1 00:00:02,000 --> 00:00:07,000 Downloaded from YTS.MX 2 00:00:08,000 --> 00:00:13,000 Official YIFY movies site: YTS.MX 3 00:00:55,055 --> 00:00:59,309 Dziwnie się czuję, wędrując z ojcem po Pustyni Judzkiej 4 00:00:59,309 --> 00:01:04,022 śladami jego ojca, który przemierzał ją w roku 1917, 5 00:01:04,356 --> 00:01:07,859 jako najmłodszy podoficer armii niemieckiej. 6 00:01:12,197 --> 00:01:15,909 Trzydzieści lat później, krótko przed śmiercią, napisał: 7 00:01:17,077 --> 00:01:22,624 „Życie i śmierć Żydów to zagadka, której nie zdołałem rozwiązać”. 8 00:01:26,628 --> 00:01:31,216 To słowa człowieka, który zamordował więcej ludzi niż ktokolwiek w historii. 9 00:01:55,281 --> 00:02:05,250 CIEŃ KOMENDANTA 10 00:02:11,631 --> 00:02:16,803 OŚWIĘCIM, POLSKA 11 00:02:27,397 --> 00:02:30,358 Mniejszy niż zapamiętałem. 12 00:02:31,693 --> 00:02:33,028 Rok mojego urodzenia... 13 00:02:33,028 --> 00:02:36,406 I chyba rok budowy domu. 14 00:02:38,450 --> 00:02:40,827 A tu było... 15 00:02:41,411 --> 00:02:43,997 ...królestwo małego Hansa. 16 00:02:44,831 --> 00:02:47,083 To był salon. 17 00:02:49,502 --> 00:02:52,255 Stały tu skórzane sofy 18 00:02:52,630 --> 00:02:54,215 i brązowe fotele. 19 00:02:55,633 --> 00:02:57,344 Spędzaliśmy tu 20 00:02:57,344 --> 00:02:59,346 najważniejsze chwile. 21 00:02:59,679 --> 00:03:02,515 Święta, urodziny... 22 00:03:03,058 --> 00:03:05,310 Całą rodziną. 23 00:03:05,643 --> 00:03:09,439 Ojciec zdejmował mundur, 24 00:03:10,231 --> 00:03:11,608 wkładał białą koszulę 25 00:03:11,941 --> 00:03:13,318 i muszkę. 26 00:03:13,985 --> 00:03:16,529 Palił cygaro. 27 00:03:17,447 --> 00:03:19,240 Dostałem to od babci. 28 00:03:19,657 --> 00:03:20,658 Zobacz. 29 00:03:22,035 --> 00:03:25,497 Po narodzinach mojej najmłodszej siostry. 30 00:03:25,663 --> 00:03:27,123 Minęło osiemdziesiąt lat. 31 00:03:30,502 --> 00:03:32,754 Moim ojcem był Rudolf Hoess, 32 00:03:34,172 --> 00:03:36,633 komendant Auschwitz. 33 00:03:45,392 --> 00:03:50,313 Moja rodzina przeniosła się do Auschwitz, 34 00:03:51,690 --> 00:03:57,529 jak miałem trzy, może cztery lata. 35 00:03:57,654 --> 00:04:02,659 Mieszkaliśmy tuż obok obozu. 36 00:04:07,205 --> 00:04:10,625 Jak byliśmy mali, myśleliśmy, że to więzienie, 37 00:04:10,750 --> 00:04:13,128 którym tato kieruje. 38 00:04:17,966 --> 00:04:20,969 ZA MUREM DOMU HOESSÓW ZAMORDOWANO PONAD MILION LUDZI, 39 00:04:21,094 --> 00:04:23,972 GŁÓWNIE ŻYDÓW. 40 00:04:37,110 --> 00:04:38,695 Przerażające oświadczenie 41 00:04:39,029 --> 00:04:41,781 byłego komendanta 42 00:04:41,781 --> 00:04:44,659 obozu koncentracyjnego Auschwitz, Rudolfa Hoessa. 43 00:04:45,285 --> 00:04:46,786 HOESS PODCZAS PROCESU W NORYMBERDZE, 1946 R. 44 00:04:46,786 --> 00:04:49,831 Latem 1941 roku 45 00:04:49,956 --> 00:04:53,668 wezwano mnie do Berlina, miałem otrzymać rozkazy 46 00:04:53,835 --> 00:04:58,506 od samego Reichsfuhrera SS, Himmlera. 47 00:04:59,132 --> 00:05:01,343 Powiedział mi, 48 00:05:01,634 --> 00:05:04,804 że Fuhrer zażądał 49 00:05:05,388 --> 00:05:08,058 ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej, 50 00:05:08,683 --> 00:05:14,522 i to SS miało ten rozkaz wykonać. 51 00:05:15,440 --> 00:05:17,901 W przeciwnym razie 52 00:05:18,443 --> 00:05:21,071 Żydzi mieli w przyszłości 53 00:05:21,321 --> 00:05:27,202 zniszczyć naród niemiecki. 54 00:05:30,121 --> 00:05:31,623 Tak. 55 00:05:34,459 --> 00:05:35,460 Popatrz. 56 00:05:37,212 --> 00:05:38,630 Mój bombowiec. 57 00:05:38,880 --> 00:05:40,882 Kto go zrobił? Skąd go miałeś? 58 00:05:40,882 --> 00:05:42,759 Chyba nie ze sklepu z zabawkami? 59 00:05:42,884 --> 00:05:44,094 Nie. 60 00:05:44,094 --> 00:05:48,682 Więźniowie go zrobili. 61 00:05:48,973 --> 00:05:51,309 - Dla ciebie? - Tak. 62 00:05:51,685 --> 00:05:53,269 Na moje urodziny. 63 00:05:53,269 --> 00:05:54,813 Żydzi? 64 00:05:55,063 --> 00:05:57,148 Nie wiem, jakiej byli narodowości. 65 00:05:57,273 --> 00:05:59,818 Chyba raczej Polacy. 66 00:05:59,943 --> 00:06:01,861 - Rozumiem. - Tak. 67 00:06:06,074 --> 00:06:11,496 Moje dzieciństwo w Auschwitz było sielanką. 68 00:06:13,707 --> 00:06:18,628 Spędzałem mnóstwo czasu z siostrą, Püppi. 69 00:06:20,088 --> 00:06:24,467 Pływaliśmy z ojcem łódką po rzece, 70 00:06:25,218 --> 00:06:29,264 bawiliśmy się z psami w ogrodzie. 71 00:06:37,981 --> 00:06:41,151 Tędy szło się do sypialni. 72 00:06:45,530 --> 00:06:48,116 Stąd było widać obóz. 73 00:06:48,533 --> 00:06:51,036 Duża łąka... 74 00:06:51,578 --> 00:06:54,122 A na jej końcu było krematorium. 75 00:06:54,414 --> 00:06:56,541 - Było je stąd widać? - Tak. 76 00:06:56,708 --> 00:06:58,585 Wtedy nie było drzew. 77 00:07:02,756 --> 00:07:06,634 Jako dziecko nie miałem pojęcia, co się tam dzieje. 78 00:07:06,843 --> 00:07:08,136 Nic nie wiedziałem. 79 00:07:11,723 --> 00:07:14,267 Na lotnisku w Warszawie ląduje samolot 80 00:07:14,392 --> 00:07:17,103 z byłymi nazistowskimi funkcjonariuszami, 81 00:07:17,270 --> 00:07:18,813 którzy pełnili ważne funkcje 82 00:07:18,813 --> 00:07:21,149 w okupowanej Polsce. 83 00:07:21,483 --> 00:07:25,904 Są oskarżani o niezliczone zbrodnie przeciwko ludzkości. 84 00:07:27,739 --> 00:07:30,825 Beckmann, były szef krakowskiego Gestapo. 85 00:07:32,243 --> 00:07:35,997 Daume, przedstawiciel niemieckiego rządu w Polsce. 86 00:07:36,915 --> 00:07:39,918 Hoess, komendant obozu koncentracyjnego Auschwitz. 87 00:07:40,168 --> 00:07:43,797 Człowiek, który przyznał, 88 00:07:43,922 --> 00:07:46,007 że odpowiada za cierpienie i śmierć 89 00:07:46,132 --> 00:07:47,509 milionów ludzi. 90 00:07:48,385 --> 00:07:53,223 Warszawski sąd zdecyduje o winie każdego z nich. 91 00:07:55,642 --> 00:08:04,901 CZEKAJĄC NA PROCES, HOESS NAPISAŁ SWOJĄ AUTOBIOGRAFIĘ. 92 00:08:12,033 --> 00:08:13,368 Nie jestem pisarzem. 93 00:08:14,327 --> 00:08:16,329 Nigdy nie umiałem dobrze pisać. 94 00:08:18,540 --> 00:08:21,167 Zanotowałem wszystko, co zapamiętałem. 95 00:08:22,669 --> 00:08:25,422 Moje życie było barwne i niezwykłe. 96 00:08:27,674 --> 00:08:32,512 PALESTYNA, I WOJNA ŚWIATOWA 97 00:08:32,512 --> 00:08:36,391 Miałem w życiu wzloty i upadki, 98 00:08:37,392 --> 00:08:39,602 ale odkąd wróciłem z wojny, 99 00:08:39,728 --> 00:08:43,732 która z chłopca zrobiła ze mnie mężczyznę, 100 00:08:44,024 --> 00:08:47,360 najważniejsze były dla mnie ojczyzna i rodzina. 101 00:08:50,822 --> 00:08:54,534 Ojciec nigdy nie opowiadał o pracy. 102 00:08:54,659 --> 00:08:56,327 Nigdy. 103 00:08:56,703 --> 00:09:03,501 Wypełniał papiery, robił swoje. 104 00:09:03,668 --> 00:09:05,211 I tyle. 105 00:09:07,047 --> 00:09:08,590 Nie sądzę... 106 00:09:09,716 --> 00:09:12,761 by osobiście się tym zajmował. Nie wyobrażam sobie tego. 107 00:09:13,803 --> 00:09:15,221 Mówisz o ludobójstwie? 108 00:09:15,221 --> 00:09:16,473 Tak. 109 00:09:25,648 --> 00:09:29,486 Zostałem komendantem nowego obozu, Auschwitz. 110 00:09:30,904 --> 00:09:34,991 Nie spodziewałem się tak szybkiego awansu. 111 00:09:36,117 --> 00:09:37,869 Nie była to łatwa misja. 112 00:09:39,329 --> 00:09:44,751 HOESS MIAŁ ZBUDOWAĆ NAJWIĘKSZY NIEMIECKI OBÓZ KONCENTRACYJNY. 113 00:09:44,751 --> 00:09:49,506 BYŁ TO ŚCIŚLE STRZEŻONY TEREN ZAJMUJĄCY 40 KM KWADRATOWYCH, 114 00:09:49,631 --> 00:09:52,550 ZWANY „STREFĄ INTERESÓW”. 115 00:09:56,638 --> 00:09:59,599 Od zera, bez żadnych zasobów, 116 00:09:59,599 --> 00:10:03,353 miałem w krótkim czasie zbudować coś tak ogromnego. 117 00:10:08,942 --> 00:10:11,778 Budową mieli się zająć rosyjscy jeńcy. 118 00:10:13,697 --> 00:10:16,282 Dotarli na miejsce ledwo żywi. 119 00:10:18,326 --> 00:10:22,038 Dawaliśmy im dodatkowe racje żywnościowe, 120 00:10:22,706 --> 00:10:24,249 a i tak padali jak muchy. 121 00:10:26,251 --> 00:10:28,670 Zdarzały się przypadki kanibalizmu. 122 00:10:30,255 --> 00:10:32,674 Z ponad dziesięciu tysięcy jeńców, 123 00:10:32,674 --> 00:10:35,135 którzy mieli stanowić trzon siły roboczej, 124 00:10:35,677 --> 00:10:39,889 do lata 1942 roku dożyło zaledwie kilkuset. 125 00:10:48,940 --> 00:10:52,569 Himmler odwiedził Auschwitz, skontrolował wszystko. 126 00:10:54,571 --> 00:10:56,906 Obwiozłem go po całej strefie, 127 00:10:57,365 --> 00:11:01,786 wskazując braki. Też je dostrzegał. 128 00:11:04,539 --> 00:11:08,626 Nakrzyczał na mnie, bo wciąż wracałem do nieludzkich warunków pracy. 129 00:11:09,919 --> 00:11:12,714 „Nie chcę słyszeć o przeszkodach. 130 00:11:13,673 --> 00:11:16,259 Jako oficer SS 131 00:11:16,384 --> 00:11:18,094 musi pan sobie z nimi poradzić”. 132 00:11:22,849 --> 00:11:24,267 To było... 133 00:11:25,268 --> 00:11:27,896 ogromne przedsięwzięcie. 134 00:11:27,896 --> 00:11:32,275 Budowa obozu koncentracyjnego, 135 00:11:32,275 --> 00:11:37,614 czyli najsprawniejszej w historii machiny śmierci. 136 00:11:37,947 --> 00:11:41,576 To był jego plan. Auschwitz to było, w pewnym sensie, dzieło jego życia. 137 00:11:41,701 --> 00:11:44,329 TRZY KILOMETRY OD DOMU HOESSÓW 138 00:11:44,329 --> 00:11:47,040 POWSTAWAŁ NOWY OBÓZ: AUSCHWITZ-BIRKENAU. 139 00:11:47,040 --> 00:11:52,504 JEGO KOMORY GAZOWE I KREMATORIA MOGŁY ZABIJAĆ DO 10 TYS. LUDZI DZIENNIE. 140 00:11:59,135 --> 00:12:01,221 Auschwitz stało się obozem, 141 00:12:01,221 --> 00:12:04,808 w którym przetrzymywano głównie Żydów, na dotąd nieznaną skalę. 142 00:12:07,102 --> 00:12:10,438 Dla Żydów z Auschwitz nie było już nadziei. 143 00:12:10,563 --> 00:12:14,401 Wiedzieli, że wszyscy, bez wyjątku, są skazani na śmierć. 144 00:12:27,080 --> 00:12:31,918 KOMENDANT AUSCHWITZ AUTOBIOGRAFIA RUDOLFA HOESSA 145 00:12:33,670 --> 00:12:37,424 Cyklon B był używany w Auschwitz do zwalczania szkodników. 146 00:12:39,384 --> 00:12:42,679 Postanowiliśmy go też wykorzystać do masowych eksterminacji. 147 00:12:46,057 --> 00:12:51,021 „Osobiście nadzorowałem egzekucje, w masce gazowej. 148 00:12:52,897 --> 00:12:56,943 Zamknięto drzwi, a przez otwory wpuszczono cyklon B. 149 00:12:59,112 --> 00:13:01,990 Ktoś krzyknął: »Gaz!«, ludzie krzyczeli... 150 00:13:01,990 --> 00:13:05,118 ...przepychali się do drzwi. 151 00:13:05,535 --> 00:13:07,287 Ale ich nie sforsowali. 152 00:13:09,998 --> 00:13:13,918 Otworzyliśmy je po paru godzinach, gdy przewietrzyliśmy pomieszczenie. 153 00:13:16,838 --> 00:13:19,758 Jak długo umierali? Nie wiem, 154 00:13:19,966 --> 00:13:23,178 ale minęło sporo czasu, nim zapadła cisza. 155 00:13:24,763 --> 00:13:28,892 Wtedy po raz pierwszy zobaczyłem ciała, jedne na drugich. 156 00:13:30,226 --> 00:13:33,271 O samym mordzie niewiele myślałem. 157 00:13:33,730 --> 00:13:36,649 Dostałem rozkaz i go wykonałem”. 158 00:13:37,692 --> 00:13:40,403 Kiedy pierwszy raz przeczytałem pamiętnik dziadka, 159 00:13:40,403 --> 00:13:43,490 zszokowało mnie, z jak chłodnym dystansem 160 00:13:43,615 --> 00:13:45,825 opisywał to, co robił. 161 00:13:45,825 --> 00:13:51,456 Jak naukowiec w laboratorium obserwujący eksperyment. 162 00:13:51,623 --> 00:13:54,834 To dowodzi braku empatii. 163 00:13:58,713 --> 00:14:08,473 POŁUDNIOWE NIEMCY 164 00:14:35,458 --> 00:14:38,920 W rodzinie rzadko rozmawiało się o Auschwitz. 165 00:14:39,254 --> 00:14:41,464 Ojciec nigdy o nim nie wspominał. 166 00:14:41,589 --> 00:14:44,050 Milczące pokolenie. 167 00:14:44,175 --> 00:14:47,053 Nie chcą rozmawiać o przeszłości, 168 00:14:47,595 --> 00:14:51,016 w ogóle niewiele mówią. Trudno coś z nich wyciągnąć. 169 00:14:51,766 --> 00:14:54,811 Dziadku, co robiłeś, jak byłeś mały? 170 00:14:54,811 --> 00:14:56,271 Od dawna chciałem cię zapytać: 171 00:14:56,271 --> 00:14:59,315 grałeś na jakimś instrumencie? 172 00:14:59,315 --> 00:15:02,110 Dostałem kiedyś flet, 173 00:15:02,235 --> 00:15:03,903 ale nie lubiłem na nim grać. 174 00:15:03,903 --> 00:15:09,576 Zatkałem otwory, wypchałem go groszkiem 175 00:15:09,909 --> 00:15:12,454 i zrobiłem z niego pukawkę. 176 00:15:16,791 --> 00:15:17,876 Tak. 177 00:15:18,376 --> 00:15:20,253 Często się wydurnialiśmy. 178 00:15:21,129 --> 00:15:23,715 Mieliśmy wszystko. Nawet basen. 179 00:15:24,924 --> 00:15:28,386 Włos się jeży na głowie, jak się o tym pomyśli: 180 00:15:29,596 --> 00:15:32,807 sielskie rodzinne życie, pełne miłości, 181 00:15:32,807 --> 00:15:37,771 radości i zabawy. 182 00:15:37,771 --> 00:15:42,317 A paręset metrów dalej, 183 00:15:43,610 --> 00:15:44,903 za murem 184 00:15:44,903 --> 00:15:50,200 i drutem kolczastym, ginęli ludzie. 185 00:15:52,077 --> 00:15:54,954 Przeraża mnie to. 186 00:15:55,789 --> 00:15:58,500 Wiedzieliście, co się tam działo? 187 00:15:58,625 --> 00:15:59,668 Nie. 188 00:16:00,251 --> 00:16:04,297 Kiedyś słyszałem, że zastrzelili kogoś na murze, 189 00:16:04,798 --> 00:16:06,174 bo próbował uciec. 190 00:16:06,758 --> 00:16:12,597 Rozmawiałem o tym z rodzeństwem. 191 00:16:13,682 --> 00:16:16,810 Ale poza tym niewiele wiedzieliśmy. 192 00:16:16,810 --> 00:16:18,395 Nie widzieliśmy dymu. 193 00:16:18,395 --> 00:16:20,563 Z dzieciństwa pamiętam, 194 00:16:20,772 --> 00:16:23,316 że byłeś przewrażliwiony 195 00:16:23,525 --> 00:16:25,610 na punkcie zapachu spalenizny. 196 00:16:26,319 --> 00:16:30,365 Nie czuliście tego? Dymu, popiołu... 197 00:16:30,490 --> 00:16:35,995 Nie. Ani dymu, ani popiołu. 198 00:16:36,121 --> 00:16:37,664 Nic nie było widać. 199 00:16:38,456 --> 00:16:39,958 A nie wydaje ci się, 200 00:16:40,375 --> 00:16:44,629 że wyparłeś te wspomnienia? Że jednak coś przeczuwałeś? 201 00:16:45,046 --> 00:16:47,173 Gdyby coś było nie tak... 202 00:16:47,173 --> 00:16:49,175 Gdyby pojawił się dym, 203 00:16:49,300 --> 00:16:51,678 a ja bym go zauważył, 204 00:16:52,012 --> 00:16:56,433 zacząłbym zadawać pytania. 205 00:16:58,309 --> 00:17:00,270 Nie przyszłoby mi do głowy, 206 00:17:00,270 --> 00:17:01,980 że tam palono ludzi. 207 00:17:04,941 --> 00:17:07,652 Jakoś trudno mi uwierzyć w to, 208 00:17:07,652 --> 00:17:11,865 że nic nie widzieli, nie słyszeli, nie czuli. 209 00:17:17,078 --> 00:17:19,622 Myślę, że tata wypiera 210 00:17:19,622 --> 00:17:21,791 część wspomnień. 211 00:17:25,045 --> 00:17:27,339 Zepchnął je w głąb świadomości 212 00:17:27,339 --> 00:17:29,132 i po prostu tego nie pamięta. 213 00:17:29,549 --> 00:17:31,426 W ten sposób się przed nimi broni. 214 00:17:42,270 --> 00:17:43,396 WYWIAD DLA BBC, KWIECIEŃ 1945 R. 215 00:17:43,396 --> 00:17:45,315 Anita Lasker, niemiecka Żydówka. 216 00:17:46,024 --> 00:17:47,067 W Auschwitz 217 00:17:47,067 --> 00:17:51,571 zdrowych ludzi wrzucano żywcem do ognia. 218 00:17:52,906 --> 00:17:55,033 Innych zagazowywano. 219 00:17:56,368 --> 00:17:59,996 Mój barak stał około 20 metrów 220 00:17:59,996 --> 00:18:03,083 od jednego z pięciu kominów. 221 00:18:03,625 --> 00:18:06,419 Widziałam to na własne oczy. 222 00:18:07,921 --> 00:18:09,589 Cały czas grała muzyka. 223 00:18:09,589 --> 00:18:11,758 Sama grałam w orkiestrze. 224 00:18:12,717 --> 00:18:17,597 LONDYN, WIELKA BRYTANIA 225 00:18:25,063 --> 00:18:28,566 W Auschwitz zabijano na wymyślne sposoby. 226 00:18:28,900 --> 00:18:32,487 Ludzie ginęli w komorach gazowych, 227 00:18:33,071 --> 00:18:37,367 w chmurach czarnego, cuchnącego dymu. 228 00:18:37,992 --> 00:18:41,121 To było piekło na ziemi. 229 00:18:43,415 --> 00:18:45,041 Gdy tam dotarłam, 230 00:18:45,458 --> 00:18:49,087 okazało się, że potrzebują 231 00:18:49,337 --> 00:18:52,716 wiolonczelistki do orkiestry. 232 00:18:53,675 --> 00:18:58,555 Ucieszyli się, że do nich dołączę. 233 00:19:02,684 --> 00:19:07,313 Zostałam wiolonczelistką w obozowej orkiestrze. 234 00:19:07,313 --> 00:19:10,692 Miałam szczęście. 235 00:19:11,317 --> 00:19:12,819 Dzięki temu ocalałam. 236 00:19:20,994 --> 00:19:25,957 Moja matka patrzyła, jak giną jej rodzice. 237 00:19:26,583 --> 00:19:33,048 Miliony innych ludzi. 238 00:19:36,009 --> 00:19:37,844 Z głodu, w potwornych cierpieniach. 239 00:19:40,221 --> 00:19:46,311 Mieliśmy grać marsze dla tysięcy ludzi 240 00:19:46,644 --> 00:19:50,231 pracujących w fabrykach 241 00:19:50,357 --> 00:19:52,108 wokół obozu. 242 00:19:52,734 --> 00:19:55,153 Niemcy lubili porządek, 243 00:19:55,153 --> 00:19:59,699 więc kazali nam grać, żeby ludzie mogli 244 00:20:00,116 --> 00:20:03,787 maszerować przy muzyce. 245 00:20:04,871 --> 00:20:09,959 Ale miała to być także rozrywka dla strażników. 246 00:20:10,669 --> 00:20:15,215 Bo przecież mieli taką nudną robotę. 247 00:20:15,465 --> 00:20:20,470 Wtedy nie było telewizji, rozrywek było mało. 248 00:20:21,012 --> 00:20:26,142 Po wojnie dowiedziałam się, że w każdym obozie była orkiestra. 249 00:20:26,726 --> 00:20:32,148 Komendant w Auschwitz 250 00:20:32,524 --> 00:20:35,443 też zażądał muzyki. 251 00:20:36,111 --> 00:20:38,446 Więc graliśmy, w nadziei, że nikt nas nie zabije. 252 00:20:38,613 --> 00:20:40,490 Tak to wyglądało. 253 00:20:44,869 --> 00:20:48,081 Patrzyłam na twój futerał od wiolonczeli. 254 00:20:49,416 --> 00:20:51,167 Jest trochę... 255 00:20:52,544 --> 00:20:54,129 trochę jak pomnik, prawda? 256 00:20:54,129 --> 00:20:57,590 Symbolizuje twoją niezwykłą karierę. 257 00:20:57,590 --> 00:20:58,675 To prawda. 258 00:21:00,510 --> 00:21:07,142 ANITA LASKER-WALLFISCH, WIOLONCZELISTKA ANGIELSKA ORKIESTRA KAMERALNA 259 00:21:17,027 --> 00:21:21,489 Moja mama nigdy nie mówi 260 00:21:21,489 --> 00:21:27,245 o Holokauście. Wydaje mi się... 261 00:21:28,580 --> 00:21:32,208 że to jej sposób na tłumienie traumatycznych wspomnień. 262 00:21:41,634 --> 00:21:45,680 Przyjechałam tu w poszukiwaniu utraconego życia, 263 00:21:45,680 --> 00:21:47,390 utraconej młodości. 264 00:21:50,268 --> 00:21:54,981 Kiedy tu dotarłam, nikt nie pytał o Auschwitz. 265 00:21:55,607 --> 00:21:59,444 Uznaliśmy, że nie ma sensu o tym mówić. 266 00:22:00,487 --> 00:22:05,075 Minęło pół wieku, 267 00:22:05,784 --> 00:22:07,660 nim dzieci uświadomiły mi, 268 00:22:07,786 --> 00:22:10,330 że nigdy im o tym nie opowiadałam. 269 00:22:13,333 --> 00:22:19,381 Jako dziecko wiedziałam, że niektóre tematy należy omijać. 270 00:22:20,256 --> 00:22:22,884 Wszystko, co niemieckie, było złe. 271 00:22:23,009 --> 00:22:27,847 Nie znałam faktów, 272 00:22:28,056 --> 00:22:32,310 o niczym nie wiedziałam, ale przeczuwałam, 273 00:22:32,477 --> 00:22:37,023 że chodzi o coś strasznego. 274 00:22:39,901 --> 00:22:45,865 Dziś, jako psychoterapeutka, wiem, że dzieci ocalałych z Holokaustu, 275 00:22:45,990 --> 00:22:49,911 takie jak ja, dziedziczą bliżej nieokreśloną traumę 276 00:22:50,245 --> 00:22:53,206 tkwiącą głęboko w psychice 277 00:22:53,331 --> 00:22:55,959 i nigdy w pełni nieuświadomioną, 278 00:22:55,959 --> 00:22:59,045 bo pozbawioną kontekstu. 279 00:22:59,170 --> 00:23:02,298 Czułam to od wczesnego dzieciństwa. 280 00:23:04,134 --> 00:23:08,471 Wtedy nikt nie wiedział, jaki wpływ Holokaust 281 00:23:08,596 --> 00:23:11,683 wywrze na kolejne pokolenie. 282 00:23:12,434 --> 00:23:13,977 To był mój pokój. 283 00:23:15,353 --> 00:23:17,564 Pierwszy, którego nie musiałam z nikim dzielić, 284 00:23:18,064 --> 00:23:20,900 ale nie czułam się tu dobrze. 285 00:23:28,158 --> 00:23:33,413 Kiedy patrzę na swoje zdjęcia, na których mam dwa lata, 286 00:23:33,705 --> 00:23:35,999 ogarnia mnie smutek. 287 00:23:39,169 --> 00:23:41,963 Widnieje na nich dziecko pogrążone w rozpaczy. 288 00:23:42,088 --> 00:23:45,717 Nie uroczy, pulchniutki bobas, 289 00:23:46,259 --> 00:23:48,219 a kaleka. 290 00:23:49,054 --> 00:23:55,935 To jak zapowiedź moich późniejszych życiowych problemów. 291 00:23:57,520 --> 00:23:58,938 Matki nie ma na zdjęciach... 292 00:24:02,859 --> 00:24:05,236 bo nie była w stanie 293 00:24:05,528 --> 00:24:09,282 się mną zajmować. 294 00:24:09,991 --> 00:24:12,660 Właśnie przez to, 295 00:24:12,911 --> 00:24:18,208 co przeżyła podczas wojny. 296 00:24:28,259 --> 00:24:30,470 Jestem złą matką. 297 00:24:31,805 --> 00:24:33,348 Trauma sprawiła, 298 00:24:33,807 --> 00:24:36,601 że stałam się nieczuła, gruboskórna. 299 00:24:48,029 --> 00:24:51,825 Ktoś, kto przeżył coś tak potwornego, 300 00:24:51,825 --> 00:24:55,787 nie umie współczuć innym. 301 00:24:55,787 --> 00:24:57,956 Ja nie potrafię. 302 00:25:00,000 --> 00:25:02,210 Niczego nie potrzebuję 303 00:25:02,544 --> 00:25:04,879 i nigdy nie zrozumiem potrzeb innych. 304 00:25:06,047 --> 00:25:07,507 To moje przekleństwo. 305 00:25:08,174 --> 00:25:09,801 Do dziś. 306 00:25:10,301 --> 00:25:12,721 Nigdy nie dostałam tego, czego potrzebowałam. 307 00:25:13,430 --> 00:25:15,890 Ty pewnie chciałaś, żebym po prostu przy tobie była. 308 00:25:15,890 --> 00:25:16,975 Tak. 309 00:25:16,975 --> 00:25:18,309 No właśnie. Ale nie mogłam, 310 00:25:18,309 --> 00:25:20,895 bo trzeba było zarobić na chleb. 311 00:25:21,021 --> 00:25:23,606 Ale jak to wytłumaczyć dziecku? 312 00:25:23,606 --> 00:25:24,691 Nie da się. 313 00:25:24,858 --> 00:25:29,612 Pewnie myślisz, że bardzo się różnimy. 314 00:25:32,741 --> 00:25:36,286 Nie widzisz żadnych podobieństw? 315 00:25:37,871 --> 00:25:39,664 Musiałabym szukać na siłę. 316 00:25:41,458 --> 00:25:43,752 - Naprawdę. - Serio? 317 00:25:44,252 --> 00:25:45,253 Tak. 318 00:25:46,171 --> 00:25:50,008 To ciekawe, prawda? Od zawsze zmagam się z poczuciem, 319 00:25:50,592 --> 00:25:55,180 że nigdzie nie pasuję. 320 00:25:58,266 --> 00:26:01,728 Nie tylko do brytyjskiego społeczeństwa, 321 00:26:02,729 --> 00:26:04,105 do żadnej zbiorowości. 322 00:26:04,439 --> 00:26:07,692 Moje życie to nieustanna walka. 323 00:26:07,692 --> 00:26:08,902 Ja miałam szczęście, 324 00:26:09,027 --> 00:26:13,239 bo udało mi się zrobić karierę. 325 00:26:14,741 --> 00:26:16,201 Tobie się to nie udało. 326 00:26:16,910 --> 00:26:21,706 - To był twój azyl. - Tak. 327 00:26:23,667 --> 00:26:28,046 Dopiero teraz dociera do mnie, jaka była wtedy sytuacja w Niemczech. 328 00:26:28,254 --> 00:26:33,009 Bezrobocie szalało, a potem pojawił się czarujący pan Hitler, 329 00:26:33,134 --> 00:26:35,929 który „przywrócił im godność”. 330 00:26:36,763 --> 00:26:40,767 Dlatego narodowy socjalizm znalazł tylu zwolenników. 331 00:26:52,862 --> 00:26:55,824 Uważam, że narodowy socjalizm to jedyny światopogląd, 332 00:26:55,949 --> 00:26:59,035 jakim może się kierować naród niemiecki. 333 00:27:05,166 --> 00:27:07,293 Antysemityzm istnieje od zawsze. 334 00:27:10,964 --> 00:27:13,425 Na całym świecie. 335 00:27:14,467 --> 00:27:18,221 Przybiera na sile za każdym razem, gdy Żydzi usiłują 336 00:27:18,221 --> 00:27:20,348 przejąć gdzieś władzę. 337 00:27:23,059 --> 00:27:26,896 Chcę podkreślić, że osobiście nie nienawidzę Żydów, 338 00:27:27,230 --> 00:27:29,899 ale uważam ich za wrogów naszego narodu. 339 00:27:32,819 --> 00:27:33,903 Mogę o coś spytać? 340 00:27:33,903 --> 00:27:37,907 Tę książkę wydano lata temu... 341 00:27:38,158 --> 00:27:39,784 Czemu nigdy jej nie przeczytałeś? 342 00:27:39,909 --> 00:27:42,704 Stosunkowo niedawno dowiedziałem się, że napisał książkę. 343 00:27:42,871 --> 00:27:45,707 Nikt mi o niej wcześniej nie mówił. 344 00:27:46,833 --> 00:27:49,377 Nie słyszałem o niej. 345 00:27:50,003 --> 00:27:53,631 Mieliśmy niemieckie wydanie w domu. 346 00:27:53,757 --> 00:27:56,134 Twoje. 347 00:27:56,301 --> 00:27:58,720 Może i jej nie czytałeś, ale książka 348 00:27:58,720 --> 00:28:01,723 Komendant Auschwitz 349 00:28:02,015 --> 00:28:04,392 była u nas w domu. 350 00:28:04,684 --> 00:28:07,604 Pierwszy raz przeczytałem ją wtedy po niemiecku. 351 00:28:07,604 --> 00:28:08,813 Należała do babci. 352 00:28:09,356 --> 00:28:15,653 Mama nigdy mi nie mówiła, że wydano biografię. 353 00:28:15,653 --> 00:28:18,573 Gdybyśmy ją mieli, wiedziałbym o tym, 354 00:28:18,698 --> 00:28:21,910 na pewno bym ją przeczytał. 355 00:28:21,910 --> 00:28:23,244 No nie wiem. 356 00:28:25,038 --> 00:28:30,168 Dlaczego unikasz rozmów o przeszłości waszej rodziny? 357 00:28:32,462 --> 00:28:37,133 Holokaust był czymś tak potwornym, 358 00:28:38,468 --> 00:28:40,512 że nie chciałem... 359 00:28:43,682 --> 00:28:45,392 dźwigać tego ciężaru. 360 00:28:53,525 --> 00:28:59,114 PÓŁNOCNE NIEMCY 361 00:29:08,123 --> 00:29:11,334 KOMENDANT OBOZU AUSCHWITZ 362 00:29:12,210 --> 00:29:16,089 „Więźniowie z Sonderkommando pilnowali, 363 00:29:16,756 --> 00:29:20,010 żeby wszyscy szybko się rozebrali 364 00:29:20,635 --> 00:29:24,931 i za dużo nie myśleli”. 365 00:29:26,391 --> 00:29:30,270 Raz widziałem, jak dwójka dzieci była tak zaabsorbowana zabawą, 366 00:29:30,395 --> 00:29:34,733 że matka nie mogła ich od niej oderwać. 367 00:29:34,733 --> 00:29:38,862 WIĘŹNIOWIE WYZNACZENI DO KOMORY GAZOWEJ 368 00:29:38,862 --> 00:29:42,949 Nawet Żydzi z Sonderkommando nie chcieli im przerywać. 369 00:29:48,538 --> 00:29:51,583 Nie zapomnę spojrzenia tej kobiety. 370 00:29:51,583 --> 00:29:54,878 Błagała o litość, wiedziała, co się dzieje. 371 00:29:54,878 --> 00:29:57,797 WIĘŹNIOWIE OCZEKUJĄCY NA WEJŚCIE DO KOMORY GAZOWEJ 372 00:29:57,797 --> 00:30:00,884 Ludzie w komorze gazowej robili się niespokojni, 373 00:30:02,344 --> 00:30:05,930 musiałem działać. Wszyscy na mnie patrzyli. 374 00:30:07,640 --> 00:30:09,934 Kiwnąłem głową do podoficera, 375 00:30:09,934 --> 00:30:12,645 a ten chwycił te dzieciaki, i mimo że się wyrywały, 376 00:30:12,645 --> 00:30:15,940 zaniósł je do komory gazowej razem z matką, 377 00:30:15,940 --> 00:30:18,109 która rozdzierająco krzyczała. 378 00:30:23,740 --> 00:30:27,535 Widziałem też kobietę, która próbowała wypchnąć dzieci z komory, 379 00:30:27,660 --> 00:30:29,579 nim drzwi się zamkną. 380 00:30:30,038 --> 00:30:34,542 Płacząc, krzyknęła: „Niech choć moje ukochane dzieci przeżyją”. 381 00:30:37,045 --> 00:30:40,256 Widząc takie sceny, 382 00:30:40,465 --> 00:30:42,967 często myślałem o swojej rodzinie. 383 00:30:59,984 --> 00:31:03,238 Kiedy przeczytałem, że przy tym był, 384 00:31:03,405 --> 00:31:06,616 że patrzył, jak kobiety i dzieci 385 00:31:06,741 --> 00:31:08,660 trafiają do komór gazowych 386 00:31:10,370 --> 00:31:14,332 i myślał o nas, o swoich dzieciach i żonie... 387 00:31:15,583 --> 00:31:19,504 Wolałbym tego nie wiedzieć. 388 00:31:19,879 --> 00:31:21,297 To potworne. 389 00:31:32,976 --> 00:31:35,186 Nie mogłem w to uwierzyć. 390 00:31:37,063 --> 00:31:38,231 Ale... 391 00:31:40,400 --> 00:31:44,738 sam to napisał, więc to musi być prawda. 392 00:31:50,243 --> 00:31:57,208 LONDYN, WIELKA BRYTANIA 393 00:32:05,633 --> 00:32:11,890 Pochodzę z niemiecko-żydowskiej, całkowicie zasymilowanej rodziny. 394 00:32:12,307 --> 00:32:16,227 Mój ojciec walczył w pierwszej wojnie światowej, 395 00:32:16,353 --> 00:32:20,690 dostał Żelazny Krzyż. Byliśmy Niemcami... 396 00:32:22,067 --> 00:32:25,403 i Żydami, ale nie byliśmy religijni. 397 00:32:25,612 --> 00:32:28,490 MÓJ OJCIEC 398 00:32:28,615 --> 00:32:30,992 Ojciec był niepoprawnym optymistą. 399 00:32:30,992 --> 00:32:33,620 Mawiał: „Niemcy nie są aż tak głupi”. 400 00:32:33,620 --> 00:32:38,208 Aż w końcu zrozumiał, że jednak są. 401 00:32:40,001 --> 00:32:45,548 W latach trzydziestych wszystkich Żydów w Niemczech pozbawiono obywatelstwa. 402 00:32:46,633 --> 00:32:49,177 Moi rodzice 403 00:32:49,177 --> 00:32:53,431 nie chcieli go później odzyskać, 404 00:32:53,431 --> 00:32:55,433 choć mieli do tego prawo. 405 00:33:00,480 --> 00:33:03,566 Niemcy przestały dla mnie istnieć. To nie był już mój dom. 406 00:33:04,109 --> 00:33:07,195 Chciałam zostać Brytyjką. 407 00:33:08,029 --> 00:33:11,533 Życie bez paszportu nie jest łatwe. 408 00:33:17,706 --> 00:33:22,168 Ja w końcu uznałam, że już czas wystąpić o obywatelstwo. 409 00:33:23,670 --> 00:33:27,507 Kiedy dostałam niemiecki paszport, 410 00:33:27,632 --> 00:33:31,219 pamiętam, że ogarnęła mnie euforia. 411 00:33:31,469 --> 00:33:33,013 Poczucie triumfu. 412 00:33:48,361 --> 00:33:49,571 Zostawić ci to? 413 00:33:53,074 --> 00:33:56,536 Planuje pani przeprowadzkę w ciągu dwudziestu ośmiu dni? 414 00:33:56,661 --> 00:33:57,704 Tak. 415 00:34:01,332 --> 00:34:05,170 Planuje pani przeprowadzkę w ciągu dwudziestu ośmiu dni? 416 00:34:06,254 --> 00:34:07,464 Tak! 417 00:34:07,797 --> 00:34:11,343 Zaczynam nowe życie. 418 00:34:11,801 --> 00:34:14,346 Postanowiłam przenieść się do Niemiec. 419 00:34:14,637 --> 00:34:19,893 Nigdy tam nie mieszkałam, nie znam języka. 420 00:34:20,477 --> 00:34:23,938 Ale to stamtąd pochodzę. 421 00:34:24,189 --> 00:34:29,110 Nie powinnam była urodzić się tutaj, tylko w Niemczech. 422 00:34:29,694 --> 00:34:30,945 Cześć, mamo. 423 00:34:31,196 --> 00:34:33,448 Noszenie rzeczy do auta trochę potrwa. 424 00:34:33,573 --> 00:34:35,241 Podjedź, dobrze? 425 00:34:37,869 --> 00:34:38,953 Dobra, starczy. 426 00:34:42,499 --> 00:34:44,167 Chcesz te lampy? 427 00:34:44,167 --> 00:34:46,252 Jak uważasz. Sprężaj się. 428 00:34:47,087 --> 00:34:48,421 Robię, co mogę, mamo. 429 00:35:00,350 --> 00:35:08,692 BERLIN, NIEMCY 430 00:35:18,910 --> 00:35:25,250 Moja przeprowadzka wywołała w wielu ludziach niedowierzanie. 431 00:35:25,959 --> 00:35:29,629 W końcu to tu zamordowano moich dziadków 432 00:35:29,754 --> 00:35:33,091 i wielu innych Żydów. 433 00:35:33,341 --> 00:35:37,470 Moi rodzice stąd uciekli. 434 00:35:38,388 --> 00:35:42,892 Moja mama nie odwiedzała Niemiec przez wiele lat. 435 00:35:45,520 --> 00:35:46,521 Mamo. 436 00:35:46,521 --> 00:35:49,274 Czyli to tu mieszkasz? 437 00:35:49,274 --> 00:35:50,817 Tak. 438 00:35:51,776 --> 00:35:54,863 No proszę. Pięknie. 439 00:36:01,661 --> 00:36:03,747 Ślicznie tu. 440 00:36:03,872 --> 00:36:05,999 Możesz siąść i sobie zapalić. 441 00:36:06,833 --> 00:36:09,085 Masz całą galerię. 442 00:36:09,919 --> 00:36:13,465 Bardzo ładnie. 443 00:36:14,090 --> 00:36:19,179 Tylko zdejmij te durnostójki, żeby było widać książki. 444 00:36:19,763 --> 00:36:22,599 To gablota muzealna czy biblioteczka? 445 00:36:23,224 --> 00:36:25,185 Lubię te durnostójki. 446 00:36:26,269 --> 00:36:30,273 Ta przeprowadzka to dla mnie próba 447 00:36:30,732 --> 00:36:37,155 odzyskania skradzionego życia. 448 00:36:37,655 --> 00:36:40,200 Również mojego. 449 00:36:40,742 --> 00:36:41,743 Rozumiem. 450 00:36:42,077 --> 00:36:43,661 Dociera do nas, jak mogło wyglądać 451 00:36:43,661 --> 00:36:47,791 nasze życie, gdyby nie głupota tych, którzy je zniszczyli. 452 00:36:47,957 --> 00:36:52,212 Dokładnie, racja. 453 00:36:53,546 --> 00:36:57,884 Niestety, głupota nadal rządzi światem. 454 00:36:58,843 --> 00:37:01,471 Ludzie potrzebują kozłów ofiarnych. 455 00:37:01,596 --> 00:37:03,973 Kiedy widzę, jak chaos znów ogarnia świat, 456 00:37:03,973 --> 00:37:05,725 boję się, 457 00:37:06,267 --> 00:37:08,603 że znów obwinią o to Żydów. 458 00:37:08,603 --> 00:37:14,859 Odkąd tu jestem, odczuwam ten kulturowy dysonans. 459 00:37:15,026 --> 00:37:20,281 Zetknęłam się też z antysemickimi zachowaniami. 460 00:37:20,490 --> 00:37:23,159 - Może jesteś przewrażliwiona? - Nie. 461 00:37:23,576 --> 00:37:27,872 Czasem mam ochotę się odwrócić i uciec. 462 00:37:28,081 --> 00:37:30,000 - Tylko dokąd? - No właśnie. 463 00:37:30,125 --> 00:37:33,086 - Taki już los Żydów. - To prawda. 464 00:37:33,336 --> 00:37:34,504 Nie mogą sobie znaleźć miejsca. 465 00:37:34,629 --> 00:37:38,925 I nawet jeśli je znajdą, nadal czują się zagubieni. 466 00:37:46,099 --> 00:37:49,936 Procesowi selekcji więźniów na rampie zawsze towarzyszyły incydenty. 467 00:37:50,603 --> 00:37:52,439 Rozdzielane rodziny, 468 00:37:52,439 --> 00:37:55,066 ojcowie oddzielani od żon i dzieci, 469 00:37:55,233 --> 00:37:58,903 wszystko to wywoływało gwałtowne reakcje. 470 00:37:59,279 --> 00:38:02,741 Gdy zabieraliśmy ludzi zdolnych do pracy, było jeszcze gorzej. 471 00:38:03,658 --> 00:38:06,661 Rodziny za wszelką cenę chciały zostać razem. 472 00:38:11,291 --> 00:38:14,252 Więzi rodzinne u Żydów są bardzo silne. 473 00:38:14,711 --> 00:38:17,297 Przywierają do bliskich jak pijawki. 474 00:38:19,466 --> 00:38:24,262 Każdy, kto wykonywał tę niewdzięczną pracę, zadawał pytania. 475 00:38:25,055 --> 00:38:26,973 Nikt nie pozostawał obojętny. 476 00:38:29,267 --> 00:38:33,646 Wielu z nich podchodziło do mnie podczas inspekcji 477 00:38:33,980 --> 00:38:36,733 i pytało: 478 00:38:38,610 --> 00:38:41,237 czy naprawdę musimy zabijać setki, 479 00:38:41,237 --> 00:38:43,782 tysiące kobiet i dzieci? 480 00:38:46,076 --> 00:38:49,204 Sam w głębi duszy 481 00:38:49,204 --> 00:38:51,122 zadawałem sobie to pytanie, 482 00:38:51,456 --> 00:38:55,877 a przed nimi zasłaniałem się rozkazami. 483 00:38:57,295 --> 00:39:00,173 Musiałem im powtarzać, że eksterminacja Żydów 484 00:39:00,382 --> 00:39:03,426 wyzwoli naród niemiecki, 485 00:39:03,593 --> 00:39:06,262 uwolni nas od ich wpływu raz na zawsze. 486 00:39:15,021 --> 00:39:18,108 Mój dziadek ewidentnie dał się porwać 487 00:39:18,525 --> 00:39:20,568 tej nazistowskiej ideologii, 488 00:39:20,568 --> 00:39:24,280 wypaczonej wersji darwinizmu społecznego, łykał te bzdury jak pelikan. 489 00:39:24,948 --> 00:39:28,535 Dla niego to miało sens. Rasa panów. 490 00:39:29,577 --> 00:39:35,542 Powierzono mu Auschwitz, a on dołożył wszelkich starań, 491 00:39:35,542 --> 00:39:38,712 by jak najlepiej nim zarządzać. 492 00:39:40,171 --> 00:39:46,052 POŁUDNIOWE NIEMCY 493 00:39:50,724 --> 00:39:53,768 Dziękujemy ci, Panie, za Twoje Słowo. 494 00:39:53,893 --> 00:39:57,897 Za Twoją cierpliwość i miłość. 495 00:39:58,314 --> 00:40:00,316 Troszczysz się o swoje dzieci 496 00:40:00,316 --> 00:40:02,527 i za to jesteśmy Ci wdzięczni. 497 00:40:02,736 --> 00:40:04,946 W imię Ojca i Syna, amen. 498 00:40:05,655 --> 00:40:08,033 - Smacznego, wsuwajcie. - Panie przodem. 499 00:40:08,158 --> 00:40:09,367 Jedzcie! 500 00:40:11,119 --> 00:40:13,496 Jestem pastorem w kościele w Stuttgarcie, 501 00:40:13,621 --> 00:40:15,665 w wielokulturowej parafii. 502 00:40:15,665 --> 00:40:20,295 Mamy tu żołnierzy z amerykańskiej bazy i innych obcokrajowców. 503 00:40:20,503 --> 00:40:23,340 Co miesiąc spotykamy się w męskim gronie na śniadaniu i modlitwie. 504 00:40:23,757 --> 00:40:26,634 Spędzamy razem czas w miłej, 505 00:40:26,760 --> 00:40:28,511 pobożnej atmosferze. 506 00:40:28,678 --> 00:40:30,805 Mieścicie się tam, chłopaki? 507 00:40:30,805 --> 00:40:35,018 Zastanawiałem się ostatnio nad rolą mężczyzn, 508 00:40:35,018 --> 00:40:36,770 nie tylko chrześcijan, 509 00:40:37,354 --> 00:40:41,733 mężczyzn w ogóle. Jaka jest nasza misja w dzisiejszym świecie? 510 00:40:42,233 --> 00:40:45,070 Biblia mówi, że mężczyźni mają przewodzić. 511 00:40:45,236 --> 00:40:47,864 A to wymaga odpowiedzialności nie tylko za to, 512 00:40:48,281 --> 00:40:49,991 czego uczymy naszych bliskich, 513 00:40:49,991 --> 00:40:53,286 ale też za wszystko, co czynimy. 514 00:40:53,286 --> 00:40:54,371 Tak. 515 00:40:54,371 --> 00:40:57,123 Kiedy zostałem chrześcijaninem i przeczytałem Stary Testament, 516 00:40:57,123 --> 00:40:59,626 fragment o grzechach ojców, 517 00:40:59,918 --> 00:41:03,630 o tym, że je powtarzamy przez pokolenia, 518 00:41:03,630 --> 00:41:05,048 pomyślałem: „Kurczę”. 519 00:41:06,007 --> 00:41:11,638 Mój dziadek był ambitnym, skrupulatnym karierowiczem, 520 00:41:12,347 --> 00:41:16,184 do tego stopnia, że w końcu zmienił się w potwora, 521 00:41:16,184 --> 00:41:22,148 w bezlitosnego zabójcę. Zabrakło mu czujności. 522 00:41:22,315 --> 00:41:24,275 Nie sądzę, że staniemy się masowymi mordercami, 523 00:41:24,401 --> 00:41:26,528 ale każda istota ludzka może 524 00:41:26,820 --> 00:41:31,074 zboczyć ze słusznej ścieżki. 525 00:41:31,574 --> 00:41:33,618 Dziękuję wam. Pomódlmy się. 526 00:41:34,869 --> 00:41:37,038 Przez zbrodnie mojego dziadka 527 00:41:37,956 --> 00:41:40,417 rodzina Hoessów ma krew na rękach. 528 00:41:40,917 --> 00:41:43,962 Niektórzy wciąż przez nie cierpią. Nawet moi bliscy. 529 00:41:44,254 --> 00:41:46,006 Prawie 80 lat później. 530 00:41:49,926 --> 00:41:56,808 WSCHODNIE WYBRZEŻE USA 531 00:42:01,855 --> 00:42:06,609 Nie widziałem siostry od pięćdziesięciu pięciu lat. 532 00:42:08,611 --> 00:42:11,322 Nie mogę się doczekać spotkania. 533 00:42:12,073 --> 00:42:16,369 Może uda się porozmawiać... 534 00:42:16,870 --> 00:42:20,373 o przeszłości, o naszym dzieciństwie. 535 00:42:22,459 --> 00:42:25,837 Mam dla niej niespodziankę. 536 00:42:26,546 --> 00:42:31,676 Jako dzieci odgrywaliśmy „Żabiego króla”. 537 00:42:32,302 --> 00:42:35,889 Ja byłem królem i musiałem odzyskać 538 00:42:37,098 --> 00:42:40,810 złotą kulę księżniczki, 539 00:42:40,810 --> 00:42:44,397 która wpadła do stawu. 540 00:42:45,357 --> 00:42:47,359 Nie chciałem tego robić. 541 00:43:22,769 --> 00:43:24,771 Cześć, Żabi Królu! 542 00:43:25,063 --> 00:43:26,481 Witaj. 543 00:43:26,481 --> 00:43:27,857 Księżniczko! 544 00:43:29,442 --> 00:43:34,489 Jestem królem, mam koronę. 545 00:43:34,739 --> 00:43:37,867 Ojejku. Prawdziwy Żabi Król. 546 00:43:37,992 --> 00:43:43,832 Osiemdziesiąt lat czekałaś na swoją złotą kulę. 547 00:43:43,998 --> 00:43:45,000 O Boże. 548 00:43:45,000 --> 00:43:47,460 Kazałaś mi jej szukać. 549 00:43:48,128 --> 00:43:51,589 I szukałem. Osiemdziesiąt lat. 550 00:43:53,383 --> 00:43:56,177 Nie wierzę. Wejdź. 551 00:43:56,886 --> 00:43:58,221 Muszę... 552 00:43:58,346 --> 00:44:03,393 Niezbyt pewnie się poruszam z tą laską. 553 00:44:04,602 --> 00:44:05,603 Tak. 554 00:44:08,982 --> 00:44:10,025 Ojejku. 555 00:44:20,410 --> 00:44:21,953 O mój Boże. 556 00:44:23,496 --> 00:44:27,292 Byłaś modelką u Balenciagi... 557 00:44:27,459 --> 00:44:28,460 Tak. 558 00:44:29,669 --> 00:44:32,255 Oboje się trochę zestarzeliśmy. 559 00:44:33,840 --> 00:44:35,467 Jak się masz? 560 00:44:36,217 --> 00:44:38,011 Kiepsko... 561 00:44:39,054 --> 00:44:44,184 Rak wyniszcza mi organizm. 562 00:44:44,184 --> 00:44:45,727 To niedobrze. 563 00:44:45,852 --> 00:44:48,480 Nic się nie da zrobić. 564 00:44:49,189 --> 00:44:51,024 Cieszę się, że przyjechałeś. 565 00:44:52,317 --> 00:44:54,444 Dobrze wyglądasz. Ładne buty. 566 00:44:54,652 --> 00:44:56,488 Nie noszę byle czego. 567 00:44:59,657 --> 00:45:01,201 To mama i tata. 568 00:45:01,659 --> 00:45:03,620 Zdjęcie ślubne. 569 00:45:07,916 --> 00:45:08,917 Popatrz. 570 00:45:10,001 --> 00:45:12,337 Bawimy się przy basenie. 571 00:45:12,462 --> 00:45:13,421 Super. 572 00:45:19,469 --> 00:45:22,222 Moja rodzina świetnie się czuła w Auschwitz. 573 00:45:23,765 --> 00:45:26,017 Żona miała ogród pełen kwiatów. 574 00:45:28,478 --> 00:45:31,815 Dzieci spędzały czas na beztroskiej zabawie. 575 00:45:33,983 --> 00:45:37,278 Czasem pluskały się w ogrodowym basenie. 576 00:45:38,154 --> 00:45:41,282 Ale najbardziej lubiły, jak towarzyszył im tata. 577 00:45:42,033 --> 00:45:44,869 W domu często powracałem myślami 578 00:45:45,078 --> 00:45:47,747 do procesu eksterminacji. 579 00:45:50,417 --> 00:45:53,712 Gdy patrzyłem, jak moje dzieci się bawią, 580 00:45:53,920 --> 00:45:56,589 a żona dogląda najmłodszej córeczki, 581 00:45:56,715 --> 00:46:01,219 zastanawiałem się, czy długo jeszcze będą tacy szczęśliwi. 582 00:46:03,847 --> 00:46:06,558 Mam pytanie. 583 00:46:07,600 --> 00:46:11,896 Jak przeczytałaś książkę ojca... 584 00:46:12,605 --> 00:46:18,361 Skłoniło cię to do refleksji? 585 00:46:19,320 --> 00:46:20,321 Nie. 586 00:46:20,321 --> 00:46:24,701 Przypomniałaś sobie coś? 587 00:46:26,828 --> 00:46:28,580 Mam miłe wspomnienia. 588 00:46:28,747 --> 00:46:31,541 Nasi rodzice byli wspaniali. 589 00:46:31,833 --> 00:46:33,501 Cudowni. 590 00:46:35,754 --> 00:46:37,714 Niewielu ludzi ma... 591 00:46:38,590 --> 00:46:39,883 tak dobre życie. 592 00:46:40,008 --> 00:46:42,218 To fakt. 593 00:46:42,886 --> 00:46:46,348 W książce Rudolf pisze, że stał przed komorą gazową, 594 00:46:46,348 --> 00:46:48,767 gdy zaganiano do niej kobiety i dzieci. 595 00:46:48,892 --> 00:46:51,269 Co czujesz, jak o tym myślisz? 596 00:46:51,269 --> 00:46:55,023 Zasmuciło mnie to. Czasem miewam koszmary. 597 00:46:55,023 --> 00:47:01,237 Tylko on opisał, co się tam działo. 598 00:47:02,072 --> 00:47:03,615 Był dobrym człowiekiem. 599 00:47:04,199 --> 00:47:07,535 Bo przyznał, jaką rolę odegrał w eksterminacji? 600 00:47:07,660 --> 00:47:11,247 Tak. Podjął się tego zadania. Nie mógł odmówić. 601 00:47:11,748 --> 00:47:14,501 A wasza matka, Hedwig? 602 00:47:15,043 --> 00:47:21,966 Myślisz, że mama wiedziała więcej? 603 00:47:22,258 --> 00:47:25,470 Że była świadoma, co tam się dzieje? 604 00:47:25,804 --> 00:47:28,056 Ja myślę, że nie. 605 00:47:28,640 --> 00:47:30,392 Nie umiem sobie tego wyobrazić. 606 00:47:30,558 --> 00:47:31,601 Gdyby wiedziała, 607 00:47:32,602 --> 00:47:36,606 tata wspomniałby o tym w książce. 608 00:47:36,606 --> 00:47:41,986 Tak. Nigdy o tym nie rozmawialiśmy. 609 00:47:41,986 --> 00:47:48,535 Mama na wszystko się godziła. 610 00:47:48,743 --> 00:47:49,786 Tak. 611 00:47:51,246 --> 00:47:53,456 Starała się nas chronić, 612 00:47:53,581 --> 00:47:56,084 dbała o nasze szczęście. 613 00:47:57,752 --> 00:47:59,546 Nie było jej łatwo. 614 00:47:59,546 --> 00:48:00,630 Wiem. 615 00:48:00,755 --> 00:48:02,215 Troszczyła się o nas. 616 00:48:02,924 --> 00:48:06,177 Nigdy nie widziałam w Auschwitz nic złego. 617 00:48:06,386 --> 00:48:08,263 Nasze życie było piękne. 618 00:48:08,638 --> 00:48:14,477 A potem skończyła się wojna i nasz świat legł w gruzach. 619 00:48:16,229 --> 00:48:19,607 Szkoda, że mieszkaliśmy tak daleko od siebie. 620 00:48:21,109 --> 00:48:24,696 Mogliśmy o tym porozmawiać wcześniej. 621 00:48:24,696 --> 00:48:25,780 Racja. 622 00:48:25,780 --> 00:48:27,657 Jakoś to przepracować. 623 00:48:27,657 --> 00:48:28,742 Właśnie. 624 00:48:28,742 --> 00:48:32,996 W życiu nie wszystko układa się tak, jak chcemy. 625 00:48:33,121 --> 00:48:34,831 To prawda. 626 00:49:09,282 --> 00:49:11,242 Pod koniec 1942 roku 627 00:49:12,869 --> 00:49:18,416 gauleiter Górnego Śląska 628 00:49:19,084 --> 00:49:22,420 powiadomił moją żonę o tym, 629 00:49:22,879 --> 00:49:27,175 co dzieje się w obozie. 630 00:49:34,891 --> 00:49:41,815 Zapytała mnie, czy to prawda. 631 00:49:43,900 --> 00:49:45,610 Odpowiedziałem twierdząco. 632 00:49:46,236 --> 00:49:49,364 Ten jeden raz złamałem obietnicę daną Himmlerowi. 633 00:49:49,531 --> 00:49:52,909 Nikomu innemu o tym nie powiedziałem. 634 00:49:54,452 --> 00:49:58,123 Wydaje mi się, że matka nic nie wiedziała. 635 00:49:59,541 --> 00:50:04,045 Może czegoś się domyślała, 636 00:50:04,629 --> 00:50:06,756 ale nie znała szczegółów. 637 00:50:09,134 --> 00:50:11,094 Nie chcę o tym rozmawiać. 638 00:50:11,636 --> 00:50:13,513 Czujesz się z tym... Czy to cię... 639 00:50:13,513 --> 00:50:14,848 Przygnębia. 640 00:50:15,390 --> 00:50:17,350 - To cię przygnębia? - Tak. 641 00:50:22,564 --> 00:50:24,149 Czasem nawet się zastanawiałam, 642 00:50:24,441 --> 00:50:29,904 czy moja choroba, moje cierpienia, 643 00:50:30,155 --> 00:50:32,907 to kara boska 644 00:50:34,868 --> 00:50:36,953 za to, 645 00:50:37,245 --> 00:50:43,752 co robił mój ojciec. 646 00:50:44,586 --> 00:50:47,839 Ale obiecałam sobie, że nie będę miała do niego żalu. 647 00:50:56,139 --> 00:50:59,225 Musiał mieć w sobie wiele siły, 648 00:50:59,684 --> 00:51:02,437 by znieść takie życie i robić to, co robił. 649 00:51:04,439 --> 00:51:05,440 Więc... 650 00:51:10,862 --> 00:51:15,200 Czyli zabić ponad milion ludzi... 651 00:51:15,200 --> 00:51:17,243 Ja tak o tym nie myślę. 652 00:51:17,952 --> 00:51:21,873 Mówi się, że tyle ludzi tam zginęło, 653 00:51:21,873 --> 00:51:26,378 ale przecież nie wszyscy. Dlaczego inni przeżyli? 654 00:51:26,836 --> 00:51:28,713 Niektórzy nadal żyją 655 00:51:28,880 --> 00:51:34,969 i dostają pieniądze od Niemców i od innych Żydów. 656 00:51:35,595 --> 00:51:36,930 Więc... 657 00:51:37,764 --> 00:51:42,519 Każdy wierzy w to, co chce. 658 00:51:43,812 --> 00:51:45,772 A może wypierasz prawdę? 659 00:51:45,980 --> 00:51:47,816 Nie, czemu? 660 00:51:48,942 --> 00:51:51,319 Co się stało, to się nie odstanie. 661 00:51:54,656 --> 00:51:56,616 To była Trzecia Rzesza. 662 00:51:59,369 --> 00:52:00,829 Zamierzchła przeszłość. 663 00:52:08,920 --> 00:52:13,633 Stare dzieje. Co mam zrobić? Co mam powiedzieć? 664 00:52:15,885 --> 00:52:20,974 Wszystkiego najlepszego! 665 00:52:21,099 --> 00:52:22,767 LONDYN, WIELKA BRYTANIA 666 00:52:22,892 --> 00:52:25,562 Wszystkiego najlepszego! 667 00:52:25,562 --> 00:52:30,150 Wszystkiego najlepszego, mamo! 668 00:52:30,316 --> 00:52:34,029 Wszystkiego najlepszego! 669 00:52:41,661 --> 00:52:44,289 Płuca masz zdrowe. 670 00:52:44,289 --> 00:52:45,373 Brawo. 671 00:52:45,957 --> 00:52:50,170 Mam prawie sto lat. Nie wiem, czemu dożyłam tak sędziwego wieku. 672 00:52:50,712 --> 00:52:52,630 Musi być jakiś powód. 673 00:52:52,756 --> 00:52:59,637 Dzięki Bogu niektórzy z nas przeżyli wojnę i żyją do dziś. 674 00:53:01,222 --> 00:53:04,267 Nie wszyscy mieli tyle szczęścia. 675 00:53:04,684 --> 00:53:09,481 Mama mówi, że nie cierpi urodzin, nie lubi być w centrum uwagi, 676 00:53:10,065 --> 00:53:13,193 chce mieć święty spokój. 677 00:53:13,693 --> 00:53:18,782 Ale dziś obchodzi dziewięćdziesiąte ósme urodziny 678 00:53:19,074 --> 00:53:22,202 w gronie najbliższych. 679 00:53:22,577 --> 00:53:26,623 To niesamowite, że twoi rodzice 680 00:53:26,623 --> 00:53:29,042 przyjaźnili się z moimi dziadkami. 681 00:53:29,042 --> 00:53:31,586 Tak. Byliśmy sobie bardzo bliscy. 682 00:53:31,586 --> 00:53:33,797 To typowo żydowska historia rodzinna: 683 00:53:33,922 --> 00:53:39,469 dziadek Judy i mój ojciec przyjaźnili się, gdy żyliśmy sobie beztrosko w Niemczech. 684 00:53:39,761 --> 00:53:41,554 Jak zaczęły się niepokoje, 685 00:53:41,680 --> 00:53:44,766 rodzina Judy miała więcej rozumu, więc uciekli. 686 00:53:45,892 --> 00:53:47,852 Namawiali ojca, żeby zrobił to samo. 687 00:53:47,977 --> 00:53:51,314 Tata pojechał do Palestyny, wrócił i stwierdził, 688 00:53:51,731 --> 00:53:53,942 że nie będzie mieszkał na pustyni. 689 00:53:57,278 --> 00:54:00,490 Rodzina Judy przeżyła, mój ojciec nie. 690 00:54:17,966 --> 00:54:21,803 WROCŁAW, POLSKA DAWNIEJ BRESLAU, NIEMCY 691 00:54:21,928 --> 00:54:25,557 Stąd pochodzi moja rodzina. 692 00:54:30,603 --> 00:54:33,606 Dziś to Wrocław, polskie miasto. 693 00:54:34,357 --> 00:54:38,111 Choć ja nadal nazywam je Breslau. 694 00:54:40,155 --> 00:54:41,448 Muszę jakoś połączyć 695 00:54:41,448 --> 00:54:45,618 fragmenty naszej rodzinnej historii 696 00:54:45,910 --> 00:54:50,290 w jedną całość, by ta opowieść mogła trwać. 697 00:54:51,875 --> 00:54:54,544 Dlatego tu jestem. 698 00:54:55,628 --> 00:54:58,506 To jej kolejny rozdział. 699 00:55:15,231 --> 00:55:18,568 Swoje młode lata wspominam dobrze. 700 00:55:20,820 --> 00:55:23,782 Miałam dwie siostry, Marianne i Renate. 701 00:55:26,076 --> 00:55:32,123 Ojciec był prawnikiem, mama zdolną wiolonczelistką. 702 00:55:34,292 --> 00:55:37,629 Kultura odgrywała w naszym domu bardzo ważną rolę. 703 00:55:44,219 --> 00:55:48,390 Mam kolekcję zdjęć Wrocławia, 704 00:55:48,890 --> 00:55:53,353 domu, w którym mieszkała moja mama - 705 00:55:53,687 --> 00:55:59,067 pięknej kamienicy z cudownym tarasem. 706 00:55:59,359 --> 00:56:01,903 Dziś już go nie ma, 707 00:56:02,153 --> 00:56:06,574 ale dotąd nie wiedziałam, co stoi na jego miejscu. 708 00:56:13,623 --> 00:56:16,459 Byliśmy zwyczajną rodziną, 709 00:56:16,710 --> 00:56:19,796 dopóki nie pojawił się Hitler. 710 00:56:29,556 --> 00:56:30,932 Zamknięto granicę... 711 00:56:32,642 --> 00:56:35,145 i rodzina nie mogła uciec. 712 00:56:38,064 --> 00:56:39,816 Wybuchła wojna 713 00:56:39,816 --> 00:56:43,069 i wszystko się skończyło. 714 00:56:46,364 --> 00:56:50,618 W czterdziestym drugim zaczęły się deportacje. 715 00:56:57,959 --> 00:57:01,504 Moich rodziców wywieźli na wschód. 716 00:57:21,983 --> 00:57:24,736 Dziadkowie dostali ostrzeżenie 717 00:57:25,320 --> 00:57:28,907 od Gestapo 24 godziny wcześniej. 718 00:57:29,783 --> 00:57:32,535 Nazajutrz mieli się stawić 719 00:57:32,660 --> 00:57:36,247 na miejsce zbiórki. 720 00:57:39,250 --> 00:57:42,295 Matka całą noc pakowała ich rzeczy. 721 00:57:43,046 --> 00:57:47,676 A babcia płakała w pokoju obok. 722 00:57:49,511 --> 00:57:53,014 Tamtej nocy dziadek całkiem osiwiał. 723 00:57:55,975 --> 00:58:02,065 Mama chciała pojechać z nimi, ale dziadek powiedział: 724 00:58:02,273 --> 00:58:07,362 „Nie. Niedługo i tak do nas dołączysz”. 725 00:58:20,834 --> 00:58:22,210 IZBICA, POLSKA 726 00:58:22,210 --> 00:58:27,841 Dziadków wywieźli do Izbicy. 727 00:58:35,473 --> 00:58:38,101 Zostawiam wam coś, co będzie wskazywało, 728 00:58:38,935 --> 00:58:45,275 że wiolonczela waszej córki, mojej mamy, dosłownie ocaliła jej życie. 729 00:58:53,199 --> 00:58:58,788 Dziadkowi udało się jakimś cudem przemycić 730 00:58:59,080 --> 00:59:02,625 dwa listy do mojej matki i jej siostry. 731 00:59:03,752 --> 00:59:06,838 W tym drugim był psalm: 732 00:59:07,005 --> 00:59:13,345 „Wznoszę swe oczy ku górom. Skąd nadejdzie mi pomoc? Od Pana”. 733 00:59:13,845 --> 00:59:18,725 „Przyślijcie jedzenie. Mutti nie może pisać, jest chora”. 734 00:59:19,225 --> 00:59:22,354 Mam przeczucie, że już wtedy nie żyła. 735 00:59:24,564 --> 00:59:26,941 Nie chcę, żeby moi dziadkowie 736 00:59:26,941 --> 00:59:31,571 zostali zapomniani. 737 00:59:31,780 --> 00:59:34,699 To się wydarzyło, ci ludzie istnieli, 738 00:59:34,866 --> 00:59:38,620 nie tylko moi dziadkowie - 739 00:59:39,162 --> 00:59:42,123 miliony innych ludzi, których nigdy nie pochowano. 740 00:59:48,797 --> 00:59:50,799 Zadzwonię do mamy. 741 00:59:51,925 --> 00:59:54,511 - Cześć. - Gdzie jesteś? 742 00:59:54,886 --> 00:59:55,887 Widzisz to? 743 00:59:57,639 --> 00:59:58,723 Widzisz? 744 00:59:58,932 --> 00:59:59,933 Co to jest? 745 00:59:59,933 --> 01:00:01,851 - Twoi rodzice. - Co? 746 01:00:02,811 --> 01:00:06,606 Zdjęcia twoich rodziców i świeczki. 747 01:00:08,483 --> 01:00:11,027 Aha. Nie poznałam. Ładnie. 748 01:00:11,778 --> 01:00:14,114 Ale chciałabym... 749 01:00:14,364 --> 01:00:16,533 Dobra, teraz widzę. 750 01:00:16,658 --> 01:00:21,996 Paliłam przy grobie dziadków, mam wyrzuty sumienia. 751 01:00:26,918 --> 01:00:28,837 Gdzie teraz jesteś? 752 01:00:29,504 --> 01:00:31,673 W centrum Izbicy. 753 01:00:31,965 --> 01:00:33,842 W wiosce? 754 01:00:33,967 --> 01:00:38,054 Nie, w jakimś lesie. 755 01:00:43,977 --> 01:00:44,978 Co to? 756 01:00:44,978 --> 01:00:46,354 Kolejny pomnik. 757 01:00:46,646 --> 01:00:47,897 Co tam jest napisane? 758 01:00:48,231 --> 01:00:51,860 Nie znam hebrajskiego ani polskiego. 759 01:00:52,569 --> 01:00:55,530 Ale zrobiłam to, co zaplanowałam. 760 01:00:56,865 --> 01:00:57,866 I dobrze. 761 01:00:58,116 --> 01:00:59,117 Pa. 762 01:00:59,325 --> 01:01:00,410 Cześć. 763 01:01:02,829 --> 01:01:09,794 WSCHODNIE WYBRZEŻE USA 764 01:01:33,068 --> 01:01:36,696 Pierwszy raz widzę grób matki. 765 01:01:40,617 --> 01:01:47,040 Trochę mnie to wszystko przytłacza. 766 01:01:49,042 --> 01:01:50,043 Tak. 767 01:01:50,835 --> 01:01:56,466 Wracają wszystkie wspomnienia. 768 01:01:58,718 --> 01:02:03,306 Nie miała lekko po wojnie. Pięcioro dzieci 769 01:02:04,724 --> 01:02:05,892 i ani grosza przy duszy. 770 01:02:08,061 --> 01:02:11,022 MAMA 771 01:02:11,773 --> 01:02:17,195 Moja siostra miała dobry pomysł. 772 01:02:17,362 --> 01:02:19,614 Anonimowy grób. 773 01:02:21,157 --> 01:02:25,078 My wiemy, kto tu leży, kim jest „mama”. 774 01:02:26,079 --> 01:02:28,498 Nikt inny nie musi wiedzieć. 775 01:02:31,793 --> 01:02:37,924 HEDWIG HOESS UNIKAŁA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI DO ROKU 1964, 776 01:02:37,924 --> 01:02:44,723 KIEDY TO WEZWANO JĄ NA ŚWIADKA W PROCESIE BYŁEJ ZAŁOGI AUSCHWITZ. 777 01:02:47,559 --> 01:02:51,855 Świadek Hedwig Hoess, gospodyni domowa, Niemcy. 778 01:02:52,105 --> 01:02:53,189 Wiek? 779 01:02:54,065 --> 01:02:55,066 Mam 57 lat. 780 01:02:55,191 --> 01:02:57,527 Wdowa? 781 01:02:57,819 --> 01:03:00,905 - Tak. - Miejsce zamieszkania? 782 01:03:01,072 --> 01:03:03,074 - Ludwigsburg. - Pracuje pani? 783 01:03:03,324 --> 01:03:04,617 Nie. 784 01:03:04,743 --> 01:03:10,123 Z czego zatem pani żyje? Wspierają panią... 785 01:03:11,249 --> 01:03:13,418 organizacje, do których... 786 01:03:15,378 --> 01:03:20,675 dawniej należał mąż? 787 01:03:26,222 --> 01:03:30,894 Wasza matka miała kontakt z innymi nazistami lub byłymi nazistami? 788 01:03:31,644 --> 01:03:32,645 Nie. 789 01:03:32,645 --> 01:03:37,192 Mało kto nam pomagał. 790 01:03:37,650 --> 01:03:43,531 Dwa razy przyszła paczka z RPA. 791 01:03:47,160 --> 01:03:50,872 Raz odwiedzili nas ludzie, 792 01:03:51,247 --> 01:03:55,543 którzy robili interesy z ojcem, 793 01:03:58,129 --> 01:04:03,677 coś dostarczali. 794 01:04:07,222 --> 01:04:09,057 Matka nie dostawała... 795 01:04:09,349 --> 01:04:11,559 wdowiej renty. 796 01:04:11,726 --> 01:04:13,728 Bo wasz ojciec był zbrodniarzem wojennym? 797 01:04:13,937 --> 01:04:14,938 Tak. 798 01:04:21,903 --> 01:04:25,240 Pamiętam babcię Hedwig. 799 01:04:25,490 --> 01:04:27,826 Odwiedzała nas czasem, jak byliśmy mali. 800 01:04:28,284 --> 01:04:30,161 Zachowywała się jak wielka dama, 801 01:04:30,286 --> 01:04:32,622 moja mama zawsze się jej trochę bała. 802 01:04:33,081 --> 01:04:35,792 Nosiła biały fartuch, włosy miała upięte w kok. 803 01:04:38,461 --> 01:04:40,588 Była też bardzo zasadnicza. 804 01:04:40,964 --> 01:04:44,050 Nigdy z nią nie rozmawiałem o Holokauście. 805 01:04:45,010 --> 01:04:46,344 Mama tłumaczyła mi, 806 01:04:47,178 --> 01:04:51,266 że babcia nie chce nazwać tego po imieniu. 807 01:04:51,725 --> 01:04:54,978 Czyli masowym mordem. 808 01:04:54,978 --> 01:04:59,566 Miliony ludzi zginęły z ręki jej męża. 809 01:05:02,652 --> 01:05:04,529 Moja babcia, Hedwig Hoess, 810 01:05:04,779 --> 01:05:07,657 dostała bilet w jedną stronę do córki, ciotki Püppi, 811 01:05:08,450 --> 01:05:11,703 ale podobno połknęła pigułkę z cyjankiem, 812 01:05:11,911 --> 01:05:15,248 którą kiedyś pokazywała rodzinie. 813 01:05:15,790 --> 01:05:17,751 Podobno nadal ją miała 814 01:05:17,959 --> 01:05:20,086 kapsułkę z czasów wojny, 815 01:05:20,086 --> 01:05:23,298 którą dostawali naziści, by popełnić samobójstwo, 816 01:05:23,423 --> 01:05:25,800 gdyby trafili w ręce wroga. 817 01:05:27,510 --> 01:05:31,389 Co sądzisz o plotce, 818 01:05:31,389 --> 01:05:33,975 jakoby połknęła kapsułkę z cyjankiem? 819 01:05:34,225 --> 01:05:35,226 Kto? 820 01:05:35,226 --> 01:05:36,644 - Wasza matka. - Nie. 821 01:05:37,562 --> 01:05:38,772 Niemożliwe. 822 01:05:39,939 --> 01:05:41,066 Kto tak mówi? 823 01:05:42,692 --> 01:05:43,902 To nieprawda. 824 01:05:47,155 --> 01:05:54,037 Chciałabym odejść tak, jak ona. Zasnąć i już się nie obudzić. 825 01:05:58,041 --> 01:06:00,835 Miała poczucie, że wszystko się posypało, 826 01:06:00,835 --> 01:06:03,797 a mogło się przerodzić w coś wielkiego. 827 01:06:04,714 --> 01:06:08,093 Mawiała: „Podążaliśmy za gwiazdą, która sprowadziła nas na złą drogę”. 828 01:06:15,058 --> 01:06:16,601 Fuhrer nie żyje. 829 01:06:19,771 --> 01:06:23,066 Oboje z żoną uznaliśmy, 830 01:06:23,983 --> 01:06:25,819 że my też powinniśmy umrzeć. 831 01:06:28,113 --> 01:06:30,824 Nasz świat legł w gruzach. 832 01:06:32,992 --> 01:06:35,453 Dalsze życie nie miało sensu. 833 01:06:37,455 --> 01:06:40,542 Wiedzieliśmy, że będą nas ścigać, szukać nas wszędzie. 834 01:06:53,304 --> 01:06:54,723 Chcieliśmy połknąć truciznę, 835 01:06:56,558 --> 01:06:59,269 ale nie zrobiliśmy tego ze względu na dzieci. 836 01:07:00,687 --> 01:07:03,398 Później wielokrotnie tego żałowałem. 837 01:07:05,358 --> 01:07:07,444 Ten dawny świat trzymał nas na smyczy. 838 01:07:08,695 --> 01:07:09,904 Powinniśmy upaść wraz z nim. 839 01:07:14,117 --> 01:07:17,746 Wiedziałem, że brytyjskie służby mnie szukają, 840 01:07:18,079 --> 01:07:20,623 że moja rodzina jest pod obserwacją, 841 01:07:21,332 --> 01:07:23,626 że ich mieszkania są przeszukiwane. 842 01:07:26,921 --> 01:07:32,218 Przyjechali Brytyjczycy, ciężarówkami pełnymi żołnierzy. 843 01:07:32,594 --> 01:07:36,681 Wyskoczyli z wozów z karabinami. 844 01:07:37,974 --> 01:07:44,022 Mierzyli do nas jak do przestępców. 845 01:07:44,564 --> 01:07:50,945 Kazali podnieść ręce do góry, a my cofnęliśmy się pod ścianę. 846 01:07:56,868 --> 01:08:02,624 Powiedzieli nam, że nasz ojciec ucieka przed Rosjanami, 847 01:08:02,874 --> 01:08:06,878 czy coś w tym stylu. 848 01:08:08,254 --> 01:08:11,466 Później dowiedzieliśmy się, 849 01:08:11,591 --> 01:08:17,806 że ojciec mieszkał na wielkiej farmie na granicy z Danią. 850 01:08:21,309 --> 01:08:23,853 Jedenastego marca zostałem aresztowany. 851 01:08:24,729 --> 01:08:27,816 Moja kapsułka z cyjankiem pękła dwa dni wcześniej. 852 01:08:28,775 --> 01:08:32,195 Służby traktowały mnie okropnie, 853 01:08:33,405 --> 01:08:37,367 prowadzały mnie po okolicy jak egzotyczne zwierzę. 854 01:08:38,618 --> 01:08:41,204 Przesłuchania były nieprzyjemne, 855 01:08:42,622 --> 01:08:46,835 ale nie dziwię się. Wszyscy przesłuchujący byli Żydami. 856 01:08:57,595 --> 01:08:59,806 Idę do mamy, pokażę jej 857 01:08:59,931 --> 01:09:05,770 fascynujące dokumenty, które dostałam dwa dni temu. 858 01:09:05,770 --> 01:09:09,733 Będzie w szoku. 859 01:09:16,948 --> 01:09:22,120 „Ja, Rudolf Franz Ferdinand Hoess, 860 01:09:22,370 --> 01:09:27,000 alias Franz Lang, niniejszym oświadczam, 861 01:09:27,292 --> 01:09:31,755 iż poniższe zeznania są prawdziwe”. 862 01:09:32,130 --> 01:09:38,178 To pierwsze dokumenty z przesłuchań 863 01:09:38,428 --> 01:09:42,098 po aresztowaniu Hoessa 864 01:09:42,557 --> 01:09:45,352 - w jego kryjówce. - Boże. 865 01:09:45,935 --> 01:09:47,187 Kto ci to przysłał? 866 01:09:47,520 --> 01:09:52,192 Nadawca pisze: „Niedawno zmarł mój wujek. 867 01:09:52,192 --> 01:09:56,363 Znalazłem te papiery u niego na strychu, nie wiem, co z nimi zrobić. 868 01:09:56,488 --> 01:09:58,198 Czy mogę przesłać je pani?”. 869 01:09:58,740 --> 01:10:01,201 Niesamowite. 870 01:10:01,201 --> 01:10:07,290 Hoess mówił tak: „W czerwcu 1941 roku wezwał mnie Himmler 871 01:10:07,916 --> 01:10:12,420 i przekazał mi następujące polecenie: 872 01:10:12,837 --> 01:10:15,715 w ciągu czterech tygodni miałem sporządzić 873 01:10:16,216 --> 01:10:20,261 plan budowy według jego wytycznych. 874 01:10:20,553 --> 01:10:27,018 Dodał, że zadanie będzie trudne i tylko ja mu sprostam. 875 01:10:28,478 --> 01:10:33,858 Więźniowie mieli być zagazowywani, drzwi miały być szczelnie zamykane 876 01:10:34,067 --> 01:10:39,239 i dwa zbiorniki z cyklonem B wrzucane przez niewielkie otwory. 877 01:10:39,447 --> 01:10:41,991 Ludzie mieli umierać w ciągu od 3 do 10 minut. 878 01:10:42,701 --> 01:10:45,578 Po trzydziestu minutach drzwi miały być otwierane, 879 01:10:45,704 --> 01:10:51,042 a ciała wynoszone przez specjalną grupę więźniów 880 01:10:51,334 --> 01:10:54,170 na stałe wyznaczonych do tego zadania”. 881 01:10:57,549 --> 01:10:58,591 No proszę. 882 01:10:59,759 --> 01:11:01,261 Mamy to czarno na białym. 883 01:11:05,473 --> 01:11:10,812 HOESS JAKO PIERWSZY OPISAŁ SZCZEGÓŁY NAZISTOWSKIEGO PLANU EKSTERMINACJI. 884 01:11:10,812 --> 01:11:14,149 WEZWANO GO, BY ZEZNAWAŁ PODCZAS PROCESÓW NORYMBERSKICH, 885 01:11:14,274 --> 01:11:18,653 KTÓRE ROZPOCZĘŁY SIĘ CZTERY MIESIĄCE PRZED JEGO ARESZTOWANIEM. 886 01:11:19,654 --> 01:11:22,782 Czy ofiary wiedziały, co je czeka? 887 01:11:24,159 --> 01:11:28,621 Większość nie wiedziała. Dokładaliśmy starań, 888 01:11:29,289 --> 01:11:33,043 by utrzymywać to w tajemnicy, 889 01:11:33,501 --> 01:11:36,296 by nie podejrzewali, 890 01:11:37,047 --> 01:11:41,843 że idą na śmierć. 891 01:11:46,348 --> 01:11:52,020 HOESSA WYSŁANO DO POLSKI, BY ZOSTAŁ OSĄDZONY ZA SWOJE ZBRODNIE. 892 01:11:55,023 --> 01:11:58,234 FÜRTH, NIEMCY, ROK 1946 893 01:11:58,360 --> 01:12:02,864 Dnia 25 maja, akurat w naszą rocznicę ślubu, 894 01:12:03,239 --> 01:12:07,702 zawieziono mnie na lotnisko i przekazano w ręce polskich oficerów. 895 01:12:11,498 --> 01:12:13,958 Amerykański samolot zabrał nas do Warszawy. 896 01:12:36,022 --> 01:12:40,110 Kochany synku, obyś zawsze był taki czuły i wrażliwy, 897 01:12:40,985 --> 01:12:45,490 gdyż życie wkrótce odrze cię z dziecięcej niewinności. 898 01:12:45,824 --> 01:12:49,619 Zostanie ci już tylko twoja kochająca mama. 899 01:12:49,619 --> 01:12:54,332 „Zawsze będziesz moim najukochańszym synkiem”. 900 01:12:55,667 --> 01:12:59,796 To był ostatni list, jaki dostałem od ojca. 901 01:13:02,048 --> 01:13:07,095 Moja sytuacja jest dość nietypowa. 902 01:13:07,303 --> 01:13:10,015 Dźwigam olbrzymi ciężar. 903 01:13:13,727 --> 01:13:19,399 POŁUDNIOWE NIEMCY 904 01:13:22,610 --> 01:13:27,449 Przez lata posługi rozmawiałem z różnymi ludźmi. 905 01:13:28,241 --> 01:13:29,909 JAK PRZEŁAMAĆ POKOLENIOWĄ KLĄTWĘ 906 01:13:29,909 --> 01:13:32,620 Ludźmi naznaczonymi cierpieniem i problemami, 907 01:13:34,748 --> 01:13:35,749 rozmaitymi tragediami. 908 01:13:37,459 --> 01:13:40,795 Wielu zastanawiało się, czy ich troski 909 01:13:40,962 --> 01:13:46,259 wynikają z jakiejś pokoleniowej klątwy, którą odziedziczyli po przodkach. 910 01:13:47,093 --> 01:13:50,221 Sam odczuwam coś bardzo podobnego. 911 01:13:52,098 --> 01:13:55,018 Jestem wnukiem Rudolfa Hoessa, 912 01:13:58,146 --> 01:14:02,567 komendanta SS, potwora z Auschwitz. 913 01:14:03,610 --> 01:14:08,448 Wyobrażacie sobie mieć takiego dziadka? 914 01:14:09,491 --> 01:14:12,327 Kiedy słyszę, jak ktoś mówi: „Jaki ojciec, taki syn”, 915 01:14:13,119 --> 01:14:15,705 zaczynam się zastanawiać, 916 01:14:15,705 --> 01:14:17,332 czy w jakimś stopniu 917 01:14:18,416 --> 01:14:20,585 jestem podobny do dziadka. 918 01:14:21,086 --> 01:14:23,922 Kiedy pierwszy raz przeczytałem Exodus, rozdział 20, werset 5, 919 01:14:24,589 --> 01:14:27,217 przeraziła mnie myśl, że skoro jestem 920 01:14:27,342 --> 01:14:30,136 drugim pokoleniem po Rudolfie Hoessie, 921 01:14:30,512 --> 01:14:32,806 to odziedziczyłem po nim boski gniew 922 01:14:35,433 --> 01:14:37,394 za przerażające zbrodnie, 923 01:14:37,519 --> 01:14:41,773 jakich dopuścił się na Żydach - 924 01:14:43,400 --> 01:14:45,944 a to przecież lud Boży, lud Izraela. 925 01:14:47,028 --> 01:14:48,405 I na tylu innych. 926 01:14:51,366 --> 01:14:54,536 Przeczytam ten werset jeszcze raz: 927 01:14:55,328 --> 01:14:58,957 „Jestem Bogiem zazdrosnym, który karze 928 01:14:59,249 --> 01:15:01,876 występek ojców na synach 929 01:15:02,627 --> 01:15:05,422 do trzeciego i czwartego pokolenia”. 930 01:15:06,006 --> 01:15:08,675 Ale Bóg mówi też, że klątwy 931 01:15:08,800 --> 01:15:11,761 i cierpienie, jakie ze sobą niosą, 932 01:15:12,012 --> 01:15:15,390 można zdjąć poprzez szczerą pokutę. 933 01:15:15,932 --> 01:15:18,935 Innymi słowy - grzech zmazać może 934 01:15:19,060 --> 01:15:22,939 jedynie krew niewinnego baranka, jakim jest Jezus Chrystus. 935 01:15:23,898 --> 01:15:26,776 Uwierzcie, a będziecie zbawieni. 936 01:16:21,706 --> 01:16:23,750 Holokaust rzuca się cieniem 937 01:16:24,417 --> 01:16:28,630 nie tylko na ocalałych. 938 01:16:28,922 --> 01:16:32,092 Traumę przeżywają także niemieckie rodziny, 939 01:16:32,342 --> 01:16:37,430 które wiedzą - lub nie - co mają na sumieniu ich przodkowie. 940 01:16:51,069 --> 01:16:54,864 Uważam się za aktywistkę, choć przez małe „a”. 941 01:16:55,699 --> 01:17:00,870 Ważną rzeczą jest zrozumienie, 942 01:17:00,995 --> 01:17:04,916 co przechodzą potomkowie zbrodniarzy. 943 01:17:07,961 --> 01:17:11,923 Przyjechałam do Londynu zobaczyć się z matką, 944 01:17:12,090 --> 01:17:16,594 ale mam też do niej pewną prośbę 945 01:17:17,721 --> 01:17:19,931 i trochę obawiam się jej reakcji. 946 01:17:27,230 --> 01:17:28,231 Cześć. 947 01:17:28,648 --> 01:17:30,859 - O, cześć. - Jestem. 948 01:17:32,360 --> 01:17:35,822 - Dotarłam. - Jak podróż? 949 01:17:36,114 --> 01:17:39,367 Stosunkowo udana. 950 01:17:40,744 --> 01:17:43,079 - Jak się czujesz? - Nieźle. 951 01:17:43,705 --> 01:17:44,956 Co słychać? 952 01:17:46,124 --> 01:17:49,961 Nie mogę prowadzić auta, czuję się trochę jak zwierzę w klatce, 953 01:17:50,086 --> 01:17:51,254 ale przywyknę. 954 01:17:51,755 --> 01:17:54,466 Jest, jak jest, nic nie poradzę. 955 01:18:01,306 --> 01:18:02,307 Słuchaj, mamo. 956 01:18:03,266 --> 01:18:07,395 Mam się spotkać z synem i wnukiem 957 01:18:07,395 --> 01:18:10,940 komendanta Auschwitz. 958 01:18:13,318 --> 01:18:14,319 Tak? 959 01:18:14,611 --> 01:18:18,156 Podjęłam tę decyzję głównie przez to, 960 01:18:18,156 --> 01:18:24,788 co mi opowiedziałaś. 961 01:18:25,413 --> 01:18:31,086 - Co o tym sądzisz? - To fantastyczny pomysł. 962 01:18:31,586 --> 01:18:33,755 Nienawiść i antysemityzm 963 01:18:33,755 --> 01:18:37,592 nadal się panoszą, 964 01:18:38,134 --> 01:18:40,303 więc warto o tym rozmawiać. 965 01:18:41,179 --> 01:18:46,226 Chciałam zapytać, czy pojechałabyś ze mną do Auschwitz. 966 01:18:48,937 --> 01:18:53,233 Raczej nie. Moje Auschwitz to nie jest to miejsce, które ty znasz. 967 01:18:53,483 --> 01:18:57,237 Nie byłaś tam, to znaczy... 968 01:18:57,862 --> 01:19:01,825 Nie było cię tam wtedy. 969 01:19:01,825 --> 01:19:04,035 Nie czułaś tego nieustannego strachu przed śmiercią. 970 01:19:04,869 --> 01:19:07,038 Nie wiesz, jakie jest moje Auschwitz. 971 01:19:09,082 --> 01:19:12,752 Nie chcę do tego wracać. 972 01:19:13,128 --> 01:19:17,007 Mogę się spotkać z synem Hoessa, 973 01:19:17,173 --> 01:19:18,508 ale do Auschwitz nie pojadę. 974 01:19:18,675 --> 01:19:21,720 Może mnie odwiedzić w domu, jestem niepełnosprawna. 975 01:19:21,970 --> 01:19:23,930 Jak chce się spotkać, może przyjechać tutaj. 976 01:19:25,015 --> 01:19:26,474 Dobra myśl. 977 01:19:27,183 --> 01:19:30,645 - To znaczy? - Kaffee und kuchen u ciebie. 978 01:19:30,854 --> 01:19:32,856 Czemu nie? Tylko niech on kupi ciasto. 979 01:19:40,155 --> 01:19:46,703 OŚWIĘCIM, POLSKA 980 01:20:00,550 --> 01:20:02,385 To Oświęcim. 981 01:20:03,303 --> 01:20:07,682 Zawsze już kojarzony z niesławnym Auschwitz. 982 01:20:11,728 --> 01:20:15,065 Trudno uwierzyć, 983 01:20:15,190 --> 01:20:18,777 że tuż przy obozie jest miasto. 984 01:20:32,040 --> 01:20:37,921 Kiedy pojawiła się okazja, by wybrać się tu 985 01:20:38,129 --> 01:20:43,551 z synem komendanta Auschwitz, który nigdy nie był w obozie, 986 01:20:44,844 --> 01:20:49,974 i z jego synem, moim rówieśnikiem, który razem z nim będzie 987 01:20:50,183 --> 01:20:53,603 przeżywał coś, czego jeszcze nigdy nie doświadczyli, 988 01:20:54,312 --> 01:20:58,024 uznałam to, paradoksalnie, za dar od losu. 989 01:21:02,404 --> 01:21:08,702 Nigdy nie czułem potrzeby odwiedzenia Auschwitz. 990 01:21:09,160 --> 01:21:15,834 Czasu nie cofniemy, musimy żyć tu i teraz. 991 01:21:17,210 --> 01:21:22,841 Ale Kai poprosił, żebyśmy pojechali. 992 01:21:23,258 --> 01:21:27,554 Uznał, że tego potrzebujemy. 993 01:21:34,477 --> 01:21:37,814 Pierwsze spotkanie z Hoessami odbyło się w kawiarni, 994 01:21:38,023 --> 01:21:41,568 w ostatniej synagodze w Oświęcimiu, 995 01:21:41,568 --> 01:21:44,988 w którym dawniej społeczność żydowska była bardzo liczna. 996 01:21:47,198 --> 01:21:52,328 Czułam, jakby czas się zatrzymał. Wszystkim nam zaparło dech. 997 01:21:58,043 --> 01:22:01,796 - Dzień dobry. - Trochę mnie zatkało. 998 01:22:03,840 --> 01:22:05,925 Mnie też. 999 01:22:07,302 --> 01:22:09,554 To wszystko bardzo mi ciąży... 1000 01:22:09,804 --> 01:22:10,805 Wiem. 1001 01:22:10,805 --> 01:22:15,852 Mogę jedynie prosić o wybaczenie. 1002 01:22:16,936 --> 01:22:19,731 Jutro będzie trudny dzień. Pojadę tam 1003 01:22:20,774 --> 01:22:24,152 i zobaczę na własne oczy to, 1004 01:22:25,528 --> 01:22:27,238 o czym jedynie czytałem. 1005 01:22:30,241 --> 01:22:32,660 Rozumiem. 1006 01:23:05,276 --> 01:23:08,238 Z woli Reichsfuhrera SS Himmlera 1007 01:23:08,613 --> 01:23:13,159 Auschwitz stało się największym ośrodkiem masowej zagłady wszech czasów. 1008 01:23:20,041 --> 01:23:21,835 Gdy osobiście wydał rozkaz, 1009 01:23:21,835 --> 01:23:25,338 bym przygotował miejsce pod obóz koncentracyjny w Auschwitz 1010 01:23:25,714 --> 01:23:28,383 i osobiście nadzorował eksterminację, 1011 01:23:28,591 --> 01:23:33,096 nie miałem pojęcia o skali ani o konsekwencjach. 1012 01:23:39,936 --> 01:23:43,773 Rozkaz był zaskakujący i nieludzki. 1013 01:23:44,733 --> 01:23:49,362 Ale uzasadnienie tego rozkazu mnie przekonało. 1014 01:23:57,412 --> 01:23:58,788 ANITA LASKER DLA BBC, KWIECIEŃ 1945 R. 1015 01:23:58,788 --> 01:24:01,624 Lekarz i komendant stali na rampie, gdy przyjeżdżał transport. 1016 01:24:02,083 --> 01:24:04,461 Selekcji dokonywano na naszych oczach. 1017 01:24:07,756 --> 01:24:10,175 Prawo, lewo, prawo, lewo. 1018 01:24:11,676 --> 01:24:14,137 Na prawo - życie, na lewo - komory. 1019 01:24:41,831 --> 01:24:44,209 To są krematoria, 1020 01:24:45,293 --> 01:24:47,295 komora gazowa. 1021 01:24:48,630 --> 01:24:49,631 Wierzcie mi lub nie, 1022 01:24:50,548 --> 01:24:54,302 ale było to może jakieś sto kroków od miejsca, 1023 01:24:54,469 --> 01:24:58,515 gdzie moja mama grała z orkiestrą. 1024 01:25:01,726 --> 01:25:05,939 Więźniowie z każdego transportu szli tędy 1025 01:25:06,856 --> 01:25:09,693 i słyszeli muzykę. 1026 01:25:11,027 --> 01:25:13,488 Ludzie idący na śmierć... 1027 01:25:14,489 --> 01:25:16,366 trafiali do tego budynku, 1028 01:25:18,076 --> 01:25:19,786 gdzie kazano im się rozbierać. 1029 01:25:20,036 --> 01:25:22,956 Oni myśleli, że wezmą prysznic, 1030 01:25:24,040 --> 01:25:28,628 kazano im złożyć starannie ubrania i buty, 1031 01:25:28,837 --> 01:25:31,715 żeby łatwo mogli je potem znaleźć. 1032 01:25:34,718 --> 01:25:39,097 A potem ich zagazowywano. 1033 01:25:50,400 --> 01:25:53,069 Przerażające jest to oszustwo, 1034 01:25:53,361 --> 01:25:56,489 wmawianie ludziom, że jest nadzieja, 1035 01:25:56,948 --> 01:26:01,244 że może jednak będą bezpieczni... 1036 01:26:01,411 --> 01:26:03,580 Ktoś im każe złożyć ubranie, 1037 01:26:03,705 --> 01:26:05,331 wziąć prysznic. 1038 01:26:05,582 --> 01:26:08,543 Domyślam się, że uspokajanie więźniów było konieczne, 1039 01:26:08,710 --> 01:26:11,171 bo gdyby tysiące ludzi naraz ogarnęła panika, 1040 01:26:11,171 --> 01:26:12,881 trudno byłoby 1041 01:26:12,881 --> 01:26:16,217 nad nimi zapanować. Barbarzyństwo. 1042 01:26:17,677 --> 01:26:21,389 Schrecklich, jak mówią Niemcy. Zgroza. 1043 01:26:21,890 --> 01:26:26,811 Zaczynasz się zastanawiać, kto mógł coś takiego zrobić. 1044 01:26:28,438 --> 01:26:32,067 A to był mój dziadek. 1045 01:26:33,068 --> 01:26:35,779 Nie mieści mi się w głowie, 1046 01:26:37,489 --> 01:26:39,157 że on to robił. 1047 01:26:40,450 --> 01:26:45,246 To dla mnie straszny szok, 1048 01:26:47,374 --> 01:26:48,375 bo... 1049 01:26:49,959 --> 01:26:51,711 nie tak go zapamiętałem. 1050 01:27:03,848 --> 01:27:10,980 190 METRÓW OD DOMU HOESSÓW 1051 01:27:13,733 --> 01:27:18,863 Patrzyłem, jak więźniowie umierają, przez otwór w komorze gazowej. 1052 01:27:34,754 --> 01:27:36,965 Musiałem nadzorować każdy proces. 1053 01:27:41,803 --> 01:27:44,139 Dzień i noc ze zgrozą patrzyłem, 1054 01:27:44,597 --> 01:27:46,808 jak wloką i palą ciała, 1055 01:27:51,980 --> 01:27:53,732 jak usuwają zęby... 1056 01:27:55,150 --> 01:28:00,405 i włosy. Godzinami patrzyłem na te potworności. 1057 01:28:10,457 --> 01:28:13,626 Musiałem to robić, by wszyscy widzieli, 1058 01:28:13,626 --> 01:28:16,713 że sam nie uchylam się od obowiązków, 1059 01:28:16,880 --> 01:28:19,507 które powierzam swoim podwładnym. 1060 01:28:21,885 --> 01:28:25,138 Smród palonego ciała rozchodził się po całej okolicy. 1061 01:28:25,305 --> 01:28:29,059 Wkrótce wszyscy zaczęli podejrzewać, że palimy Żydów. 1062 01:28:33,229 --> 01:28:36,608 Chyba nikt nie ma na sumieniu tylu istnień, co on. 1063 01:28:37,817 --> 01:28:38,943 To fakt, 1064 01:28:39,819 --> 01:28:44,407 niezaprzeczalny fakt: mój dziadek 1065 01:28:46,076 --> 01:28:48,161 to największy masowy morderca w historii ludzkości. 1066 01:28:58,713 --> 01:29:00,507 Nie wiem, co powiedzieć. 1067 01:29:05,220 --> 01:29:06,680 Zaniemówiłem. 1068 01:29:09,265 --> 01:29:10,558 Jestem przerażony. 1069 01:29:13,269 --> 01:29:17,023 Nie tego się spodziewałeś? Czy tak to sobie wyobrażałeś? 1070 01:29:17,816 --> 01:29:18,817 Nie. 1071 01:29:20,610 --> 01:29:22,654 To niepojęte. 1072 01:29:36,793 --> 01:29:39,796 Możemy jedynie mieć nadzieję, że to się nie powtórzy, 1073 01:29:43,550 --> 01:29:45,760 że wyciągnęliśmy z tego wnioski. 1074 01:29:52,058 --> 01:29:53,059 Choć szczerze wątpię, 1075 01:29:54,728 --> 01:29:58,732 bo gdyby tak było, antysemityzm nie byłby tak wszechobecny. 1076 01:30:16,374 --> 01:30:21,087 Niech ludzie nadal widzą we mnie spragnioną krwi bestię, 1077 01:30:21,880 --> 01:30:23,631 sadystę i barbarzyńcę, 1078 01:30:24,966 --> 01:30:26,885 masowego mordercę. 1079 01:30:27,969 --> 01:30:30,597 Nikt nie byłby zdolny uwierzyć, 1080 01:30:30,722 --> 01:30:34,142 że komendant Auschwitz był kimś innym. 1081 01:30:36,478 --> 01:30:40,398 Że też miał serce. 1082 01:30:41,649 --> 01:30:42,650 Rudolf Hoess. 1083 01:30:49,532 --> 01:30:52,702 Myślę, że trochę próbował się wybielić. 1084 01:30:53,328 --> 01:30:56,623 Wiedział, że to koniec. Że czeka go śmierć. 1085 01:31:29,864 --> 01:31:34,411 Wiem, co mój ojciec robił w Auschwitz. 1086 01:31:38,581 --> 01:31:44,087 Zapłacił za swoje zbrodnie. 1087 01:31:46,589 --> 01:31:50,385 Powieszono go. 1088 01:31:58,560 --> 01:32:02,731 To są ostatnie słowa mojego dziadka przed egzekucją. 1089 01:32:04,024 --> 01:32:07,360 „Sumienie nakazuje mi złożyć następujące oświadczenie. 1090 01:32:08,194 --> 01:32:11,698 Gdy przebywałem w celi, doszedłem do wniosku, 1091 01:32:12,198 --> 01:32:14,701 iż popełniłem ciężkie zbrodnie przeciwko ludzkości”. 1092 01:32:21,666 --> 01:32:26,004 Jako komendant Auschwitz wykonałem część bestialskiego planu 1093 01:32:26,129 --> 01:32:28,631 Trzeciej Rzeszy dotyczącego eksterminacji ludności. 1094 01:32:31,843 --> 01:32:38,016 Czyniąc to, wyrządziłem nieodwracalne krzywdy całej ludzkości. 1095 01:32:44,397 --> 01:32:47,817 Zapłacę życiem za swoje czyny. 1096 01:32:48,735 --> 01:32:49,778 Rozumiem. 1097 01:32:53,156 --> 01:32:56,743 Oby Bóg mi wybaczył. 1098 01:33:05,710 --> 01:33:09,339 Myślisz, że Holokaust mógłby się powtórzyć? 1099 01:33:09,673 --> 01:33:12,926 Coś podobnego mogłoby się wydarzyć. 1100 01:33:12,926 --> 01:33:16,346 Wystarczy spojrzeć na dzisiejszy świat. 1101 01:33:16,846 --> 01:33:22,519 Jest inny, ale ludzie nadal zachowują się okropnie. 1102 01:33:26,356 --> 01:33:32,112 LONDYN, WIELKA BRYTANIA 1103 01:33:52,549 --> 01:33:57,762 Nigdy nie spotkałem ocalałego z obozu. 1104 01:34:01,391 --> 01:34:04,811 Mam gęsią skórkę. 1105 01:34:05,395 --> 01:34:07,147 Dosłownie. 1106 01:34:13,862 --> 01:34:19,576 Oboje znamy Auschwitz, ale z dwóch różnych perspektyw. 1107 01:34:20,660 --> 01:34:25,040 Czuję się winny za ojca. 1108 01:34:36,176 --> 01:34:37,886 - Wejdź. - Dziękuję. 1109 01:34:43,683 --> 01:34:46,269 Moja mama, Anita Lasker Wallfisch. 1110 01:34:50,315 --> 01:34:54,110 - Wiekopomna chwila. - Tak. Kto by pomyślał. 1111 01:34:54,235 --> 01:34:55,403 Niewiarygodne. 1112 01:35:01,618 --> 01:35:03,953 Fantastycznie. 1113 01:35:08,541 --> 01:35:14,506 Syn komendanta Auschwitz odwiedza Anitę Lasker w jej domu. 1114 01:35:15,131 --> 01:35:16,341 Jak to możliwe? 1115 01:35:20,762 --> 01:35:22,514 Byłeś w Auschwitz pierwszy raz w życiu? 1116 01:35:22,972 --> 01:35:23,973 Tak. 1117 01:35:24,557 --> 01:35:27,018 Odważna decyzja. 1118 01:35:27,268 --> 01:35:31,606 Potrzebowałem tego. 1119 01:35:33,066 --> 01:35:36,361 Ale nie zmienię przeszłości. 1120 01:35:37,195 --> 01:35:38,196 Nikt jej nie zmieni. 1121 01:35:38,905 --> 01:35:41,783 Mój ojciec czuł się Niemcem. Patriotą. 1122 01:35:43,576 --> 01:35:44,911 Dostał Żelazny Krzyż. 1123 01:35:45,829 --> 01:35:46,955 Byliśmy Niemcami. 1124 01:35:49,290 --> 01:35:50,458 Trudno to pojąć. 1125 01:35:52,043 --> 01:35:53,837 Żyjemy z poczuciem winy. 1126 01:35:55,296 --> 01:35:58,842 Rodziców się nie wybiera. 1127 01:35:59,426 --> 01:36:00,844 Ja swoich też nie wybrałam. 1128 01:36:02,429 --> 01:36:07,851 Nienawidzisz swojego dziadka? Co czujesz? 1129 01:36:08,018 --> 01:36:09,978 Myślę, że tak. Mogę powiedzieć, 1130 01:36:10,103 --> 01:36:11,479 - że go nienawidzę. - A ty? 1131 01:36:13,106 --> 01:36:18,528 Znienawidziłeś ojca czy dalej dobrze go wspominasz? 1132 01:36:21,573 --> 01:36:22,866 Nie... 1133 01:36:24,325 --> 01:36:27,620 - Ani jedno, ani drugie. - No tak. Jest ci obojętny. 1134 01:36:28,788 --> 01:36:30,707 Inaczej trudno byłoby mi to znieść. 1135 01:36:30,999 --> 01:36:32,000 Rozumiem. 1136 01:36:32,584 --> 01:36:35,712 Niesamowite, że siedzimy tu razem 1137 01:36:35,879 --> 01:36:39,424 i wspominamy tę straszną przeszłość. 1138 01:36:40,050 --> 01:36:43,720 Przeszłość, o której nic nie wiedziałeś, 1139 01:36:44,137 --> 01:36:48,725 bo między twoim normalnym życiem a śmiercią niewinnych stał mur. 1140 01:36:50,060 --> 01:36:56,441 Dla twojego ojca Żydzi byli jak robactwo, prawda? 1141 01:36:56,900 --> 01:36:59,069 - Tak. - Robactwo. 1142 01:36:59,277 --> 01:37:04,783 Nie wolno obarczać ludzi winą za własne błędy. 1143 01:37:05,033 --> 01:37:06,034 To prawda. 1144 01:37:06,034 --> 01:37:08,745 Żydzi to zwykli ludzie. 1145 01:37:09,120 --> 01:37:13,833 Trzeba skończyć z tą ślepą nienawiścią. 1146 01:37:15,377 --> 01:37:17,212 To naród wybrany przez Boga. 1147 01:37:17,754 --> 01:37:22,133 Tylko za co? Znasz tę słynną żydowską modlitwę? 1148 01:37:24,511 --> 01:37:26,596 Może wybierzmy jakiś inny naród, 1149 01:37:26,721 --> 01:37:29,391 dla odmiany? Co my takiego zrobiliśmy? 1150 01:37:31,184 --> 01:37:32,519 Nic. 1151 01:37:34,854 --> 01:37:40,819 Dziś wystarczy, że chłopiec nosi kipę i od razu staje się celem. 1152 01:37:41,403 --> 01:37:43,488 Więc chyba niczego się nie nauczyliśmy. 1153 01:37:43,488 --> 01:37:45,573 To jest nasza misja. 1154 01:37:46,074 --> 01:37:49,411 Nasze pokolenie 1155 01:37:49,911 --> 01:37:52,455 powinno nadal o tym mówić... 1156 01:37:53,164 --> 01:37:57,794 O człowieczeństwie... 1157 01:37:57,961 --> 01:38:00,130 Żeby ludzie nie zapomnieli. 1158 01:38:02,048 --> 01:38:03,842 Nie da się tego wybaczyć. 1159 01:38:04,092 --> 01:38:07,345 Ale musimy ze sobą rozmawiać. 1160 01:38:08,555 --> 01:38:09,931 Próbować zrozumieć się nawzajem. 1161 01:38:14,602 --> 01:38:18,189 To jest ważny etap. Nie to, co zrobiliśmy, 1162 01:38:18,398 --> 01:38:21,484 tylko to, co robimy teraz. 1163 01:38:24,320 --> 01:38:27,449 To była niezwykła chwila. 1164 01:38:27,449 --> 01:38:31,578 Syn komendanta Auschwitz przyszedł do mojego domu, 1165 01:38:31,703 --> 01:38:36,624 usiadł w fotelu naprzeciwko mnie i napiliśmy się razem kawy. 1166 01:38:37,167 --> 01:38:40,211 Jest w tym coś pięknego. 1167 01:39:08,239 --> 01:39:09,949 Mój dziadek, Rudolf Hoess, 1168 01:39:10,367 --> 01:39:15,288 odpowiada za zagładę dwóch trzecich europejskiej populacji Żydów. 1169 01:39:28,968 --> 01:39:32,222 Trzydzieści lat po tym, jak przeszedł Pustynię Judzką 1170 01:39:32,222 --> 01:39:36,309 podczas pierwszej wojny światowej, ustanowiono tu państwo żydowskie 1171 01:39:37,727 --> 01:39:40,605 w nadziei, iż tak uda się ochronić kolejne pokolenia. 1172 01:41:55,824 --> 01:41:58,535 KU PAMIĘCI DENNISA BLAIRA 1173 01:42:02,831 --> 01:42:04,833 Aleksandra Stodolna