagsak ng bomba sa Hiroshima
ang isang American airplane.
776
01:01:27,517 --> 01:01:30,978
Ang nangyari ang pinakamalaking natamo
777
01:01:31,062 --> 01:01:33,606
ng pagtutulungan sa science sa kasaysayan.
778
01:02:01,968 --> 01:02:06,055
Ang unang atomic bomb ang naghudyat
ng nakakatakot na bagong panahon.
779
01:02:07,056 --> 01:02:09,809
Sa isang iglap,
ang lungsod ng Hiroshima sa Japan,
780
01:02:09,892 --> 01:02:12,937
at mga 70,000
na kalalakihan, kababaihan, at kabataan
781
01:02:13,020 --> 01:02:14,021
ang naglaho.
782
01:02:15,648 --> 01:02:16,524
Simula noon,
783
01:02:16,607 --> 01:02:19,902
ang mahalagang pangyayaring ito
ay lalong tinutukan.
784
01:02:21,571 --> 01:02:24,824
Tama bang gamitin ang bomba
sa pagkamit ang kapayapaan?
785
01:02:26,200 --> 01:02:29,579
SA MGA HULING TAON NG BUHAY NI EINSTEIN
ISANG JAPANESE JOURNALIST, SI KATSU HARA
786
01:02:29,662 --> 01:02:31,706
ANG NAGPADALA NG SULAT KAY EINSTEIN
787
01:02:31,789 --> 01:02:37,962
AT PUMILIT SA KANIYANG HARAPIN
ANG PAPEL NIYA SA PAGGAWA NG ATOMIC BOMB
788
01:02:43,760 --> 01:02:45,052
Mahal kong Professor.
789
01:02:49,724 --> 01:02:53,561
Sa ngayon, namulat na
ang mga mamayan ng Japan
790
01:02:53,644 --> 01:02:56,272
ang kanilang nagawa noong huling giyera.
791
01:02:56,814 --> 01:03:00,902
At tapat silang nagsisisi
para sa nagawa nilang krimen.
792
01:03:16,542 --> 01:03:20,004
Ilang taon pagkatapos ng giyera,
793
01:03:20,755 --> 01:03:23,800
hinarap ng mga Hapon sa unang beses
794
01:03:23,883 --> 01:03:26,636
ang pagkawasak na idinulot
795
01:03:27,178 --> 01:03:28,429
ng isang atomic bomb.
796
01:03:31,724 --> 01:03:34,268
At ngayon, tanong namin sa iyo,
Professor Einstein,
797
01:03:35,019 --> 01:03:36,103
bakit ang science,
798
01:03:36,187 --> 01:03:40,441
na ang pangunahing layunin ay pagandahin
ang buhay at pasayahin ang sangkatauhan
799
01:03:40,525 --> 01:03:44,654
ay naging instrumento
sa pagkamit ng kahindik-hindik na resulta?
800
01:03:46,197 --> 01:03:50,993
Hindi ko itinuring ang sarili ko
na ama ng pagpakawala ng atomic energy.
801
01:03:51,077 --> 01:03:53,287
Hindi ako nakisali mismo.
802
01:03:53,371 --> 01:03:56,749
Kahit pa na totoo
na mahalaga ang naging papel mo
803
01:03:56,833 --> 01:03:58,918
sa paggawa ng mga atomic bomb?
804
01:03:59,001 --> 01:04:02,547
Ang ambag ko lamang noong 1905,
805
01:04:02,630 --> 01:04:06,884
itinakda ko ang ugnayan ng mass at energy.
806
01:04:09,345 --> 01:04:14,225
Naniwala ako
na ang atomic energy ay posible.
807
01:04:16,477 --> 01:04:20,940
Hindi ko naisip, sa totoo lamang,
na ang atomic energy
808
01:04:21,023 --> 01:04:22,942
ay mapapakawalan sa panahon ko.
809
01:04:46,424 --> 01:04:51,095
Isa lamang ang malaking pagkakamali ko
sa buong buhay ko.
810
01:04:54,015 --> 01:04:57,310
Iyon ay noong pinirmahan ko
ang liham kay President Roosevelt.
811
01:05:04,692 --> 01:05:08,613
Ang posibilidad na ang mga German
ay ganoon din ang ginagawa
812
01:05:08,696 --> 01:05:14,076
at na magtatagumpay sila
ang nag-udyok sa akin na gawin iyon.
813
01:06:14,220 --> 01:06:17,431
Kung alam ko lamang
na hindi magtatagumpay ang mga German
814
01:06:17,515 --> 01:06:19,976
sa paggawa ng atomic bomb,
815
01:06:21,268 --> 01:06:25,815
hindi na sana ako nakilahok
sa pagbubukas ng kahon ni Pandora.
816
01:06:31,570 --> 01:06:33,823
Hindi ako gagawa ng kahit ano.
817
01:06:47,712 --> 01:06:50,089
Bago ang raid sa Hiroshima,
818
01:06:50,172 --> 01:06:53,467
inudyok ng mga nangungunang physicist
ang War Department
819
01:06:53,551 --> 01:06:58,097
na huwag gamitin ang bomba
laban sa mga kababaihan at kabataan.
820
01:07:02,059 --> 01:07:06,272
Kung ipinakita lamang sana natin
ang test explosion sa New Mexico,
821
01:07:07,023 --> 01:07:10,901
magagamit natin iyon
para mag-alok ng kaayusan sa mundo.
822
01:07:10,985 --> 01:07:12,278
Para matapos na ang giyera.
823
01:07:16,240 --> 01:07:19,035
Ang mga physicist na lumahok sa pagbuo
824
01:07:19,618 --> 01:07:23,789
ng pinakamapanganib
na sandata sa kasaysayan
825
01:07:23,873 --> 01:07:27,752
ay nababagabag dahil pakiramdam nila'y
responsibilidad nila ito
826
01:07:28,335 --> 01:07:29,795
at kasalanan.
827
01:07:33,049 --> 01:07:37,720
Inihatid namin ang sandatang ito
sa kamay ng mga American at mga British
828
01:07:38,387 --> 01:07:41,557
bilang mga tagabantay
ng buong sangkatauhan,
829
01:07:41,640 --> 01:07:44,185
bilang mga mandirigma
ng kapayapaan at kalayaan.
830
01:07:46,270 --> 01:07:47,646
Ngunit,
831
01:07:47,730 --> 01:07:50,608
wala kaming natanggap
na garantiya ng kapayapaan
832
01:07:52,151 --> 01:07:55,404
o ng kalayaan na ipinangako sa mga bansa.
833
01:08:04,371 --> 01:08:08,000
Kailangan ng matapang na pagsisikap.
834
01:08:09,585 --> 01:08:14,799
Para sa malaking pagbabago
sa buong pagtrato natin
835
01:08:14,882 --> 01:08:18,219
sa konsepto ng pulitika.
836
01:08:20,846 --> 01:08:21,680
Kung hindi,
837
01:08:22,973 --> 01:08:25,226
katapusan na ng sangkatauhan.
838
01:08:27,103 --> 01:08:28,521
Naipanalo na ang giyera.
839
01:08:29,605 --> 01:08:30,898
Pero hindi pa rin payapa.
840
01:08:38,697 --> 01:08:40,533
Dahil sa anunsiyo ni President Truman
841
01:08:40,616 --> 01:08:43,119
na gumawa ng atomic explosion ang Russia,
842
01:08:43,202 --> 01:08:45,454
pumunta ang mga reporter
sa Flushing Meadow,
843
01:08:45,538 --> 01:08:48,499
kung saan si Vyshinsky ng Russia
ay haharap sa United Nations.
844
01:08:48,582 --> 01:08:50,501
Mr. Vyshinsky, may masasabi ka ba...
845
01:08:50,584 --> 01:08:54,130
- Excuse me.
- May atomic bomb ba ang Russia?
846
01:08:57,925 --> 01:09:00,594
Isang bitak, isang pagsabog.
847
01:09:00,678 --> 01:09:03,430
Ang pag-ulan ng nakamamatay
na radioactive rain.
848
01:09:03,514 --> 01:09:07,935
Sa loob ng ilang segundo,
mawawasak ang downtown New York.
849
01:09:08,894 --> 01:09:12,231
NAGKALAT ANG TAKOT
SA MGA ANTI-COMMUNIST SA NEW YORK
850
01:09:12,314 --> 01:09:13,899
Nasa giyera ang bansa natin.
851
01:09:13,983 --> 01:09:18,028
Isang giyera na idineklara laban sa atin
ng mga pinuno ng international communism.
852
01:09:18,612 --> 01:09:22,449
Ito ang pinakamalaking krisis
sa kasaysayan ng Amerika.
853
01:09:22,533 --> 01:09:26,704
May mga senyales
na ang Kremlin ay pinapalakas na
854
01:09:26,787 --> 01:09:28,581
ang paggamit ng isa pa nitong armas.
855
01:09:29,081 --> 01:09:30,624
Ang communist propaganda.
856
01:09:31,584 --> 01:09:35,629
Nasa gitna tayo ng patuloy na pagtatalo
857
01:09:35,713 --> 01:09:37,506
para sa mga tiwala ng mga tao.
858
01:09:41,468 --> 01:09:45,055
Nauulit na naman ang kalamidad kagaya
ng sa Germany ilang taon na ang nakakaran.
859
01:09:46,640 --> 01:09:49,018
Nagiging marahas ang mga tao,
walang kumakalaban,
860
01:09:49,560 --> 01:09:52,771
at sumasama sila sa puwersa ng kasamaan.
861
01:09:54,648 --> 01:09:57,443
Hanggang kailan natin
pagtitiisan ang mga pulitiko
862
01:09:58,277 --> 01:10:03,449
na gutom sa kapangyarihan
o gustong kunin iyon sa ganitong paraan?
863
01:10:06,911 --> 01:10:10,956
Isang palaisipan na ang science,
na parang hindi makakapanakit noon,
864
01:10:11,040 --> 01:10:14,877
ay naging bangungot
na nagpapanginig sa lahat.
865
01:10:19,965 --> 01:10:22,843
Isa lamang ang natutunan ko
sa mahaba kong buhay,
866
01:10:22,927 --> 01:10:26,222
na ang lahat ng science natin,
kung ikukumpara sa realidad,
867
01:10:26,305 --> 01:10:27,473
ay mababaw.
868
01:10:31,352 --> 01:10:35,105
Ngunit,
ito ang pinakamahalaga nating pag-aari.
869
01:10:46,242 --> 01:10:50,329
Ang science ay hindi kailanman
magiging madaling intindihin.
870
01:10:52,248 --> 01:10:56,085
Ang bawat mahalagang pagvsulong
ay nagdadala ng bagong mga tanong.
871
01:10:57,753 --> 01:11:01,048
Pero sa maraming taon
ng aligagang paghahanap sa dilim,
872
01:11:01,131 --> 01:11:03,842
at sa paglabas na sa liwanag,
873
01:11:05,261 --> 01:11:09,431
ang mga nakaranas lamang noon
ang makakaintindi.
874
01:11:11,892 --> 01:11:14,019
Hindi natin dapat tuligsain ang tao
875
01:11:14,103 --> 01:11:16,897
dahil ang pagsisikap niyang
kontrolin ang puwersa ng kalikasan
876
01:11:16,981 --> 01:11:19,858
ay sinasamantala
at ginagamit para makapanira.
877
01:11:20,776 --> 01:11:23,112
Sa halip, ang kapalaran ng sangkatauhan
878
01:11:23,821 --> 01:11:28,242
ay nakasalalay
sa paglilinang ng moral ng tao.
879
01:11:55,811 --> 01:11:59,523
PATULOY NA NAKIPAGLABAN SI EINSTEIN
PARA SA KAPAYAPAAN
880
01:11:59,606 --> 01:12:04,278
AT SA PAGBUNYAG NG SEKRETO NG SANDAIGDIGAN
881
01:12:04,361 --> 01:12:07,614
HANGGANG SA HULI NIYANG HININGA
882
01:12:25,841 --> 01:12:31,972
NAMATAY SI EINSTEIN
NOONG IKA-18 NG ABRIL 1955
883
01:12:34,767 --> 01:12:36,477
Mahal kong sumunod na henerasyon,
884
01:12:37,686 --> 01:12:40,189
kung hindi pa kayo mas naging makatarungan
885
01:12:41,398 --> 01:12:44,735
o mas payapa o mas makatuwiran
886
01:12:44,818 --> 01:12:46,612
kumpara sa amin ngayon o dati,
887
01:12:47,613 --> 01:12:49,740
sana ay kunin kayo ng demonyo.
888
01:12:51,158 --> 01:12:53,994
Ako ay, o naging,
889
01:12:55,287 --> 01:12:57,790
inyong Albert Einstein.
890
01:15:36,657 --> 01:15:40,827
Tagapagsalin ng Subtitle: J.M.B. Descalso