1
00:00:16,810 --> 00:00:21,022
Nadal tak samo reaguję na widok B-17.
2
00:00:21,731 --> 00:00:24,484
Ale czyż nie jest to przepiękny samolot?
3
00:00:25,193 --> 00:00:26,820
Wygląda jak rzeźba.
4
00:00:28,238 --> 00:00:30,448
{\an8}I pięknie prezentuje się w powietrzu.
5
00:00:30,448 --> 00:00:32,449
{\an8}PILOT Z 100. GRUPY BOMBOWEJ
6
00:00:37,122 --> 00:00:39,082
Gdy leciałeś w formacji...
7
00:00:42,961 --> 00:00:45,547
czasem w grupie tysiąca samolotów...
8
00:00:47,966 --> 00:00:50,427
był to przepiękny i dramatyczny widok.
9
00:00:52,679 --> 00:00:57,267
Mroźne przestworza Europy
stały się nowym polem bitwy.
10
00:00:57,267 --> 00:01:01,271
Walki toczono
w niespotykanych dotąd warunkach.
11
00:01:01,897 --> 00:01:04,940
Było to jedyne takie wydarzenie
w historii wojen.
12
00:01:04,940 --> 00:01:08,737
Niespotykane i niepowtarzalne.
13
00:01:19,289 --> 00:01:21,791
Lotnicy z 40 amerykańskich grup bombowych
14
00:01:21,791 --> 00:01:25,587
walczyli i ginęli w powietrzu
w zatrważającym tempie.
15
00:01:26,087 --> 00:01:29,507
Jedna z nich,
niezwykle agresywna i niezdyscyplinowana,
16
00:01:29,507 --> 00:01:33,720
poniosła tak ogromne straty
w tak krótkim okresie,
17
00:01:33,720 --> 00:01:36,514
że stała się znana jako „krwawa załoga”.
18
00:01:36,514 --> 00:01:38,600
KRWAWA ZAŁOGA
19
00:01:54,241 --> 00:01:55,742
WYBUCH WOJNY W EUROPIE
20
00:01:55,742 --> 00:01:58,036
Niemcy zaatakowały Polskę.
21
00:01:58,036 --> 00:02:02,165
{\an8}Inwazja rozpoczęła się o dziewiątej rano.
Zbombardowano Warszawę.
22
00:02:02,165 --> 00:02:03,917
{\an8}WARSZAWA
23
00:02:06,920 --> 00:02:11,967
{\an8}Siły lądowe i spadochronowe III Rzeszy
zaatakowały Holandię i Belgię.
24
00:02:11,967 --> 00:02:12,884
UPADEK HOLANDII
25
00:02:14,135 --> 00:02:15,220
ATAK NA FRANCJĘ
26
00:02:16,805 --> 00:02:18,848
{\an8}Pytacie, co zamierzamy?
27
00:02:18,848 --> 00:02:22,185
Będziemy walczyć na morzu,
lądzie i w powietrzu.
28
00:02:22,185 --> 00:02:26,856
Podejmiemy walkę z potworną tyranią,
jakiej świat nie widział
29
00:02:26,856 --> 00:02:30,986
w swojej pełnej mroku i zbrodni historii.
30
00:02:31,653 --> 00:02:33,280
LONDYN ZBOMBARDOWANY
31
00:02:33,280 --> 00:02:34,614
NIEMIECKI BLITZ ZAWIÓDŁ
32
00:02:34,614 --> 00:02:36,700
Jeśli Brytyjczycy przegrają,
33
00:02:36,700 --> 00:02:42,747
{\an8}państwa osi
przejmą kontrolę nad Europą i Azją,
34
00:02:42,747 --> 00:02:46,418
{\an8}a także Afryką,
co da im świetny punkt zaczepienia
35
00:02:46,418 --> 00:02:52,507
do wysłania swoich sił lądowych i morskich
przeciwko także naszej półkuli.
36
00:02:53,675 --> 00:02:59,639
{\an8}Dziś rano wrogie samoloty
intensywnie zbombardowały Pearl Harbor.
37
00:03:00,181 --> 00:03:02,726
Żarty się skończyły.
To już prawdziwa wojna.
38
00:03:02,726 --> 00:03:03,643
ATAK NA HAWAJE
39
00:03:05,103 --> 00:03:05,937
WOJNA
40
00:03:05,937 --> 00:03:11,234
{\an8}Proszę Kongres,
aby w obliczu niesprowokowanego
41
00:03:11,860 --> 00:03:15,989
{\an8}i podstępnego ataku ze strony Japonii
42
00:03:16,656 --> 00:03:18,700
ogłosił stan wojny.
43
00:03:19,618 --> 00:03:23,163
WŁOCHY I NIEMCY
WYPOWIADAJĄ WOJNĘ STANOM ZJEDNOCZONYM
44
00:03:32,589 --> 00:03:36,968
{\an8}Hitlerowskie Niemcy
kontrolowały kontynentalną Europę.
45
00:03:36,968 --> 00:03:39,721
{\an8}Wielka Brytania
była osamotniona i odsłonięta.
46
00:03:39,721 --> 00:03:44,267
Była ostatnią europejską demokracją
w stanie wojny z nazistowskimi Niemcami.
47
00:03:44,809 --> 00:03:47,979
Zaczęto się zastanawiać,
jak można odpowiedzieć wrogowi.
48
00:03:48,980 --> 00:03:54,986
Od 1940 trwały ciągłe naloty na Niemcy,
ale nie były one zbytnio skuteczne.
49
00:03:54,986 --> 00:03:59,950
Nocne naloty często nie trafiały w cele,
a prowadziły do ogromnych strat.
50
00:04:01,952 --> 00:04:07,707
Nazistowskie Niemcy
zagrażały demokracji na całym świecie,
51
00:04:07,707 --> 00:04:10,627
{\an8}więc Najwspanialsze Pokolenie,
w tym mój ojciec...
52
00:04:10,627 --> 00:04:11,795
{\an8}REŻYSER
53
00:04:11,795 --> 00:04:14,047
{\an8}...poważnie traktowało patriotyzm.
54
00:04:16,591 --> 00:04:19,134
Ta rozmowa nie jest dla mnie nieprzyjemna,
55
00:04:19,134 --> 00:04:22,764
bo poruszę mój ulubiony temat:
Siły Powietrzne Armii USA.
56
00:04:22,764 --> 00:04:24,391
{\an8}PILOT, 453. GRUPA BOMBOWA
57
00:04:24,391 --> 00:04:26,393
{\an8}Nie mam pokaźnego doświadczenia.
58
00:04:27,185 --> 00:04:31,982
Służę dopiero od roku,
ale wiem już, co mogą zaoferować.
59
00:04:33,149 --> 00:04:34,526
I o tym chcę pomówić.
60
00:04:35,735 --> 00:04:39,406
Siły Powietrzne Armii USA
potrzebują 15 tysięcy kapitanów,
61
00:04:39,406 --> 00:04:43,827
40 tysięcy poruczników
i 35 tysięcy sierżantów.
62
00:04:44,369 --> 00:04:47,080
Panowie, wasza przyszłość
jest w niebiosach.
63
00:04:47,664 --> 00:04:49,291
Skrzydła czekają.
64
00:04:51,293 --> 00:04:54,629
Byłem na drugim roku studiów.
65
00:04:54,629 --> 00:04:58,550
{\an8}Myślałem tylko o dziewczynach i whiskey.
66
00:04:58,550 --> 00:05:00,594
{\an8}PILOT, 100. GRUPA BOMBOWA
67
00:05:01,219 --> 00:05:04,180
Ale po ataku na Pearl Harbor
68
00:05:04,180 --> 00:05:09,728
zaciągnąłem się do sił powietrznych
wraz z kolegami z bractwa.
69
00:05:09,728 --> 00:05:11,354
Baczność!
70
00:05:12,480 --> 00:05:15,650
W tamtym czasie
antysemityzm urósł w siłę.
71
00:05:15,650 --> 00:05:20,113
A gdy słyszałem przemówienia Hitlera
o wyższości Aryjczyków,
72
00:05:20,113 --> 00:05:24,701
odczuwałem frustrację z powodu tego,
że nie mogłem nic z tym zrobić.
73
00:05:24,701 --> 00:05:27,537
Ale nagle ta frustracja zniknęła.
74
00:05:27,537 --> 00:05:29,706
Poczułem, że jednak mogę coś zrobić.
75
00:05:30,206 --> 00:05:33,919
{\an8}Uznałem, że najbardziej się przydam,
służąc jako pilot.
76
00:05:33,919 --> 00:05:35,212
CENTRUM REKRUTACJI
77
00:05:35,212 --> 00:05:40,133
Następnego dnia zgłosiłem się
na kadeta w siłach powietrznych.
78
00:05:43,261 --> 00:05:46,890
Przed zaciągnięciem się
tysiące amerykańskich lotników
79
00:05:46,890 --> 00:05:51,728
nigdy nie było w samolocie,
a strzelało co najwyżej do wiewiórek.
80
00:05:51,728 --> 00:05:54,814
Załogi stanowili mężczyźni
z każdego zakątka kraju
81
00:05:54,814 --> 00:05:57,317
i z niemal każdej warstwy społecznej.
82
00:05:57,317 --> 00:06:01,655
Studenci historii z Harvardu
i górnicy węglowi z Wirginii Zachodniej.
83
00:06:01,655 --> 00:06:04,783
Prawnicy z Wall Street
i kowboje z Oklahomy.
84
00:06:05,408 --> 00:06:08,703
Hollywoodzcy idole i znani futboliści.
85
00:06:11,373 --> 00:06:15,293
Kadeci przeszli szkolenie.
Pora na lekcje latania.
86
00:06:16,086 --> 00:06:19,464
Każdy instruktor
miał czterech podopiecznych.
87
00:06:19,464 --> 00:06:23,385
W mojej grupie tylko ja nie odbyłem
żadnego szkolenia lotniczego.
88
00:06:23,385 --> 00:06:25,554
Nigdy nie byłem w samolocie.
89
00:06:30,058 --> 00:06:35,564
{\an8}Dziesięć godzin, a potem lot w pojedynkę.
Wznosisz się i już nikt ci nie pomoże.
90
00:06:35,564 --> 00:06:36,648
{\an8}PILOT, 100. GB
91
00:06:36,648 --> 00:06:37,691
{\an8}Zostajesz sam.
92
00:06:40,068 --> 00:06:43,822
{\an8}Zostałem nawigatorem,
bo kiepski był ze mnie pilot.
93
00:06:43,822 --> 00:06:45,323
{\an8}NAWIGATOR, 100. GRUPA BOMBOWA
94
00:06:46,700 --> 00:06:51,037
{\an8}Wyrzucono mnie i nie zapomnę,
że oblał mnie Porucznik Wiadro.
95
00:06:51,037 --> 00:06:53,373
{\an8}Idealna ksywka do oblewania lotników.
96
00:06:53,373 --> 00:06:54,541
{\an8}BOMBARDIER, 100. GB
97
00:06:55,125 --> 00:06:59,713
Mój instruktor wojskowy
zamierzał mnie oblać.
98
00:07:00,422 --> 00:07:02,465
Powiedział: „I tak zginiesz,
99
00:07:02,465 --> 00:07:06,136
ale umówmy się,
że klapnę sobie pod tamtym drzewem.
100
00:07:06,136 --> 00:07:11,558
{\an8}Jeśli wylatasz poprawnie trasę trzy razy,
zakwalifikuję cię do służby.
101
00:07:12,100 --> 00:07:14,102
Jeśli nie – wylatujesz”.
102
00:07:14,102 --> 00:07:15,437
{\an8}ARMIA USA
103
00:07:16,730 --> 00:07:20,775
Lataliśmy od ósmej rano
do ósmej wieczorem.
104
00:07:20,775 --> 00:07:24,821
Były to przeróżne manewry,
świece i ucieczki.
105
00:07:24,821 --> 00:07:27,657
A gdy mieliśmy wolne,
ćwiczyliśmy krótki dystans.
106
00:07:29,659 --> 00:07:32,621
Nigdy nic nie sprawiło mi
większej radości.
107
00:07:43,548 --> 00:07:49,387
Wraz z 40 kolegami
dopiero co ukończyłem szkołę lotniczą.
108
00:07:49,387 --> 00:07:50,889
OFICEROWIE – KLASA 43-B
109
00:07:50,889 --> 00:07:53,099
Wszystkich nas przydzielono do B-17.
110
00:07:53,099 --> 00:07:55,936
Żaden z nas nigdy w nim nie był.
111
00:07:58,188 --> 00:08:01,441
Boeing Flying Fortress
ma dziesięcioosobową załogę.
112
00:08:01,441 --> 00:08:04,444
Ten nowy bombowiec
może latać niemal 500 km/h.
113
00:08:04,444 --> 00:08:07,155
Z jego kadłuba
wystają wieżyczki z karabinami.
114
00:08:07,948 --> 00:08:13,495
Dzięki silnikowi o mocy 4000 koni
przelatuje bez tankowania 4800 kilometrów.
115
00:08:13,495 --> 00:08:18,792
B-17 był pierwszym samolotem
do zarówno ataku, jak i obrony.
116
00:08:19,501 --> 00:08:23,797
W ramach działań ofensywnych
zrzucał całkiem spore ładunki.
117
00:08:23,797 --> 00:08:27,342
A za sprawą karabinów 12,7 mm
nazywano go „Latającą Fortecą”.
118
00:08:28,927 --> 00:08:31,888
Cudownie się w nim latało.
119
00:08:32,389 --> 00:08:37,811
Samolot świetnie reagował
i od razu się do niego przywiązałem.
120
00:08:38,852 --> 00:08:41,356
Cieszyłem się, że trafiłem na B-17.
121
00:08:42,941 --> 00:08:45,902
Mieliśmy pięć
albo sześć miesięcy szkolenia
122
00:08:45,902 --> 00:08:48,196
przed wylotem do Europy.
123
00:08:50,156 --> 00:08:52,325
{\an8}W maju 1943 roku byliśmy już w Anglii.
124
00:08:52,325 --> 00:08:54,160
{\an8}NAWIGATOR, 100. GRUPA BOMBOWA
125
00:08:54,160 --> 00:08:56,037
{\an8}Jako część 8. Armii Powietrznej.
126
00:08:57,998 --> 00:09:01,126
Zanim nas tam wysłano, powiedziano nam:
127
00:09:01,918 --> 00:09:06,715
„Patrzysz na samolot po lewej i prawej.
I tylko jeden z was wróci do bazy”.
128
00:09:07,299 --> 00:09:09,551
W Europie czekała nas śmierć.
129
00:09:25,400 --> 00:09:28,820
Gdy załogi 100. Grupy
zaczęły przybywać do nowej bazy
130
00:09:28,820 --> 00:09:32,407
w Anglii Wschodniej,
wojna w Europie weszła w nową fazę.
131
00:09:32,407 --> 00:09:34,034
THORPE ABBOTTS
ANGLIA WSCHODNIA
132
00:09:34,034 --> 00:09:39,039
Rozpoczęła się operacja Pointblank:
nieustanna kampania bombowa,
133
00:09:39,039 --> 00:09:42,208
w której Amerykanie latali za dnia,
a Brytyjczycy nocą.
134
00:09:42,709 --> 00:09:47,047
Celem było osiągnięcie
panowania w powietrzu w Europie Północnej
135
00:09:47,047 --> 00:09:49,633
przed planowaną na wiosnę inwazją lądową.
136
00:09:50,634 --> 00:09:54,679
Bez panowania w powietrzu
desant na kontynencie był niewykonalny.
137
00:09:54,679 --> 00:09:56,139
KWATERA 100. GRUPY BOMBOWEJ
138
00:09:58,266 --> 00:10:01,937
Zapoznawaliśmy się ze sobą.
139
00:10:01,937 --> 00:10:06,399
{\an8}Jeden z pilotów, King,
zapytał, co wcześniej robiłem.
140
00:10:06,399 --> 00:10:09,361
{\an8}Odpowiedziałem,
że ostatnio robiłem jako kowboj.
141
00:10:09,361 --> 00:10:11,321
{\an8}OWEN „KOWBOJ” ROANE
PILOT, 100. GB
142
00:10:11,321 --> 00:10:15,075
{\an8}A on na to:
„No to od dziś tak cię nazywamy”.
143
00:10:15,992 --> 00:10:20,956
100. Grupa Bombowa była
młodym zespołem z narwanymi dowódcami.
144
00:10:20,956 --> 00:10:26,127
{\an8}Był Gale Cleven, dowódca jednej z eskadr,
a także zastępca dowódcy grupy, John Egan.
145
00:10:26,127 --> 00:10:27,587
{\an8}PILOT, 100. GRUPA BOMBOWA
146
00:10:27,587 --> 00:10:30,131
{\an8}Nie musieli latać, ale i tak to robili.
147
00:10:30,131 --> 00:10:31,550
{\an8}AUTOR WŁADCÓW PRZESTWORZY
148
00:10:31,550 --> 00:10:33,343
{\an8}I za to byli podziwiani.
149
00:10:33,343 --> 00:10:38,223
Buck Cleven i Bucky Egan
często nosili szaliki
150
00:10:38,223 --> 00:10:41,560
i przekrzywione w jedną stronę czapki.
151
00:10:41,560 --> 00:10:43,562
Byli bardzo pewni siebie.
152
00:10:43,562 --> 00:10:46,606
{\an8}Potrafili dzwonić po porucznika
z kasyna oficerskiego,
153
00:10:46,606 --> 00:10:49,693
{\an8}mówiąc mu, by brał taksówkę,
bo chcą z nim pogadać.
154
00:10:49,693 --> 00:10:50,777
{\an8}350. ESKADRA
155
00:10:50,777 --> 00:10:55,365
{\an8}John Egan i Gale Cleven marzyli o lataniu.
156
00:10:55,365 --> 00:10:59,286
{\an8}I udało im się robić coś, co kochali,
dla kraju, który kochali.
157
00:10:59,286 --> 00:11:00,203
{\an8}HISTORYK
158
00:11:00,203 --> 00:11:01,538
{\an8}Wierząc w tę misję.
159
00:11:02,581 --> 00:11:05,083
Cleven i Egan pomogli 100. Grupie Bombowej
160
00:11:05,083 --> 00:11:09,629
podjąć walkę z niemiecką Luftwaffe,
najgroźniejszą siłą powietrzną świata,
161
00:11:09,629 --> 00:11:14,342
której doświadczeni piloci walczyli już
w Hiszpanii, Norwegii, Polsce,
162
00:11:14,342 --> 00:11:19,723
Francji, ZSRR, Grecji,
Afryce Północnej i Anglii.
163
00:11:20,223 --> 00:11:23,101
{\an8}Zrozumieją, jak bardzo się przeliczyli...
164
00:11:23,101 --> 00:11:26,062
{\an8}ORĘDZIE PREZYDENTA ROOSEVELTA
Z 1943 ROKU
165
00:11:26,062 --> 00:11:30,692
{\an8}...sądząc, że zawsze będą mieć
zapewnione panowanie w powietrzu.
166
00:11:31,234 --> 00:11:35,405
Ta przewaga na zawsze już
pozostanie w przeszłości.
167
00:11:35,989 --> 00:11:41,369
Naziści i faszyści sami się prosili
o naszą zdecydowaną reakcję
168
00:11:41,369 --> 00:11:43,371
i wkrótce się jej doczekają.
169
00:11:47,834 --> 00:11:48,877
CZERWIEC 1943
170
00:11:50,128 --> 00:11:51,838
ROK PRZED D-DAY
171
00:11:52,422 --> 00:11:57,469
Lecą kapitanowie Kirk i Thompson,
por. Bushka, Iverson, Holloway i Hawkers.
172
00:11:57,469 --> 00:11:58,386
Wstawać.
173
00:12:02,057 --> 00:12:04,434
Dowódca stawał przed nami.
174
00:12:05,268 --> 00:12:10,106
{\an8}Odsłaniał zasłonę, a my widzieliśmy
czerwoną wstążkę od bazy do naszego celu.
175
00:12:10,106 --> 00:12:12,609
{\an8}STRZELEC TYLNY, 100. GRUPA BOMBOWA
176
00:12:13,860 --> 00:12:16,696
Waszym celem
jest ten kompleks budynków.
177
00:12:17,447 --> 00:12:20,033
Punktem wyznaczającym będzie ten budynek.
178
00:12:20,575 --> 00:12:24,204
Jeśli skupicie się
na zrzucie w tym obszarze,
179
00:12:24,204 --> 00:12:27,582
powinniście skutecznie zniszczyć fabrykę.
180
00:12:35,257 --> 00:12:41,012
{\an8}Wyskakiwaliśmy z jeepa,
chowaliśmy swoje rzeczy i startowaliśmy.
181
00:12:41,012 --> 00:12:42,347
{\an8}PILOT, 100. GRUPA BOMBOWA
182
00:12:55,652 --> 00:13:00,365
Latano w tzw. „combat boksie”,
formacji zdolnej do samoobrony.
183
00:13:00,365 --> 00:13:04,869
Każdy samolot dysponował
łącznie nawet 13 sztukami broni,
184
00:13:04,869 --> 00:13:09,249
co pozwalało na przedarcie się do celu
przez fale samolotów wroga.
185
00:13:10,625 --> 00:13:13,295
Thunderbolty są już gotowe.
186
00:13:18,425 --> 00:13:20,635
Wylatują na spotkanie z bombowcami.
187
00:13:20,635 --> 00:13:24,014
Obie grupy spotkają się
nad kanałem La Manche.
188
00:13:24,014 --> 00:13:27,517
Myśliwce rozpoczynają patrole
wokół zgrupowania bombowców,
189
00:13:27,517 --> 00:13:30,353
a cała powietrzna armada
leci na terytorium wroga.
190
00:13:32,272 --> 00:13:35,650
Bombowce miały
ograniczoną ochronę mniejszych
191
00:13:35,650 --> 00:13:39,571
i bardziej zwinnych myśliwców,
takich jak model P-47 Thunderbolt.
192
00:13:39,571 --> 00:13:43,033
Niestety z racji małych baków
musiały zostawiać bombowce,
193
00:13:43,033 --> 00:13:45,535
gdy te były głęboko w Niemczech.
194
00:13:45,535 --> 00:13:47,495
Latali w warunkach,
195
00:13:47,495 --> 00:13:54,252
w których nie mogliby przeżyć
bez specjalnej odzieży i wyposażenia.
196
00:13:54,252 --> 00:13:57,297
Bez podłączenia do tlenu.
197
00:13:57,297 --> 00:14:03,178
Po dotarciu na sporą wysokość
musieliśmy używać masek z tlenem.
198
00:14:03,178 --> 00:14:07,474
Było przeraźliwie zimno.
Temperatury spadały mocno poniżej zera.
199
00:14:07,474 --> 00:14:11,353
Mówię tu o temperaturach
rzędu -45 czy -50°C.
200
00:14:17,984 --> 00:14:21,196
Eskorta myśliwska nie była w stanie
201
00:14:21,196 --> 00:14:25,325
towarzyszyć B-17
aż do celów w głębi Niemiec,
202
00:14:25,325 --> 00:14:27,577
więc zawracała do Anglii.
203
00:14:35,377 --> 00:14:39,172
Pamiętam pierwsze przekroczenie
kanału La Manche.
204
00:14:39,172 --> 00:14:43,426
Spojrzałem w dół i pojąłem,
że jesteśmy nad terytorium wroga.
205
00:14:43,426 --> 00:14:46,888
Żołądek podszedł mi do gardła.
Zestresowałem się.
206
00:14:49,724 --> 00:14:54,020
Widać czarny dym
po ostrzale obrony przeciwlotniczej.
207
00:14:54,813 --> 00:15:00,110
„Flak” to niemiecka armata 88
mogąca strzelać nawet 12 kilometrów wzwyż.
208
00:15:00,110 --> 00:15:05,240
Pociski eksplodowały w powietrzu,
wyrzucając gęstą chmurę odłamków.
209
00:15:07,617 --> 00:15:10,704
Poszycie samolotu nie było stalowe,
tylko aluminiowe.
210
00:15:10,704 --> 00:15:13,164
Było dziurawione jak sito.
211
00:15:15,292 --> 00:15:20,380
Pierwszy raz znalazłem się
pod ciężkim ostrzałem przeciwlotniczym.
212
00:15:20,380 --> 00:15:23,341
Było to... przerażające.
213
00:15:28,096 --> 00:15:31,725
Mierzyliśmy się z bardzo doświadczonym,
214
00:15:31,725 --> 00:15:36,104
świetnie wyposażonym
i doskonale wyszkolonym wrogiem.
215
00:15:36,104 --> 00:15:39,900
Oni byli profesjonalistami,
a my amatorami.
216
00:15:43,945 --> 00:15:46,531
Gdy grupa zbliżała się do celu,
217
00:15:46,531 --> 00:15:50,243
bombardierzy ustawiali prędkość
czy główny kierunek wiatru
218
00:15:50,243 --> 00:15:51,953
w celownikach Nordena,
219
00:15:51,953 --> 00:15:55,498
tajnych urządzeniach celujących,
które kierowały bombowce
220
00:15:55,498 --> 00:15:59,044
do optymalnego punktu zrzutu bomb.
221
00:15:59,628 --> 00:16:02,589
Celownik Nordena miał być tak dokładny,
222
00:16:02,589 --> 00:16:07,844
że zrzucone z sześciu kilometrów bomby
mogły trafić w beczkę z ogórkami.
223
00:16:10,639 --> 00:16:14,142
{\an8}Widziałem bomby zrzucane
przez samoloty lecące przed nami.
224
00:16:14,142 --> 00:16:15,560
{\an8}ZWALNIACZ BOMB, 100. GB
225
00:16:15,560 --> 00:16:21,274
Ale mogłem też zobaczyć nasze
przez pleksiglasowy nos.
226
00:16:21,274 --> 00:16:25,612
Gdy wybuchały,
naszym oczom ukazywały się eksplozje.
227
00:16:25,612 --> 00:16:30,617
Zrzucono pierwsze ładunki,
przez co pożoga częściowo zakryła cel.
228
00:16:31,409 --> 00:16:34,955
Bomby dosięgnęły elektrowni,
budowanych okrętów podwodnych
229
00:16:34,955 --> 00:16:36,998
i co najmniej jednego U-Boota.
230
00:16:39,000 --> 00:16:43,088
Bez szwanku zrzuciliśmy bomby
i odparliśmy kilka myśliwców.
231
00:16:43,672 --> 00:16:45,757
{\an8}Uznałem, że nie jest tak źle.
232
00:16:48,552 --> 00:16:52,264
Początkowo 100. Grupa Bombowa
atakowała cele na wybrzeżu.
233
00:16:52,264 --> 00:16:56,351
Były to schrony U-Bootów
i fabryki we Francji i Norwegii.
234
00:16:57,561 --> 00:17:02,190
Lotnictwo próbowało zniszczyć
machinę wojenną nazistowskich Niemiec.
235
00:17:02,190 --> 00:17:05,485
Celowano w zakłady
produkujące samoloty i czołgi.
236
00:17:05,485 --> 00:17:07,237
W fabryki łożysk.
237
00:17:07,821 --> 00:17:11,157
W Wielkiej Brytanii
usłyszano o podniebnej bitwie.
238
00:17:12,242 --> 00:17:14,869
Uszkodzeń doznało wiele „fortów”.
239
00:17:14,869 --> 00:17:19,207
Kilka wróciło z uszkodzonymi śmigłami
albo zniszczonym podwoziem.
240
00:17:20,292 --> 00:17:24,545
Wierzono, że B-17 są solidne
i zapewniają bezpieczny powrót.
241
00:17:24,545 --> 00:17:26,673
Nawet po utracie trzech silników
242
00:17:26,673 --> 00:17:31,219
czy częściowym odstrzeleniu
połowy statecznika pionowego.
243
00:17:31,219 --> 00:17:35,515
{\an8}Nawet dwa silniki dawały radę.
Niektórzy wracali na jednym.
244
00:17:35,515 --> 00:17:36,600
{\an8}DOWÓDCA, 100. GB
245
00:17:37,350 --> 00:17:38,602
17 SIERPNIA 1943
246
00:17:39,102 --> 00:17:40,770
DZIESIĘĆ MIESIĘCY PRZED D-DAY
247
00:17:40,770 --> 00:17:42,689
SALA ODPRAW
TYLKO UPOWAŻNIENI
248
00:17:42,689 --> 00:17:47,611
8. Armię czekały spore zmiany.
Zaplanowano największy do tej pory nalot.
249
00:17:47,611 --> 00:17:51,406
Miał to być podwójny atak
na fabrykę łożysk w Schweinfurcie
250
00:17:51,406 --> 00:17:54,284
i messerschmittów w Regensburgu.
251
00:17:54,284 --> 00:17:58,246
Były to silnie strzeżone cele
położone w głębi Niemiec.
252
00:17:58,246 --> 00:18:01,541
100. Grupie Bombowej
przydzielono Regensburg.
253
00:18:02,208 --> 00:18:05,003
Gdy odsunięto zasłonę,
254
00:18:05,003 --> 00:18:10,091
{\an8}a czerwona linia biegła przez całe Niemcy,
pomyśleliśmy sobie: „O w mordę”.
255
00:18:10,759 --> 00:18:13,470
Sam plan naprawdę był genialny.
256
00:18:13,470 --> 00:18:14,387
Wyglądał tak.
257
00:18:14,387 --> 00:18:15,972
{\an8}GEN. CURTIS LEMAY
DOWÓDCA
258
00:18:15,972 --> 00:18:19,100
{\an8}3. Dywizja Lotnicza Curtisa LeMaya
miała zaatakować
259
00:18:19,100 --> 00:18:23,313
fabrykę messerschmittów w Regensburgu,
a następnie udać się do Afryki.
260
00:18:23,313 --> 00:18:27,275
Dziesięć minut po nich
miała zjawić się 1. Dywizja Lotnicza,
261
00:18:27,275 --> 00:18:31,696
{\an8}zniszczyć fabrykę łożysk w Schweinfurcie
i wrócić do Anglii.
262
00:18:31,696 --> 00:18:35,075
{\an8}Niemcy musieliby zdecydować,
którą formację zaatakować.
263
00:18:35,075 --> 00:18:37,827
{\an8}A że był to sierpień,
więc pojawiła się mgła.
264
00:18:37,827 --> 00:18:39,746
{\an8}STARSZY HISTORYK W SSI
265
00:18:41,248 --> 00:18:47,212
{\an8}Wyprowadzałem rano samoloty
przy użyciu lamp i latarek.
266
00:18:48,129 --> 00:18:51,466
Udało się wystartować
z dziesięciominutowym opóźnieniem.
267
00:18:51,466 --> 00:18:56,555
Curtis LeMay szkolił swoich ludzi
do startowania w angielskiej mgle.
268
00:18:56,555 --> 00:18:59,057
Inni dowódcy o to nie zadbali.
269
00:18:59,057 --> 00:19:02,686
Dlatego LeMay zdołał wystartować
i spiąć swoją formację,
270
00:19:02,686 --> 00:19:05,063
kiedy druga dywizja nadal była na ziemi.
271
00:19:05,814 --> 00:19:08,817
Z dziesięciu minut
zrobiły się dwie godziny.
272
00:19:11,278 --> 00:19:14,155
Ten przejęty film
pokazuje szybkość reakcji
273
00:19:14,155 --> 00:19:17,200
załóg messerschmittów Bf 109
i focke-wulfów 190.
274
00:19:17,701 --> 00:19:21,079
Mają sporo czasu,
by przygotować kontratak myśliwców
275
00:19:21,079 --> 00:19:24,833
i zdobyć przewagę nad naszą eskortą
między 2 do 1 a 10 do 1.
276
00:19:28,003 --> 00:19:31,006
Przebyli kanał La Manche.
Był piękny dzień.
277
00:19:31,798 --> 00:19:35,176
Dotarli do Holandii
i nagle świat wokół nich eksplodował.
278
00:19:36,219 --> 00:19:38,179
Walka potrwała dwie godziny.
279
00:19:41,057 --> 00:19:44,227
Na szkoleniu mówiono nam,
280
00:19:44,227 --> 00:19:46,771
że możemy prześcignąć niemieckie myśliwce.
281
00:19:46,771 --> 00:19:50,150
Ale oczywiście przekonaliśmy się,
że to nieprawda.
282
00:19:51,026 --> 00:19:55,196
{\an8}Kolejne fale ostrzału i myśliwców
następowały po sobie.
283
00:19:55,196 --> 00:19:59,910
{\an8}Słyszałem ciągły ogień karabinu
z górnej wieżyczki.
284
00:20:00,577 --> 00:20:04,289
Samolot Clevena
został trafiony sześciokrotnie.
285
00:20:04,289 --> 00:20:07,292
Padł system hydrauliczny
i jeden z silników.
286
00:20:07,876 --> 00:20:09,544
W kokpicie wybuchł pożar.
287
00:20:09,544 --> 00:20:13,632
Cleven rozgląda się
i spogląda na radiooperatora-strzelca.
288
00:20:13,632 --> 00:20:15,926
A ten nie ma nóg.
289
00:20:15,926 --> 00:20:17,093
Zostały odcięte.
290
00:20:19,930 --> 00:20:24,851
Pamiętam, jak w jednym samolocie
płomienie tryskały przez każdy otwór.
291
00:20:26,853 --> 00:20:29,564
Ten widok śnił mi się bardzo długo.
292
00:20:30,607 --> 00:20:35,654
Każdy członek tej załogi
walczył o demokrację i wolność.
293
00:20:35,654 --> 00:20:39,241
Ale wiecie, za kogo się walczy
podczas bitwy w powietrzu?
294
00:20:39,241 --> 00:20:42,035
Za gości po twojej lewej i prawej.
295
00:20:42,035 --> 00:20:44,371
Za tego przed tobą i tego za tobą.
296
00:20:44,371 --> 00:20:45,789
O to walczysz.
297
00:20:48,750 --> 00:20:53,588
Cleven siedział w kokpicie,
a drugi pilot powiedział mu:
298
00:20:53,588 --> 00:20:55,715
„Włączmy sygnał do skoku”.
299
00:20:55,715 --> 00:21:00,136
Cleven na to:
„Najpierw zrzut. Dolecimy do celu”.
300
00:21:00,136 --> 00:21:05,475
Pięć minut przed dotarciem do celu
wszystko się zatrzymało.
301
00:21:05,475 --> 00:21:07,435
Zniknęły myśliwce i ostrzał.
302
00:21:08,270 --> 00:21:10,855
Udało nam się zrzucić bomby.
303
00:21:14,025 --> 00:21:16,111
Mając bardzo mało paliwa,
304
00:21:16,111 --> 00:21:21,283
grupa atakująca Regensburg przebiła się
nad Alpami do Afryki Północnej,
305
00:21:21,283 --> 00:21:25,996
a grupa wysłana na Schweinfurt
starła się z całą mocą Luftwaffe.
306
00:21:26,871 --> 00:21:30,250
Niemcy przetrzebili chłopaków LeMaya,
307
00:21:30,250 --> 00:21:35,463
wrócili po sznapsa, amunicję i paliwo,
i zabrali się za grupę schweinfurcką.
308
00:21:39,217 --> 00:21:44,556
Luftwaffe zmasakrowało grupę
wysłaną do Schweinfurtu.
309
00:21:51,855 --> 00:21:58,695
Pod koniec dnia 100. Grupa Bombowa
dotarła resztkami sił do Afryki Północnej.
310
00:21:59,237 --> 00:22:01,573
Jednak nadal czuli się szczęściarzami.
311
00:22:02,949 --> 00:22:05,827
Każdy dowódca,
który wysyłał ludzi do walki,
312
00:22:05,827 --> 00:22:10,081
gdy wróg miał przewagę w ludziach,
a nasi braki w sprzęcie...
313
00:22:10,081 --> 00:22:11,833
{\an8}BYŁY DOWÓDCA 8. ARMII POWIETRZNEJ
314
00:22:11,833 --> 00:22:15,837
{\an8}...a do tego minimalny trening,
mierzył się z ciężkimi decyzjami.
315
00:22:16,963 --> 00:22:19,174
To było jak skazywanie ich na śmierć.
316
00:22:23,637 --> 00:22:28,975
{\an8}Trafiłem do Anglii latem 1943 roku
317
00:22:30,227 --> 00:22:33,563
{\an8}i zostałem przydzielony
do 100. Grupy Bombowej.
318
00:22:33,563 --> 00:22:36,524
Rosie Rosenthal trafił do nas
319
00:22:36,524 --> 00:22:40,779
w ramach uzupełnień straconych załóg.
320
00:22:41,363 --> 00:22:45,367
Egan usłyszał,
że młody Rosie był niezłym pilotem.
321
00:22:45,367 --> 00:22:48,995
Następnie Egan dokładnie go prześwietlił
322
00:22:48,995 --> 00:22:51,081
i zaprosił do swojej eskadry.
323
00:22:54,918 --> 00:22:56,711
Byłem wtedy w barze.
324
00:22:56,711 --> 00:23:03,301
Standardowo popijałem szkocką,
kiedy ktoś klepnął mnie w ramię.
325
00:23:03,802 --> 00:23:06,930
Odwróciłem się
i zobaczyłem dowódcę eskadry.
326
00:23:07,514 --> 00:23:10,433
Powiedział: „Lucky, lepiej się wyśpij.
327
00:23:11,101 --> 00:23:12,435
Jutro wylatujesz”.
328
00:23:13,103 --> 00:23:14,604
PAŹDZIERNIK 1943
329
00:23:15,105 --> 00:23:16,481
OSIEM MIESIĘCY DO D-DAY
330
00:23:16,481 --> 00:23:20,277
Gdy 8 października
wypogodziło się w Niemczech,
331
00:23:20,277 --> 00:23:24,281
Amerykanie zrealizowali szereg misji
wszystkimi dostępnymi siłami,
332
00:23:24,281 --> 00:23:27,409
aby zniszczyć fabryki samolotów.
333
00:23:28,201 --> 00:23:31,913
Lotnicy nazwali to „czarnym tygodniem”.
334
00:23:32,622 --> 00:23:38,920
8 października 855 maszyn
wyleciało na Bremę i Vegesack.
335
00:23:38,920 --> 00:23:41,756
Łącznie miały na pokładach
ponad 1,1 mln kg bomb
336
00:23:41,756 --> 00:23:44,634
i przeszło 1,25 mln sztuk amunicji.
337
00:23:46,553 --> 00:23:50,056
Zbliżaliśmy się do celu
i kątem oka dostrzegłem,
338
00:23:50,056 --> 00:23:56,396
że dwa focke-wulfy 190
zmierzają prosto na nas.
339
00:23:56,396 --> 00:23:59,858
Jeden z nich zniszczył
naszą maszynę tuż przede mną.
340
00:23:59,858 --> 00:24:03,778
Wypadła z formacji i wybuchła.
341
00:24:05,113 --> 00:24:06,781
Zdziesiątkowano ich.
342
00:24:06,781 --> 00:24:10,660
Wyrzucili nas z formacji.
Trzeci silnik płonął.
343
00:24:11,912 --> 00:24:16,541
Cleven próbował przejąć grupę,
ale też został zestrzelony.
344
00:24:17,876 --> 00:24:21,713
Cleven oberwał.
W samolocie zapanował chaos.
345
00:24:21,713 --> 00:24:23,632
Kokpit płonął. Musieli skakać.
346
00:24:27,427 --> 00:24:33,141
Zestrzelili Clevena, co było ciężką stratą
dla 100. Grupy Bombowej.
347
00:24:33,141 --> 00:24:36,519
W zasadzie wszyscy uznali,
że musiał zginąć.
348
00:24:37,854 --> 00:24:43,360
Wtedy pierwszy raz zacząłem wątpić,
czy uda mi się wrócić do bazy.
349
00:24:44,361 --> 00:24:49,157
{\an8}Mój samolot, Rosie’s Riveters,
było mocno uszkodzony.
350
00:24:49,157 --> 00:24:51,368
Dwa silniki padły.
351
00:24:53,203 --> 00:24:58,708
Po zrzuceniu bomb
poprowadziłem resztki formacji do bazy.
352
00:24:58,708 --> 00:25:01,127
Wróciło tylko sześć samolotów.
353
00:25:04,422 --> 00:25:08,468
Wyobraźcie sobie morale
po stracie tylu załóg jednego dnia.
354
00:25:09,052 --> 00:25:13,431
Zazwyczaj zaraz po utracie samolotu
zabierano rzeczy załogi z baraków.
355
00:25:13,431 --> 00:25:15,976
Wchodziłeś i patrzyłeś na puste baraki.
356
00:25:17,310 --> 00:25:20,814
Egan był na przepustce w Londynie.
357
00:25:20,814 --> 00:25:23,608
Tam usłyszał o zestrzeleniu Clevena.
358
00:25:24,859 --> 00:25:28,738
Tak się wściekł,
że z miejsca zrezygnował z przepustki
359
00:25:28,738 --> 00:25:33,493
i wrócił do bazy, ogłaszając,
że poprowadzi następną misję.
360
00:25:34,244 --> 00:25:37,205
Nalot na Münster
był tzw. „demolowaniem miasta”
361
00:25:37,205 --> 00:25:39,332
i nowością dla 8. Armii Powietrznej.
362
00:25:39,332 --> 00:25:43,753
Celem była kolejowa stacja rozrządowa
w samym centrum miasta
363
00:25:43,753 --> 00:25:47,632
i kwatery robotników,
którzy w niej pracowali.
364
00:25:48,258 --> 00:25:53,388
W ramach walki z nazistowską tyranią
celem stali się ludzie z krwi i kości,
365
00:25:53,388 --> 00:25:56,600
odgrywający istotną rolę
w machnie wojennej III Rzeszy.
366
00:25:56,600 --> 00:25:58,602
Atmosfera była napięta.
367
00:25:58,602 --> 00:26:03,148
Wielu lotników po raz pierwszy
kwestionowało zasadność misji.
368
00:26:03,732 --> 00:26:05,650
Egan wygłosił przemowę.
369
00:26:05,650 --> 00:26:10,322
Misja miała być zemstą
za zestrzelenie Clevena.
370
00:26:14,826 --> 00:26:19,956
{\an8}Nasza grupa była przetrzebiona
z powodu wysokich strat.
371
00:26:20,457 --> 00:26:24,419
{\an8}Mogliśmy wysłać tylko 13 samolotów.
372
00:26:26,046 --> 00:26:28,715
{\an8}Gdy pojawiały się myśliwce wroga,
373
00:26:28,715 --> 00:26:34,179
formacje były rozproszone,
a jedna miała 13 samolotów zamiast 18,
374
00:26:34,179 --> 00:26:36,556
Niemcy musieli zaatakować słabszy cel.
375
00:26:36,556 --> 00:26:40,810
Od razu zaatakowało nas
ponad 200 niemieckich myśliwców.
376
00:26:41,394 --> 00:26:46,566
Dwa messerschmitty 109 zjawiły się za nami
i zabiły naszego strzelca tylnego.
377
00:26:46,566 --> 00:26:51,947
Ja dostałem odłamkami z flaka
i padłem na podłogę.
378
00:26:51,947 --> 00:26:57,077
Nie panowaliśmy nad samolotem
i lada chwila mieliśmy spaść.
379
00:26:57,619 --> 00:27:00,789
Byliśmy na około 6400–6700 metrach.
380
00:27:00,789 --> 00:27:04,876
Ziemia wydawała się bardzo odległa,
ale nie miałem wyboru.
381
00:27:04,876 --> 00:27:07,295
Musiałem skakać, więc skoczyłem.
382
00:27:15,762 --> 00:27:20,183
Zaparkowaliśmy na płycie
i czekaliśmy na pozostałych.
383
00:27:24,521 --> 00:27:26,898
W końcu pojawił się jeden z naszych.
384
00:27:28,066 --> 00:27:33,947
Z 100. Grupy Bombowej
wrócił tylko samolot Rosenthala.
385
00:27:33,947 --> 00:27:38,743
Nie ulega więc wątpliwości,
że przeszedł piekło.
386
00:27:41,037 --> 00:27:43,915
Wróciliśmy do kasyna oficerskiego.
387
00:27:43,915 --> 00:27:46,835
Panowała upiorna cisza.
388
00:27:46,835 --> 00:27:49,963
Było tam paru lotników,
którzy ominęli tę misję.
389
00:27:50,589 --> 00:27:53,216
Nikt nie chciał do nas podejść.
390
00:27:53,216 --> 00:27:55,135
Zostaliśmy sami.
391
00:27:55,135 --> 00:27:57,637
Poczuliśmy się bardzo dziwnie.
392
00:27:59,222 --> 00:28:04,311
Odczuwaliśmy utratę kolegów,
których zestrzelono.
393
00:28:04,311 --> 00:28:10,942
Podczas nalotu na Münster
straciłem najlepszego przyjaciela.
394
00:28:14,529 --> 00:28:17,991
Po zestrzeleniu
Bucky’ego Egana i Johna Clevena
395
00:28:17,991 --> 00:28:21,036
morale zaczęło szorować po dnie,
396
00:28:21,036 --> 00:28:24,831
bo wszyscy uważali ich za niezwyciężonych.
397
00:28:26,625 --> 00:28:30,587
Atak na Münster był największą
z ich dotychczasowych bitew.
398
00:28:30,587 --> 00:28:37,052
Nie chodziło tylko o sam nalot,
ale krwawą walkę obu flot powietrznych.
399
00:28:37,052 --> 00:28:40,931
Cztery miesiące wcześniej
100. Grupa Bombowa pojawiła się w Anglii
400
00:28:40,931 --> 00:28:43,850
ze 140 oficerami lotniczymi.
401
00:28:43,850 --> 00:28:48,897
Po ataku na Münster tylko trzech z nich
było w stanie latać i walczyć.
402
00:28:49,397 --> 00:28:54,402
{\an8}Gdy wyciekły te statystyki,
ludzie zaczęli się o nas martwić.
403
00:28:54,402 --> 00:28:56,404
{\an8}Nazwano nas „krwawą setką”.
404
00:28:58,740 --> 00:29:02,577
Podczas misji
czekają cię cztery godziny horroru.
405
00:29:02,577 --> 00:29:04,996
A po powrocie jedziesz rowerem do pubu.
406
00:29:04,996 --> 00:29:09,334
Pijesz piwo, bajerujesz dziewczynę,
wracasz do bazy, odpoczywasz.
407
00:29:09,334 --> 00:29:12,504
A następnego dnia
podniebny horror powraca.
408
00:29:15,090 --> 00:29:22,055
To powodowało,
że niektórzy w końcu się załamywali.
409
00:29:25,642 --> 00:29:30,313
Po czarnym tygodniu morale
w 8. Armii Powietrznej wręcz nie istniało.
410
00:29:30,313 --> 00:29:32,899
Dowódcy obawiali się buntu wśród załóg.
411
00:29:33,441 --> 00:29:35,944
Pojawiły się doniesienia
od chirurgów lotniczych
412
00:29:35,944 --> 00:29:40,949
i psychiatrów sił powietrznych
na temat dziwnych zachowań lotników,
413
00:29:40,949 --> 00:29:46,621
w miarę jak brutalne realia walki
podważały ich stabilność psychiczną.
414
00:29:46,621 --> 00:29:48,707
Widziałem sytuacje,
415
00:29:48,707 --> 00:29:54,004
w których nie byli w stanie
samodzielnie wyjść z samolotu.
416
00:29:55,005 --> 00:29:57,716
Byli na skraju przypadłości,
417
00:29:57,716 --> 00:30:01,094
którą nazywaliśmy „wyczerpaniem bojowym”.
418
00:30:03,388 --> 00:30:07,392
Ci, których zmogła nerwica,
mogą szybko wyzdrowieć,
419
00:30:07,392 --> 00:30:10,312
jeśli zostaną
tymczasowo odsunięci od walki.
420
00:30:10,812 --> 00:30:16,151
Ostatecznie zależy to
od indywidualnej wytrwałości pacjenta,
421
00:30:16,151 --> 00:30:19,988
ale najbardziej można go wesprzeć,
kierując go z dala od szpitala.
422
00:30:19,988 --> 00:30:22,115
DOM, KTÓRY ZBUDOWAŁ FLAK
OKSFORD, ANGLIA
423
00:30:22,115 --> 00:30:26,703
Próbowaliśmy ściągać ich z pola walki.
424
00:30:26,703 --> 00:30:32,500
Trafiali na parę dni do domu sanatoryjnego
zwanego „domem, który zbudował flak”.
425
00:30:33,543 --> 00:30:37,631
Często efekt był pozytywny,
czasami niestety nie.
426
00:30:39,132 --> 00:30:42,010
To był problem
dla wszystkich dowódców,
427
00:30:42,010 --> 00:30:46,473
bo niektórzy ludzie mają taką psychikę
i kondycję mentalną,
428
00:30:46,473 --> 00:30:49,184
że nie mogą znieść tego typu przeżyć.
429
00:30:49,851 --> 00:30:53,355
Musieliśmy szybko
zabierać takie osoby
430
00:30:53,355 --> 00:30:56,483
z dala od ich załóg i całej bazy,
431
00:30:56,483 --> 00:31:00,654
bo takie nastawienie bywało zaraźliwe.
432
00:31:00,654 --> 00:31:04,491
Nie mogliśmy pozwolić,
by nadszarpnęło morale pozostałych,
433
00:31:04,491 --> 00:31:08,703
którzy codziennie wylatywali
i wypełniali swoje służbowe obowiązki.
434
00:31:10,997 --> 00:31:13,875
Mogło się wydawać,
że siły aliantów
435
00:31:13,875 --> 00:31:17,045
nie tylko nie panują w powietrzu
nad Niemcami i Europą,
436
00:31:17,045 --> 00:31:19,005
ale wręcz to starcie przegrywają.
437
00:31:20,465 --> 00:31:23,843
Tym razem nie trafialiśmy w beczki.
438
00:31:23,843 --> 00:31:27,138
{\an8}Nawet przy dobrej pogodzie
rozrzucaliśmy bomby
439
00:31:27,138 --> 00:31:29,683
{\an8}całe kilometry od celu.
440
00:31:30,767 --> 00:31:35,981
Nie trafiali w cele
i sami się nimi stawali.
441
00:31:35,981 --> 00:31:38,316
{\an8}Niemieckie myśliwce ich dziesiątkowały.
442
00:31:38,316 --> 00:31:39,693
{\an8}AUTOR FIRE AND FURY
443
00:31:40,443 --> 00:31:43,822
Każdy fragment tej sterty
to jeden samolot.
444
00:31:43,822 --> 00:31:46,241
Efekt 22 tysięcy godzin pracy.
445
00:31:47,200 --> 00:31:50,912
Każdy metr to dziesięciu Amerykanów
zabitych lub w niewoli.
446
00:31:56,251 --> 00:31:59,421
Myślę, że najbardziej
obawiano się zestrzelenia.
447
00:31:59,421 --> 00:32:00,422
OKUPOWANA FRANCJA
448
00:32:00,422 --> 00:32:02,257
Zawsze było to możliwe.
449
00:32:02,257 --> 00:32:05,218
Byliśmy młodzi
i mieliśmy się za nieśmiertelnych,
450
00:32:05,218 --> 00:32:09,055
sądząc, że przydarzy się to innym,
ale nigdy nie nam.
451
00:32:09,055 --> 00:32:10,390
ZAGINIONY W AKCJI
452
00:32:10,390 --> 00:32:12,726
Wiedziałem, że moja matka się zamartwia
453
00:32:12,726 --> 00:32:18,648
i że w takiej sytuacji otrzyma telegram
z Departamentu Wojny o moim zaginięciu,
454
00:32:18,648 --> 00:32:21,192
nie wiedząc, co mnie spotkało.
455
00:32:23,570 --> 00:32:26,865
Otrzymywali spadochrony,
nie wiedząc, jak ich używać.
456
00:32:26,865 --> 00:32:31,077
Mieli tylko podstawowe szkolenie
w zakresie ucieczki i ukrywania się.
457
00:32:31,077 --> 00:32:35,290
Nie ostrzegano ich także
przed mieszkańcami bombardowanych miast,
458
00:32:35,290 --> 00:32:38,710
którzy coraz częściej atakowali
zestrzelonych lotników.
459
00:32:40,837 --> 00:32:43,215
Cleven został zestrzelony
460
00:32:43,215 --> 00:32:46,760
i po wylądowaniu
otoczyła go grupa rolników.
461
00:32:46,760 --> 00:32:52,682
Następne, co zapamiętał,
to naciskające na jego pierś widły.
462
00:32:53,350 --> 00:32:56,269
Pojawiali się żandarmi z Luftwaffe.
463
00:32:58,355 --> 00:33:01,733
Zabrano mnie
na niemieckie lotnisko wojskowe,
464
00:33:01,733 --> 00:33:06,279
w którym gromadzono amerykańskich lotników
złapanych danego dnia.
465
00:33:08,198 --> 00:33:10,116
DULAG LUFT
FRANKFURT, NIEMCY
466
00:33:11,743 --> 00:33:17,332
Przesłuchiwał mnie oficer,
który pogratulował mi awansu.
467
00:33:18,333 --> 00:33:22,420
Trzy dni wcześniej
awansowałem na porucznika.
468
00:33:22,420 --> 00:33:25,006
Trochę mnie zaskoczył.
469
00:33:25,006 --> 00:33:27,759
Podał mi obozową kartę identyfikacyjną.
470
00:33:27,759 --> 00:33:32,681
Było tam moje imię i nazwisko,
data urodzenia, imiona rodziców, adres.
471
00:33:32,681 --> 00:33:34,182
SKRYTKA POCZTOWA NR 54
472
00:33:34,808 --> 00:33:40,188
Niemcy poprosili swoich szpiegów w USA
o wysyłanie lokalnych gazet.
473
00:33:40,188 --> 00:33:43,984
Chcą, żebyś się odprężył
i potraktował to jak zwykłą rozmowę.
474
00:33:43,984 --> 00:33:46,152
I wiedzą o tobie wszystko.
475
00:33:46,152 --> 00:33:51,950
Ta podstępna technika przesłuchań
czasem skutecznie przekonywała lotników
476
00:33:51,950 --> 00:33:55,495
do wyjawiania informacji
z ich perspektywy nieistotnych,
477
00:33:55,495 --> 00:33:58,415
które jednak były cenne dla wroga.
478
00:33:59,332 --> 00:34:02,669
Następnego ranka
zapakowali nas do wagonu.
479
00:34:02,669 --> 00:34:05,839
W takim jednym wagonie
było nas około 30 albo 40.
480
00:34:07,132 --> 00:34:09,092
Nie wiedzieliśmy, co nas czeka.
481
00:34:11,553 --> 00:34:13,221
STALAG LUFT III
ŻAGAŃ, NIEMCY
482
00:34:15,599 --> 00:34:19,978
Pamiętam, jak minąłem bramę
i zobaczyłem duże, drewniane słupy.
483
00:34:19,978 --> 00:34:22,731
Wszędzie było widać drut kolczasty.
484
00:34:22,731 --> 00:34:25,775
W każdym narożniku
mieściła się wieża strażnicza.
485
00:34:25,775 --> 00:34:30,195
Za dużym ogrodzeniem
było ze 3,5 metra przestrzeni,
486
00:34:30,195 --> 00:34:32,365
a następnie mniejszy płotek.
487
00:34:32,365 --> 00:34:35,367
Przekroczenie płotka
oznaczało zastrzelenie.
488
00:34:36,620 --> 00:34:41,499
Byli tam amerykańscy jeńcy,
w tym wielu z 100. Grupy Bombowej,
489
00:34:41,499 --> 00:34:44,544
których zestrzelono przede mną.
490
00:34:44,544 --> 00:34:46,421
Gdy tylko nas zobaczyli,
491
00:34:46,421 --> 00:34:50,217
zaczęli się śmiać i komentować:
„Czekaliśmy na was. W końcu”.
492
00:34:51,635 --> 00:34:56,139
{\an8}Cleven i Egan trafili
do Stalag Luftu III w odstępie paru dni.
493
00:34:56,139 --> 00:34:59,726
Cleven od razu zaczął sobie żartować
z rannego Egana.
494
00:34:59,726 --> 00:35:02,312
Wkrótce znów byli współlokatorami
495
00:35:02,312 --> 00:35:05,607
i szybko stali się przywódcami
jenieckiej społeczności.
496
00:35:05,607 --> 00:35:08,318
Razem mieszkaliśmy, gotowaliśmy,
497
00:35:08,318 --> 00:35:11,279
praliśmy ubrania i braliśmy prysznice.
498
00:35:11,279 --> 00:35:14,824
Prysznic był raz na tydzień.
Jeśli miało się farta.
499
00:35:15,825 --> 00:35:19,996
Życie w Stalag Luftach
było poddane surowemu reżimowi.
500
00:35:19,996 --> 00:35:23,291
Wszystko było zarządzane wojskowo,
aby zajmować myśli,
501
00:35:23,291 --> 00:35:26,378
utrzymywać dyscyplinę
i zapewnić wszystkim przeżycie.
502
00:35:27,420 --> 00:35:28,421
TEHERAN, IRAN
503
00:35:29,381 --> 00:35:30,966
LISTOPAD 1943
504
00:35:31,925 --> 00:35:36,137
Podczas konferencji teherańskiej
pod koniec listopada 1943 roku
505
00:35:36,137 --> 00:35:41,810
Roosevelt, Churchill i Stalin potajemnie
postanowili otworzyć drugi front w Europie
506
00:35:41,810 --> 00:35:45,564
wraz z powierzeniem tej misji
głównie Amerykanom i Brytyjczykom.
507
00:35:45,564 --> 00:35:47,941
PLAŻE UTAH, OMAHA, GOLD, JUNO I SWORD
508
00:35:47,941 --> 00:35:51,027
Miał to być
największy w historii morski desant:
509
00:35:51,027 --> 00:35:55,699
lądowanie na pięciu plażach w Normandii
w ramach operacji Overlord.
510
00:35:55,699 --> 00:36:00,954
Zaplanowano go na maj 1944 roku,
zaledwie pół roku po konferencji.
511
00:36:01,830 --> 00:36:04,374
Generał Eisenhower przybył do Londynu.
512
00:36:05,709 --> 00:36:09,880
Powiedział, że flota nie wypłynie,
dopóki nie zniszczymy Luftwaffe.
513
00:36:09,880 --> 00:36:10,964
SZYK BOJOWY
514
00:36:10,964 --> 00:36:12,424
To była nasza nowa misja.
515
00:36:12,424 --> 00:36:17,846
Mieliśmy świadomość tego,
że nie dojdzie do inwazji lądowej,
516
00:36:17,846 --> 00:36:20,765
dopóki nie zapewnimy sobie
panowania w powietrzu.
517
00:36:22,309 --> 00:36:25,145
Mieliśmy zestrzelić tak wiele myśliwców,
518
00:36:25,145 --> 00:36:27,689
że pozostałe nie mogłyby podjąć walki.
519
00:36:30,901 --> 00:36:34,988
{\an8}Myśliwce wroga zadają nam ciężkie straty.
520
00:36:34,988 --> 00:36:37,657
{\an8}GEN. DOOLITTLE
DOWÓDCA 8. ARMII POWIETRZNEJ (1944–1945)
521
00:36:37,657 --> 00:36:42,704
Dlatego ruszyła przyśpieszona produkcja,
by zwiększyć ilość naszych własnych.
522
00:36:43,413 --> 00:36:46,374
Pod koniec 1943
w Anglii pojawił się myśliwiec,
523
00:36:46,374 --> 00:36:49,377
na który 8. Armia Powietrzna
od dawna czekała.
524
00:36:49,377 --> 00:36:51,213
P-51 Mustang.
525
00:36:52,214 --> 00:36:54,466
{\an8}P-51 Mustang.
526
00:36:54,466 --> 00:36:56,927
Największy zasięg na świecie
wśród myśliwców.
527
00:36:56,927 --> 00:37:01,348
Prędkość, szybkie wznoszenie i nurkowanie
oraz skręcanie pod ostrym kątem.
528
00:37:01,890 --> 00:37:03,934
Gdy pojawiły się P-51,
529
00:37:03,934 --> 00:37:08,688
mogły nas eskortować do celu i z powrotem.
530
00:37:08,688 --> 00:37:11,900
Poprawiono także P-47,
531
00:37:11,900 --> 00:37:15,528
które też nas wspierały
dzięki zbiornikom paliwa na skrzydłach.
532
00:37:17,656 --> 00:37:21,534
Gdy lecieliśmy do Emden
z całą chmarą pięknych P-51,
533
00:37:21,534 --> 00:37:23,912
chyba pierwszy raz pomyślałem,
że przeżyję.
534
00:37:25,789 --> 00:37:28,833
Ich głównym celem
nie była ochrona bombowców.
535
00:37:28,833 --> 00:37:33,129
Miały niszczyć Luftwaffe
w powietrzu i na ziemi.
536
00:37:37,551 --> 00:37:40,178
W niedzielny poranek 20 lutego...
537
00:37:40,178 --> 00:37:41,596
CZTERY MIESIĄCE PRZED D-DAY
538
00:37:41,596 --> 00:37:46,851
...przygotowaliśmy się do najcięższego ataku
w historii amerykańskich sił powietrznych.
539
00:37:48,019 --> 00:37:50,772
Miał on stanowić wstęp do inwazji.
540
00:37:52,065 --> 00:37:57,070
Zaplanowano serię nalotów
następujących dzień po dniu.
541
00:37:57,070 --> 00:37:59,030
Miało to nam wygrać wojnę.
542
00:38:05,787 --> 00:38:07,831
Przez kolejne dni i miesiące
543
00:38:08,331 --> 00:38:13,503
mustangi i thunderbolty walczyły
z messerschmittami i focke-wulfami.
544
00:38:13,503 --> 00:38:16,673
Nasi nieustannie atakowali.
545
00:38:17,382 --> 00:38:20,635
Zaczęliśmy wygrywać
cztery starcia na pięć.
546
00:38:21,928 --> 00:38:25,265
Straty wśród niemieckich pilotów
na froncie zachodnim
547
00:38:25,265 --> 00:38:29,769
między styczniem i majem 1944 roku
wyniosły 99%.
548
00:38:29,769 --> 00:38:31,855
Zostali wyrżnięci.
549
00:38:34,024 --> 00:38:36,693
Dopiero po pojawieniu się mustangów
550
00:38:36,693 --> 00:38:39,946
USA i Wielka Brytania
zyskały panowanie w powietrzu.
551
00:38:41,281 --> 00:38:42,908
Chcąc uderzyć w serce wroga
552
00:38:42,908 --> 00:38:45,911
{\an8}i wywabić Luftwaffe,
musisz uderzyć na Berlin.
553
00:38:45,911 --> 00:38:47,245
{\an8}PISARKA
554
00:38:48,288 --> 00:38:53,501
{\an8}Gdy podniesiono zasłonę,
a my zobaczyliśmy, że celem jest Berlin,
555
00:38:54,211 --> 00:38:57,797
na początku zapadła cisza,
a potem rozległy się okrzyki.
556
00:39:01,468 --> 00:39:05,138
Nie usłyszysz,
co dzieje się osiem kilometrów niżej,
557
00:39:05,680 --> 00:39:09,726
ale stacje rozrządowe,
zbiorniki chemiczne, okręty, magazyny,
558
00:39:09,726 --> 00:39:14,356
zapasowe silniki i fabryki łożysk
są doszczętnie niszczone.
559
00:39:15,565 --> 00:39:20,153
Był to pierwszy wypad
amerykańskich bombowców na Berlin.
560
00:39:20,153 --> 00:39:25,158
Był to najcięższy cel w historii 8. Armii,
ale misję tę trzeba było wykonać.
561
00:39:27,285 --> 00:39:29,496
Gdybym był wtedy w Niemczech
562
00:39:29,496 --> 00:39:35,126
i codziennie widział chmary bombowców
zrzucających swoje ładunki,
563
00:39:35,126 --> 00:39:37,796
znacznie wpłynęłoby to na moje morale.
564
00:39:37,796 --> 00:39:41,841
Musiało to mocno wpływać
na morale cywilów i żołnierzy.
565
00:39:47,806 --> 00:39:51,017
Jednym z najgorszych aspektów
bycia jeńcem
566
00:39:51,518 --> 00:39:54,771
jest niewiedza na temat tego,
jak długo nim będziesz.
567
00:39:54,771 --> 00:39:57,774
Nie otrzymujesz żadnego czasowego wyroku.
568
00:39:57,774 --> 00:40:01,444
Albo próbujesz uciec,
albo tkwisz tam do końca wojny.
569
00:40:02,237 --> 00:40:03,947
Zacząłem kopać tunel.
570
00:40:04,447 --> 00:40:07,492
Była tam stara toaleta
z podłogą wyłożoną płytkami.
571
00:40:07,492 --> 00:40:10,370
Postanowiliśmy spróbować.
572
00:40:10,370 --> 00:40:16,209
Powyciągałem te kafelki,
żebyśmy mogli zacząć kopać.
573
00:40:16,209 --> 00:40:18,670
Strażnicy przejrzeli nas niemal od razu.
574
00:40:18,670 --> 00:40:20,130
{\an8}TUNEL „HARRY”
575
00:40:20,130 --> 00:40:25,176
{\an8}Około 76 brytyjskich jeńców
wykopało tunel poza obóz.
576
00:40:25,176 --> 00:40:28,889
Byli przetrzymywani tuż obok nas
i udało im się wydostać.
577
00:40:28,889 --> 00:40:31,182
Nazwano to „wielką ucieczką”.
578
00:40:31,182 --> 00:40:37,355
Tylko bodajże dwóch uniknęło schwytania.
A 50 Niemcy rozstrzelali.
579
00:40:38,440 --> 00:40:41,401
Nawet jeśli mieliśmy
minimalne relacje z Niemcami,
580
00:40:41,401 --> 00:40:43,361
to po tej ucieczce wyparowały.
581
00:40:46,698 --> 00:40:49,993
Pewnego dnia otrzymałem telefon.
582
00:40:49,993 --> 00:40:52,245
„Generał LeMay chce z panem pomówić”.
583
00:40:52,245 --> 00:40:58,251
Powiedział: „Jeffrey, potrzebuję dowódców
dla 95. i 100. Grupy Bojowej.
584
00:40:58,251 --> 00:41:00,003
Możesz wybrać, którą chcesz”.
585
00:41:00,003 --> 00:41:01,087
KWATERA 95. GB
586
00:41:01,087 --> 00:41:05,217
95. Grupa Bojowa prezentowała się wzorowo.
Stracili niewiele samolotów.
587
00:41:05,217 --> 00:41:09,512
Mieli dobre wyniki bombardowań,
więc uznałem, że więcej zdziałam,
588
00:41:09,512 --> 00:41:11,473
przejmując 100. Grupę Bojową.
589
00:41:11,473 --> 00:41:15,185
Zadzwoniłem do niego i powiedziałem,
że jeśli to nadal aktualne,
590
00:41:15,185 --> 00:41:17,312
to zgodzę się na 100. Grupę Bojową.
591
00:41:17,312 --> 00:41:20,732
Zapytałem, kiedy mam się stawić,
a LeMay na to: „Dziś po południu”.
592
00:41:25,237 --> 00:41:30,367
Zacząłem od poproszenia LeMaya o to,
abym mógł wysłać 100. Grupę Bombową
593
00:41:30,367 --> 00:41:33,912
na dwudniową przerwę operacyjną,
na co przystał.
594
00:41:33,912 --> 00:41:37,749
A my przez następne dwa dni,
po cztery godziny rano i po południu,
595
00:41:37,749 --> 00:41:42,128
lataliśmy wszystkimi samolotami
w pełnej formacji.
596
00:41:42,963 --> 00:41:49,344
Tom Jeffrey był energiczny,
charyzmatyczny i obeznany.
597
00:41:49,344 --> 00:41:53,181
Nie tylko w kwestii samolotów,
ale też misji bojowych.
598
00:41:54,724 --> 00:41:58,103
Załoga maszyny prowadzącej
fotografowała formację,
599
00:41:58,103 --> 00:42:01,565
abyśmy mogli ustalić,
kto lata dobrze, a kto gorzej.
600
00:42:01,565 --> 00:42:05,402
Potem obleciałem formację wokoło
w starym samolocie,
601
00:42:05,402 --> 00:42:08,446
aby zgonić ich na właściwą pozycję.
602
00:42:08,446 --> 00:42:14,035
{\an8}Oficerowie dowodzący nalegali
na utrzymywanie ciasnych formacji.
603
00:42:14,035 --> 00:42:16,830
Myślisz, że jest ciasno,
a oni chcą ciaśniej.
604
00:42:17,831 --> 00:42:19,874
Pod koniec tych dwóch dni
605
00:42:19,874 --> 00:42:24,004
100. Grupa miała najlepszą formację,
jaką kiedykolwiek widziałem.
606
00:42:25,130 --> 00:42:30,343
Dopiero po przyjściu Jeffreya
staliśmy się doskonałą grupą.
607
00:42:31,136 --> 00:42:33,722
Chyba najlepszą ze wszystkich.
608
00:42:37,809 --> 00:42:42,314
Załoga bombowca w 8. Armii
musiała zaliczyć 25 misji.
609
00:42:42,314 --> 00:42:46,484
Po ich ukończeniu kierowano cię
z powrotem do Stanów Zjednoczonych.
610
00:42:47,736 --> 00:42:52,365
Po ukończeniu 25 misji
mogłem albo pozostać w grupie
611
00:42:52,365 --> 00:42:58,163
i przyjąć stanowisko dowódcy eskadry,
albo wrócić do Stanów.
612
00:42:58,163 --> 00:43:04,419
Uznałem, że miałem
naprawdę sporo szczęścia.
613
00:43:04,419 --> 00:43:09,799
Że przeżyłem naprawdę wiele
i lepiej nie przeginać.
614
00:43:09,799 --> 00:43:13,094
Dlatego zdecydowałem się wrócić.
615
00:43:14,888 --> 00:43:17,265
Rosie Rosenthal ukończył 25. misję
616
00:43:17,265 --> 00:43:21,186
8 marca 1944 roku
w ramach nalotu na Berlin.
617
00:43:21,895 --> 00:43:25,649
Załoga nalegała,
żebym przeleciał nisko nad polem.
618
00:43:25,649 --> 00:43:29,152
Byłem ostrożnym pilotem, więc odmówiłem.
619
00:43:29,903 --> 00:43:33,406
Ale gdy już wracaliśmy,
pomyślałem: „A co mi tam”.
620
00:43:33,406 --> 00:43:38,078
Skręciłem prosto na wieżę,
a wszyscy padli na podłogę.
621
00:43:38,662 --> 00:43:42,457
A potem trzy albo cztery razy
przeleciałem nad polem i wylądowałem.
622
00:43:42,457 --> 00:43:44,459
Na płycie ktoś powiedział:
623
00:43:44,459 --> 00:43:48,547
„Rosie, wiedziałeś,
że był tam generał Huglin?
624
00:43:49,047 --> 00:43:52,467
Padł na podłogę
i mocno pobrudził sobie mundur”.
625
00:43:52,467 --> 00:43:56,263
I faktycznie na sali odpraw
pojawił się generał Huglin.
626
00:43:56,263 --> 00:44:01,434
Podał mi rękę i powiedział:
„Niezły niski przelot, Rosie”.
627
00:44:02,519 --> 00:44:05,480
Wszyscy wiedzieli, że zbliża się D-Day.
628
00:44:05,480 --> 00:44:10,235
Dobicie III Rzeszy
było ważnym celem dla Rosiego.
629
00:44:10,735 --> 00:44:14,656
Powrót do domu
był jak opuszczenie centrum wszechświata.
630
00:44:14,656 --> 00:44:18,034
Dlatego postanowiłem latać dalej.
631
00:44:18,034 --> 00:44:22,664
Ostatecznie mianowano mnie
dowódcą eskadry.
632
00:44:23,582 --> 00:44:27,752
Tego dnia
650 amerykańskich Latających Fortec
633
00:44:27,752 --> 00:44:31,506
znacznie uszkodziło niemieckie umocnienia
wzdłuż całego wybrzeża.
634
00:44:35,886 --> 00:44:39,180
Poleciałem do Francji z misją bombową.
635
00:44:39,180 --> 00:44:42,559
Gdy wylądowałem,
ktoś od razu podszedł do mnie,
636
00:44:42,559 --> 00:44:48,315
mówiąc, że wieczorem mam się zgłosić
do kwatery generała LeMaya.
637
00:44:49,566 --> 00:44:54,988
{\an8}Tam generał LeMay obwieścił nam,
że siły aliantów
638
00:44:54,988 --> 00:44:58,783
{\an8}wylądują nazajutrz rano
na plażach Normandii.
639
00:44:58,783 --> 00:45:03,163
{\an8}Dodał też, że abyśmy w pełni zrozumieli,
640
00:45:03,163 --> 00:45:06,458
{\an8}jak ważna jest to operacja,
641
00:45:06,458 --> 00:45:11,463
8. Armia Powietrzna
wyśle każdy dostępny samolot,
642
00:45:11,463 --> 00:45:14,925
aby dopilnować,
by alianci dotarli na brzeg.
643
00:45:16,176 --> 00:45:18,386
{\an8}Pamiętam tę odprawę.
644
00:45:18,386 --> 00:45:22,766
Gdy podniesiono zasłonę,
rozbrzmiały radosne okrzyki.
645
00:45:22,766 --> 00:45:25,769
Członkowie naszych załóg
nigdy nie byli tak radośni.
646
00:45:25,769 --> 00:45:27,687
W końcu nadszedł D-Day.
647
00:45:28,480 --> 00:45:31,691
6 CZERWCA 1944
D-DAY
648
00:45:31,691 --> 00:45:34,319
Żołnierze, marynarze i lotnicy
649
00:45:34,319 --> 00:45:36,404
Sprzymierzonych Sił Ekspedycyjnych.
650
00:45:37,948 --> 00:45:40,116
{\an8}Wkrótce rozpoczniecie wielką krucjatę...
651
00:45:40,116 --> 00:45:41,868
{\an8}GEN. EISENHOWER
NACZELNY DOWÓDCA
652
00:45:41,868 --> 00:45:43,703
...planowaną od wielu miesięcy.
653
00:45:44,621 --> 00:45:46,581
Oczy świata zwrócone są na was.
654
00:45:48,041 --> 00:45:50,168
Przed wami wielkie wyzwanie.
655
00:45:51,044 --> 00:45:54,631
Wróg jest dobrze wyszkolony,
wyposażony i zaprawiony w bojach.
656
00:45:55,131 --> 00:45:56,800
Stawi zaciekły opór.
657
00:45:57,676 --> 00:46:02,764
Jednak w pełni wierzę w waszą odwagę,
oddanie i umiejętności bojowe.
658
00:46:03,723 --> 00:46:07,018
Sukcesem będzie
tylko niekwestionowane zwycięstwo.
659
00:46:10,480 --> 00:46:16,903
Ujrzeliśmy kanał La Manche
pokryty tysiącami okrętów.
660
00:46:18,613 --> 00:46:25,495
Był to przejmujący widok. Ktoś się modlił.
Po chwili wszyscy dołączyliśmy.
661
00:46:30,584 --> 00:46:34,379
Mówi Robert St. John
ze studia NBC w Nowym Jorku.
662
00:46:34,379 --> 00:46:37,382
To punkt zwrotny w historii.
663
00:46:37,966 --> 00:46:42,220
Żołnierze generała Dwighta Eisenhowera
wyskakują z jednostek desantowych
664
00:46:42,220 --> 00:46:45,932
i przebijają się przez plaże Normandii
do okupowanej Europy.
665
00:46:46,766 --> 00:46:52,314
Atakują prosto z morza
ze wsparciem potężnej chmary myśliwców.
666
00:46:53,565 --> 00:46:56,192
Ciągły atak z powietrza ma ogromną siłę.
667
00:46:56,192 --> 00:47:01,156
Wspierający wojska lądowe lotnicy
atakowali nieprzerwanie przez cały dzień.
668
00:47:01,156 --> 00:47:05,577
Wracali z wypadu, tankowali,
ładowali bomby i amunicję do karabinów,
669
00:47:05,577 --> 00:47:08,872
a następnie wylatywali znowu
i tak raz za razem.
670
00:47:12,250 --> 00:47:17,923
Luftwaffe praktycznie nie stawiało oporu
podczas inwazji na Normandię.
671
00:47:19,132 --> 00:47:24,804
Lotnictwo skutecznie utorowało drogę
dla inwazji przez kanał La Manche.
672
00:47:28,516 --> 00:47:31,061
Niemcy zaczęły walczyć na dwa fronty:
673
00:47:31,061 --> 00:47:35,357
{\an8}z USA i Wielką Brytanią na zachodzie
i z Sowietami na wschodzie.
674
00:47:35,357 --> 00:47:39,361
{\an8}W sierpniu 1944 roku
Armia Czerwona wkroczyła do Majdanka,
675
00:47:39,361 --> 00:47:44,574
porzuconego niemieckiego obozu zagłady
pod Lublinem w Polsce,
676
00:47:44,574 --> 00:47:50,247
odkrywając niepodważalne dowody
na program eksterminacji Żydów w Europie.
677
00:47:50,247 --> 00:47:52,290
MASOWE ZBRODNIE NIEMCÓW W OBOZIE
678
00:47:56,127 --> 00:47:58,880
Walczymy z niemiecką armią,
679
00:47:58,880 --> 00:48:01,883
której rozkazano bronić się do śmierci.
680
00:48:01,883 --> 00:48:03,343
STALAG LUFT III
ŻAGAŃ, NIEMCY
681
00:48:04,010 --> 00:48:08,139
Pozostanie im jednak albo śmierć,
albo odwrót,
682
00:48:08,139 --> 00:48:12,727
ponieważ Naczelne Dowództwo
rzuca do walki wszystkie siły.
683
00:48:12,727 --> 00:48:14,563
{\an8}Ogarnęliśmy sobie radio.
684
00:48:14,563 --> 00:48:16,273
{\an8}BOMBARDIER, 100. GRUPA BOMBOWA
685
00:48:16,273 --> 00:48:19,401
{\an8}Wiedzieliśmy praktycznie o wszystkim,
co podawało BBC.
686
00:48:19,401 --> 00:48:23,405
Gdy w czerwcu 1944 roku
rozpoczęła się inwazja,
687
00:48:23,405 --> 00:48:25,740
wiedzieliśmy, że niewola dobiega końca.
688
00:48:27,033 --> 00:48:30,620
Stalag Luft III
nadal odbierał zestrzelonych lotników.
689
00:48:30,620 --> 00:48:32,455
Wśród nich byli czarni piloci,
690
00:48:32,455 --> 00:48:36,918
{\an8}w tym podporucznicy
Alexander Jefferson i Richard Macon,
691
00:48:36,918 --> 00:48:41,715
{\an8}należący do Czerwonych Ogonów,
czyli słynnej 332. Grupy Myśliwskiej.
692
00:48:41,715 --> 00:48:45,051
Piloci z Tuskegee
malowali ogony maszyn na czerwono.
693
00:48:45,051 --> 00:48:47,888
{\an8}Może i nie rozpoznawano czarnych pilotów...
694
00:48:47,888 --> 00:48:48,972
{\an8}PISARZ
695
00:48:48,972 --> 00:48:50,599
...ale Czerwone Ogony już tak.
696
00:48:51,099 --> 00:48:54,811
Nie baliśmy się konfrontacji z wrogiem,
697
00:48:54,811 --> 00:48:57,856
bo wiedzieliśmy,
że jesteśmy lepszymi lotnikami.
698
00:48:57,856 --> 00:49:00,483
{\an8}„Szykuj się, celuj i strzelaj”.
699
00:49:02,319 --> 00:49:04,696
Ci odważni czarni lotnicy
700
00:49:04,696 --> 00:49:09,618
czekali na swój udział w wojnie
i bardzo się w niej odznaczyli.
701
00:49:11,828 --> 00:49:15,665
W lotnictwie,
a zwłaszcza wśród załóg bombowców,
702
00:49:15,665 --> 00:49:20,337
latających na długie i ryzykowne misje,
Czerwone Ogony były doceniane bardziej
703
00:49:20,337 --> 00:49:22,839
{\an8}niż jakakolwiek inna eskadra.
704
00:49:22,839 --> 00:49:23,965
{\an8}AUTOR FREEDOM FLYERS
705
00:49:24,758 --> 00:49:29,846
Macona i Jeffersona w bazach w USA
i we Włoszech poddano segregacji rasowej.
706
00:49:29,846 --> 00:49:34,893
Dlatego byli w szoku, że okazało się,
że w Stalag Lufcie III tego nie stosowano.
707
00:49:34,893 --> 00:49:40,065
Trafiło nas tam około 150.
Ustawiono nas w rzędzie.
708
00:49:40,065 --> 00:49:44,569
{\an8}Na końcu rzędu pojawił się
wysoki wsiur z Kentucky.
709
00:49:44,569 --> 00:49:46,154
{\an8}PILOT, 332. GRUPA MYŚLIWSKA
710
00:49:46,154 --> 00:49:51,034
{\an8}I powiedział: „A niech mnie!
Wezmę sobie tego pachołka”.
711
00:49:51,034 --> 00:49:54,371
Pułkownik na to:
„Poruczniku, idźcie z nim”.
712
00:49:55,205 --> 00:49:56,206
„Tak jest”.
713
00:49:57,207 --> 00:50:03,129
Niemcy zabrali mnie do baraku,
pokazując trzecią pryczę od dołu.
714
00:50:03,672 --> 00:50:06,383
Nie pojmowałem, jak poważnie byłem ranny.
715
00:50:06,383 --> 00:50:09,052
Byłem sparaliżowany od pasa w dół.
716
00:50:09,052 --> 00:50:11,638
A Niemcy, widząc, że nie mogę się ruszać,
717
00:50:11,638 --> 00:50:17,602
próbowali im powiedzieć,
by ktoś oddał mi swoją dolną pryczę.
718
00:50:17,602 --> 00:50:19,062
Nikt się nie zgłosił.
719
00:50:19,062 --> 00:50:23,275
W końcu odezwał się pewien Teksańczyk:
„Jasne, zamienię się z nim”.
720
00:50:23,900 --> 00:50:26,486
Zostaliśmy najlepszymi przyjaciółmi.
721
00:50:27,404 --> 00:50:30,198
Jeńcy musieli współpracować, by przeżyć.
722
00:50:30,198 --> 00:50:34,744
Musieli zapomnieć albo złagodzić
swoje uprzedzenia na tle rasowym,
723
00:50:34,744 --> 00:50:38,623
ponieważ musieli nawzajem się wspierać,
aby przeżyć niewolę.
724
00:50:40,625 --> 00:50:44,796
Jedną z ostatnich misji
było pozbawienie III Rzeszy dostaw paliwa
725
00:50:44,796 --> 00:50:47,924
poprzez naloty
na fabryki paliwa syntetycznego.
726
00:50:47,924 --> 00:50:52,137
Alianci musieli też zniszczyć
infrastrukturę transportową i magazynową,
727
00:50:52,137 --> 00:50:55,432
by odciąć dostawy węgla
do fabryk samolotowych.
728
00:50:55,432 --> 00:50:58,935
Blokada powietrzna
spowolniłaby machinę wojenną III Rzeszy
729
00:50:58,935 --> 00:51:01,646
i pozostawiła Wehrmacht
bez osłony lotniczej
730
00:51:01,646 --> 00:51:04,357
w ostatnich bitwach wojny.
731
00:51:04,357 --> 00:51:07,152
{\an8}Siedzieliśmy w kasynie
do 1.00 albo 2.00.
732
00:51:07,944 --> 00:51:12,157
{\an8}Nagle otrzymaliśmy rozkaz,
by przygotować się do porannej misji.
733
00:51:15,076 --> 00:51:18,413
Wysłaliśmy 2000 ciężkich bombowców.
734
00:51:18,413 --> 00:51:22,417
Te czterosilnikowe maszyny
wypełniały niebo aż po horyzont.
735
00:51:24,961 --> 00:51:29,257
Aby zniszczyć pojedynczą fabrykę
w Leunie niedaleko Merseburga,
736
00:51:29,257 --> 00:51:35,305
potrzeba było 40 misji bojowych
w łącznej sile 6000 bombowców.
737
00:51:36,640 --> 00:51:40,435
Nasza grupa poprowadziła
jeden z największych nalotów na Berlin.
738
00:51:40,435 --> 00:51:42,229
Pogoda była wtedy piękna.
739
00:51:42,229 --> 00:51:44,981
Świeciło słońce, niebo było bezchmurne.
740
00:51:45,649 --> 00:51:49,819
Gdy zbliżaliśmy się do celu,
nasz samolot oberwał,
741
00:51:49,819 --> 00:51:52,906
ale lecieliśmy dalej i zrzuciliśmy bomby,
742
00:51:52,906 --> 00:51:56,243
wiedząc, że nie damy rady wrócić do bazy.
743
00:51:56,826 --> 00:52:00,580
Samolot wypełniał dym i ogień.
Wiedziałem, że muszę skakać.
744
00:52:00,580 --> 00:52:03,166
Wyskoczyłem i myślałem,
że jestem w niebie.
745
00:52:04,417 --> 00:52:07,879
Nagle uderzyłem w ziemię
i rozejrzałem się.
746
00:52:08,672 --> 00:52:11,716
Zbliżało się do mnie
trzech uzbrojonych żołnierzy.
747
00:52:12,717 --> 00:52:16,846
Jeden z nich podniósł broń,
by mnie nią uderzyć.
748
00:52:16,846 --> 00:52:21,810
Ale wtedy zobaczyłem na jego czapce
symbol Armii Czerwonej.
749
00:52:22,477 --> 00:52:25,522
Krzyczałem po kolei:
„amierikanskij”, „Roosevelt”,
750
00:52:25,522 --> 00:52:28,066
„Stalin”, „Churchill”, „Pepsi-Cola”,
751
00:52:28,066 --> 00:52:31,528
„Coca-Cola”, „Lucky Strike”.
752
00:52:32,696 --> 00:52:36,491
Nalot na Berlin
był 52. i ostatnią misją bojową Rosiego.
753
00:52:36,491 --> 00:52:39,869
Wylatał ich najwięcej
z całej 100. Grupy Bombowej.
754
00:52:39,869 --> 00:52:42,539
Po odzyskaniu sił w sowieckim szpitalu
755
00:52:42,539 --> 00:52:44,874
Rosie wrócił do bazy w Thorpe Abbotts,
756
00:52:44,874 --> 00:52:49,337
z której półtora roku wcześniej
wyleciał na swoją pierwszą misję.
757
00:52:52,632 --> 00:52:55,886
Sowieci byli tuż-tuż.
758
00:52:55,886 --> 00:53:01,474
Słyszeliśmy w oddali ich artylerię
i odgłosy toczonych walk.
759
00:53:02,100 --> 00:53:05,937
{\an8}Hitler zastanawiał się,
czy zabrać ich z obozu, czy wymordować.
760
00:53:05,937 --> 00:53:07,981
{\an8}AUTORKA FROM INTERROGATION TO LIBERATION
761
00:53:07,981 --> 00:53:09,316
{\an8}Druga opcja była możliwa.
762
00:53:10,025 --> 00:53:14,946
Pewnej nocy Niemcy powiedzieli
jednemu z naszych wyższych rangą oficerów,
763
00:53:14,946 --> 00:53:17,407
że niebawem zostaniemy ewakuowani
764
00:53:17,407 --> 00:53:22,037
i że za godzinę
wyruszymy z obozu na piechotę.
765
00:53:22,954 --> 00:53:25,707
Powiedzieli,
że to dla naszego bezpieczeństwa.
766
00:53:26,291 --> 00:53:28,668
Tak twierdzili, ale my znaliśmy prawdę.
767
00:53:30,545 --> 00:53:32,547
Nie wiedzieli, dokąd trafią.
768
00:53:32,547 --> 00:53:35,508
Obawiali się,
że Hitler ściąga amerykańskich lotników,
769
00:53:35,508 --> 00:53:37,719
by użyć ich jako żywych tarcz.
770
00:53:37,719 --> 00:53:41,097
W Europie trwała wtedy
najmroźniejsza zima od 100 lat.
771
00:53:42,474 --> 00:53:44,059
Szliśmy w mrozie.
772
00:53:44,059 --> 00:53:46,603
Śniegu było po kolana.
773
00:53:46,603 --> 00:53:52,108
Szliśmy z małymi przerwami przez całą noc,
a potem aż do późnego popołudnia.
774
00:53:52,108 --> 00:53:54,194
{\an8}SPREMBERG – ŻAGAŃ – MOOSBURG
775
00:53:54,194 --> 00:53:55,904
NIEMCY – CZECHOSŁOWACJA
776
00:53:57,072 --> 00:54:01,785
{\an8}W Sprembergu zamknęli nas
w wagonach transportowych.
777
00:54:01,785 --> 00:54:04,371
{\an8}Upychano nas w nich po 60−70 osób.
778
00:54:04,371 --> 00:54:06,122
Nie można było nawet usiąść.
779
00:54:06,122 --> 00:54:07,499
To było istne piekło.
780
00:54:08,208 --> 00:54:10,710
{\an8}Byliśmy upchnięci jak sardynki.
781
00:54:10,710 --> 00:54:13,713
{\an8}Upadek groził zadeptaniem.
782
00:54:13,713 --> 00:54:17,592
Gdy pociąg się zatrzymał,
walili w drzwi, prosząc o ich otwarcie.
783
00:54:17,592 --> 00:54:22,597
Gdy strażnicy w końcu je otworzyli,
było tak źle, jak można sobie wyobrazić.
784
00:54:26,893 --> 00:54:28,144
STALAG VII-A
MOOSBURG, NIEMCY
785
00:54:28,144 --> 00:54:34,568
W teorii obóz mógł pomieścić
od ośmiu do dziesięciu tysięcy osób.
786
00:54:34,568 --> 00:54:38,863
A było ich tam ponad 100 tysięcy.
„Obóz Piekielny” to dobra nazwa.
787
00:54:40,782 --> 00:54:44,536
Nie było baraków.
Ludzie koczowali w strasznych warunkach.
788
00:54:44,536 --> 00:54:46,288
Nie wiedzieli, co ich czeka.
789
00:54:47,664 --> 00:54:49,708
29 KWIETNIA 1945
790
00:54:49,708 --> 00:54:52,335
{\an8}Pewnego dnia spacerowaliśmy po obozie
791
00:54:52,335 --> 00:54:55,463
{\an8}i ktoś krzyknął:
„Widzę czołg! To sherman!”.
792
00:54:55,463 --> 00:54:59,676
Spojrzeliśmy i faktycznie
dostrzegliśmy go w oddali.
793
00:55:00,677 --> 00:55:02,804
To była 3. Armia Pattona.
794
00:55:02,804 --> 00:55:07,642
Widziałem, jak Patton wjeżdża w czołgu
do Stalagu VII-A przez główną bramę.
795
00:55:07,642 --> 00:55:08,727
Wyzwolono nas.
796
00:55:10,979 --> 00:55:15,984
Chłopacy podeszli do masztu
i ściągnęli swastykę.
797
00:55:15,984 --> 00:55:21,197
Jej miejsce zajęła flaga amerykańska,
a my stanęliśmy na baczność.
798
00:55:21,197 --> 00:55:24,284
Nie mieliśmy mundurów,
tylko podarte łachmany.
799
00:55:24,284 --> 00:55:26,953
I chyba w życiu nie wystosowałem
wspanialszego salutu.
800
00:55:29,873 --> 00:55:31,708
Przepełniały nas emocje.
801
00:55:31,708 --> 00:55:33,793
W końcu odzyskiwaliśmy wolność
802
00:55:33,793 --> 00:55:38,673
po miesiącach albo i latach
spędzonych w niewoli.
803
00:55:38,673 --> 00:55:42,677
Aż ciężko było uwierzyć,
że w końcu będziemy mogli wrócić do domu.
804
00:55:43,803 --> 00:55:45,972
Nadajemy z Londynu.
805
00:55:45,972 --> 00:55:48,016
Oto najnowsze wiadomości.
806
00:55:48,516 --> 00:55:53,313
Niemieckie radio przed chwilą podało,
że Hitler nie żyje.
807
00:55:53,313 --> 00:55:55,190
NAZIŚCI INFORMUJĄ O ŚMIERCI HITLERA
808
00:55:55,190 --> 00:56:00,153
1 maja 1945 roku,
gdy świat usłyszał o samobójstwie Hitlera,
809
00:56:00,153 --> 00:56:02,489
100. Grupę Bombową
wysłano na ostatnią misję
810
00:56:02,489 --> 00:56:05,533
w ramach operacji Chowhound.
811
00:56:05,533 --> 00:56:09,788
Polegała ona na zrzucaniu na spadochronach
zapasów jedzenia zamiast bomb.
812
00:56:09,788 --> 00:56:12,999
Miały one pomóc
niemal pięciu milionom głodnych Holendrów,
813
00:56:12,999 --> 00:56:15,752
którzy nadal byli pod niemiecką okupacją.
814
00:56:16,253 --> 00:56:19,631
Gdy bombowce dotarły
nad przedmieścia Amsterdamu,
815
00:56:19,631 --> 00:56:22,884
{\an8}przeleciały nad polami
genialnie ułożonych tulipanów.
816
00:56:22,884 --> 00:56:23,969
{\an8}DZIĘKUJEMY WAM
817
00:56:23,969 --> 00:56:29,432
{\an8}Na jednym z nich z kwiatów ułożono napis:
„Dziękujemy wam, Jankesi”.
818
00:56:35,063 --> 00:56:37,774
{\an8}ALIANCI POTWIERDZAJĄ KONIEC WOJNY
819
00:56:37,774 --> 00:56:39,693
{\an8}Wojna w Europie zakończyła się.
820
00:56:39,693 --> 00:56:43,071
Załogi 100. Grupy Bombowej
spakowały swoje rzeczy,
821
00:56:43,071 --> 00:56:46,116
a mieszkańcy wiosek
w okolicy Thorpe Abbotts,
822
00:56:46,116 --> 00:56:48,285
odświętnie ubrani,
823
00:56:48,285 --> 00:56:51,663
zebrali się, by ich pożegnać.
824
00:56:57,878 --> 00:57:00,046
WITAJCIE W DOMU
825
00:57:00,046 --> 00:57:05,719
Z Atlanty zadzwoniłem do matki,
informując ją, że wróciłem do Stanów.
826
00:57:06,261 --> 00:57:07,888
Od razu zalała się łzami.
827
00:57:09,556 --> 00:57:11,224
I... przyjechali po mnie.
828
00:57:11,224 --> 00:57:15,812
Przyjechali do Fort McPherson
i zabrali mnie do domu.
829
00:57:18,481 --> 00:57:22,027
Wróciliśmy do Kalifornii.
Czekali tam moi rodzice.
830
00:57:22,027 --> 00:57:25,739
Wszyscy padliśmy sobie w ramiona.
Byłem przeszczęśliwy.
831
00:57:26,865 --> 00:57:30,327
Wtedy zobaczyłem Barbarę,
moją przyszłą żonę.
832
00:57:30,327 --> 00:57:33,121
Pobraliśmy się po trzech tygodniach.
833
00:57:34,831 --> 00:57:38,001
„Krwawa setka” w końcu powróciła do domu.
834
00:57:38,877 --> 00:57:41,129
Wrócili do swoich rodzin...
835
00:57:41,796 --> 00:57:43,173
żon...
836
00:57:44,049 --> 00:57:45,717
i dziewczyn.
837
00:57:46,218 --> 00:57:49,763
Niektórzy po raz pierwszy
od wyruszenia na wojnę.
838
00:57:50,805 --> 00:57:54,851
Gdy zakończyłem służbę,
byłem wycieńczony.
839
00:57:54,851 --> 00:57:57,229
Przeżyłem wiele straszliwych wydarzeń.
840
00:57:57,229 --> 00:58:00,815
Chciałem pozostawić je za sobą
i powrócić do cywila.
841
00:58:02,025 --> 00:58:05,695
Wróciłem do pracy w tej samej firmie.
842
00:58:05,695 --> 00:58:09,241
Ale tak naprawdę
nie byłem gotowy na powrót do pracy.
843
00:58:09,241 --> 00:58:11,451
A po przepracowaniu pół roku...
844
00:58:11,451 --> 00:58:12,786
PROCES HITLEROWCÓW
845
00:58:12,786 --> 00:58:18,166
{\an8}...usłyszałem o możliwości dołączenia
do zespołu prokuratorskiego w Norymberdze.
846
00:58:18,166 --> 00:58:19,960
{\an8}KOMISJA DS. ZBRODNI WOJENNYCH
847
00:58:20,627 --> 00:58:23,588
Na statku do Niemiec
poznałem piękną kobietę.
848
00:58:23,588 --> 00:58:27,592
Była prawnikiem i też dołączała
do zespołu prokuratorskiego.
849
00:58:27,592 --> 00:58:31,221
Dziesięć dni później
byliśmy już zaręczeni.
850
00:58:31,763 --> 00:58:33,765
I pobraliśmy się w Norymberdze.
851
00:58:35,600 --> 00:58:40,480
Zobaczyłem tam oskarżonych,
całkowicie pozbawionych dawnej władzy,
852
00:58:40,480 --> 00:58:44,192
wyglądających jak nędzarze,
osądzanych i skazywanych.
853
00:58:44,734 --> 00:58:48,822
I dopiero ten widok sprawił,
że dla mnie wojna dobiegła końca.
854
00:58:53,910 --> 00:58:57,497
II wojna światowa była najbardziej
niszczycielskim okresem historii.
855
00:58:58,707 --> 00:59:02,168
Żaden inny konflikt
nie pochłonął tylu ofiar.
856
00:59:03,169 --> 00:59:08,174
A 8. Armia Powietrzna
doznała najcięższych strat
857
00:59:08,174 --> 00:59:11,219
pośród wszystkich sił zbrojnych USA.
858
00:59:14,347 --> 00:59:16,808
Teraz, przeżywszy wojnę
859
00:59:16,808 --> 00:59:22,397
i mogąc spojrzeć na nią
z perspektywy tych wszystkich lat,
860
00:59:23,356 --> 00:59:25,567
sądzę, że odmieniła moje życie.
861
00:59:27,068 --> 00:59:32,532
Z pewnością jest w tym nuta ekscytacji,
romantyzmu i mitologii.
862
00:59:32,532 --> 00:59:37,037
Poznałem przyjaciół,
którzy wielokrotnie ratowali mi życie.
863
00:59:37,037 --> 00:59:40,123
W życiu nie miałem lepszych przyjaciół.
864
00:59:40,707 --> 00:59:43,627
Służyliśmy z oddanymi ludźmi,
865
00:59:43,627 --> 00:59:46,630
wykazującymi się odwagą
i skłonnością do poświęceń.
866
00:59:47,172 --> 00:59:50,091
Dzieliliśmy smutne i radosne chwile.
867
00:59:50,091 --> 00:59:54,554
Patrzeliśmy, jak nasi towarzysze
są zestrzeliwani i giną,
868
00:59:54,554 --> 00:59:57,891
odnoszą rany albo trafiają do niewoli.
869
00:59:57,891 --> 01:00:01,686
{\an8}Zyskaliśmy szacunek wobec siebie
i dzielimy to zwycięstwo.
870
01:00:01,686 --> 01:00:03,396
{\an8}PIERWSZA ROCZNICA
871
01:00:03,396 --> 01:00:07,234
{\an8}Jestem przekonany,
że wszyscy nasi rodacy tak czuli.
872
01:00:07,234 --> 01:00:09,945
To ich w cudowny sposób połączyło.
873
01:00:12,739 --> 01:00:16,284
Trzeba docenić
ogromną rolę mężczyzn i kobiet,
874
01:00:16,284 --> 01:00:21,289
którzy poświęcili swoje życie
i de facto ocalili świat przed faszyzmem.
875
01:00:23,792 --> 01:00:28,421
Wolność, jaką się teraz cieszymy,
nie była dziełem przypadku.
876
01:00:28,421 --> 01:00:32,092
Jest wynikiem ciężkiej walki
mojego pokolenia
877
01:00:32,092 --> 01:00:35,345
i wcześniejszych pokoleń.
878
01:00:35,345 --> 01:00:36,763
Dlatego uważam,
879
01:00:36,763 --> 01:00:42,644
że pokolenie II wojny światowej zasłużyło,
by zostać zapamiętane.
880
01:02:01,181 --> 01:02:04,392
PODZIĘKOWANIA DLA DEPARTAMENTU OBRONY
I INSTYTUTU PAMIĘCI USAF
881
01:02:10,398 --> 01:02:12,400
Napisy: Krzysiek Igielski