1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
3
00:00:55,055 --> 00:00:59,309
Dziwnie się czuję, wędrując z ojcem
po Pustyni Judzkiej
4
00:00:59,309 --> 00:01:04,022
śladami jego ojca,
który przemierzał ją w roku 1917,
5
00:01:04,356 --> 00:01:07,859
jako najmłodszy podoficer
armii niemieckiej.
6
00:01:12,197 --> 00:01:15,909
Trzydzieści lat później,
krótko przed śmiercią, napisał:
7
00:01:17,077 --> 00:01:22,624
„Życie i śmierć Żydów to zagadka,
której nie zdołałem rozwiązać”.
8
00:01:26,628 --> 00:01:31,216
To słowa człowieka, który zamordował
więcej ludzi niż ktokolwiek w historii.
9
00:01:55,281 --> 00:02:05,250
CIEŃ KOMENDANTA
10
00:02:11,631 --> 00:02:16,803
OŚWIĘCIM, POLSKA
11
00:02:27,397 --> 00:02:30,358
Mniejszy niż zapamiętałem.
12
00:02:31,693 --> 00:02:33,028
Rok mojego urodzenia...
13
00:02:33,028 --> 00:02:36,406
I chyba rok budowy domu.
14
00:02:38,450 --> 00:02:40,827
A tu było...
15
00:02:41,411 --> 00:02:43,997
...królestwo małego Hansa.
16
00:02:44,831 --> 00:02:47,083
To był salon.
17
00:02:49,502 --> 00:02:52,255
Stały tu skórzane sofy
18
00:02:52,630 --> 00:02:54,215
i brązowe fotele.
19
00:02:55,633 --> 00:02:57,344
Spędzaliśmy tu
20
00:02:57,344 --> 00:02:59,346
najważniejsze chwile.
21
00:02:59,679 --> 00:03:02,515
Święta, urodziny...
22
00:03:03,058 --> 00:03:05,310
Całą rodziną.
23
00:03:05,643 --> 00:03:09,439
Ojciec zdejmował mundur,
24
00:03:10,231 --> 00:03:11,608
wkładał białą koszulę
25
00:03:11,941 --> 00:03:13,318
i muszkę.
26
00:03:13,985 --> 00:03:16,529
Palił cygaro.
27
00:03:17,447 --> 00:03:19,240
Dostałem to od babci.
28
00:03:19,657 --> 00:03:20,658
Zobacz.
29
00:03:22,035 --> 00:03:25,497
Po narodzinach mojej najmłodszej siostry.
30
00:03:25,663 --> 00:03:27,123
Minęło osiemdziesiąt lat.
31
00:03:30,502 --> 00:03:32,754
Moim ojcem był Rudolf Hoess,
32
00:03:34,172 --> 00:03:36,633
komendant Auschwitz.
33
00:03:45,392 --> 00:03:50,313
Moja rodzina przeniosła się do Auschwitz,
34
00:03:51,690 --> 00:03:57,529
jak miałem trzy, może cztery lata.
35
00:03:57,654 --> 00:04:02,659
Mieszkaliśmy tuż obok obozu.
36
00:04:07,205 --> 00:04:10,625
Jak byliśmy mali, myśleliśmy,
że to więzienie,
37
00:04:10,750 --> 00:04:13,128
którym tato kieruje.
38
00:04:17,966 --> 00:04:20,969
ZA MUREM DOMU HOESSÓW
ZAMORDOWANO PONAD MILION LUDZI,
39
00:04:21,094 --> 00:04:23,972
GŁÓWNIE ŻYDÓW.
40
00:04:37,110 --> 00:04:38,695
Przerażające oświadczenie
41
00:04:39,029 --> 00:04:41,781
byłego komendanta
42
00:04:41,781 --> 00:04:44,659
obozu koncentracyjnego Auschwitz,
Rudolfa Hoessa.
43
00:04:45,285 --> 00:04:46,786
HOESS PODCZAS
PROCESU W NORYMBERDZE, 1946 R.
44
00:04:46,786 --> 00:04:49,831
Latem 1941 roku
45
00:04:49,956 --> 00:04:53,668
wezwano mnie do Berlina,
miałem otrzymać rozkazy
46
00:04:53,835 --> 00:04:58,506
od samego Reichsfuhrera SS, Himmlera.
47
00:04:59,132 --> 00:05:01,343
Powiedział mi,
48
00:05:01,634 --> 00:05:04,804
że Fuhrer zażądał
49
00:05:05,388 --> 00:05:08,058
ostatecznego rozwiązania
kwestii żydowskiej,
50
00:05:08,683 --> 00:05:14,522
i to SS miało ten rozkaz wykonać.
51
00:05:15,440 --> 00:05:17,901
W przeciwnym razie
52
00:05:18,443 --> 00:05:21,071
Żydzi mieli w przyszłości
53
00:05:21,321 --> 00:05:27,202
zniszczyć naród niemiecki.
54
00:05:30,121 --> 00:05:31,623
Tak.
55
00:05:34,459 --> 00:05:35,460
Popatrz.
56
00:05:37,212 --> 00:05:38,630
Mój bombowiec.
57
00:05:38,880 --> 00:05:40,882
Kto go zrobił? Skąd go miałeś?
58
00:05:40,882 --> 00:05:42,759
Chyba nie ze sklepu z zabawkami?
59
00:05:42,884 --> 00:05:44,094
Nie.
60
00:05:44,094 --> 00:05:48,682
Więźniowie go zrobili.
61
00:05:48,973 --> 00:05:51,309
- Dla ciebie?
- Tak.
62
00:05:51,685 --> 00:05:53,269
Na moje urodziny.
63
00:05:53,269 --> 00:05:54,813
Żydzi?
64
00:05:55,063 --> 00:05:57,148
Nie wiem, jakiej byli narodowości.
65
00:05:57,273 --> 00:05:59,818
Chyba raczej Polacy.
66
00:05:59,943 --> 00:06:01,861
- Rozumiem.
- Tak.
67
00:06:06,074 --> 00:06:11,496
Moje dzieciństwo w Auschwitz
było sielanką.
68
00:06:13,707 --> 00:06:18,628
Spędzałem mnóstwo czasu z siostrą, Püppi.
69
00:06:20,088 --> 00:06:24,467
Pływaliśmy z ojcem łódką po rzece,
70
00:06:25,218 --> 00:06:29,264
bawiliśmy się z psami w ogrodzie.
71
00:06:37,981 --> 00:06:41,151
Tędy szło się do sypialni.
72
00:06:45,530 --> 00:06:48,116
Stąd było widać obóz.
73
00:06:48,533 --> 00:06:51,036
Duża łąka...
74
00:06:51,578 --> 00:06:54,122
A na jej końcu było krematorium.
75
00:06:54,414 --> 00:06:56,541
- Było je stąd widać?
- Tak.
76
00:06:56,708 --> 00:06:58,585
Wtedy nie było drzew.
77
00:07:02,756 --> 00:07:06,634
Jako dziecko nie miałem pojęcia,
co się tam dzieje.
78
00:07:06,843 --> 00:07:08,136
Nic nie wiedziałem.
79
00:07:11,723 --> 00:07:14,267
Na lotnisku w Warszawie ląduje samolot
80
00:07:14,392 --> 00:07:17,103
z byłymi nazistowskimi funkcjonariuszami,
81
00:07:17,270 --> 00:07:18,813
którzy pełnili ważne funkcje
82
00:07:18,813 --> 00:07:21,149
w okupowanej Polsce.
83
00:07:21,483 --> 00:07:25,904
Są oskarżani o niezliczone zbrodnie
przeciwko ludzkości.
84
00:07:27,739 --> 00:07:30,825
Beckmann, były szef krakowskiego Gestapo.
85
00:07:32,243 --> 00:07:35,997
Daume, przedstawiciel
niemieckiego rządu w Polsce.
86
00:07:36,915 --> 00:07:39,918
Hoess, komendant
obozu koncentracyjnego Auschwitz.
87
00:07:40,168 --> 00:07:43,797
Człowiek, który przyznał,
88
00:07:43,922 --> 00:07:46,007
że odpowiada za cierpienie i śmierć
89
00:07:46,132 --> 00:07:47,509
milionów ludzi.
90
00:07:48,385 --> 00:07:53,223
Warszawski sąd
zdecyduje o winie każdego z nich.
91
00:07:55,642 --> 00:08:04,901
CZEKAJĄC NA PROCES,
HOESS NAPISAŁ SWOJĄ AUTOBIOGRAFIĘ.
92
00:08:12,033 --> 00:08:13,368
Nie jestem pisarzem.
93
00:08:14,327 --> 00:08:16,329
Nigdy nie umiałem dobrze pisać.
94
00:08:18,540 --> 00:08:21,167
Zanotowałem wszystko, co zapamiętałem.
95
00:08:22,669 --> 00:08:25,422
Moje życie było barwne i niezwykłe.
96
00:08:27,674 --> 00:08:32,512
PALESTYNA, I WOJNA ŚWIATOWA
97
00:08:32,512 --> 00:08:36,391
Miałem w życiu wzloty i upadki,
98
00:08:37,392 --> 00:08:39,602
ale odkąd wróciłem z wojny,
99
00:08:39,728 --> 00:08:43,732
która z chłopca zrobiła ze mnie mężczyznę,
100
00:08:44,024 --> 00:08:47,360
najważniejsze były dla mnie
ojczyzna i rodzina.
101
00:08:50,822 --> 00:08:54,534
Ojciec nigdy nie opowiadał o pracy.
102
00:08:54,659 --> 00:08:56,327
Nigdy.
103
00:08:56,703 --> 00:09:03,501
Wypełniał papiery, robił swoje.
104
00:09:03,668 --> 00:09:05,211
I tyle.
105
00:09:07,047 --> 00:09:08,590
Nie sądzę...
106
00:09:09,716 --> 00:09:12,761
by osobiście się tym zajmował.
Nie wyobrażam sobie tego.
107
00:09:13,803 --> 00:09:15,221
Mówisz o ludobójstwie?
108
00:09:15,221 --> 00:09:16,473
Tak.
109
00:09:25,648 --> 00:09:29,486
Zostałem komendantem
nowego obozu, Auschwitz.
110
00:09:30,904 --> 00:09:34,991
Nie spodziewałem się tak szybkiego awansu.
111
00:09:36,117 --> 00:09:37,869
Nie była to łatwa misja.
112
00:09:39,329 --> 00:09:44,751
HOESS MIAŁ ZBUDOWAĆ
NAJWIĘKSZY NIEMIECKI OBÓZ KONCENTRACYJNY.
113
00:09:44,751 --> 00:09:49,506
BYŁ TO ŚCIŚLE STRZEŻONY TEREN
ZAJMUJĄCY 40 KM KWADRATOWYCH,
114
00:09:49,631 --> 00:09:52,550
ZWANY „STREFĄ INTERESÓW”.
115
00:09:56,638 --> 00:09:59,599
Od zera, bez żadnych zasobów,
116
00:09:59,599 --> 00:10:03,353
miałem w krótkim czasie
zbudować coś tak ogromnego.
117
00:10:08,942 --> 00:10:11,778
Budową mieli się zająć rosyjscy jeńcy.
118
00:10:13,697 --> 00:10:16,282
Dotarli na miejsce ledwo żywi.
119
00:10:18,326 --> 00:10:22,038
Dawaliśmy im dodatkowe racje żywnościowe,
120
00:10:22,706 --> 00:10:24,249
a i tak padali jak muchy.
121
00:10:26,251 --> 00:10:28,670
Zdarzały się przypadki kanibalizmu.
122
00:10:30,255 --> 00:10:32,674
Z ponad dziesięciu tysięcy jeńców,
123
00:10:32,674 --> 00:10:35,135
którzy mieli stanowić trzon siły roboczej,
124
00:10:35,677 --> 00:10:39,889
do lata 1942 roku
dożyło zaledwie kilkuset.
125
00:10:48,940 --> 00:10:52,569
Himmler odwiedził Auschwitz,
skontrolował wszystko.
126
00:10:54,571 --> 00:10:56,906
Obwiozłem go po całej strefie,
127
00:10:57,365 --> 00:11:01,786
wskazując braki. Też je dostrzegał.
128
00:11:04,539 --> 00:11:08,626
Nakrzyczał na mnie, bo wciąż wracałem
do nieludzkich warunków pracy.
129
00:11:09,919 --> 00:11:12,714
„Nie chcę słyszeć o przeszkodach.
130
00:11:13,673 --> 00:11:16,259
Jako oficer SS
131
00:11:16,384 --> 00:11:18,094
musi pan sobie z nimi poradzić”.
132
00:11:22,849 --> 00:11:24,267
To było...
133
00:11:25,268 --> 00:11:27,896
ogromne przedsięwzięcie.
134
00:11:27,896 --> 00:11:32,275
Budowa obozu koncentracyjnego,
135
00:11:32,275 --> 00:11:37,614
czyli najsprawniejszej w historii
machiny śmierci.
136
00:11:37,947 --> 00:11:41,576
To był jego plan. Auschwitz to było,
w pewnym sensie, dzieło jego życia.
137
00:11:41,701 --> 00:11:44,329
TRZY KILOMETRY OD DOMU HOESSÓW
138
00:11:44,329 --> 00:11:47,040
POWSTAWAŁ NOWY OBÓZ: AUSCHWITZ-BIRKENAU.
139
00:11:47,040 --> 00:11:52,504
JEGO KOMORY GAZOWE I KREMATORIA
MOGŁY ZABIJAĆ DO 10 TYS. LUDZI DZIENNIE.
140
00:11:59,135 --> 00:12:01,221
Auschwitz stało się obozem,
141
00:12:01,221 --> 00:12:04,808
w którym przetrzymywano głównie Żydów,
na dotąd nieznaną skalę.
142
00:12:07,102 --> 00:12:10,438
Dla Żydów z Auschwitz
nie było już nadziei.
143
00:12:10,563 --> 00:12:14,401
Wiedzieli, że wszyscy, bez wyjątku,
są skazani na śmierć.
144
00:12:27,080 --> 00:12:31,918
KOMENDANT AUSCHWITZ
AUTOBIOGRAFIA RUDOLFA HOESSA
145
00:12:33,670 --> 00:12:37,424
Cyklon B był używany w Auschwitz
do zwalczania szkodników.
146
00:12:39,384 --> 00:12:42,679
Postanowiliśmy go też wykorzystać
do masowych eksterminacji.
147
00:12:46,057 --> 00:12:51,021
„Osobiście nadzorowałem egzekucje,
w masce gazowej.
148
00:12:52,897 --> 00:12:56,943
Zamknięto drzwi,
a przez otwory wpuszczono cyklon B.
149
00:12:59,112 --> 00:13:01,990
Ktoś krzyknął: »Gaz!«, ludzie krzyczeli...
150
00:13:01,990 --> 00:13:05,118
...przepychali się do drzwi.
151
00:13:05,535 --> 00:13:07,287
Ale ich nie sforsowali.
152
00:13:09,998 --> 00:13:13,918
Otworzyliśmy je po paru godzinach,
gdy przewietrzyliśmy pomieszczenie.
153
00:13:16,838 --> 00:13:19,758
Jak długo umierali? Nie wiem,
154
00:13:19,966 --> 00:13:23,178
ale minęło sporo czasu, nim zapadła cisza.
155
00:13:24,763 --> 00:13:28,892
Wtedy po raz pierwszy zobaczyłem ciała,
jedne na drugich.
156
00:13:30,226 --> 00:13:33,271
O samym mordzie niewiele myślałem.
157
00:13:33,730 --> 00:13:36,649
Dostałem rozkaz i go wykonałem”.
158
00:13:37,692 --> 00:13:40,403
Kiedy pierwszy raz przeczytałem
pamiętnik dziadka,
159
00:13:40,403 --> 00:13:43,490
zszokowało mnie, z jak chłodnym dystansem
160
00:13:43,615 --> 00:13:45,825
opisywał to, co robił.
161
00:13:45,825 --> 00:13:51,456
Jak naukowiec w laboratorium
obserwujący eksperyment.
162
00:13:51,623 --> 00:13:54,834
To dowodzi braku empatii.
163
00:13:58,713 --> 00:14:08,473
POŁUDNIOWE NIEMCY
164
00:14:35,458 --> 00:14:38,920
W rodzinie rzadko rozmawiało się
o Auschwitz.
165
00:14:39,254 --> 00:14:41,464
Ojciec nigdy o nim nie wspominał.
166
00:14:41,589 --> 00:14:44,050
Milczące pokolenie.
167
00:14:44,175 --> 00:14:47,053
Nie chcą rozmawiać o przeszłości,
168
00:14:47,595 --> 00:14:51,016
w ogóle niewiele mówią.
Trudno coś z nich wyciągnąć.
169
00:14:51,766 --> 00:14:54,811
Dziadku, co robiłeś, jak byłeś mały?
170
00:14:54,811 --> 00:14:56,271
Od dawna chciałem cię zapytać:
171
00:14:56,271 --> 00:14:59,315
grałeś na jakimś instrumencie?
172
00:14:59,315 --> 00:15:02,110
Dostałem kiedyś flet,
173
00:15:02,235 --> 00:15:03,903
ale nie lubiłem na nim grać.
174
00:15:03,903 --> 00:15:09,576
Zatkałem otwory, wypchałem go groszkiem
175
00:15:09,909 --> 00:15:12,454
i zrobiłem z niego pukawkę.
176
00:15:16,791 --> 00:15:17,876
Tak.
177
00:15:18,376 --> 00:15:20,253
Często się wydurnialiśmy.
178
00:15:21,129 --> 00:15:23,715
Mieliśmy wszystko. Nawet basen.
179
00:15:24,924 --> 00:15:28,386
Włos się jeży na głowie,
jak się o tym pomyśli:
180
00:15:29,596 --> 00:15:32,807
sielskie rodzinne życie, pełne miłości,
181
00:15:32,807 --> 00:15:37,771
radości i zabawy.
182
00:15:37,771 --> 00:15:42,317
A paręset metrów dalej,
183
00:15:43,610 --> 00:15:44,903
za murem
184
00:15:44,903 --> 00:15:50,200
i drutem kolczastym, ginęli ludzie.
185
00:15:52,077 --> 00:15:54,954
Przeraża mnie to.
186
00:15:55,789 --> 00:15:58,500
Wiedzieliście, co się tam działo?
187
00:15:58,625 --> 00:15:59,668
Nie.
188
00:16:00,251 --> 00:16:04,297
Kiedyś słyszałem,
że zastrzelili kogoś na murze,
189
00:16:04,798 --> 00:16:06,174
bo próbował uciec.
190
00:16:06,758 --> 00:16:12,597
Rozmawiałem o tym z rodzeństwem.
191
00:16:13,682 --> 00:16:16,810
Ale poza tym niewiele wiedzieliśmy.
192
00:16:16,810 --> 00:16:18,395
Nie widzieliśmy dymu.
193
00:16:18,395 --> 00:16:20,563
Z dzieciństwa pamiętam,
194
00:16:20,772 --> 00:16:23,316
że byłeś przewrażliwiony
195
00:16:23,525 --> 00:16:25,610
na punkcie zapachu spalenizny.
196
00:16:26,319 --> 00:16:30,365
Nie czuliście tego? Dymu, popiołu...
197
00:16:30,490 --> 00:16:35,995
Nie. Ani dymu, ani popiołu.
198
00:16:36,121 --> 00:16:37,664
Nic nie było widać.
199
00:16:38,456 --> 00:16:39,958
A nie wydaje ci się,
200
00:16:40,375 --> 00:16:44,629
że wyparłeś te wspomnienia?
Że jednak coś przeczuwałeś?
201
00:16:45,046 --> 00:16:47,173
Gdyby coś było nie tak...
202
00:16:47,173 --> 00:16:49,175
Gdyby pojawił się dym,
203
00:16:49,300 --> 00:16:51,678
a ja bym go zauważył,
204
00:16:52,012 --> 00:16:56,433
zacząłbym zadawać pytania.
205
00:16:58,309 --> 00:17:00,270
Nie przyszłoby mi do głowy,
206
00:17:00,270 --> 00:17:01,980
że tam palono ludzi.
207
00:17:04,941 --> 00:17:07,652
Jakoś trudno mi uwierzyć w to,
208
00:17:07,652 --> 00:17:11,865
że nic nie widzieli,
nie słyszeli, nie czuli.
209
00:17:17,078 --> 00:17:19,622
Myślę, że tata wypiera
210
00:17:19,622 --> 00:17:21,791
część wspomnień.
211
00:17:25,045 --> 00:17:27,339
Zepchnął je w głąb świadomości
212
00:17:27,339 --> 00:17:29,132
i po prostu tego nie pamięta.
213
00:17:29,549 --> 00:17:31,426
W ten sposób się przed nimi broni.
214
00:17:42,270 --> 00:17:43,396
WYWIAD DLA BBC, KWIECIEŃ 1945 R.
215
00:17:43,396 --> 00:17:45,315
Anita Lasker, niemiecka Żydówka.
216
00:17:46,024 --> 00:17:47,067
W Auschwitz
217
00:17:47,067 --> 00:17:51,571
zdrowych ludzi wrzucano żywcem do ognia.
218
00:17:52,906 --> 00:17:55,033
Innych zagazowywano.
219
00:17:56,368 --> 00:17:59,996
Mój barak stał około 20 metrów
220
00:17:59,996 --> 00:18:03,083
od jednego z pięciu kominów.
221
00:18:03,625 --> 00:18:06,419
Widziałam to na własne oczy.
222
00:18:07,921 --> 00:18:09,589
Cały czas grała muzyka.
223
00:18:09,589 --> 00:18:11,758
Sama grałam w orkiestrze.
224
00:18:12,717 --> 00:18:17,597
LONDYN, WIELKA BRYTANIA
225
00:18:25,063 --> 00:18:28,566
W Auschwitz zabijano na wymyślne sposoby.
226
00:18:28,900 --> 00:18:32,487
Ludzie ginęli w komorach gazowych,
227
00:18:33,071 --> 00:18:37,367
w chmurach czarnego, cuchnącego dymu.
228
00:18:37,992 --> 00:18:41,121
To było piekło na ziemi.
229
00:18:43,415 --> 00:18:45,041
Gdy tam dotarłam,
230
00:18:45,458 --> 00:18:49,087
okazało się, że potrzebują
231
00:18:49,337 --> 00:18:52,716
wiolonczelistki do orkiestry.
232
00:18:53,675 --> 00:18:58,555
Ucieszyli się, że do nich dołączę.
233
00:19:02,684 --> 00:19:07,313
Zostałam wiolonczelistką
w obozowej orkiestrze.
234
00:19:07,313 --> 00:19:10,692
Miałam szczęście.
235
00:19:11,317 --> 00:19:12,819
Dzięki temu ocalałam.
236
00:19:20,994 --> 00:19:25,957
Moja matka patrzyła, jak giną jej rodzice.
237
00:19:26,583 --> 00:19:33,048
Miliony innych ludzi.
238
00:19:36,009 --> 00:19:37,844
Z głodu, w potwornych cierpieniach.
239
00:19:40,221 --> 00:19:46,311
Mieliśmy grać marsze dla tysięcy ludzi
240
00:19:46,644 --> 00:19:50,231
pracujących w fabrykach
241
00:19:50,357 --> 00:19:52,108
wokół obozu.
242
00:19:52,734 --> 00:19:55,153
Niemcy lubili porządek,
243
00:19:55,153 --> 00:19:59,699
więc kazali nam grać, żeby ludzie mogli
244
00:20:00,116 --> 00:20:03,787
maszerować przy muzyce.
245
00:20:04,871 --> 00:20:09,959
Ale miała to być także
rozrywka dla strażników.
246
00:20:10,669 --> 00:20:15,215
Bo przecież mieli taką nudną robotę.
247
00:20:15,465 --> 00:20:20,470
Wtedy nie było telewizji,
rozrywek było mało.
248
00:20:21,012 --> 00:20:26,142
Po wojnie dowiedziałam się,
że w każdym obozie była orkiestra.
249
00:20:26,726 --> 00:20:32,148
Komendant w Auschwitz
250
00:20:32,524 --> 00:20:35,443
też zażądał muzyki.
251
00:20:36,111 --> 00:20:38,446
Więc graliśmy, w nadziei,
że nikt nas nie zabije.
252
00:20:38,613 --> 00:20:40,490
Tak to wyglądało.
253
00:20:44,869 --> 00:20:48,081
Patrzyłam na twój futerał od wiolonczeli.
254
00:20:49,416 --> 00:20:51,167
Jest trochę...
255
00:20:52,544 --> 00:20:54,129
trochę jak pomnik, prawda?
256
00:20:54,129 --> 00:20:57,590
Symbolizuje twoją niezwykłą karierę.
257
00:20:57,590 --> 00:20:58,675
To prawda.
258
00:21:00,510 --> 00:21:07,142
ANITA LASKER-WALLFISCH, WIOLONCZELISTKA
ANGIELSKA ORKIESTRA KAMERALNA
259
00:21:17,027 --> 00:21:21,489
Moja mama nigdy nie mówi
260
00:21:21,489 --> 00:21:27,245
o Holokauście. Wydaje mi się...
261
00:21:28,580 --> 00:21:32,208
że to jej sposób na tłumienie
traumatycznych wspomnień.
262
00:21:41,634 --> 00:21:45,680
Przyjechałam tu w poszukiwaniu
utraconego życia,
263
00:21:45,680 --> 00:21:47,390
utraconej młodości.
264
00:21:50,268 --> 00:21:54,981
Kiedy tu dotarłam,
nikt nie pytał o Auschwitz.
265
00:21:55,607 --> 00:21:59,444
Uznaliśmy, że nie ma sensu o tym mówić.
266
00:22:00,487 --> 00:22:05,075
Minęło pół wieku,
267
00:22:05,784 --> 00:22:07,660
nim dzieci uświadomiły mi,
268
00:22:07,786 --> 00:22:10,330
że nigdy im o tym nie opowiadałam.
269
00:22:13,333 --> 00:22:19,381
Jako dziecko wiedziałam,
że niektóre tematy należy omijać.
270
00:22:20,256 --> 00:22:22,884
Wszystko, co niemieckie, było złe.
271
00:22:23,009 --> 00:22:27,847
Nie znałam faktów,
272
00:22:28,056 --> 00:22:32,310
o niczym nie wiedziałam, ale przeczuwałam,
273
00:22:32,477 --> 00:22:37,023
że chodzi o coś strasznego.
274
00:22:39,901 --> 00:22:45,865
Dziś, jako psychoterapeutka,
wiem, że dzieci ocalałych z Holokaustu,
275
00:22:45,990 --> 00:22:49,911
takie jak ja,
dziedziczą bliżej nieokreśloną traumę
276
00:22:50,245 --> 00:22:53,206
tkwiącą głęboko w psychice
277
00:22:53,331 --> 00:22:55,959
i nigdy w pełni nieuświadomioną,
278
00:22:55,959 --> 00:22:59,045
bo pozbawioną kontekstu.
279
00:22:59,170 --> 00:23:02,298
Czułam to od wczesnego dzieciństwa.
280
00:23:04,134 --> 00:23:08,471
Wtedy nikt nie wiedział,
jaki wpływ Holokaust
281
00:23:08,596 --> 00:23:11,683
wywrze na kolejne pokolenie.
282
00:23:12,434 --> 00:23:13,977
To był mój pokój.
283
00:23:15,353 --> 00:23:17,564
Pierwszy, którego nie musiałam
z nikim dzielić,
284
00:23:18,064 --> 00:23:20,900
ale nie czułam się tu dobrze.
285
00:23:28,158 --> 00:23:33,413
Kiedy patrzę na swoje zdjęcia,
na których mam dwa lata,
286
00:23:33,705 --> 00:23:35,999
ogarnia mnie smutek.
287
00:23:39,169 --> 00:23:41,963
Widnieje na nich dziecko
pogrążone w rozpaczy.
288
00:23:42,088 --> 00:23:45,717
Nie uroczy, pulchniutki bobas,
289
00:23:46,259 --> 00:23:48,219
a kaleka.
290
00:23:49,054 --> 00:23:55,935
To jak zapowiedź
moich późniejszych życiowych problemów.
291
00:23:57,520 --> 00:23:58,938
Matki nie ma na zdjęciach...
292
00:24:02,859 --> 00:24:05,236
bo nie była w stanie
293
00:24:05,528 --> 00:24:09,282
się mną zajmować.
294
00:24:09,991 --> 00:24:12,660
Właśnie przez to,
295
00:24:12,911 --> 00:24:18,208
co przeżyła podczas wojny.
296
00:24:28,259 --> 00:24:30,470
Jestem złą matką.
297
00:24:31,805 --> 00:24:33,348
Trauma sprawiła,
298
00:24:33,807 --> 00:24:36,601
że stałam się nieczuła, gruboskórna.
299
00:24:48,029 --> 00:24:51,825
Ktoś, kto przeżył coś tak potwornego,
300
00:24:51,825 --> 00:24:55,787
nie umie współczuć innym.
301
00:24:55,787 --> 00:24:57,956
Ja nie potrafię.
302
00:25:00,000 --> 00:25:02,210
Niczego nie potrzebuję
303
00:25:02,544 --> 00:25:04,879
i nigdy nie zrozumiem potrzeb innych.
304
00:25:06,047 --> 00:25:07,507
To moje przekleństwo.
305
00:25:08,174 --> 00:25:09,801
Do dziś.
306
00:25:10,301 --> 00:25:12,721
Nigdy nie dostałam tego,
czego potrzebowałam.
307
00:25:13,430 --> 00:25:15,890
Ty pewnie chciałaś,
żebym po prostu przy tobie była.
308
00:25:15,890 --> 00:25:16,975
Tak.
309
00:25:16,975 --> 00:25:18,309
No właśnie. Ale nie mogłam,
310
00:25:18,309 --> 00:25:20,895
bo trzeba było zarobić na chleb.
311
00:25:21,021 --> 00:25:23,606
Ale jak to wytłumaczyć dziecku?
312
00:25:23,606 --> 00:25:24,691
Nie da się.
313
00:25:24,858 --> 00:25:29,612
Pewnie myślisz, że bardzo się różnimy.
314
00:25:32,741 --> 00:25:36,286
Nie widzisz żadnych podobieństw?
315
00:25:37,871 --> 00:25:39,664
Musiałabym szukać na siłę.
316
00:25:41,458 --> 00:25:43,752
- Naprawdę.
- Serio?
317
00:25:44,252 --> 00:25:45,253
Tak.
318
00:25:46,171 --> 00:25:50,008
To ciekawe, prawda?
Od zawsze zmagam się z poczuciem,
319
00:25:50,592 --> 00:25:55,180
że nigdzie nie pasuję.
320
00:25:58,266 --> 00:26:01,728
Nie tylko do brytyjskiego społeczeństwa,
321
00:26:02,729 --> 00:26:04,105
do żadnej zbiorowości.
322
00:26:04,439 --> 00:26:07,692
Moje życie to nieustanna walka.
323
00:26:07,692 --> 00:26:08,902
Ja miałam szczęście,
324
00:26:09,027 --> 00:26:13,239
bo udało mi się zrobić karierę.
325
00:26:14,741 --> 00:26:16,201
Tobie się to nie udało.
326
00:26:16,910 --> 00:26:21,706
- To był twój azyl.
- Tak.
327
00:26:23,667 --> 00:26:28,046
Dopiero teraz dociera do mnie,
jaka była wtedy sytuacja w Niemczech.
328
00:26:28,254 --> 00:26:33,009
Bezrobocie szalało, a potem
pojawił się czarujący pan Hitler,
329
00:26:33,134 --> 00:26:35,929
który „przywrócił im godność”.
330
00:26:36,763 --> 00:26:40,767
Dlatego narodowy socjalizm
znalazł tylu zwolenników.
331
00:26:52,862 --> 00:26:55,824
Uważam, że narodowy socjalizm
to jedyny światopogląd,
332
00:26:55,949 --> 00:26:59,035
jakim może się kierować naród niemiecki.
333
00:27:05,166 --> 00:27:07,293
Antysemityzm istnieje od zawsze.
334
00:27:10,964 --> 00:27:13,425
Na całym świecie.
335
00:27:14,467 --> 00:27:18,221
Przybiera na sile za każdym razem,
gdy Żydzi usiłują
336
00:27:18,221 --> 00:27:20,348
przejąć gdzieś władzę.
337
00:27:23,059 --> 00:27:26,896
Chcę podkreślić, że osobiście
nie nienawidzę Żydów,
338
00:27:27,230 --> 00:27:29,899
ale uważam ich za wrogów naszego narodu.
339
00:27:32,819 --> 00:27:33,903
Mogę o coś spytać?
340
00:27:33,903 --> 00:27:37,907
Tę książkę wydano lata temu...
341
00:27:38,158 --> 00:27:39,784
Czemu nigdy jej nie przeczytałeś?
342
00:27:39,909 --> 00:27:42,704
Stosunkowo niedawno dowiedziałem się,
że napisał książkę.
343
00:27:42,871 --> 00:27:45,707
Nikt mi o niej wcześniej nie mówił.
344
00:27:46,833 --> 00:27:49,377
Nie słyszałem o niej.
345
00:27:50,003 --> 00:27:53,631
Mieliśmy niemieckie wydanie w domu.
346
00:27:53,757 --> 00:27:56,134
Twoje.
347
00:27:56,301 --> 00:27:58,720
Może i jej nie czytałeś, ale książka
348
00:27:58,720 --> 00:28:01,723
Komendant Auschwitz
349
00:28:02,015 --> 00:28:04,392
była u nas w domu.
350
00:28:04,684 --> 00:28:07,604
Pierwszy raz przeczytałem ją wtedy
po niemiecku.
351
00:28:07,604 --> 00:28:08,813
Należała do babci.
352
00:28:09,356 --> 00:28:15,653
Mama nigdy mi nie mówiła,
że wydano biografię.
353
00:28:15,653 --> 00:28:18,573
Gdybyśmy ją mieli, wiedziałbym o tym,
354
00:28:18,698 --> 00:28:21,910
na pewno bym ją przeczytał.
355
00:28:21,910 --> 00:28:23,244
No nie wiem.
356
00:28:25,038 --> 00:28:30,168
Dlaczego unikasz rozmów
o przeszłości waszej rodziny?
357
00:28:32,462 --> 00:28:37,133
Holokaust był czymś tak potwornym,
358
00:28:38,468 --> 00:28:40,512
że nie chciałem...
359
00:28:43,682 --> 00:28:45,392
dźwigać tego ciężaru.
360
00:28:53,525 --> 00:28:59,114
PÓŁNOCNE NIEMCY
361
00:29:08,123 --> 00:29:11,334
KOMENDANT OBOZU AUSCHWITZ
362
00:29:12,210 --> 00:29:16,089
„Więźniowie z Sonderkommando pilnowali,
363
00:29:16,756 --> 00:29:20,010
żeby wszyscy szybko się rozebrali
364
00:29:20,635 --> 00:29:24,931
i za dużo nie myśleli”.
365
00:29:26,391 --> 00:29:30,270
Raz widziałem, jak dwójka dzieci
była tak zaabsorbowana zabawą,
366
00:29:30,395 --> 00:29:34,733
że matka nie mogła ich od niej oderwać.
367
00:29:34,733 --> 00:29:38,862
WIĘŹNIOWIE WYZNACZENI DO KOMORY GAZOWEJ
368
00:29:38,862 --> 00:29:42,949
Nawet Żydzi z Sonderkommando
nie chcieli im przerywać.
369
00:29:48,538 --> 00:29:51,583
Nie zapomnę spojrzenia tej kobiety.
370
00:29:51,583 --> 00:29:54,878
Błagała o litość,
wiedziała, co się dzieje.
371
00:29:54,878 --> 00:29:57,797
WIĘŹNIOWIE OCZEKUJĄCY
NA WEJŚCIE DO KOMORY GAZOWEJ
372
00:29:57,797 --> 00:30:00,884
Ludzie w komorze gazowej
robili się niespokojni,
373
00:30:02,344 --> 00:30:05,930
musiałem działać.
Wszyscy na mnie patrzyli.
374
00:30:07,640 --> 00:30:09,934
Kiwnąłem głową do podoficera,
375
00:30:09,934 --> 00:30:12,645
a ten chwycił te dzieciaki,
i mimo że się wyrywały,
376
00:30:12,645 --> 00:30:15,940
zaniósł je do komory gazowej
razem z matką,
377
00:30:15,940 --> 00:30:18,109
która rozdzierająco krzyczała.
378
00:30:23,740 --> 00:30:27,535
Widziałem też kobietę,
która próbowała wypchnąć dzieci z komory,
379
00:30:27,660 --> 00:30:29,579
nim drzwi się zamkną.
380
00:30:30,038 --> 00:30:34,542
Płacząc, krzyknęła: „Niech choć
moje ukochane dzieci przeżyją”.
381
00:30:37,045 --> 00:30:40,256
Widząc takie sceny,
382
00:30:40,465 --> 00:30:42,967
często myślałem o swojej rodzinie.
383
00:30:59,984 --> 00:31:03,238
Kiedy przeczytałem, że przy tym był,
384
00:31:03,405 --> 00:31:06,616
że patrzył, jak kobiety i dzieci
385
00:31:06,741 --> 00:31:08,660
trafiają do komór gazowych
386
00:31:10,370 --> 00:31:14,332
i myślał o nas,
o swoich dzieciach i żonie...
387
00:31:15,583 --> 00:31:19,504
Wolałbym tego nie wiedzieć.
388
00:31:19,879 --> 00:31:21,297
To potworne.
389
00:31:32,976 --> 00:31:35,186
Nie mogłem w to uwierzyć.
390
00:31:37,063 --> 00:31:38,231
Ale...
391
00:31:40,400 --> 00:31:44,738
sam to napisał, więc to musi być prawda.
392
00:31:50,243 --> 00:31:57,208
LONDYN, WIELKA BRYTANIA
393
00:32:05,633 --> 00:32:11,890
Pochodzę z niemiecko-żydowskiej,
całkowicie zasymilowanej rodziny.
394
00:32:12,307 --> 00:32:16,227
Mój ojciec walczył
w pierwszej wojnie światowej,
395
00:32:16,353 --> 00:32:20,690
dostał Żelazny Krzyż. Byliśmy Niemcami...
396
00:32:22,067 --> 00:32:25,403
i Żydami, ale nie byliśmy religijni.
397
00:32:25,612 --> 00:32:28,490
MÓJ OJCIEC
398
00:32:28,615 --> 00:32:30,992
Ojciec był niepoprawnym optymistą.
399
00:32:30,992 --> 00:32:33,620
Mawiał: „Niemcy nie są aż tak głupi”.
400
00:32:33,620 --> 00:32:38,208
Aż w końcu zrozumiał, że jednak są.
401
00:32:40,001 --> 00:32:45,548
W latach trzydziestych wszystkich
Żydów w Niemczech pozbawiono obywatelstwa.
402
00:32:46,633 --> 00:32:49,177
Moi rodzice
403
00:32:49,177 --> 00:32:53,431
nie chcieli go później odzyskać,
404
00:32:53,431 --> 00:32:55,433
choć mieli do tego prawo.
405
00:33:00,480 --> 00:33:03,566
Niemcy przestały dla mnie istnieć.
To nie był już mój dom.
406
00:33:04,109 --> 00:33:07,195
Chciałam zostać Brytyjką.
407
00:33:08,029 --> 00:33:11,533
Życie bez paszportu nie jest łatwe.
408
00:33:17,706 --> 00:33:22,168
Ja w końcu uznałam,
że już czas wystąpić o obywatelstwo.
409
00:33:23,670 --> 00:33:27,507
Kiedy dostałam niemiecki paszport,
410
00:33:27,632 --> 00:33:31,219
pamiętam, że ogarnęła mnie euforia.
411
00:33:31,469 --> 00:33:33,013
Poczucie triumfu.
412
00:33:48,361 --> 00:33:49,571
Zostawić ci to?
413
00:33:53,074 --> 00:33:56,536
Planuje pani przeprowadzkę
w ciągu dwudziestu ośmiu dni?
414
00:33:56,661 --> 00:33:57,704
Tak.
415
00:34:01,332 --> 00:34:05,170
Planuje pani przeprowadzkę
w ciągu dwudziestu ośmiu dni?
416
00:34:06,254 --> 00:34:07,464
Tak!
417
00:34:07,797 --> 00:34:11,343
Zaczynam nowe życie.
418
00:34:11,801 --> 00:34:14,346
Postanowiłam przenieść się do Niemiec.
419
00:34:14,637 --> 00:34:19,893
Nigdy tam nie mieszkałam, nie znam języka.
420
00:34:20,477 --> 00:34:23,938
Ale to stamtąd pochodzę.
421
00:34:24,189 --> 00:34:29,110
Nie powinnam była urodzić się tutaj,
tylko w Niemczech.
422
00:34:29,694 --> 00:34:30,945
Cześć, mamo.
423
00:34:31,196 --> 00:34:33,448
Noszenie rzeczy do auta trochę potrwa.
424
00:34:33,573 --> 00:34:35,241
Podjedź, dobrze?
425
00:34:37,869 --> 00:34:38,953
Dobra, starczy.
426
00:34:42,499 --> 00:34:44,167
Chcesz te lampy?
427
00:34:44,167 --> 00:34:46,252
Jak uważasz. Sprężaj się.
428
00:34:47,087 --> 00:34:48,421
Robię, co mogę, mamo.
429
00:35:00,350 --> 00:35:08,692
BERLIN, NIEMCY
430
00:35:18,910 --> 00:35:25,250
Moja przeprowadzka wywołała
w wielu ludziach niedowierzanie.
431
00:35:25,959 --> 00:35:29,629
W końcu to tu zamordowano moich dziadków
432
00:35:29,754 --> 00:35:33,091
i wielu innych Żydów.
433
00:35:33,341 --> 00:35:37,470
Moi rodzice stąd uciekli.
434
00:35:38,388 --> 00:35:42,892
Moja mama nie odwiedzała Niemiec
przez wiele lat.
435
00:35:45,520 --> 00:35:46,521
Mamo.
436
00:35:46,521 --> 00:35:49,274
Czyli to tu mieszkasz?
437
00:35:49,274 --> 00:35:50,817
Tak.
438
00:35:51,776 --> 00:35:54,863
No proszę. Pięknie.
439
00:36:01,661 --> 00:36:03,747
Ślicznie tu.
440
00:36:03,872 --> 00:36:05,999
Możesz siąść i sobie zapalić.
441
00:36:06,833 --> 00:36:09,085
Masz całą galerię.
442
00:36:09,919 --> 00:36:13,465
Bardzo ładnie.
443
00:36:14,090 --> 00:36:19,179
Tylko zdejmij te durnostójki,
żeby było widać książki.
444
00:36:19,763 --> 00:36:22,599
To gablota muzealna czy biblioteczka?
445
00:36:23,224 --> 00:36:25,185
Lubię te durnostójki.
446
00:36:26,269 --> 00:36:30,273
Ta przeprowadzka to dla mnie próba
447
00:36:30,732 --> 00:36:37,155
odzyskania skradzionego życia.
448
00:36:37,655 --> 00:36:40,200
Również mojego.
449
00:36:40,742 --> 00:36:41,743
Rozumiem.
450
00:36:42,077 --> 00:36:43,661
Dociera do nas, jak mogło wyglądać
451
00:36:43,661 --> 00:36:47,791
nasze życie, gdyby nie głupota tych,
którzy je zniszczyli.
452
00:36:47,957 --> 00:36:52,212
Dokładnie, racja.
453
00:36:53,546 --> 00:36:57,884
Niestety, głupota nadal rządzi światem.
454
00:36:58,843 --> 00:37:01,471
Ludzie potrzebują kozłów ofiarnych.
455
00:37:01,596 --> 00:37:03,973
Kiedy widzę, jak chaos znów ogarnia świat,
456
00:37:03,973 --> 00:37:05,725
boję się,
457
00:37:06,267 --> 00:37:08,603
że znów obwinią o to Żydów.
458
00:37:08,603 --> 00:37:14,859
Odkąd tu jestem,
odczuwam ten kulturowy dysonans.
459
00:37:15,026 --> 00:37:20,281
Zetknęłam się też
z antysemickimi zachowaniami.
460
00:37:20,490 --> 00:37:23,159
- Może jesteś przewrażliwiona?
- Nie.
461
00:37:23,576 --> 00:37:27,872
Czasem mam ochotę się odwrócić i uciec.
462
00:37:28,081 --> 00:37:30,000
- Tylko dokąd?
- No właśnie.
463
00:37:30,125 --> 00:37:33,086
- Taki już los Żydów.
- To prawda.
464
00:37:33,336 --> 00:37:34,504
Nie mogą sobie znaleźć miejsca.
465
00:37:34,629 --> 00:37:38,925
I nawet jeśli je znajdą,
nadal czują się zagubieni.
466
00:37:46,099 --> 00:37:49,936
Procesowi selekcji więźniów na rampie
zawsze towarzyszyły incydenty.
467
00:37:50,603 --> 00:37:52,439
Rozdzielane rodziny,
468
00:37:52,439 --> 00:37:55,066
ojcowie oddzielani od żon i dzieci,
469
00:37:55,233 --> 00:37:58,903
wszystko to wywoływało gwałtowne reakcje.
470
00:37:59,279 --> 00:38:02,741
Gdy zabieraliśmy ludzi zdolnych do pracy,
było jeszcze gorzej.
471
00:38:03,658 --> 00:38:06,661
Rodziny za wszelką cenę
chciały zostać razem.
472
00:38:11,291 --> 00:38:14,252
Więzi rodzinne u Żydów są bardzo silne.
473
00:38:14,711 --> 00:38:17,297
Przywierają do bliskich jak pijawki.
474
00:38:19,466 --> 00:38:24,262
Każdy, kto wykonywał
tę niewdzięczną pracę, zadawał pytania.
475
00:38:25,055 --> 00:38:26,973
Nikt nie pozostawał obojętny.
476
00:38:29,267 --> 00:38:33,646
Wielu z nich podchodziło do mnie
podczas inspekcji
477
00:38:33,980 --> 00:38:36,733
i pytało:
478
00:38:38,610 --> 00:38:41,237
czy naprawdę musimy zabijać setki,
479
00:38:41,237 --> 00:38:43,782
tysiące kobiet i dzieci?
480
00:38:46,076 --> 00:38:49,204
Sam w głębi duszy
481
00:38:49,204 --> 00:38:51,122
zadawałem sobie to pytanie,
482
00:38:51,456 --> 00:38:55,877
a przed nimi zasłaniałem się rozkazami.
483
00:38:57,295 --> 00:39:00,173
Musiałem im powtarzać,
że eksterminacja Żydów
484
00:39:00,382 --> 00:39:03,426
wyzwoli naród niemiecki,
485
00:39:03,593 --> 00:39:06,262
uwolni nas od ich wpływu raz na zawsze.
486
00:39:15,021 --> 00:39:18,108
Mój dziadek ewidentnie dał się porwać
487
00:39:18,525 --> 00:39:20,568
tej nazistowskiej ideologii,
488
00:39:20,568 --> 00:39:24,280
wypaczonej wersji darwinizmu społecznego,
łykał te bzdury jak pelikan.
489
00:39:24,948 --> 00:39:28,535
Dla niego to miało sens. Rasa panów.
490
00:39:29,577 --> 00:39:35,542
Powierzono mu Auschwitz,
a on dołożył wszelkich starań,
491
00:39:35,542 --> 00:39:38,712
by jak najlepiej nim zarządzać.
492
00:39:40,171 --> 00:39:46,052
POŁUDNIOWE NIEMCY
493
00:39:50,724 --> 00:39:53,768
Dziękujemy ci, Panie, za Twoje Słowo.
494
00:39:53,893 --> 00:39:57,897
Za Twoją cierpliwość i miłość.
495
00:39:58,314 --> 00:40:00,316
Troszczysz się o swoje dzieci
496
00:40:00,316 --> 00:40:02,527
i za to jesteśmy Ci wdzięczni.
497
00:40:02,736 --> 00:40:04,946
W imię Ojca i Syna, amen.
498
00:40:05,655 --> 00:40:08,033
- Smacznego, wsuwajcie.
- Panie przodem.
499
00:40:08,158 --> 00:40:09,367
Jedzcie!
500
00:40:11,119 --> 00:40:13,496
Jestem pastorem w kościele w Stuttgarcie,
501
00:40:13,621 --> 00:40:15,665
w wielokulturowej parafii.
502
00:40:15,665 --> 00:40:20,295
Mamy tu żołnierzy z amerykańskiej bazy
i innych obcokrajowców.
503
00:40:20,503 --> 00:40:23,340
Co miesiąc spotykamy się w męskim gronie
na śniadaniu i modlitwie.
504
00:40:23,757 --> 00:40:26,634
Spędzamy razem czas w miłej,
505
00:40:26,760 --> 00:40:28,511
pobożnej atmosferze.
506
00:40:28,678 --> 00:40:30,805
Mieścicie się tam, chłopaki?
507
00:40:30,805 --> 00:40:35,018
Zastanawiałem się ostatnio
nad rolą mężczyzn,
508
00:40:35,018 --> 00:40:36,770
nie tylko chrześcijan,
509
00:40:37,354 --> 00:40:41,733
mężczyzn w ogóle. Jaka jest
nasza misja w dzisiejszym świecie?
510
00:40:42,233 --> 00:40:45,070
Biblia mówi, że mężczyźni mają przewodzić.
511
00:40:45,236 --> 00:40:47,864
A to wymaga odpowiedzialności
nie tylko za to,
512
00:40:48,281 --> 00:40:49,991
czego uczymy naszych bliskich,
513
00:40:49,991 --> 00:40:53,286
ale też za wszystko, co czynimy.
514
00:40:53,286 --> 00:40:54,371
Tak.
515
00:40:54,371 --> 00:40:57,123
Kiedy zostałem chrześcijaninem
i przeczytałem Stary Testament,
516
00:40:57,123 --> 00:40:59,626
fragment o grzechach ojców,
517
00:40:59,918 --> 00:41:03,630
o tym, że je powtarzamy przez pokolenia,
518
00:41:03,630 --> 00:41:05,048
pomyślałem: „Kurczę”.
519
00:41:06,007 --> 00:41:11,638
Mój dziadek był ambitnym,
skrupulatnym karierowiczem,
520
00:41:12,347 --> 00:41:16,184
do tego stopnia,
że w końcu zmienił się w potwora,
521
00:41:16,184 --> 00:41:22,148
w bezlitosnego zabójcę.
Zabrakło mu czujności.
522
00:41:22,315 --> 00:41:24,275
Nie sądzę, że staniemy się
masowymi mordercami,
523
00:41:24,401 --> 00:41:26,528
ale każda istota ludzka może
524
00:41:26,820 --> 00:41:31,074
zboczyć ze słusznej ścieżki.
525
00:41:31,574 --> 00:41:33,618
Dziękuję wam. Pomódlmy się.
526
00:41:34,869 --> 00:41:37,038
Przez zbrodnie mojego dziadka
527
00:41:37,956 --> 00:41:40,417
rodzina Hoessów ma krew na rękach.
528
00:41:40,917 --> 00:41:43,962
Niektórzy wciąż przez nie cierpią.
Nawet moi bliscy.
529
00:41:44,254 --> 00:41:46,006
Prawie 80 lat później.
530
00:41:49,926 --> 00:41:56,808
WSCHODNIE WYBRZEŻE USA
531
00:42:01,855 --> 00:42:06,609
Nie widziałem siostry
od pięćdziesięciu pięciu lat.
532
00:42:08,611 --> 00:42:11,322
Nie mogę się doczekać spotkania.
533
00:42:12,073 --> 00:42:16,369
Może uda się porozmawiać...
534
00:42:16,870 --> 00:42:20,373
o przeszłości, o naszym dzieciństwie.
535
00:42:22,459 --> 00:42:25,837
Mam dla niej niespodziankę.
536
00:42:26,546 --> 00:42:31,676
Jako dzieci odgrywaliśmy „Żabiego króla”.
537
00:42:32,302 --> 00:42:35,889
Ja byłem królem i musiałem odzyskać
538
00:42:37,098 --> 00:42:40,810
złotą kulę księżniczki,
539
00:42:40,810 --> 00:42:44,397
która wpadła do stawu.
540
00:42:45,357 --> 00:42:47,359
Nie chciałem tego robić.
541
00:43:22,769 --> 00:43:24,771
Cześć, Żabi Królu!
542
00:43:25,063 --> 00:43:26,481
Witaj.
543
00:43:26,481 --> 00:43:27,857
Księżniczko!
544
00:43:29,442 --> 00:43:34,489
Jestem królem, mam koronę.
545
00:43:34,739 --> 00:43:37,867
Ojejku. Prawdziwy Żabi Król.
546
00:43:37,992 --> 00:43:43,832
Osiemdziesiąt lat czekałaś
na swoją złotą kulę.
547
00:43:43,998 --> 00:43:45,000
O Boże.
548
00:43:45,000 --> 00:43:47,460
Kazałaś mi jej szukać.
549
00:43:48,128 --> 00:43:51,589
I szukałem. Osiemdziesiąt lat.
550
00:43:53,383 --> 00:43:56,177
Nie wierzę. Wejdź.
551
00:43:56,886 --> 00:43:58,221
Muszę...
552
00:43:58,346 --> 00:44:03,393
Niezbyt pewnie się poruszam z tą laską.
553
00:44:04,602 --> 00:44:05,603
Tak.
554
00:44:08,982 --> 00:44:10,025
Ojejku.
555
00:44:20,410 --> 00:44:21,953
O mój Boże.
556
00:44:23,496 --> 00:44:27,292
Byłaś modelką u Balenciagi...
557
00:44:27,459 --> 00:44:28,460
Tak.
558
00:44:29,669 --> 00:44:32,255
Oboje się trochę zestarzeliśmy.
559
00:44:33,840 --> 00:44:35,467
Jak się masz?
560
00:44:36,217 --> 00:44:38,011
Kiepsko...
561
00:44:39,054 --> 00:44:44,184
Rak wyniszcza mi organizm.
562
00:44:44,184 --> 00:44:45,727
To niedobrze.
563
00:44:45,852 --> 00:44:48,480
Nic się nie da zrobić.
564
00:44:49,189 --> 00:44:51,024
Cieszę się, że przyjechałeś.
565
00:44:52,317 --> 00:44:54,444
Dobrze wyglądasz. Ładne buty.
566
00:44:54,652 --> 00:44:56,488
Nie noszę byle czego.
567
00:44:59,657 --> 00:45:01,201
To mama i tata.
568
00:45:01,659 --> 00:45:03,620
Zdjęcie ślubne.
569
00:45:07,916 --> 00:45:08,917
Popatrz.
570
00:45:10,001 --> 00:45:12,337
Bawimy się przy basenie.
571
00:45:12,462 --> 00:45:13,421
Super.
572
00:45:19,469 --> 00:45:22,222
Moja rodzina
świetnie się czuła w Auschwitz.
573
00:45:23,765 --> 00:45:26,017
Żona miała ogród pełen kwiatów.
574
00:45:28,478 --> 00:45:31,815
Dzieci spędzały czas
na beztroskiej zabawie.
575
00:45:33,983 --> 00:45:37,278
Czasem pluskały się w ogrodowym basenie.
576
00:45:38,154 --> 00:45:41,282
Ale najbardziej lubiły,
jak towarzyszył im tata.
577
00:45:42,033 --> 00:45:44,869
W domu często powracałem myślami
578
00:45:45,078 --> 00:45:47,747
do procesu eksterminacji.
579
00:45:50,417 --> 00:45:53,712
Gdy patrzyłem, jak moje dzieci się bawią,
580
00:45:53,920 --> 00:45:56,589
a żona dogląda najmłodszej córeczki,
581
00:45:56,715 --> 00:46:01,219
zastanawiałem się, czy długo jeszcze
będą tacy szczęśliwi.
582
00:46:03,847 --> 00:46:06,558
Mam pytanie.
583
00:46:07,600 --> 00:46:11,896
Jak przeczytałaś książkę ojca...
584
00:46:12,605 --> 00:46:18,361
Skłoniło cię to do refleksji?
585
00:46:19,320 --> 00:46:20,321
Nie.
586
00:46:20,321 --> 00:46:24,701
Przypomniałaś sobie coś?
587
00:46:26,828 --> 00:46:28,580
Mam miłe wspomnienia.
588
00:46:28,747 --> 00:46:31,541
Nasi rodzice byli wspaniali.
589
00:46:31,833 --> 00:46:33,501
Cudowni.
590
00:46:35,754 --> 00:46:37,714
Niewielu ludzi ma...
591
00:46:38,590 --> 00:46:39,883
tak dobre życie.
592
00:46:40,008 --> 00:46:42,218
To fakt.
593
00:46:42,886 --> 00:46:46,348
W książce Rudolf pisze,
że stał przed komorą gazową,
594
00:46:46,348 --> 00:46:48,767
gdy zaganiano do niej kobiety i dzieci.
595
00:46:48,892 --> 00:46:51,269
Co czujesz, jak o tym myślisz?
596
00:46:51,269 --> 00:46:55,023
Zasmuciło mnie to. Czasem miewam koszmary.
597
00:46:55,023 --> 00:47:01,237
Tylko on opisał, co się tam działo.
598
00:47:02,072 --> 00:47:03,615
Był dobrym człowiekiem.
599
00:47:04,199 --> 00:47:07,535
Bo przyznał,
jaką rolę odegrał w eksterminacji?
600
00:47:07,660 --> 00:47:11,247
Tak. Podjął się tego zadania.
Nie mógł odmówić.
601
00:47:11,748 --> 00:47:14,501
A wasza matka, Hedwig?
602
00:47:15,043 --> 00:47:21,966
Myślisz, że mama wiedziała więcej?
603
00:47:22,258 --> 00:47:25,470
Że była świadoma, co tam się dzieje?
604
00:47:25,804 --> 00:47:28,056
Ja myślę, że nie.
605
00:47:28,640 --> 00:47:30,392
Nie umiem sobie tego wyobrazić.
606
00:47:30,558 --> 00:47:31,601
Gdyby wiedziała,
607
00:47:32,602 --> 00:47:36,606
tata wspomniałby o tym w książce.
608
00:47:36,606 --> 00:47:41,986
Tak. Nigdy o tym nie rozmawialiśmy.
609
00:47:41,986 --> 00:47:48,535
Mama na wszystko się godziła.
610
00:47:48,743 --> 00:47:49,786
Tak.
611
00:47:51,246 --> 00:47:53,456
Starała się nas chronić,
612
00:47:53,581 --> 00:47:56,084
dbała o nasze szczęście.
613
00:47:57,752 --> 00:47:59,546
Nie było jej łatwo.
614
00:47:59,546 --> 00:48:00,630
Wiem.
615
00:48:00,755 --> 00:48:02,215
Troszczyła się o nas.
616
00:48:02,924 --> 00:48:06,177
Nigdy nie widziałam w Auschwitz nic złego.
617
00:48:06,386 --> 00:48:08,263
Nasze życie było piękne.
618
00:48:08,638 --> 00:48:14,477
A potem skończyła się wojna
i nasz świat legł w gruzach.
619
00:48:16,229 --> 00:48:19,607
Szkoda, że mieszkaliśmy
tak daleko od siebie.
620
00:48:21,109 --> 00:48:24,696
Mogliśmy o tym porozmawiać wcześniej.
621
00:48:24,696 --> 00:48:25,780
Racja.
622
00:48:25,780 --> 00:48:27,657
Jakoś to przepracować.
623
00:48:27,657 --> 00:48:28,742
Właśnie.
624
00:48:28,742 --> 00:48:32,996
W życiu nie wszystko
układa się tak, jak chcemy.
625
00:48:33,121 --> 00:48:34,831
To prawda.
626
00:49:09,282 --> 00:49:11,242
Pod koniec 1942 roku
627
00:49:12,869 --> 00:49:18,416
gauleiter Górnego Śląska
628
00:49:19,084 --> 00:49:22,420
powiadomił moją żonę o tym,
629
00:49:22,879 --> 00:49:27,175
co dzieje się w obozie.
630
00:49:34,891 --> 00:49:41,815
Zapytała mnie, czy to prawda.
631
00:49:43,900 --> 00:49:45,610
Odpowiedziałem twierdząco.
632
00:49:46,236 --> 00:49:49,364
Ten jeden raz złamałem obietnicę
daną Himmlerowi.
633
00:49:49,531 --> 00:49:52,909
Nikomu innemu o tym nie powiedziałem.
634
00:49:54,452 --> 00:49:58,123
Wydaje mi się, że matka nic nie wiedziała.
635
00:49:59,541 --> 00:50:04,045
Może czegoś się domyślała,
636
00:50:04,629 --> 00:50:06,756
ale nie znała szczegółów.
637
00:50:09,134 --> 00:50:11,094
Nie chcę o tym rozmawiać.
638
00:50:11,636 --> 00:50:13,513
Czujesz się z tym... Czy to cię...
639
00:50:13,513 --> 00:50:14,848
Przygnębia.
640
00:50:15,390 --> 00:50:17,350
- To cię przygnębia?
- Tak.
641
00:50:22,564 --> 00:50:24,149
Czasem nawet się zastanawiałam,
642
00:50:24,441 --> 00:50:29,904
czy moja choroba, moje cierpienia,
643
00:50:30,155 --> 00:50:32,907
to kara boska
644
00:50:34,868 --> 00:50:36,953
za to,
645
00:50:37,245 --> 00:50:43,752
co robił mój ojciec.
646
00:50:44,586 --> 00:50:47,839
Ale obiecałam sobie,
że nie będę miała do niego żalu.
647
00:50:56,139 --> 00:50:59,225
Musiał mieć w sobie wiele siły,
648
00:50:59,684 --> 00:51:02,437
by znieść takie życie
i robić to, co robił.
649
00:51:04,439 --> 00:51:05,440
Więc...
650
00:51:10,862 --> 00:51:15,200
Czyli zabić ponad milion ludzi...
651
00:51:15,200 --> 00:51:17,243
Ja tak o tym nie myślę.
652
00:51:17,952 --> 00:51:21,873
Mówi się, że tyle ludzi tam zginęło,
653
00:51:21,873 --> 00:51:26,378
ale przecież nie wszyscy.
Dlaczego inni przeżyli?
654
00:51:26,836 --> 00:51:28,713
Niektórzy nadal żyją
655
00:51:28,880 --> 00:51:34,969
i dostają pieniądze od Niemców
i od innych Żydów.
656
00:51:35,595 --> 00:51:36,930
Więc...
657
00:51:37,764 --> 00:51:42,519
Każdy wierzy w to, co chce.
658
00:51:43,812 --> 00:51:45,772
A może wypierasz prawdę?
659
00:51:45,980 --> 00:51:47,816
Nie, czemu?
660
00:51:48,942 --> 00:51:51,319
Co się stało, to się nie odstanie.
661
00:51:54,656 --> 00:51:56,616
To była Trzecia Rzesza.
662
00:51:59,369 --> 00:52:00,829
Zamierzchła przeszłość.
663
00:52:08,920 --> 00:52:13,633
Stare dzieje. Co mam zrobić?
Co mam powiedzieć?
664
00:52:15,885 --> 00:52:20,974
Wszystkiego najlepszego!
665
00:52:21,099 --> 00:52:22,767
LONDYN, WIELKA BRYTANIA
666
00:52:22,892 --> 00:52:25,562
Wszystkiego najlepszego!
667
00:52:25,562 --> 00:52:30,150
Wszystkiego najlepszego, mamo!
668
00:52:30,316 --> 00:52:34,029
Wszystkiego najlepszego!
669
00:52:41,661 --> 00:52:44,289
Płuca masz zdrowe.
670
00:52:44,289 --> 00:52:45,373
Brawo.
671
00:52:45,957 --> 00:52:50,170
Mam prawie sto lat. Nie wiem,
czemu dożyłam tak sędziwego wieku.
672
00:52:50,712 --> 00:52:52,630
Musi być jakiś powód.
673
00:52:52,756 --> 00:52:59,637
Dzięki Bogu niektórzy z nas przeżyli wojnę
i żyją do dziś.
674
00:53:01,222 --> 00:53:04,267
Nie wszyscy mieli tyle szczęścia.
675
00:53:04,684 --> 00:53:09,481
Mama mówi, że nie cierpi urodzin,
nie lubi być w centrum uwagi,
676
00:53:10,065 --> 00:53:13,193
chce mieć święty spokój.
677
00:53:13,693 --> 00:53:18,782
Ale dziś obchodzi
dziewięćdziesiąte ósme urodziny
678
00:53:19,074 --> 00:53:22,202
w gronie najbliższych.
679
00:53:22,577 --> 00:53:26,623
To niesamowite, że twoi rodzice
680
00:53:26,623 --> 00:53:29,042
przyjaźnili się z moimi dziadkami.
681
00:53:29,042 --> 00:53:31,586
Tak. Byliśmy sobie bardzo bliscy.
682
00:53:31,586 --> 00:53:33,797
To typowo żydowska historia rodzinna:
683
00:53:33,922 --> 00:53:39,469
dziadek Judy i mój ojciec przyjaźnili się,
gdy żyliśmy sobie beztrosko w Niemczech.
684
00:53:39,761 --> 00:53:41,554
Jak zaczęły się niepokoje,
685
00:53:41,680 --> 00:53:44,766
rodzina Judy miała więcej rozumu,
więc uciekli.
686
00:53:45,892 --> 00:53:47,852
Namawiali ojca, żeby zrobił to samo.
687
00:53:47,977 --> 00:53:51,314
Tata pojechał do Palestyny,
wrócił i stwierdził,
688
00:53:51,731 --> 00:53:53,942
że nie będzie mieszkał na pustyni.
689
00:53:57,278 --> 00:54:00,490
Rodzina Judy przeżyła, mój ojciec nie.
690
00:54:17,966 --> 00:54:21,803
WROCŁAW, POLSKA
DAWNIEJ BRESLAU, NIEMCY
691
00:54:21,928 --> 00:54:25,557
Stąd pochodzi moja rodzina.
692
00:54:30,603 --> 00:54:33,606
Dziś to Wrocław, polskie miasto.
693
00:54:34,357 --> 00:54:38,111
Choć ja nadal nazywam je Breslau.
694
00:54:40,155 --> 00:54:41,448
Muszę jakoś połączyć
695
00:54:41,448 --> 00:54:45,618
fragmenty naszej rodzinnej historii
696
00:54:45,910 --> 00:54:50,290
w jedną całość,
by ta opowieść mogła trwać.
697
00:54:51,875 --> 00:54:54,544
Dlatego tu jestem.
698
00:54:55,628 --> 00:54:58,506
To jej kolejny rozdział.
699
00:55:15,231 --> 00:55:18,568
Swoje młode lata wspominam dobrze.
700
00:55:20,820 --> 00:55:23,782
Miałam dwie siostry, Marianne i Renate.
701
00:55:26,076 --> 00:55:32,123
Ojciec był prawnikiem,
mama zdolną wiolonczelistką.
702
00:55:34,292 --> 00:55:37,629
Kultura odgrywała w naszym domu
bardzo ważną rolę.
703
00:55:44,219 --> 00:55:48,390
Mam kolekcję zdjęć Wrocławia,
704
00:55:48,890 --> 00:55:53,353
domu, w którym mieszkała moja mama -
705
00:55:53,687 --> 00:55:59,067
pięknej kamienicy z cudownym tarasem.
706
00:55:59,359 --> 00:56:01,903
Dziś już go nie ma,
707
00:56:02,153 --> 00:56:06,574
ale dotąd nie wiedziałam,
co stoi na jego miejscu.
708
00:56:13,623 --> 00:56:16,459
Byliśmy zwyczajną rodziną,
709
00:56:16,710 --> 00:56:19,796
dopóki nie pojawił się Hitler.
710
00:56:29,556 --> 00:56:30,932
Zamknięto granicę...
711
00:56:32,642 --> 00:56:35,145
i rodzina nie mogła uciec.
712
00:56:38,064 --> 00:56:39,816
Wybuchła wojna
713
00:56:39,816 --> 00:56:43,069
i wszystko się skończyło.
714
00:56:46,364 --> 00:56:50,618
W czterdziestym drugim
zaczęły się deportacje.
715
00:56:57,959 --> 00:57:01,504
Moich rodziców wywieźli na wschód.
716
00:57:21,983 --> 00:57:24,736
Dziadkowie dostali ostrzeżenie
717
00:57:25,320 --> 00:57:28,907
od Gestapo 24 godziny wcześniej.
718
00:57:29,783 --> 00:57:32,535
Nazajutrz mieli się stawić
719
00:57:32,660 --> 00:57:36,247
na miejsce zbiórki.
720
00:57:39,250 --> 00:57:42,295
Matka całą noc pakowała ich rzeczy.
721
00:57:43,046 --> 00:57:47,676
A babcia płakała w pokoju obok.
722
00:57:49,511 --> 00:57:53,014
Tamtej nocy dziadek całkiem osiwiał.
723
00:57:55,975 --> 00:58:02,065
Mama chciała pojechać z nimi,
ale dziadek powiedział:
724
00:58:02,273 --> 00:58:07,362
„Nie. Niedługo i tak do nas dołączysz”.
725
00:58:20,834 --> 00:58:22,210
IZBICA, POLSKA
726
00:58:22,210 --> 00:58:27,841
Dziadków wywieźli do Izbicy.
727
00:58:35,473 --> 00:58:38,101
Zostawiam wam coś, co będzie wskazywało,
728
00:58:38,935 --> 00:58:45,275
że wiolonczela waszej córki, mojej mamy,
dosłownie ocaliła jej życie.
729
00:58:53,199 --> 00:58:58,788
Dziadkowi udało się jakimś cudem przemycić
730
00:58:59,080 --> 00:59:02,625
dwa listy do mojej matki i jej siostry.
731
00:59:03,752 --> 00:59:06,838
W tym drugim był psalm:
732
00:59:07,005 --> 00:59:13,345
„Wznoszę swe oczy ku górom.
Skąd nadejdzie mi pomoc? Od Pana”.
733
00:59:13,845 --> 00:59:18,725
„Przyślijcie jedzenie.
Mutti nie może pisać, jest chora”.
734
00:59:19,225 --> 00:59:22,354
Mam przeczucie, że już wtedy nie żyła.
735
00:59:24,564 --> 00:59:26,941
Nie chcę, żeby moi dziadkowie
736
00:59:26,941 --> 00:59:31,571
zostali zapomniani.
737
00:59:31,780 --> 00:59:34,699
To się wydarzyło, ci ludzie istnieli,
738
00:59:34,866 --> 00:59:38,620
nie tylko moi dziadkowie -
739
00:59:39,162 --> 00:59:42,123
miliony innych ludzi,
których nigdy nie pochowano.
740
00:59:48,797 --> 00:59:50,799
Zadzwonię do mamy.
741
00:59:51,925 --> 00:59:54,511
- Cześć.
- Gdzie jesteś?
742
00:59:54,886 --> 00:59:55,887
Widzisz to?
743
00:59:57,639 --> 00:59:58,723
Widzisz?
744
00:59:58,932 --> 00:59:59,933
Co to jest?
745
00:59:59,933 --> 01:00:01,851
- Twoi rodzice.
- Co?
746
01:00:02,811 --> 01:00:06,606
Zdjęcia twoich rodziców i świeczki.
747
01:00:08,483 --> 01:00:11,027
Aha. Nie poznałam. Ładnie.
748
01:00:11,778 --> 01:00:14,114
Ale chciałabym...
749
01:00:14,364 --> 01:00:16,533
Dobra, teraz widzę.
750
01:00:16,658 --> 01:00:21,996
Paliłam przy grobie dziadków,
mam wyrzuty sumienia.
751
01:00:26,918 --> 01:00:28,837
Gdzie teraz jesteś?
752
01:00:29,504 --> 01:00:31,673
W centrum Izbicy.
753
01:00:31,965 --> 01:00:33,842
W wiosce?
754
01:00:33,967 --> 01:00:38,054
Nie, w jakimś lesie.
755
01:00:43,977 --> 01:00:44,978
Co to?
756
01:00:44,978 --> 01:00:46,354
Kolejny pomnik.
757
01:00:46,646 --> 01:00:47,897
Co tam jest napisane?
758
01:00:48,231 --> 01:00:51,860
Nie znam hebrajskiego ani polskiego.
759
01:00:52,569 --> 01:00:55,530
Ale zrobiłam to, co zaplanowałam.
760
01:00:56,865 --> 01:00:57,866
I dobrze.
761
01:00:58,116 --> 01:00:59,117
Pa.
762
01:00:59,325 --> 01:01:00,410
Cześć.
763
01:01:02,829 --> 01:01:09,794
WSCHODNIE WYBRZEŻE USA
764
01:01:33,068 --> 01:01:36,696
Pierwszy raz widzę grób matki.
765
01:01:40,617 --> 01:01:47,040
Trochę mnie to wszystko przytłacza.
766
01:01:49,042 --> 01:01:50,043
Tak.
767
01:01:50,835 --> 01:01:56,466
Wracają wszystkie wspomnienia.
768
01:01:58,718 --> 01:02:03,306
Nie miała lekko po wojnie. Pięcioro dzieci
769
01:02:04,724 --> 01:02:05,892
i ani grosza przy duszy.
770
01:02:08,061 --> 01:02:11,022
MAMA
771
01:02:11,773 --> 01:02:17,195
Moja siostra miała dobry pomysł.
772
01:02:17,362 --> 01:02:19,614
Anonimowy grób.
773
01:02:21,157 --> 01:02:25,078
My wiemy, kto tu leży, kim jest „mama”.
774
01:02:26,079 --> 01:02:28,498
Nikt inny nie musi wiedzieć.
775
01:02:31,793 --> 01:02:37,924
HEDWIG HOESS UNIKAŁA
WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI DO ROKU 1964,
776
01:02:37,924 --> 01:02:44,723
KIEDY TO WEZWANO JĄ NA ŚWIADKA
W PROCESIE BYŁEJ ZAŁOGI AUSCHWITZ.
777
01:02:47,559 --> 01:02:51,855
Świadek Hedwig Hoess,
gospodyni domowa, Niemcy.
778
01:02:52,105 --> 01:02:53,189
Wiek?
779
01:02:54,065 --> 01:02:55,066
Mam 57 lat.
780
01:02:55,191 --> 01:02:57,527
Wdowa?
781
01:02:57,819 --> 01:03:00,905
- Tak.
- Miejsce zamieszkania?
782
01:03:01,072 --> 01:03:03,074
- Ludwigsburg.
- Pracuje pani?
783
01:03:03,324 --> 01:03:04,617
Nie.
784
01:03:04,743 --> 01:03:10,123
Z czego zatem pani żyje?
Wspierają panią...
785
01:03:11,249 --> 01:03:13,418
organizacje, do których...
786
01:03:15,378 --> 01:03:20,675
dawniej należał mąż?
787
01:03:26,222 --> 01:03:30,894
Wasza matka miała kontakt
z innymi nazistami lub byłymi nazistami?
788
01:03:31,644 --> 01:03:32,645
Nie.
789
01:03:32,645 --> 01:03:37,192
Mało kto nam pomagał.
790
01:03:37,650 --> 01:03:43,531
Dwa razy przyszła paczka z RPA.
791
01:03:47,160 --> 01:03:50,872
Raz odwiedzili nas ludzie,
792
01:03:51,247 --> 01:03:55,543
którzy robili interesy z ojcem,
793
01:03:58,129 --> 01:04:03,677
coś dostarczali.
794
01:04:07,222 --> 01:04:09,057
Matka nie dostawała...
795
01:04:09,349 --> 01:04:11,559
wdowiej renty.
796
01:04:11,726 --> 01:04:13,728
Bo wasz ojciec był zbrodniarzem wojennym?
797
01:04:13,937 --> 01:04:14,938
Tak.
798
01:04:21,903 --> 01:04:25,240
Pamiętam babcię Hedwig.
799
01:04:25,490 --> 01:04:27,826
Odwiedzała nas czasem, jak byliśmy mali.
800
01:04:28,284 --> 01:04:30,161
Zachowywała się jak wielka dama,
801
01:04:30,286 --> 01:04:32,622
moja mama zawsze się jej trochę bała.
802
01:04:33,081 --> 01:04:35,792
Nosiła biały fartuch,
włosy miała upięte w kok.
803
01:04:38,461 --> 01:04:40,588
Była też bardzo zasadnicza.
804
01:04:40,964 --> 01:04:44,050
Nigdy z nią nie rozmawiałem o Holokauście.
805
01:04:45,010 --> 01:04:46,344
Mama tłumaczyła mi,
806
01:04:47,178 --> 01:04:51,266
że babcia nie chce nazwać tego po imieniu.
807
01:04:51,725 --> 01:04:54,978
Czyli masowym mordem.
808
01:04:54,978 --> 01:04:59,566
Miliony ludzi zginęły z ręki jej męża.
809
01:05:02,652 --> 01:05:04,529
Moja babcia, Hedwig Hoess,
810
01:05:04,779 --> 01:05:07,657
dostała bilet w jedną stronę do córki,
ciotki Püppi,
811
01:05:08,450 --> 01:05:11,703
ale podobno połknęła pigułkę z cyjankiem,
812
01:05:11,911 --> 01:05:15,248
którą kiedyś pokazywała rodzinie.
813
01:05:15,790 --> 01:05:17,751
Podobno nadal ją miała
814
01:05:17,959 --> 01:05:20,086
kapsułkę z czasów wojny,
815
01:05:20,086 --> 01:05:23,298
którą dostawali naziści,
by popełnić samobójstwo,
816
01:05:23,423 --> 01:05:25,800
gdyby trafili w ręce wroga.
817
01:05:27,510 --> 01:05:31,389
Co sądzisz o plotce,
818
01:05:31,389 --> 01:05:33,975
jakoby połknęła kapsułkę z cyjankiem?
819
01:05:34,225 --> 01:05:35,226
Kto?
820
01:05:35,226 --> 01:05:36,644
- Wasza matka.
- Nie.
821
01:05:37,562 --> 01:05:38,772
Niemożliwe.
822
01:05:39,939 --> 01:05:41,066
Kto tak mówi?
823
01:05:42,692 --> 01:05:43,902
To nieprawda.
824
01:05:47,155 --> 01:05:54,037
Chciałabym odejść tak, jak ona.
Zasnąć i już się nie obudzić.
825
01:05:58,041 --> 01:06:00,835
Miała poczucie, że wszystko się posypało,
826
01:06:00,835 --> 01:06:03,797
a mogło się przerodzić w coś wielkiego.
827
01:06:04,714 --> 01:06:08,093
Mawiała: „Podążaliśmy za gwiazdą,
która sprowadziła nas na złą drogę”.
828
01:06:15,058 --> 01:06:16,601
Fuhrer nie żyje.
829
01:06:19,771 --> 01:06:23,066
Oboje z żoną uznaliśmy,
830
01:06:23,983 --> 01:06:25,819
że my też powinniśmy umrzeć.
831
01:06:28,113 --> 01:06:30,824
Nasz świat legł w gruzach.
832
01:06:32,992 --> 01:06:35,453
Dalsze życie nie miało sensu.
833
01:06:37,455 --> 01:06:40,542
Wiedzieliśmy, że będą nas ścigać,
szukać nas wszędzie.
834
01:06:53,304 --> 01:06:54,723
Chcieliśmy połknąć truciznę,
835
01:06:56,558 --> 01:06:59,269
ale nie zrobiliśmy tego
ze względu na dzieci.
836
01:07:00,687 --> 01:07:03,398
Później wielokrotnie tego żałowałem.
837
01:07:05,358 --> 01:07:07,444
Ten dawny świat trzymał nas na smyczy.
838
01:07:08,695 --> 01:07:09,904
Powinniśmy upaść wraz z nim.
839
01:07:14,117 --> 01:07:17,746
Wiedziałem, że brytyjskie służby
mnie szukają,
840
01:07:18,079 --> 01:07:20,623
że moja rodzina jest pod obserwacją,
841
01:07:21,332 --> 01:07:23,626
że ich mieszkania są przeszukiwane.
842
01:07:26,921 --> 01:07:32,218
Przyjechali Brytyjczycy,
ciężarówkami pełnymi żołnierzy.
843
01:07:32,594 --> 01:07:36,681
Wyskoczyli z wozów z karabinami.
844
01:07:37,974 --> 01:07:44,022
Mierzyli do nas jak do przestępców.
845
01:07:44,564 --> 01:07:50,945
Kazali podnieść ręce do góry,
a my cofnęliśmy się pod ścianę.
846
01:07:56,868 --> 01:08:02,624
Powiedzieli nam,
że nasz ojciec ucieka przed Rosjanami,
847
01:08:02,874 --> 01:08:06,878
czy coś w tym stylu.
848
01:08:08,254 --> 01:08:11,466
Później dowiedzieliśmy się,
849
01:08:11,591 --> 01:08:17,806
że ojciec mieszkał na wielkiej farmie
na granicy z Danią.
850
01:08:21,309 --> 01:08:23,853
Jedenastego marca zostałem aresztowany.
851
01:08:24,729 --> 01:08:27,816
Moja kapsułka z cyjankiem pękła
dwa dni wcześniej.
852
01:08:28,775 --> 01:08:32,195
Służby traktowały mnie okropnie,
853
01:08:33,405 --> 01:08:37,367
prowadzały mnie po okolicy
jak egzotyczne zwierzę.
854
01:08:38,618 --> 01:08:41,204
Przesłuchania były nieprzyjemne,
855
01:08:42,622 --> 01:08:46,835
ale nie dziwię się.
Wszyscy przesłuchujący byli Żydami.
856
01:08:57,595 --> 01:08:59,806
Idę do mamy, pokażę jej
857
01:08:59,931 --> 01:09:05,770
fascynujące dokumenty,
które dostałam dwa dni temu.
858
01:09:05,770 --> 01:09:09,733
Będzie w szoku.
859
01:09:16,948 --> 01:09:22,120
„Ja, Rudolf Franz Ferdinand Hoess,
860
01:09:22,370 --> 01:09:27,000
alias Franz Lang, niniejszym oświadczam,
861
01:09:27,292 --> 01:09:31,755
iż poniższe zeznania są prawdziwe”.
862
01:09:32,130 --> 01:09:38,178
To pierwsze dokumenty z przesłuchań
863
01:09:38,428 --> 01:09:42,098
po aresztowaniu Hoessa
864
01:09:42,557 --> 01:09:45,352
- w jego kryjówce.
- Boże.
865
01:09:45,935 --> 01:09:47,187
Kto ci to przysłał?
866
01:09:47,520 --> 01:09:52,192
Nadawca pisze: „Niedawno zmarł mój wujek.
867
01:09:52,192 --> 01:09:56,363
Znalazłem te papiery u niego na strychu,
nie wiem, co z nimi zrobić.
868
01:09:56,488 --> 01:09:58,198
Czy mogę przesłać je pani?”.
869
01:09:58,740 --> 01:10:01,201
Niesamowite.
870
01:10:01,201 --> 01:10:07,290
Hoess mówił tak: „W czerwcu 1941 roku
wezwał mnie Himmler
871
01:10:07,916 --> 01:10:12,420
i przekazał mi następujące polecenie:
872
01:10:12,837 --> 01:10:15,715
w ciągu czterech tygodni miałem sporządzić
873
01:10:16,216 --> 01:10:20,261
plan budowy według jego wytycznych.
874
01:10:20,553 --> 01:10:27,018
Dodał, że zadanie będzie trudne
i tylko ja mu sprostam.
875
01:10:28,478 --> 01:10:33,858
Więźniowie mieli być zagazowywani,
drzwi miały być szczelnie zamykane
876
01:10:34,067 --> 01:10:39,239
i dwa zbiorniki z cyklonem B
wrzucane przez niewielkie otwory.
877
01:10:39,447 --> 01:10:41,991
Ludzie mieli umierać w ciągu
od 3 do 10 minut.
878
01:10:42,701 --> 01:10:45,578
Po trzydziestu minutach
drzwi miały być otwierane,
879
01:10:45,704 --> 01:10:51,042
a ciała wynoszone
przez specjalną grupę więźniów
880
01:10:51,334 --> 01:10:54,170
na stałe wyznaczonych do tego zadania”.
881
01:10:57,549 --> 01:10:58,591
No proszę.
882
01:10:59,759 --> 01:11:01,261
Mamy to czarno na białym.
883
01:11:05,473 --> 01:11:10,812
HOESS JAKO PIERWSZY OPISAŁ SZCZEGÓŁY
NAZISTOWSKIEGO PLANU EKSTERMINACJI.
884
01:11:10,812 --> 01:11:14,149
WEZWANO GO, BY ZEZNAWAŁ PODCZAS
PROCESÓW NORYMBERSKICH,
885
01:11:14,274 --> 01:11:18,653
KTÓRE ROZPOCZĘŁY SIĘ
CZTERY MIESIĄCE PRZED JEGO ARESZTOWANIEM.
886
01:11:19,654 --> 01:11:22,782
Czy ofiary wiedziały, co je czeka?
887
01:11:24,159 --> 01:11:28,621
Większość nie wiedziała.
Dokładaliśmy starań,
888
01:11:29,289 --> 01:11:33,043
by utrzymywać to w tajemnicy,
889
01:11:33,501 --> 01:11:36,296
by nie podejrzewali,
890
01:11:37,047 --> 01:11:41,843
że idą na śmierć.
891
01:11:46,348 --> 01:11:52,020
HOESSA WYSŁANO DO POLSKI,
BY ZOSTAŁ OSĄDZONY ZA SWOJE ZBRODNIE.
892
01:11:55,023 --> 01:11:58,234
FÜRTH, NIEMCY, ROK 1946
893
01:11:58,360 --> 01:12:02,864
Dnia 25 maja,
akurat w naszą rocznicę ślubu,
894
01:12:03,239 --> 01:12:07,702
zawieziono mnie na lotnisko
i przekazano w ręce polskich oficerów.
895
01:12:11,498 --> 01:12:13,958
Amerykański samolot
zabrał nas do Warszawy.
896
01:12:36,022 --> 01:12:40,110
Kochany synku,
obyś zawsze był taki czuły i wrażliwy,
897
01:12:40,985 --> 01:12:45,490
gdyż życie wkrótce odrze cię
z dziecięcej niewinności.
898
01:12:45,824 --> 01:12:49,619
Zostanie ci już tylko
twoja kochająca mama.
899
01:12:49,619 --> 01:12:54,332
„Zawsze będziesz
moim najukochańszym synkiem”.
900
01:12:55,667 --> 01:12:59,796
To był ostatni list,
jaki dostałem od ojca.
901
01:13:02,048 --> 01:13:07,095
Moja sytuacja jest dość nietypowa.
902
01:13:07,303 --> 01:13:10,015
Dźwigam olbrzymi ciężar.
903
01:13:13,727 --> 01:13:19,399
POŁUDNIOWE NIEMCY
904
01:13:22,610 --> 01:13:27,449
Przez lata posługi
rozmawiałem z różnymi ludźmi.
905
01:13:28,241 --> 01:13:29,909
JAK PRZEŁAMAĆ POKOLENIOWĄ KLĄTWĘ
906
01:13:29,909 --> 01:13:32,620
Ludźmi naznaczonymi
cierpieniem i problemami,
907
01:13:34,748 --> 01:13:35,749
rozmaitymi tragediami.
908
01:13:37,459 --> 01:13:40,795
Wielu zastanawiało się, czy ich troski
909
01:13:40,962 --> 01:13:46,259
wynikają z jakiejś pokoleniowej klątwy,
którą odziedziczyli po przodkach.
910
01:13:47,093 --> 01:13:50,221
Sam odczuwam coś bardzo podobnego.
911
01:13:52,098 --> 01:13:55,018
Jestem wnukiem Rudolfa Hoessa,
912
01:13:58,146 --> 01:14:02,567
komendanta SS, potwora z Auschwitz.
913
01:14:03,610 --> 01:14:08,448
Wyobrażacie sobie mieć takiego dziadka?
914
01:14:09,491 --> 01:14:12,327
Kiedy słyszę, jak ktoś mówi:
„Jaki ojciec, taki syn”,
915
01:14:13,119 --> 01:14:15,705
zaczynam się zastanawiać,
916
01:14:15,705 --> 01:14:17,332
czy w jakimś stopniu
917
01:14:18,416 --> 01:14:20,585
jestem podobny do dziadka.
918
01:14:21,086 --> 01:14:23,922
Kiedy pierwszy raz przeczytałem Exodus,
rozdział 20, werset 5,
919
01:14:24,589 --> 01:14:27,217
przeraziła mnie myśl, że skoro jestem
920
01:14:27,342 --> 01:14:30,136
drugim pokoleniem po Rudolfie Hoessie,
921
01:14:30,512 --> 01:14:32,806
to odziedziczyłem po nim boski gniew
922
01:14:35,433 --> 01:14:37,394
za przerażające zbrodnie,
923
01:14:37,519 --> 01:14:41,773
jakich dopuścił się na Żydach -
924
01:14:43,400 --> 01:14:45,944
a to przecież lud Boży, lud Izraela.
925
01:14:47,028 --> 01:14:48,405
I na tylu innych.
926
01:14:51,366 --> 01:14:54,536
Przeczytam ten werset jeszcze raz:
927
01:14:55,328 --> 01:14:58,957
„Jestem Bogiem zazdrosnym, który karze
928
01:14:59,249 --> 01:15:01,876
występek ojców na synach
929
01:15:02,627 --> 01:15:05,422
do trzeciego i czwartego pokolenia”.
930
01:15:06,006 --> 01:15:08,675
Ale Bóg mówi też, że klątwy
931
01:15:08,800 --> 01:15:11,761
i cierpienie, jakie ze sobą niosą,
932
01:15:12,012 --> 01:15:15,390
można zdjąć poprzez szczerą pokutę.
933
01:15:15,932 --> 01:15:18,935
Innymi słowy - grzech zmazać może
934
01:15:19,060 --> 01:15:22,939
jedynie krew niewinnego baranka,
jakim jest Jezus Chrystus.
935
01:15:23,898 --> 01:15:26,776
Uwierzcie, a będziecie zbawieni.
936
01:16:21,706 --> 01:16:23,750
Holokaust rzuca się cieniem
937
01:16:24,417 --> 01:16:28,630
nie tylko na ocalałych.
938
01:16:28,922 --> 01:16:32,092
Traumę przeżywają także
niemieckie rodziny,
939
01:16:32,342 --> 01:16:37,430
które wiedzą - lub nie -
co mają na sumieniu ich przodkowie.
940
01:16:51,069 --> 01:16:54,864
Uważam się za aktywistkę,
choć przez małe „a”.
941
01:16:55,699 --> 01:17:00,870
Ważną rzeczą jest zrozumienie,
942
01:17:00,995 --> 01:17:04,916
co przechodzą potomkowie zbrodniarzy.
943
01:17:07,961 --> 01:17:11,923
Przyjechałam do Londynu
zobaczyć się z matką,
944
01:17:12,090 --> 01:17:16,594
ale mam też do niej pewną prośbę
945
01:17:17,721 --> 01:17:19,931
i trochę obawiam się jej reakcji.
946
01:17:27,230 --> 01:17:28,231
Cześć.
947
01:17:28,648 --> 01:17:30,859
- O, cześć.
- Jestem.
948
01:17:32,360 --> 01:17:35,822
- Dotarłam.
- Jak podróż?
949
01:17:36,114 --> 01:17:39,367
Stosunkowo udana.
950
01:17:40,744 --> 01:17:43,079
- Jak się czujesz?
- Nieźle.
951
01:17:43,705 --> 01:17:44,956
Co słychać?
952
01:17:46,124 --> 01:17:49,961
Nie mogę prowadzić auta,
czuję się trochę jak zwierzę w klatce,
953
01:17:50,086 --> 01:17:51,254
ale przywyknę.
954
01:17:51,755 --> 01:17:54,466
Jest, jak jest, nic nie poradzę.
955
01:18:01,306 --> 01:18:02,307
Słuchaj, mamo.
956
01:18:03,266 --> 01:18:07,395
Mam się spotkać z synem i wnukiem
957
01:18:07,395 --> 01:18:10,940
komendanta Auschwitz.
958
01:18:13,318 --> 01:18:14,319
Tak?
959
01:18:14,611 --> 01:18:18,156
Podjęłam tę decyzję głównie przez to,
960
01:18:18,156 --> 01:18:24,788
co mi opowiedziałaś.
961
01:18:25,413 --> 01:18:31,086
- Co o tym sądzisz?
- To fantastyczny pomysł.
962
01:18:31,586 --> 01:18:33,755
Nienawiść i antysemityzm
963
01:18:33,755 --> 01:18:37,592
nadal się panoszą,
964
01:18:38,134 --> 01:18:40,303
więc warto o tym rozmawiać.
965
01:18:41,179 --> 01:18:46,226
Chciałam zapytać,
czy pojechałabyś ze mną do Auschwitz.
966
01:18:48,937 --> 01:18:53,233
Raczej nie. Moje Auschwitz
to nie jest to miejsce, które ty znasz.
967
01:18:53,483 --> 01:18:57,237
Nie byłaś tam, to znaczy...
968
01:18:57,862 --> 01:19:01,825
Nie było cię tam wtedy.
969
01:19:01,825 --> 01:19:04,035
Nie czułaś tego
nieustannego strachu przed śmiercią.
970
01:19:04,869 --> 01:19:07,038
Nie wiesz, jakie jest moje Auschwitz.
971
01:19:09,082 --> 01:19:12,752
Nie chcę do tego wracać.
972
01:19:13,128 --> 01:19:17,007
Mogę się spotkać z synem Hoessa,
973
01:19:17,173 --> 01:19:18,508
ale do Auschwitz nie pojadę.
974
01:19:18,675 --> 01:19:21,720
Może mnie odwiedzić w domu,
jestem niepełnosprawna.
975
01:19:21,970 --> 01:19:23,930
Jak chce się spotkać,
może przyjechać tutaj.
976
01:19:25,015 --> 01:19:26,474
Dobra myśl.
977
01:19:27,183 --> 01:19:30,645
- To znaczy?
- Kaffee und kuchen u ciebie.
978
01:19:30,854 --> 01:19:32,856
Czemu nie? Tylko niech on kupi ciasto.
979
01:19:40,155 --> 01:19:46,703
OŚWIĘCIM, POLSKA
980
01:20:00,550 --> 01:20:02,385
To Oświęcim.
981
01:20:03,303 --> 01:20:07,682
Zawsze już kojarzony
z niesławnym Auschwitz.
982
01:20:11,728 --> 01:20:15,065
Trudno uwierzyć,
983
01:20:15,190 --> 01:20:18,777
że tuż przy obozie jest miasto.
984
01:20:32,040 --> 01:20:37,921
Kiedy pojawiła się okazja,
by wybrać się tu
985
01:20:38,129 --> 01:20:43,551
z synem komendanta Auschwitz,
który nigdy nie był w obozie,
986
01:20:44,844 --> 01:20:49,974
i z jego synem, moim rówieśnikiem,
który razem z nim będzie
987
01:20:50,183 --> 01:20:53,603
przeżywał coś, czego jeszcze nigdy
nie doświadczyli,
988
01:20:54,312 --> 01:20:58,024
uznałam to, paradoksalnie, za dar od losu.
989
01:21:02,404 --> 01:21:08,702
Nigdy nie czułem potrzeby
odwiedzenia Auschwitz.
990
01:21:09,160 --> 01:21:15,834
Czasu nie cofniemy, musimy żyć tu i teraz.
991
01:21:17,210 --> 01:21:22,841
Ale Kai poprosił, żebyśmy pojechali.
992
01:21:23,258 --> 01:21:27,554
Uznał, że tego potrzebujemy.
993
01:21:34,477 --> 01:21:37,814
Pierwsze spotkanie z Hoessami
odbyło się w kawiarni,
994
01:21:38,023 --> 01:21:41,568
w ostatniej synagodze w Oświęcimiu,
995
01:21:41,568 --> 01:21:44,988
w którym dawniej społeczność żydowska
była bardzo liczna.
996
01:21:47,198 --> 01:21:52,328
Czułam, jakby czas się zatrzymał.
Wszystkim nam zaparło dech.
997
01:21:58,043 --> 01:22:01,796
- Dzień dobry.
- Trochę mnie zatkało.
998
01:22:03,840 --> 01:22:05,925
Mnie też.
999
01:22:07,302 --> 01:22:09,554
To wszystko bardzo mi ciąży...
1000
01:22:09,804 --> 01:22:10,805
Wiem.
1001
01:22:10,805 --> 01:22:15,852
Mogę jedynie prosić o wybaczenie.
1002
01:22:16,936 --> 01:22:19,731
Jutro będzie trudny dzień. Pojadę tam
1003
01:22:20,774 --> 01:22:24,152
i zobaczę na własne oczy to,
1004
01:22:25,528 --> 01:22:27,238
o czym jedynie czytałem.
1005
01:22:30,241 --> 01:22:32,660
Rozumiem.
1006
01:23:05,276 --> 01:23:08,238
Z woli Reichsfuhrera SS Himmlera
1007
01:23:08,613 --> 01:23:13,159
Auschwitz stało się największym ośrodkiem
masowej zagłady wszech czasów.
1008
01:23:20,041 --> 01:23:21,835
Gdy osobiście wydał rozkaz,
1009
01:23:21,835 --> 01:23:25,338
bym przygotował miejsce
pod obóz koncentracyjny w Auschwitz
1010
01:23:25,714 --> 01:23:28,383
i osobiście nadzorował eksterminację,
1011
01:23:28,591 --> 01:23:33,096
nie miałem pojęcia o skali
ani o konsekwencjach.
1012
01:23:39,936 --> 01:23:43,773
Rozkaz był zaskakujący i nieludzki.
1013
01:23:44,733 --> 01:23:49,362
Ale uzasadnienie tego rozkazu
mnie przekonało.
1014
01:23:57,412 --> 01:23:58,788
ANITA LASKER DLA BBC,
KWIECIEŃ 1945 R.
1015
01:23:58,788 --> 01:24:01,624
Lekarz i komendant stali na rampie,
gdy przyjeżdżał transport.
1016
01:24:02,083 --> 01:24:04,461
Selekcji dokonywano na naszych oczach.
1017
01:24:07,756 --> 01:24:10,175
Prawo, lewo, prawo, lewo.
1018
01:24:11,676 --> 01:24:14,137
Na prawo - życie, na lewo - komory.
1019
01:24:41,831 --> 01:24:44,209
To są krematoria,
1020
01:24:45,293 --> 01:24:47,295
komora gazowa.
1021
01:24:48,630 --> 01:24:49,631
Wierzcie mi lub nie,
1022
01:24:50,548 --> 01:24:54,302
ale było to może jakieś
sto kroków od miejsca,
1023
01:24:54,469 --> 01:24:58,515
gdzie moja mama grała z orkiestrą.
1024
01:25:01,726 --> 01:25:05,939
Więźniowie z każdego transportu szli tędy
1025
01:25:06,856 --> 01:25:09,693
i słyszeli muzykę.
1026
01:25:11,027 --> 01:25:13,488
Ludzie idący na śmierć...
1027
01:25:14,489 --> 01:25:16,366
trafiali do tego budynku,
1028
01:25:18,076 --> 01:25:19,786
gdzie kazano im się rozbierać.
1029
01:25:20,036 --> 01:25:22,956
Oni myśleli, że wezmą prysznic,
1030
01:25:24,040 --> 01:25:28,628
kazano im złożyć starannie ubrania i buty,
1031
01:25:28,837 --> 01:25:31,715
żeby łatwo mogli je potem znaleźć.
1032
01:25:34,718 --> 01:25:39,097
A potem ich zagazowywano.
1033
01:25:50,400 --> 01:25:53,069
Przerażające jest to oszustwo,
1034
01:25:53,361 --> 01:25:56,489
wmawianie ludziom, że jest nadzieja,
1035
01:25:56,948 --> 01:26:01,244
że może jednak będą bezpieczni...
1036
01:26:01,411 --> 01:26:03,580
Ktoś im każe złożyć ubranie,
1037
01:26:03,705 --> 01:26:05,331
wziąć prysznic.
1038
01:26:05,582 --> 01:26:08,543
Domyślam się, że uspokajanie więźniów
było konieczne,
1039
01:26:08,710 --> 01:26:11,171
bo gdyby tysiące ludzi naraz
ogarnęła panika,
1040
01:26:11,171 --> 01:26:12,881
trudno byłoby
1041
01:26:12,881 --> 01:26:16,217
nad nimi zapanować. Barbarzyństwo.
1042
01:26:17,677 --> 01:26:21,389
Schrecklich, jak mówią Niemcy. Zgroza.
1043
01:26:21,890 --> 01:26:26,811
Zaczynasz się zastanawiać,
kto mógł coś takiego zrobić.
1044
01:26:28,438 --> 01:26:32,067
A to był mój dziadek.
1045
01:26:33,068 --> 01:26:35,779
Nie mieści mi się w głowie,
1046
01:26:37,489 --> 01:26:39,157
że on to robił.
1047
01:26:40,450 --> 01:26:45,246
To dla mnie straszny szok,
1048
01:26:47,374 --> 01:26:48,375
bo...
1049
01:26:49,959 --> 01:26:51,711
nie tak go zapamiętałem.
1050
01:27:03,848 --> 01:27:10,980
190 METRÓW OD DOMU HOESSÓW
1051
01:27:13,733 --> 01:27:18,863
Patrzyłem, jak więźniowie umierają,
przez otwór w komorze gazowej.
1052
01:27:34,754 --> 01:27:36,965
Musiałem nadzorować każdy proces.
1053
01:27:41,803 --> 01:27:44,139
Dzień i noc ze zgrozą patrzyłem,
1054
01:27:44,597 --> 01:27:46,808
jak wloką i palą ciała,
1055
01:27:51,980 --> 01:27:53,732
jak usuwają zęby...
1056
01:27:55,150 --> 01:28:00,405
i włosy. Godzinami patrzyłem
na te potworności.
1057
01:28:10,457 --> 01:28:13,626
Musiałem to robić, by wszyscy widzieli,
1058
01:28:13,626 --> 01:28:16,713
że sam nie uchylam się od obowiązków,
1059
01:28:16,880 --> 01:28:19,507
które powierzam swoim podwładnym.
1060
01:28:21,885 --> 01:28:25,138
Smród palonego ciała
rozchodził się po całej okolicy.
1061
01:28:25,305 --> 01:28:29,059
Wkrótce wszyscy zaczęli podejrzewać,
że palimy Żydów.
1062
01:28:33,229 --> 01:28:36,608
Chyba nikt nie ma na sumieniu
tylu istnień, co on.
1063
01:28:37,817 --> 01:28:38,943
To fakt,
1064
01:28:39,819 --> 01:28:44,407
niezaprzeczalny fakt: mój dziadek
1065
01:28:46,076 --> 01:28:48,161
to największy masowy morderca
w historii ludzkości.
1066
01:28:58,713 --> 01:29:00,507
Nie wiem, co powiedzieć.
1067
01:29:05,220 --> 01:29:06,680
Zaniemówiłem.
1068
01:29:09,265 --> 01:29:10,558
Jestem przerażony.
1069
01:29:13,269 --> 01:29:17,023
Nie tego się spodziewałeś?
Czy tak to sobie wyobrażałeś?
1070
01:29:17,816 --> 01:29:18,817
Nie.
1071
01:29:20,610 --> 01:29:22,654
To niepojęte.
1072
01:29:36,793 --> 01:29:39,796
Możemy jedynie mieć nadzieję,
że to się nie powtórzy,
1073
01:29:43,550 --> 01:29:45,760
że wyciągnęliśmy z tego wnioski.
1074
01:29:52,058 --> 01:29:53,059
Choć szczerze wątpię,
1075
01:29:54,728 --> 01:29:58,732
bo gdyby tak było,
antysemityzm nie byłby tak wszechobecny.
1076
01:30:16,374 --> 01:30:21,087
Niech ludzie nadal widzą we mnie
spragnioną krwi bestię,
1077
01:30:21,880 --> 01:30:23,631
sadystę i barbarzyńcę,
1078
01:30:24,966 --> 01:30:26,885
masowego mordercę.
1079
01:30:27,969 --> 01:30:30,597
Nikt nie byłby zdolny uwierzyć,
1080
01:30:30,722 --> 01:30:34,142
że komendant Auschwitz był kimś innym.
1081
01:30:36,478 --> 01:30:40,398
Że też miał serce.
1082
01:30:41,649 --> 01:30:42,650
Rudolf Hoess.
1083
01:30:49,532 --> 01:30:52,702
Myślę, że trochę próbował się wybielić.
1084
01:30:53,328 --> 01:30:56,623
Wiedział, że to koniec.
Że czeka go śmierć.
1085
01:31:29,864 --> 01:31:34,411
Wiem, co mój ojciec robił w Auschwitz.
1086
01:31:38,581 --> 01:31:44,087
Zapłacił za swoje zbrodnie.
1087
01:31:46,589 --> 01:31:50,385
Powieszono go.
1088
01:31:58,560 --> 01:32:02,731
To są ostatnie słowa mojego dziadka
przed egzekucją.
1089
01:32:04,024 --> 01:32:07,360
„Sumienie nakazuje mi
złożyć następujące oświadczenie.
1090
01:32:08,194 --> 01:32:11,698
Gdy przebywałem w celi,
doszedłem do wniosku,
1091
01:32:12,198 --> 01:32:14,701
iż popełniłem ciężkie zbrodnie
przeciwko ludzkości”.
1092
01:32:21,666 --> 01:32:26,004
Jako komendant Auschwitz
wykonałem część bestialskiego planu
1093
01:32:26,129 --> 01:32:28,631
Trzeciej Rzeszy
dotyczącego eksterminacji ludności.
1094
01:32:31,843 --> 01:32:38,016
Czyniąc to, wyrządziłem
nieodwracalne krzywdy całej ludzkości.
1095
01:32:44,397 --> 01:32:47,817
Zapłacę życiem za swoje czyny.
1096
01:32:48,735 --> 01:32:49,778
Rozumiem.
1097
01:32:53,156 --> 01:32:56,743
Oby Bóg mi wybaczył.
1098
01:33:05,710 --> 01:33:09,339
Myślisz, że Holokaust
mógłby się powtórzyć?
1099
01:33:09,673 --> 01:33:12,926
Coś podobnego mogłoby się wydarzyć.
1100
01:33:12,926 --> 01:33:16,346
Wystarczy spojrzeć na dzisiejszy świat.
1101
01:33:16,846 --> 01:33:22,519
Jest inny, ale ludzie
nadal zachowują się okropnie.
1102
01:33:26,356 --> 01:33:32,112
LONDYN, WIELKA BRYTANIA
1103
01:33:52,549 --> 01:33:57,762
Nigdy nie spotkałem ocalałego z obozu.
1104
01:34:01,391 --> 01:34:04,811
Mam gęsią skórkę.
1105
01:34:05,395 --> 01:34:07,147
Dosłownie.
1106
01:34:13,862 --> 01:34:19,576
Oboje znamy Auschwitz,
ale z dwóch różnych perspektyw.
1107
01:34:20,660 --> 01:34:25,040
Czuję się winny za ojca.
1108
01:34:36,176 --> 01:34:37,886
- Wejdź.
- Dziękuję.
1109
01:34:43,683 --> 01:34:46,269
Moja mama, Anita Lasker Wallfisch.
1110
01:34:50,315 --> 01:34:54,110
- Wiekopomna chwila.
- Tak. Kto by pomyślał.
1111
01:34:54,235 --> 01:34:55,403
Niewiarygodne.
1112
01:35:01,618 --> 01:35:03,953
Fantastycznie.
1113
01:35:08,541 --> 01:35:14,506
Syn komendanta Auschwitz
odwiedza Anitę Lasker w jej domu.
1114
01:35:15,131 --> 01:35:16,341
Jak to możliwe?
1115
01:35:20,762 --> 01:35:22,514
Byłeś w Auschwitz pierwszy raz w życiu?
1116
01:35:22,972 --> 01:35:23,973
Tak.
1117
01:35:24,557 --> 01:35:27,018
Odważna decyzja.
1118
01:35:27,268 --> 01:35:31,606
Potrzebowałem tego.
1119
01:35:33,066 --> 01:35:36,361
Ale nie zmienię przeszłości.
1120
01:35:37,195 --> 01:35:38,196
Nikt jej nie zmieni.
1121
01:35:38,905 --> 01:35:41,783
Mój ojciec czuł się Niemcem. Patriotą.
1122
01:35:43,576 --> 01:35:44,911
Dostał Żelazny Krzyż.
1123
01:35:45,829 --> 01:35:46,955
Byliśmy Niemcami.
1124
01:35:49,290 --> 01:35:50,458
Trudno to pojąć.
1125
01:35:52,043 --> 01:35:53,837
Żyjemy z poczuciem winy.
1126
01:35:55,296 --> 01:35:58,842
Rodziców się nie wybiera.
1127
01:35:59,426 --> 01:36:00,844
Ja swoich też nie wybrałam.
1128
01:36:02,429 --> 01:36:07,851
Nienawidzisz swojego dziadka? Co czujesz?
1129
01:36:08,018 --> 01:36:09,978
Myślę, że tak. Mogę powiedzieć,
1130
01:36:10,103 --> 01:36:11,479
- że go nienawidzę.
- A ty?
1131
01:36:13,106 --> 01:36:18,528
Znienawidziłeś ojca
czy dalej dobrze go wspominasz?
1132
01:36:21,573 --> 01:36:22,866
Nie...
1133
01:36:24,325 --> 01:36:27,620
- Ani jedno, ani drugie.
- No tak. Jest ci obojętny.
1134
01:36:28,788 --> 01:36:30,707
Inaczej trudno byłoby mi to znieść.
1135
01:36:30,999 --> 01:36:32,000
Rozumiem.
1136
01:36:32,584 --> 01:36:35,712
Niesamowite, że siedzimy tu razem
1137
01:36:35,879 --> 01:36:39,424
i wspominamy tę straszną przeszłość.
1138
01:36:40,050 --> 01:36:43,720
Przeszłość, o której nic nie wiedziałeś,
1139
01:36:44,137 --> 01:36:48,725
bo między twoim normalnym życiem
a śmiercią niewinnych stał mur.
1140
01:36:50,060 --> 01:36:56,441
Dla twojego ojca Żydzi
byli jak robactwo, prawda?
1141
01:36:56,900 --> 01:36:59,069
- Tak.
- Robactwo.
1142
01:36:59,277 --> 01:37:04,783
Nie wolno obarczać ludzi winą
za własne błędy.
1143
01:37:05,033 --> 01:37:06,034
To prawda.
1144
01:37:06,034 --> 01:37:08,745
Żydzi to zwykli ludzie.
1145
01:37:09,120 --> 01:37:13,833
Trzeba skończyć z tą ślepą nienawiścią.
1146
01:37:15,377 --> 01:37:17,212
To naród wybrany przez Boga.
1147
01:37:17,754 --> 01:37:22,133
Tylko za co?
Znasz tę słynną żydowską modlitwę?
1148
01:37:24,511 --> 01:37:26,596
Może wybierzmy jakiś inny naród,
1149
01:37:26,721 --> 01:37:29,391
dla odmiany? Co my takiego zrobiliśmy?
1150
01:37:31,184 --> 01:37:32,519
Nic.
1151
01:37:34,854 --> 01:37:40,819
Dziś wystarczy, że chłopiec nosi kipę
i od razu staje się celem.
1152
01:37:41,403 --> 01:37:43,488
Więc chyba niczego się nie nauczyliśmy.
1153
01:37:43,488 --> 01:37:45,573
To jest nasza misja.
1154
01:37:46,074 --> 01:37:49,411
Nasze pokolenie
1155
01:37:49,911 --> 01:37:52,455
powinno nadal o tym mówić...
1156
01:37:53,164 --> 01:37:57,794
O człowieczeństwie...
1157
01:37:57,961 --> 01:38:00,130
Żeby ludzie nie zapomnieli.
1158
01:38:02,048 --> 01:38:03,842
Nie da się tego wybaczyć.
1159
01:38:04,092 --> 01:38:07,345
Ale musimy ze sobą rozmawiać.
1160
01:38:08,555 --> 01:38:09,931
Próbować zrozumieć się nawzajem.
1161
01:38:14,602 --> 01:38:18,189
To jest ważny etap. Nie to, co zrobiliśmy,
1162
01:38:18,398 --> 01:38:21,484
tylko to, co robimy teraz.
1163
01:38:24,320 --> 01:38:27,449
To była niezwykła chwila.
1164
01:38:27,449 --> 01:38:31,578
Syn komendanta Auschwitz
przyszedł do mojego domu,
1165
01:38:31,703 --> 01:38:36,624
usiadł w fotelu naprzeciwko mnie
i napiliśmy się razem kawy.
1166
01:38:37,167 --> 01:38:40,211
Jest w tym coś pięknego.
1167
01:39:08,239 --> 01:39:09,949
Mój dziadek, Rudolf Hoess,
1168
01:39:10,367 --> 01:39:15,288
odpowiada za zagładę dwóch trzecich
europejskiej populacji Żydów.
1169
01:39:28,968 --> 01:39:32,222
Trzydzieści lat po tym,
jak przeszedł Pustynię Judzką
1170
01:39:32,222 --> 01:39:36,309
podczas pierwszej wojny światowej,
ustanowiono tu państwo żydowskie
1171
01:39:37,727 --> 01:39:40,605
w nadziei, iż tak uda się
ochronić kolejne pokolenia.
1172
01:41:55,824 --> 01:41:58,535
KU PAMIĘCI DENNISA BLAIRA
1173
01:42:02,831 --> 01:42:04,833
Aleksandra Stodolna