1
00:00:16,059 --> 00:00:17,977
No'ng ako ang nagpapatakbo ng Microsoft…

2
00:00:18,061 --> 00:00:20,855
Ladies ang gentlemen, si Bill Gates.

3
00:00:21,397 --> 00:00:25,026
…talagang nagtagumpay kami,

4
00:00:25,109 --> 00:00:28,404
pero alam ko na noon
na maraming lalabas na opinyon.

5
00:00:28,488 --> 00:00:29,864
Mag-log in sa Internet.

6
00:00:29,947 --> 00:00:33,034
Makikita mo kung ano'ng tingin ng iba
kay Bill Gates.

7
00:00:33,117 --> 00:00:36,662
Pwede mo siyang suntukin.
Pwede mo ring batuhin ng pie.

8
00:00:37,163 --> 00:00:41,375
Tapos no'ng full time na akong pilantropo,

9
00:00:41,459 --> 00:00:43,377
do'n na talaga lumala.

10
00:00:43,461 --> 00:00:46,297
Totoo bang may nabitawan kang
10,000 dollar bill,

11
00:00:46,380 --> 00:00:49,550
tapos di na sulit sa oras mong
pulutin pa 'yon?

12
00:00:49,634 --> 00:00:50,468
Hindi.

13
00:00:51,385 --> 00:00:55,807
Pag sobrang yaman mo, mapapaisip talaga
ang tao kung ano'ng motibo mo,

14
00:00:55,890 --> 00:00:58,643
pero iba na talaga 'to.

15
00:00:59,268 --> 00:01:01,145
MGA AKTUWAL NA CONSPIRACY
SA INTERNET

16
00:01:01,229 --> 00:01:03,356
Ito 'yong una. Tingnan natin.

17
00:01:06,234 --> 00:01:10,571
"Patagong ginagawan nina Bill Gates
at ng liberal world order ng paraan

18
00:01:10,655 --> 00:01:12,740
para pakainin ng insekto ang mga tao.

19
00:01:13,282 --> 00:01:15,952
Ang agenda nila, pahinain ang mababang uri

20
00:01:16,035 --> 00:01:19,122
sa pamamagitan ng insect diets
na mababa sa protina."

21
00:01:20,498 --> 00:01:22,500
Nakakalungkot naman 'yon.

22
00:01:22,583 --> 00:01:23,501
Okay. Susunod.

23
00:01:24,377 --> 00:01:28,631
Mas maganda 'to. "Si Bill Gates
ay butiking nagbabagong-anyo,

24
00:01:28,714 --> 00:01:32,718
na parte ng lahing reptilian,
kasama nina Tom Hanks at Lady Gaga.

25
00:01:33,469 --> 00:01:37,014
Palihim na kinokontrol
ng mga butiking tao na ito ang mundo."

26
00:01:39,142 --> 00:01:41,269
May nagbanggit nito sa 'kin.

27
00:01:41,352 --> 00:01:45,106
Di ko alam na kasama pala
si Tom Hanks. Ayos 'yon.

28
00:01:45,189 --> 00:01:46,399
Susunod.

29
00:01:46,482 --> 00:01:51,279
"Umiinom ng dugo ng baby si Bill Gates
para maging imortal.

30
00:01:52,947 --> 00:01:58,452
Palihim na nagsu-supply ang mga farm
ni Bill Gates ng patatas sa McDonald's

31
00:01:58,536 --> 00:02:03,124
para lagyan ng bakuna
ang french fries sa bawat Happy Meal."

32
00:02:04,125 --> 00:02:07,003
-Kumakain ako ng McDonald's.
-Okay, last na.

33
00:02:08,004 --> 00:02:09,547
"Pagkatapos mamatay sa aksidente,

34
00:02:09,630 --> 00:02:14,343
pinalitan na ng clones sina Bill Gates
at ang ex-wife niyang si Melinda.

35
00:02:14,427 --> 00:02:17,138
Gumawa ng clones
ang isang team ng scientists

36
00:02:17,221 --> 00:02:20,391
para hindi matapos
ang pagkontrol niya sa mundo."

37
00:02:20,474 --> 00:02:21,726
Narinig mo na 'yon?

38
00:02:21,809 --> 00:02:24,020
Hindi. Parang totoong tao pa naman
si Melinda.

39
00:02:24,103 --> 00:02:25,188
E, kayo?

40
00:02:25,271 --> 00:02:26,939
Ginagawa ko ang makakaya ko.

41
00:02:43,456 --> 00:02:46,667
Gusto kitang tanungin
tungkol sa katotohanan.

42
00:02:47,293 --> 00:02:51,005
Sa tingin ko, ikaw 'yong tipong
nakabatay sa data at numero.

43
00:02:51,088 --> 00:02:54,133
Sa tingin mo,
may pagkakaiba ang data at katotohanan?

44
00:02:54,634 --> 00:03:00,598
Parang wala. Kasi ang data
ay isang hanay ng facts

45
00:03:01,098 --> 00:03:03,893
tungkol sa kung gaano karami
ang naibebenta,

46
00:03:03,976 --> 00:03:05,645
ilan ang tao,

47
00:03:06,145 --> 00:03:08,731
ano-ano ang ginagawa nila?

48
00:03:08,814 --> 00:03:11,442
Parang gano'n tayo nagdedesisyon.

49
00:03:12,735 --> 00:03:15,905
Pero minsan, di nakabatay sa facts
ang desisyon ng iba.

50
00:03:15,988 --> 00:03:18,199
Nakabatay sila sa emosyon o kuwento

51
00:03:18,282 --> 00:03:21,911
o kung anong pinaniniwalaan ng tao
na totoo.

52
00:03:24,789 --> 00:03:27,583
"Ano ang tingin ko
sa konsepto ng katotohanan?"

53
00:03:29,543 --> 00:03:31,921
Gusto mong umpisahan sa madaling tanong.

54
00:03:32,004 --> 00:03:34,590
Sa tingin ko, merong tinatawag na facts.

55
00:03:34,674 --> 00:03:37,468
Pag nilagay ko ang kamay ko
sa apoy, masasaktan ako.

56
00:03:37,551 --> 00:03:41,514
Pero iba-iba ang pangangatuwiran,
pagdadahilan, at pagpapahayag ng kaalaman

57
00:03:41,597 --> 00:03:43,057
ng mga tao.

58
00:03:43,140 --> 00:03:47,520
Mas pinag-iisipan ko na ngayon
kung paano tayo lumilikha ng katotohanan.

59
00:03:47,603 --> 00:03:49,397
Katotohanan para kanino?

60
00:03:49,480 --> 00:03:53,776
Kaya nagiging negotiable ang katotohanan,
parang nagiging opinyon pa nga,

61
00:03:53,859 --> 00:03:56,070
o mas malala, parang paniniwala.

62
00:03:58,572 --> 00:04:01,784
Masyadong komplikado ang mundo

63
00:04:01,867 --> 00:04:08,207
para magkaro'n ng ganap na fact-based
na paraan para unawain ang pag-uugali,

64
00:04:08,291 --> 00:04:11,377
at panahon, at ekonomiya,
at lahat ng bagay,

65
00:04:11,460 --> 00:04:15,381
kaya gumagamit tayo ng shortcuts
gaya ng "Tiwala ako sa taong 'to."

66
00:04:16,799 --> 00:04:18,676
Inihahandog ng CBS Television

67
00:04:18,759 --> 00:04:22,179
ang reporter at news analyst
na si Edward R. Murrow.

68
00:04:22,263 --> 00:04:26,183
Sa unang pagkakataon, nakikita na ng tao
ang dalawang karagatan mula sa bahay nila.

69
00:04:26,267 --> 00:04:28,227
Hanga kami sa kahalagahan
ng medium na ito.

70
00:04:28,311 --> 00:04:31,731
Nawa'y matutunan natin itong gamitin,
huwag abusuhin.

71
00:04:32,773 --> 00:04:36,652
Maiksing panahon 'yon na akala natin,
rational beings tayo

72
00:04:36,736 --> 00:04:40,239
na may mga paniniwalang
nakabatay sa mapapatunayang facts,

73
00:04:40,323 --> 00:04:42,325
pero hindi tayo gano'n umiral.

74
00:04:42,408 --> 00:04:45,661
Masyadong tatagal
pag di ka naniwala sa sinasabi ng iba.

75
00:04:45,745 --> 00:04:49,498
Sabi ng mga eksperto,
"Wag maniwala sa lahat ng naka-post."

76
00:04:49,582 --> 00:04:52,460
Kumalat na parang apoy
ang Q-Anon nitong mga nakaraang buwan.

77
00:04:53,044 --> 00:04:56,255
Dahil sa Internet, iniisip natin

78
00:04:56,339 --> 00:04:59,133
na mag-isa nating inaalam
ang mga bagay-bagay,

79
00:05:00,217 --> 00:05:02,011
pero iisa ang direksiyon ng tiwala.

80
00:05:02,094 --> 00:05:05,598
Di mo pwedeng bawasan ang tiwala
sa isang parte ng lipunan,

81
00:05:05,681 --> 00:05:06,974
tapos dagdagan sa iba.

82
00:05:07,058 --> 00:05:10,186
Pwede mong dagdagan o bawasan.
Pag binawasan mo 'yon,

83
00:05:10,269 --> 00:05:12,188
maraming bagay na masisira.

84
00:05:12,271 --> 00:05:15,149
Kahit ano'ng marinig mo, mapapaisip ka…

85
00:05:15,232 --> 00:05:17,401
Di mo na alam kung saan magtitiwala.

86
00:05:17,485 --> 00:05:19,862
'Yong tiwala sa kapitbahay, sa pinuno…

87
00:05:19,945 --> 00:05:21,697
Gumising kayo!

88
00:05:21,781 --> 00:05:23,366
…at mga institusyon ng kaalaman…

89
00:05:23,449 --> 00:05:25,159
CNN kayo. Fake news kayo.

90
00:05:25,743 --> 00:05:27,828
…tapos babalikan at sisirain ka no'n.

91
00:05:27,912 --> 00:05:29,997
Di ba halatang pinoprotektahan ko kayo?

92
00:05:30,081 --> 00:05:32,833
-Bakit may…
-Kalayaan!

93
00:05:38,172 --> 00:05:41,175
Dati pa man,
may mga conspiracy theory na talaga.

94
00:05:41,258 --> 00:05:44,637
Minamaliit natin
'yong creativity ng mga Amerikano,

95
00:05:44,720 --> 00:05:47,890
at sa tingin ko,
madalas akong lumalabas sa field

96
00:05:47,973 --> 00:05:52,603
na may bitbit na idea, may tanong,
at may argumento sa tanong na 'yon.

97
00:05:52,686 --> 00:05:56,732
Pumunta ako sa Trump rallies
no'ng swing states ng Ohio at Wisconsin

98
00:05:56,816 --> 00:06:00,027
para alamin kung ano'ng alam
ng supporters niya na di natin alam.

99
00:06:00,111 --> 00:06:03,239
-Malaki ang parte ni Obama sa 9/11.
-Anong parte?

100
00:06:03,322 --> 00:06:06,742
Kasi lagi siyang wala,
laging nakabakasyon, wala sa office.

101
00:06:06,826 --> 00:06:10,538
Tingin mo, bakit wala sa Oval Office
si Barack Obama no'ng 9/11?

102
00:06:10,621 --> 00:06:11,705
Hindi ko alam.

103
00:06:11,789 --> 00:06:14,500
Simula talaga no'ng panahon ni Trump,

104
00:06:14,583 --> 00:06:18,462
nakakarinig na kami ng mga kuwento
at teoryang di pangkaraniwan.

105
00:06:18,546 --> 00:06:19,964
Hindi na lang

106
00:06:20,047 --> 00:06:23,467
"Di ako sang-ayon sa pananaw mo.
Konserbatibo kasi ako."

107
00:06:23,551 --> 00:06:25,970
Umabot na sa
"Gumawa na ako ng bagong realidad",

108
00:06:26,053 --> 00:06:29,014
at iba pang bagay
na noon ko lang narinig. Grabe.

109
00:06:29,098 --> 00:06:33,561
Sa puntong 'yon, maiisip mo nang
"Gusto kong malaman kung saan galing 'to."

110
00:06:33,644 --> 00:06:36,689
Kung mahilig kayo
sa conspiracies at/o computers,

111
00:06:36,772 --> 00:06:40,067
narinig n'yo na siguro si Bill Gates.
Tama ba 'tong sinasabi ko?

112
00:06:40,151 --> 00:06:44,196
Sa usapin man ng population control
hanggang sa vaccine microchips,

113
00:06:44,280 --> 00:06:48,117
napakaraming teorya,
at may mga totoong epekto 'yon sa mundo.

114
00:06:48,200 --> 00:06:52,746
Para magpalalim do'n, kasama ko
sina Kathryn Joyce at Ike Sriskandarajah.

115
00:06:53,372 --> 00:06:54,874
Tulungan n'yo akong suriin

116
00:06:54,957 --> 00:06:57,585
kung paano nagkakaro'n ng conspiracies
sa gano'ng tao,

117
00:06:57,668 --> 00:07:01,005
kung ano ang katotohanan
sa mga teoryang 'yon,

118
00:07:01,088 --> 00:07:02,965
at alin ang dapat kong paniwalaan

119
00:07:03,048 --> 00:07:06,510
kasi lagi akong naghahanap
ng conspiracy na pagkakaabalahan

120
00:07:06,594 --> 00:07:09,388
at pagpupustahan,
kaya sana matulungan n'yo ako.

121
00:07:09,972 --> 00:07:12,600
Bumalik muna tayo sa nakaraan. Sige.

122
00:07:12,683 --> 00:07:14,435
Bumalik tayo sa 2010.

123
00:07:15,019 --> 00:07:19,607
No'ng nag-umpisa ang foundation namin,
naka-focus kami sa reproductive health

124
00:07:19,690 --> 00:07:23,652
dahil pinakaproblema ng mahihirap na bansa
ang paglobo ng populasyon.

125
00:07:23,736 --> 00:07:26,572
Kailangang bigyan ng tools at edukasyon
ang mga nanay

126
00:07:26,655 --> 00:07:28,866
na gustong limitahan ang pamilya nila.

127
00:07:29,450 --> 00:07:34,872
Pinag-aralan ng Gates Foundation
'yong isang rural community sa Ghana,

128
00:07:34,955 --> 00:07:40,252
at kung paano mapapalawak
ang access sa ligtas na contraceptive

129
00:07:40,336 --> 00:07:45,716
para sa kababaihang gustong makontrol
ang fertility o pagbubuntis nila.

130
00:07:46,217 --> 00:07:50,387
Nagbunga ito
ng komplikadong conspiracy theory

131
00:07:50,471 --> 00:07:55,643
na nagsasabing pinopondohan
ng Gates Foundation ang eksperimento

132
00:07:55,726 --> 00:07:58,103
para limitahan ang African population.

133
00:07:58,187 --> 00:07:59,772
Saan galing 'yong gano'ng duda?

134
00:07:59,855 --> 00:08:03,359
Konektado 'yon sa masasamang pangyayari
sa nakaraan.

135
00:08:04,276 --> 00:08:06,487
Nagkaro'n ng mga paglabag
sa karapatang pantao.

136
00:08:06,570 --> 00:08:07,863
Noong 1960s,

137
00:08:07,947 --> 00:08:11,450
nabaog 'yong one-third
ng kababaihang Puerto Rican.

138
00:08:12,034 --> 00:08:14,453
Nandiyan pa 'yong Tuskegee Study.

139
00:08:14,537 --> 00:08:16,121
Maraming gano'n.

140
00:08:16,205 --> 00:08:18,123
Ginawa natin 'yon bilang lipunan.

141
00:08:18,207 --> 00:08:23,087
-Pinilit nating mabaog 'yong mga tao.
-Hindi ko ginawa 'yon, ha.

142
00:08:23,170 --> 00:08:26,131
No'ng college ako, may ilang taon ding

143
00:08:26,215 --> 00:08:30,844
di ko na maalala 'yong mga nagawa ko,
pero hindi 'yan 'yon.

144
00:08:31,512 --> 00:08:32,346
Mabuti naman.

145
00:08:32,429 --> 00:08:36,600
Pero paanong umabot
sa population control 'yon,

146
00:08:36,684 --> 00:08:38,561
lalo na kay Bill Gates?

147
00:08:38,644 --> 00:08:40,938
Sangkot diyan ang anti-abortion activists…

148
00:08:41,021 --> 00:08:43,023
MARTSA PARA SA BUHAY

149
00:08:43,107 --> 00:08:47,111
…na sinamantala
'yong mga lehitimong alalahaning 'yon,

150
00:08:47,778 --> 00:08:48,904
tapos noong 2012,

151
00:08:48,988 --> 00:08:53,576
no'ng nasangkot 'yong Gates Foundation
sa bagong malaking kampanya,

152
00:08:53,659 --> 00:08:55,244
nagtugma na lahat.

153
00:08:55,327 --> 00:08:58,581
Itong mayayamang
Western organization na 'to,

154
00:08:58,664 --> 00:09:02,293
sinabihan na nila tayong
kontrolin natin ang populasyon natin,

155
00:09:02,376 --> 00:09:04,670
gumawa pa sila ng sarili nilang gamot.

156
00:09:04,753 --> 00:09:06,547
Trahedya ang nangyayari!

157
00:09:07,631 --> 00:09:09,216
Genocide.

158
00:09:11,885 --> 00:09:14,888
Parte ng dahilan kung ba't kumakalat
'yong conspiracy theories

159
00:09:14,972 --> 00:09:17,016
ay may maliit na katotohanang

160
00:09:17,099 --> 00:09:20,311
hindi pantay-pantay
ang health care para sa lahat.

161
00:09:25,190 --> 00:09:28,319
Lagi kong sinasabi sa mga tao
na hindi Darth Vader si Bill Gates.

162
00:09:28,402 --> 00:09:31,530
-"Paano mo nasabi?"
-"Kilala ko siya. Busy siya sa ganito."

163
00:09:31,614 --> 00:09:34,408
Literal na 109 na beses na kaming nagkita.

164
00:09:34,491 --> 00:09:36,785
Ano'ng tingin mo sa landscape ngayon,

165
00:09:36,869 --> 00:09:38,454
lalo na sa Internet space?

166
00:09:39,121 --> 00:09:42,583
Tatanawin natin 'to bilang isa
sa mga dakilang panahon ng imbensiyon.

167
00:09:42,666 --> 00:09:45,836
Sa tingin ko, para sa maraming taong
nagpasimula ng Internet,

168
00:09:45,919 --> 00:09:48,464
paraan 'yon para paglapitin tayo,
dagdagan ang kaalaman,

169
00:09:48,547 --> 00:09:50,382
at gano'n ang nangyari no'ng una.

170
00:09:50,466 --> 00:09:51,425
Ano'ng nangyari?

171
00:09:51,925 --> 00:09:54,178
Nagbago 'yong sitwasyon, di ba?

172
00:09:55,346 --> 00:09:56,680
You've got mail.

173
00:09:58,140 --> 00:10:00,934
Umpisa pa lang,
para sa negosyo na 'yong desisyong

174
00:10:01,018 --> 00:10:05,189
gumawa ng platform,
gumawa ng sandbox, ng palaruan,

175
00:10:05,272 --> 00:10:07,066
tapos imbitahan lahat.

176
00:10:07,149 --> 00:10:11,153
Noong una kaming nag-launch,
400, 500 katao lang ang pangarap namin.

177
00:10:11,236 --> 00:10:15,199
Ngayon nasa 100,000 na,
kaya di natin alam kung ano'ng mangyayari.

178
00:10:15,282 --> 00:10:20,704
Kasi kung di pinupuno ng mga tao
sa buong mundo ang mga espasyong 'yan

179
00:10:20,788 --> 00:10:25,167
ng kung ano-anong anyo ng self-expression,

180
00:10:25,250 --> 00:10:27,920
magiging hungkag ang mga 'yan.

181
00:10:28,003 --> 00:10:32,132
Kaya ang ginawa na lang nilang
business model, "Saka na natin ayusin."

182
00:10:33,133 --> 00:10:36,095
Tunay na rebolusyonaryo ang batas na ito

183
00:10:36,762 --> 00:10:39,348
na maglalapit sa atin sa hinaharap.

184
00:10:39,431 --> 00:10:42,518
Dati, kung pananagutin ka
sa lahat ng nasa platform mo,

185
00:10:42,601 --> 00:10:45,896
pwede kang makasuhan dahil sa pag-iral mo
bago ka pa makaalis sa kuna.

186
00:10:45,979 --> 00:10:48,565
Kaya sinubukan nilang gumawa
ng proteksiyon

187
00:10:48,649 --> 00:10:50,317
para lumago ang mga kompanyang 'yon.

188
00:10:50,401 --> 00:10:54,321
Mabilis magbago ang Internet.
Mabilis magbago ang laman nito.

189
00:10:54,405 --> 00:10:58,534
Kung ang tingin ng gobyerno,
makokontrol at malilimitahan niya 'yon

190
00:10:58,617 --> 00:11:01,870
habang sanggol pa, mabibigo ang gobyerno.

191
00:11:02,371 --> 00:11:08,085
Sa lehislasyong tinatawag na Section 230,

192
00:11:08,168 --> 00:11:14,466
imbes na managot ang mga platform
sa mga bagay na dumaan sa kanila,

193
00:11:14,550 --> 00:11:19,221
inalisan sila ng pananagutan
sa material na 'yon.

194
00:11:19,847 --> 00:11:22,725
Pinoprotektahan ng bill na ito
ang consumers laban sa monopolyo.

195
00:11:22,808 --> 00:11:26,937
Tinitiyak nito ang pagkakaiba-iba ng boses
na siyang batayan ng demokrasya.

196
00:11:27,438 --> 00:11:31,191
Marahil higit sa lahat,
isinusulong nito ang kapakanan ng lahat.

197
00:11:31,692 --> 00:11:33,944
Pero no'ng nabuo ang Section 230,

198
00:11:34,027 --> 00:11:37,489
ang pinag-uusapan ay kompanyang
may dingding na puno ng modems

199
00:11:37,573 --> 00:11:39,742
at T1 connection sa Internet,

200
00:11:39,825 --> 00:11:44,788
kaya makatuwirang ituring
ang mga kompanyang iyon

201
00:11:44,872 --> 00:11:49,334
bilang neutral na daluyan ng impormasyon
na inakala ng Section 230.

202
00:11:49,960 --> 00:11:54,214
Ngayon, pinoprotektahan na ng batas na ito
ang pinakamayayamang kompanya

203
00:11:54,298 --> 00:11:56,091
sa kasaysayan ng mundo.

204
00:11:57,217 --> 00:12:00,220
Ang di nila napaghandaan,
magiging medium pala ito

205
00:12:00,304 --> 00:12:04,224
para sa pagtatago at di pagpapakilala
ng masasamang loob.

206
00:12:04,308 --> 00:12:08,020
May limitasyon ang TV at broadcast.

207
00:12:08,645 --> 00:12:11,315
May limitasyon ang diyaryo,
ang pisikal na bagay,

208
00:12:11,398 --> 00:12:14,443
tapos magpapakilala ka
ng bagay na nakaka-addict at masaya

209
00:12:14,526 --> 00:12:16,069
at puno ng kalokohan.

210
00:12:16,570 --> 00:12:18,447
Sobrang ganda. Makintab.

211
00:12:18,530 --> 00:12:21,366
Nakakatuwa,
samantalang nakakainip ang buhay mo.

212
00:12:21,450 --> 00:12:23,577
Para makuha ang atensiyon mo, di ba?

213
00:12:23,660 --> 00:12:26,580
Pag na-hook ka na,
mag-iimbento na ng kung ano-ano

214
00:12:26,663 --> 00:12:29,500
para patuloy kang ma-hook sa isang usapin,

215
00:12:29,583 --> 00:12:31,293
hanggang di ka na makatigil.

216
00:12:33,086 --> 00:12:34,213
-Hi.
-Hi, Bill.

217
00:12:35,172 --> 00:12:36,673
Magkaiba tayo ng background.

218
00:12:37,257 --> 00:12:39,885
Hindi ako artist, hindi ka programmer.

219
00:12:39,968 --> 00:12:44,097
Okay, pero parang hindi fair na sabihing
hindi ka artist.

220
00:12:44,181 --> 00:12:47,768
-Aba, nakakahiya naman.
-Pero hindi talaga ako programmer.

221
00:12:47,851 --> 00:12:51,980
Sa dami ng nangyari sa atin
dahil sa misinformation,

222
00:12:52,064 --> 00:12:55,484
pakiramdam mo ba,
mas lumala nitong nakaraang apat na taon?

223
00:12:55,567 --> 00:12:57,236
Sa tingin ko, nakita na natin

224
00:12:57,319 --> 00:13:00,489
kung paano sinisira ng misinformation
ang buhay ng tao.

225
00:13:00,572 --> 00:13:01,824
Totoo 'yan.

226
00:13:01,907 --> 00:13:05,410
Kung paano natin nararanasan
ang impormasyon ngayon,

227
00:13:05,494 --> 00:13:06,995
malaki ang kinalaman no'n

228
00:13:07,079 --> 00:13:11,041
sa pagkakalapit ngayon ng entertainment
at impormasyon sa isa't isa

229
00:13:11,124 --> 00:13:13,168
kumpara dati.

230
00:13:13,252 --> 00:13:16,755
Oo, 'yong idea na pag medyo nakakatawa,

231
00:13:17,464 --> 00:13:18,465
parang,

232
00:13:18,549 --> 00:13:22,594
"Ay, okay, baka hindi totoo 'yon,
pero natawa ako do'n,"

233
00:13:22,678 --> 00:13:24,638
o kaya "Sana totoo 'yon."

234
00:13:24,721 --> 00:13:26,890
Oo, ang nakakatuwa pa nga,

235
00:13:26,974 --> 00:13:31,395
"Ayaw ni Bill Gates sa sinasabi ng tao
tungkol sa kanya kaugnay ng mga bakuna,"

236
00:13:31,478 --> 00:13:34,648
o "Ikinahihiya ni Lady Gaga
'tong mga tsismis na 'to,"

237
00:13:34,731 --> 00:13:35,566
pero sa 'kin,

238
00:13:35,649 --> 00:13:38,861
sanay na akong sinisiraan ako
mula noong 20 years old ako,

239
00:13:38,944 --> 00:13:41,697
kaya nga performer ako.
Tingin ko, nakakatawa 'yon.

240
00:13:42,614 --> 00:13:45,033
Iniisip ng mga tao na di ka nagpapakatotoo

241
00:13:45,117 --> 00:13:47,494
dahil makapal ang makeup mo saka…

242
00:13:47,578 --> 00:13:51,498
Ganito ako. Ganito talaga ako.

243
00:13:51,582 --> 00:13:54,334
Ito 'yong tasang iniinuman ko araw-araw.

244
00:13:54,418 --> 00:13:58,088
Ito 'yong diamond na nilalagay ko sa kape
pag kinakabahan ako.

245
00:13:58,171 --> 00:13:59,965
Hindi 'to tunay, ha. Peke.

246
00:14:00,549 --> 00:14:05,929
Alam ko 'yong pakiramdam ng mga tao,
'yong ayaw na ayaw na pinapaikot sila.

247
00:14:06,471 --> 00:14:09,933
Parte na ng career ko
ang entertainment bilang manipulasyon.

248
00:14:10,517 --> 00:14:14,897
No'ng pumunta ako sa MTV Awards
kasama ng mga tinanggal na sundalo

249
00:14:14,980 --> 00:14:16,398
sa "Don't Ask, Don't Tell,"

250
00:14:17,065 --> 00:14:18,692
sinuot ko 'yong meat dress,

251
00:14:18,775 --> 00:14:22,321
tapos may fans na natuwa
dahil sa tingin nila, matalino 'yon.

252
00:14:22,404 --> 00:14:26,241
Sabi nila, "Ginagamit niya
ang entertainment para sa politika,"

253
00:14:26,325 --> 00:14:31,914
pero galit na galit 'yong mga taong
ayaw pag-usapan ang LGBTQ+ rights noon.

254
00:14:31,997 --> 00:14:34,207
Itigil ang Lady Gaga concert!

255
00:14:34,291 --> 00:14:38,253
Naku, hindi sang-ayon sa Diyos
ang kalaswaan mo, neng.

256
00:14:38,337 --> 00:14:39,463
Kalaswaan ko?

257
00:14:40,505 --> 00:14:44,593
Kaya do'n sa ginawa kong pakulo,
ang gusto kong sabihin,

258
00:14:44,676 --> 00:14:47,804
alam ko bilang performer
kung gaano kaayaw ng mga tao sa gano'n.

259
00:14:48,388 --> 00:14:51,767
Sa akin, may kinalaman sa bakuna
'yong karamihan.

260
00:14:51,850 --> 00:14:54,937
Konektado naman talaga ako sa bakuna.
Totoo 'yon.

261
00:14:55,020 --> 00:14:59,149
Pero kung isa o dalawa lang 'yon,
tipong di naman kumalat nang gano'n,

262
00:14:59,232 --> 00:15:00,609
sasabihin ko pang

263
00:15:00,692 --> 00:15:04,571
"Uy, teka. Iba ang pag-initan n'yo.
Wag 'yong bakuna."

264
00:15:05,155 --> 00:15:07,908
Pwedeng di ka personal na nasasaktan do'n,

265
00:15:07,991 --> 00:15:12,704
pero pwedeng maapektuhan
'yong relasyon ng tao sa bakuna

266
00:15:12,788 --> 00:15:13,789
saka tiwala nila,

267
00:15:14,289 --> 00:15:18,377
at kapag nawalan ng tiwala ang mga tao,
hindi na maibabalik 'yon.

268
00:15:18,460 --> 00:15:19,294
Oo nga.

269
00:15:21,630 --> 00:15:24,424
Ike, gusto kitang isali sa usapan dito.

270
00:15:24,508 --> 00:15:26,426
Sa tingin ko, may ugali sa America

271
00:15:26,510 --> 00:15:28,178
na kailangang laging may dagdag.

272
00:15:28,261 --> 00:15:32,557
Tuwing maglalabas ka ng idea,
dadagdagan mo ng extra fact.

273
00:15:32,641 --> 00:15:36,061
Parang pinatinding pass the message.

274
00:15:36,144 --> 00:15:39,648
Doon galing
'yong microchip vaccine conspiracy theory.

275
00:15:39,731 --> 00:15:41,441
May pangalan na ba 'yon?

276
00:15:41,525 --> 00:15:43,944
COVID conspiracy? Microchip conspiracy?

277
00:15:44,027 --> 00:15:47,447
Tatawagin ko sigurong
microchip vaccine conspiracy theory.

278
00:15:47,531 --> 00:15:49,366
-Okay.
-May naisip ka bang…?

279
00:15:49,449 --> 00:15:53,912
Wala. Mahaba 'yon,
pero kumpleto sa searchable terms,

280
00:15:53,996 --> 00:15:55,622
na nakakatulong sa Reddit board.

281
00:15:55,706 --> 00:15:59,334
-Search engine optimized nga.
-Ano 'yon? Ipaliwanag mo nga.

282
00:15:59,418 --> 00:16:02,129
Nakikinig ako minsan
sa The Breakfast Club…

283
00:16:02,713 --> 00:16:05,007
Magandang umaga.
Ito ang The Breakfast Club.

284
00:16:05,090 --> 00:16:08,468
Kung kadarating n'yo lang,
pinag-uusapan namin si Donald Trump.

285
00:16:08,552 --> 00:16:11,304
Ibinalita kahapon
na may coronavirus silang mag-asawa.

286
00:16:11,388 --> 00:16:13,932
Sa tingin mo, totoo kaya? O kalokohan?

287
00:16:14,016 --> 00:16:16,393
Sa tingin mo, may coronavirus nga siya?

288
00:16:17,144 --> 00:16:22,524
Umagang-umaga, nagmo-monologue siya,
tapos biglang naiba na 'yong usapan.

289
00:16:22,607 --> 00:16:24,818
Ito si Charlamagne Tha God
o Lenard McKelvey.

290
00:16:24,901 --> 00:16:27,279
Di ako naniniwala. Baka palabas lang 'yan

291
00:16:27,362 --> 00:16:30,949
para pagmukhaing safe 'yong bakuna
na minamadali nila.

292
00:16:31,033 --> 00:16:33,827
Ilalabas niya sa balita,
tapos biglang gagaling siya,

293
00:16:33,910 --> 00:16:36,705
tapos palalabasin nilang
safe 'yong bakuna.

294
00:16:36,788 --> 00:16:39,332
Magmumukha siyang bayani
kasi isa siya sa mga nauna.

295
00:16:39,416 --> 00:16:43,462
Milyon-milyon ang magpapaturok tapos boom!
May microchip implants na lahat.

296
00:16:44,296 --> 00:16:48,300
Sabi ko, "Uy. Teka, alam naman siguro
ng mga tao na nagbibiro siya, 'no?"

297
00:16:48,383 --> 00:16:50,093
Naaalala ko din 'yan no'ng COVID.

298
00:16:50,177 --> 00:16:53,180
Lahat tayo no'ng COVID, medyo nabaliw.

299
00:16:53,263 --> 00:16:58,602
Naging usap-usapan talaga kung dapat bang
pagkatiwalaan 'yong bakuna.

300
00:16:58,685 --> 00:17:02,189
Oo, pero apat na beses niyang sinabi 'yon.

301
00:17:02,272 --> 00:17:05,609
Microchip. Microchip implant!
Mga microchip. Sa **** mo.

302
00:17:05,692 --> 00:17:06,902
Sabi ko,

303
00:17:06,985 --> 00:17:11,531
"Naku, baka marinig 'to ng mga tao
tapos di nila maisip na nagbibiro siya,"

304
00:17:12,032 --> 00:17:13,825
kaya tinanong ko sa report.

305
00:17:13,909 --> 00:17:17,954
"Naniniwala ba ang mga tao dito?
Ilan ang naniniwala dito?

306
00:17:18,705 --> 00:17:22,918
Ano'ng posibleng maging epekto nito
sa paglaban natin sa COVID?"

307
00:17:23,001 --> 00:17:26,963
Nagulat ako, ha. Umasa ka pa ring
magiging malinaw 'yong mensahe.

308
00:17:27,047 --> 00:17:27,964
Oo.

309
00:17:28,048 --> 00:17:30,759
Ang naaalala ko noon,
magulo ang isip nating lahat

310
00:17:30,842 --> 00:17:33,804
sa kakaisip sa Tiger King
at mga recipe ng tinapay.

311
00:17:33,887 --> 00:17:39,976
Naisip ko, pwede kayang gamitin
'yong paraan ng contract tracing

312
00:17:40,060 --> 00:17:43,605
para hanapin 'yong pinagmulan
ng kasinungalingan?

313
00:17:43,688 --> 00:17:50,654
Tapos ang pinagmulan
nitong microchip vaccine conspiracy theory

314
00:17:50,737 --> 00:17:54,908
ay Reddit AMA na hinost ni Bill Gates.

315
00:17:56,159 --> 00:18:00,288
Ang hula niya, sa hinaharap,

316
00:18:00,372 --> 00:18:03,667
magkakaro'n tayong lahat
ng digital passport.

317
00:18:03,750 --> 00:18:07,546
Hindi microchip,
hindi 'yong ii-implant sa katawan mo,

318
00:18:07,629 --> 00:18:09,339
pero do'n nagsimula 'yon.

319
00:18:09,422 --> 00:18:14,386
Para ituloy, ano'ng nangyari
pagkatapos makita ng mga tao 'yong AMA?

320
00:18:14,970 --> 00:18:19,349
Kumalat 'yon sa Internet
hanggang makarating sa Sweden.

321
00:18:20,225 --> 00:18:22,394
Kung saan may biohackers…

322
00:18:22,477 --> 00:18:25,689
'Yong mga gustong mag-inject
ng technology sa katawan

323
00:18:25,772 --> 00:18:27,190
para maging Iron Man sila?

324
00:18:27,858 --> 00:18:30,569
Mga advocate sila.

325
00:18:30,652 --> 00:18:32,445
Tinuturukan nila ng lead ang ugat nila,

326
00:18:32,529 --> 00:18:35,866
tapos sinusulong nilang
gawing robot ang tao?

327
00:18:35,949 --> 00:18:40,495
Masusugid silang tagapagtaguyod
ng implantable technology.

328
00:18:40,579 --> 00:18:43,456
-Di ako tagapagsalita ng biohacking, ha.
-Weh?

329
00:18:43,540 --> 00:18:46,793
Kaya walang tiwala ang tao sa media, e.
Sabihin mo na.

330
00:18:46,877 --> 00:18:49,337
-Okay, medyo baliw sila.
-Salamat.

331
00:18:49,421 --> 00:18:52,549
Nakikita n'yo,
two by twelve millimeters 'yan.

332
00:18:52,632 --> 00:18:56,136
Kasinlaki ng butil ng bigas.

333
00:18:56,720 --> 00:19:00,140
Naghahanap 'yong mga biohacker
ng mga oportunidad

334
00:19:00,223 --> 00:19:04,686
para isulong ang usapin
ng human-implantable microchips.

335
00:19:04,769 --> 00:19:07,355
Nagsi-single sign on ako sa laptop ko,

336
00:19:07,439 --> 00:19:10,066
sa pag-a-unlock ng phone,
pagpasok sa bahay.

337
00:19:11,193 --> 00:19:13,987
Si Cypher, 'yong biohacker
na nakatutok dito,

338
00:19:14,070 --> 00:19:17,657
nag-post ng headline
na medyo nakaka-provoke, nakakalito.

339
00:19:17,741 --> 00:19:23,747
"Gagamit si Bill Gates ng microchip
implants laban sa coronavirus."

340
00:19:23,830 --> 00:19:25,081
Nag-post siya ng headline.

341
00:19:25,165 --> 00:19:27,459
Ano 'yon? May diyaryo ba siya?

342
00:19:28,251 --> 00:19:31,630
Ito ang problema. Pwede kang mag-post
ng headline na parang totoo.

343
00:19:31,713 --> 00:19:33,715
Kaya naniwala na lang siya,
tapos sabi niya,

344
00:19:33,798 --> 00:19:36,509
"Ituturok nila 'to sa katawan n'yo."

345
00:19:36,593 --> 00:19:38,887
Oo, tapos alam mo naman ang Internet.

346
00:19:38,970 --> 00:19:42,599
Ano, walang kasingbilis
sa paninira ng sanlibutan?

347
00:19:42,682 --> 00:19:43,516
Alam mo…

348
00:19:43,600 --> 00:19:46,144
Dapat kausapin natin 'yong nagpasimula

349
00:19:46,228 --> 00:19:50,899
nitong computer movement.
Ano na 'yong pangalan? Bill. Bill Gates.

350
00:19:56,154 --> 00:19:59,908
Hello, Adam po ng Law of Liberty.
May ishe-share akong article.

351
00:19:59,991 --> 00:20:00,992
Tingnan n'yo 'to.

352
00:20:01,076 --> 00:20:05,872
Umabot 'yong article
sa mesa ng isang pastor sa Jacksonville,

353
00:20:05,956 --> 00:20:08,166
tapos gumawa siya ng YouTube video.

354
00:20:08,250 --> 00:20:09,668
Sabi sa article,

355
00:20:09,751 --> 00:20:12,671
"Maglalabas si Bill Gates
ng human-implantable capsules

356
00:20:12,754 --> 00:20:15,090
na may 'digital certificates'

357
00:20:15,173 --> 00:20:19,135
na magpapakita kung sino na
ang na-test para sa coronavirus."

358
00:20:19,219 --> 00:20:23,807
Nakakabahala 'yon para sa mga Kristiyanong
naniniwala sa Bibliya,

359
00:20:23,890 --> 00:20:26,810
dahil may nakasulat sa Bibliya
tungkol sa katapusan ng mundo.

360
00:20:26,893 --> 00:20:30,355
Sabi sa Bibliya,
magkakaroon ng Antichrist,

361
00:20:30,438 --> 00:20:35,318
ng taong mag-aastang Diyos
na nagbibigay-pugay sa Dragon,

362
00:20:35,402 --> 00:20:36,361
'yong Demonyo.

363
00:20:36,444 --> 00:20:43,159
Ang title ng video, "Bill Gates Microchip
Vaccine Implants laban sa coronavirus."

364
00:20:44,160 --> 00:20:46,204
Dinagdagan niya ng salitang "vaccine".

365
00:20:46,288 --> 00:20:47,455
MASAMA SI BILL GATES

366
00:20:47,539 --> 00:20:48,415
TUTULAN ANG TUROK

367
00:20:48,498 --> 00:20:52,711
May nabasa akong nilalagyan daw
ng maliit na chip 'yong bakuna.

368
00:20:52,794 --> 00:20:56,589
Kailan lalabas
ang dilang ahas ni Bill Gates?

369
00:20:56,673 --> 00:20:59,509
Kailan lilitaw ang sungay at buntot niya?

370
00:20:59,592 --> 00:21:02,512
Kaya pag lumabas
'yong mga camera, 'yong 5G, ano?

371
00:21:02,595 --> 00:21:05,557
Isa-scan ba nila lahat?
Kailangan nating ma-scan?

372
00:21:05,640 --> 00:21:09,728
Tanda ko, nagpunta ako
sa anti-vaxx rally sa Orange County,

373
00:21:09,811 --> 00:21:12,522
tapos binabanggit nila si Bill Gates.

374
00:21:12,605 --> 00:21:14,941
Akala mo, siya si Thanos, e.

375
00:21:15,025 --> 00:21:18,445
Akala mo, gusto niya lang
mawala 'yong sixth ng populasyon.

376
00:21:23,867 --> 00:21:26,494
Importanteng banggitin
na bago 'yong pandemya,

377
00:21:26,578 --> 00:21:29,622
meron nang grupo ng mga anti-vaccine.

378
00:21:29,706 --> 00:21:30,999
NAKAMAMATAY ANG BAKUNA

379
00:21:31,082 --> 00:21:33,585
'Yong iba, mas makakaliwa,

380
00:21:33,668 --> 00:21:38,381
'yong iba, makakanan, tapos pareho silang
may sinasabing karapatan 'yon

381
00:21:38,465 --> 00:21:40,675
at alam ba ng gobyerno ang ginagawa nila?

382
00:21:40,759 --> 00:21:45,472
'Yong umabot na sa "May chip sa bakuna,"

383
00:21:45,555 --> 00:21:51,102
paano 'yon nakakalusot sa needle?
Ewan ko. Ano'ng power source?

384
00:21:51,186 --> 00:21:56,649
'Yon 'yong unang beses na nakaranas ako
ng buong conspiracy theory

385
00:21:56,733 --> 00:22:00,153
na nagsasabing may kinalaman ako
sa paglikha ng pandemya.

386
00:22:00,236 --> 00:22:02,030
Isa 'yon sa mga pinakamalala…

387
00:22:02,113 --> 00:22:04,324
MUKHANG MAY AGENDA
SINA GATES AT FAUCI.

388
00:22:04,407 --> 00:22:08,119
…kaya bagong-bago 'yon, saka nakakagulat.

389
00:22:11,289 --> 00:22:15,543
No'ng pandemic, regular tayong nag-uusap.

390
00:22:15,627 --> 00:22:19,255
Madalas, "Okay, wow.
Medyo nababaliw na 'yong mundo.

391
00:22:19,339 --> 00:22:20,298
Ayos ka lang?"

392
00:22:20,382 --> 00:22:23,676
Saka "Pareho ba tayo ng tingin dito?"
At "Alam mo ba 'yong latest?"

393
00:22:23,760 --> 00:22:30,016
Psychologically therapeutic
'yong mga pag-uusap natin tungkol do'n.

394
00:22:31,351 --> 00:22:32,268
Kasi masasabi kong

395
00:22:32,352 --> 00:22:35,814
at least alam kong may nakakaintindi
sa pinagdadaanan ko.

396
00:22:35,897 --> 00:22:39,359
Kill Bill Gates!

397
00:22:39,442 --> 00:22:43,363
No'ng umpisa ng pandemya,
inakusahan akong kumikita

398
00:22:43,446 --> 00:22:47,951
at umabot pa nga sa puntong
sinasadya ko raw maglabas ng bakuna

399
00:22:48,034 --> 00:22:50,412
na literal na pumatay ng milyon-milyon.

400
00:22:50,495 --> 00:22:52,789
-Oo nga.
-Parang binabaliktad nila 'yong totoo.

401
00:22:52,872 --> 00:22:55,834
Imbes na gumastos ng billions
para magligtas ng millions,

402
00:22:55,917 --> 00:22:58,878
pumatay ako ng millions
para kumita ng billions.

403
00:22:58,962 --> 00:23:01,798
Oo, tapos pag kinausap mo
'yong mga taong nag-imbento

404
00:23:01,881 --> 00:23:05,093
ng bagay na lantarang kasinungalingan,
tapos sinabi mong

405
00:23:05,176 --> 00:23:08,763
"Hindi totoo 'yan. Paano mo naisip 'yan?"

406
00:23:08,847 --> 00:23:12,600
Madalas, ang sagot nila,
"May nabasa kasi akong tweet."

407
00:23:12,684 --> 00:23:14,936
Kaya pwede mong i-tweet
ang bagay na di totoo,

408
00:23:15,019 --> 00:23:19,649
tapos i-retweet nang 100,000 beses,
tapos magiging katotohanan na 'yon.

409
00:23:22,861 --> 00:23:25,071
Naalala ko, may rules tayo noon

410
00:23:25,155 --> 00:23:28,658
na may oras sa gabi
na bawal kang gumamit ng phone.

411
00:23:28,741 --> 00:23:33,538
Minsan pag matutulog na si Mama,
ako ang dapat magpatupad ng rules,

412
00:23:33,621 --> 00:23:36,791
pero ang nangyari,
nagkaro'n ka ng pangalawang phone.

413
00:23:36,875 --> 00:23:40,670
Pero naranasan mo ba,
kahit sa edad mo ngayon,

414
00:23:40,753 --> 00:23:43,006
na napapasobra ka sa social media?

415
00:23:43,089 --> 00:23:47,218
Diyos ko, oo. Nakaka-addict ang Tiktok.
Lagi akong nasa TikTok.

416
00:23:47,302 --> 00:23:50,513
Nakakita ka na ba
ng nakakalokang paninira sa 'kin?

417
00:23:51,222 --> 00:23:53,892
Nakakalokang paninira sa 'yo? Palagi.

418
00:23:53,975 --> 00:23:56,811
May friends akong cinut-off ako
dahil sa tsismis sa bakuna,

419
00:23:56,895 --> 00:24:00,690
pero public health student ako sa Standord
at napakaraming pagkakaiba

420
00:24:00,773 --> 00:24:04,068
pagdating sa paraan ng pagpapahayag
ng tamang public health information

421
00:24:04,152 --> 00:24:05,445
o scientific data.

422
00:24:05,528 --> 00:24:06,488
Ewan ko.

423
00:24:06,571 --> 00:24:12,410
Kailangan ko pang matuto
kasi naniniwala pa rin akong

424
00:24:13,203 --> 00:24:17,999
pwedeng gamitin ang digital communication
sa makatuwirang debate.

425
00:24:18,082 --> 00:24:21,377
Sa tingin ko, ang di mo naiintindihan
pagdating sa online

426
00:24:21,461 --> 00:24:24,130
ay hindi logic at katotohanan
ang nananalo.

427
00:24:24,214 --> 00:24:25,298
Gustong tumakas ng tao.

428
00:24:25,381 --> 00:24:27,717
Gusto nilang tumawa,
ng nakakatuwang video.

429
00:24:27,800 --> 00:24:30,803
Gusto nilang tumakas
sa nakakainip na realidad,

430
00:24:30,887 --> 00:24:33,389
kaya ang pinakasikat mong video online

431
00:24:33,473 --> 00:24:34,933
ay 'yong nagda-dab ka.

432
00:24:35,016 --> 00:24:38,978
Bill, pwede ka bang mag-dab saglit?
Ang lupit!

433
00:24:39,062 --> 00:24:40,772
O tinalunan mo 'yong upuan.

434
00:24:40,855 --> 00:24:43,441
Kaya mo ba talagang talunan ang upuan?

435
00:24:44,025 --> 00:24:47,320
Depende sa laki ng upuan.
Mandadaya ako nang konti.

436
00:24:48,154 --> 00:24:48,988
Yes!

437
00:24:49,572 --> 00:24:52,367
'Yon ang pinakasumikat
kasi gustong tumakas ng mga tao.

438
00:24:52,450 --> 00:24:54,911
Kaya sa tingin ko,
di laging nananalo ang katuwiran.

439
00:24:54,994 --> 00:24:58,498
Kaso 'yong kumikita ako ng malaki
sa mga bakuna,

440
00:24:58,581 --> 00:25:00,625
hirap akong isipin kung saan galing 'yon.

441
00:25:00,708 --> 00:25:06,464
Hindi naman 'yon political organization.
Kalokohan lang. Sino'ng nagpapakalat no'n?

442
00:25:06,548 --> 00:25:09,759
Sa tingin ko, takot. Nakulong tayong lahat
sa bahay no'ng pandemic.

443
00:25:09,842 --> 00:25:11,344
Natakot tayong mamatay.

444
00:25:11,427 --> 00:25:13,930
Di na natin alam kung ano'ng paniniwalaan,

445
00:25:14,013 --> 00:25:15,932
kaya 'yon ang ginawa ng lipunan.

446
00:25:16,015 --> 00:25:20,311
Oo, pinakamalala talaga ang social media
no'ng pandemic.

447
00:25:21,187 --> 00:25:23,189
Minaliit nila 'yong sitwasyon.

448
00:25:23,273 --> 00:25:24,774
Nakakatakot para sa akin

449
00:25:24,857 --> 00:25:28,236
dahil iniisip ko ang demokrasya
bilang debate tungkol sa mga usapin

450
00:25:28,319 --> 00:25:32,574
imbes na ganap na pagkakahiwalay
natin sa kanila.

451
00:25:32,657 --> 00:25:35,535
Paano kung magkapandemya ulit
na mas malala nang sampung beses?

452
00:25:35,618 --> 00:25:38,079
Wag mong sabihin 'yan.
Sasabihin nila, ikaw ang gumawa.

453
00:25:38,162 --> 00:25:41,165
-Oo nga pala. Ginagawa ko na.
-Wag. I-cut n'yo 'yon.

454
00:25:42,375 --> 00:25:45,503
Di mo pwedeng sabihin sa mga tao
na may mangyayari,

455
00:25:45,587 --> 00:25:47,714
tapos pag nangyari, sasabihin nila, "Ay!"

456
00:25:47,797 --> 00:25:49,132
Di ba 'yon nakakatawa?

457
00:25:49,674 --> 00:25:51,551
Masamang short-form content 'yon

458
00:25:51,634 --> 00:25:54,137
na magkaka-million views pag sinabi mo.

459
00:25:54,220 --> 00:25:55,054
Okay.

460
00:25:58,308 --> 00:26:03,187
Sa trabaho ko sa medieval legal history,
inaalam ko kung paano nabubuo ang history.

461
00:26:03,271 --> 00:26:06,482
Paano nabubuo 'yong official histories?

462
00:26:06,566 --> 00:26:08,109
Alin ang naisasama?

463
00:26:08,860 --> 00:26:11,613
Lagi namang kombinasyon
ng iba't ibang salik,

464
00:26:11,696 --> 00:26:15,700
pero medyo gano'n din ang kuwento
ng conspiracy theory.

465
00:26:17,410 --> 00:26:21,289
Noong unang panahon,
masaya tayo, at maayos ang lahat.

466
00:26:22,915 --> 00:26:25,668
Tayo ang namamahala, tapos ligtas tayo.

467
00:26:27,211 --> 00:26:31,382
Pero nakontrol tayo ng mga halimaw
nang walang nakakaalam.

468
00:26:32,467 --> 00:26:34,135
Mukhang maayos pa no'ng una

469
00:26:34,218 --> 00:26:37,347
dahil sinekreto ng mga halimaw ang lahat.

470
00:26:37,430 --> 00:26:41,517
Nagpapalit sila ng anyo at laki,
at pwede silang magmukhang kahit ano.

471
00:26:42,310 --> 00:26:46,397
Pero ang problema sa mga halimaw na 'to,
kontrolado nila ang media.

472
00:26:46,481 --> 00:26:48,524
Kontrolado nila ang imahe nila,

473
00:26:48,608 --> 00:26:52,403
kaya iilang tao lang ang nakakakita
sa mga halimaw na 'to.

474
00:26:52,987 --> 00:26:54,989
At kung espesyal ka,

475
00:26:55,073 --> 00:26:58,618
makikita mo ang mga halimaw
kahit ano pa ang itsura nila.

476
00:27:00,578 --> 00:27:03,373
Mga bida lang ng kuwento
ang nakaalam sa katotohanan.

477
00:27:03,456 --> 00:27:05,500
Dumating sila para iligtas ang mundo.

478
00:27:05,583 --> 00:27:07,794
Siyempre, nakakasabik 'yong kuwento.

479
00:27:07,877 --> 00:27:10,296
Ano, dragon slayer ako? Sige, game!

480
00:27:10,380 --> 00:27:15,134
Tapos may dumating na magical device
na tinatawag na Internet.

481
00:27:16,761 --> 00:27:18,638
Fairy tale 'yon tungkol sa pagkatao mo.

482
00:27:18,721 --> 00:27:21,599
Pakikipagsapalaran ng bayani
tungkol sa sarili mo.

483
00:27:21,683 --> 00:27:27,772
At ang ubod ng conspiracy theory,
ano'ng tingin mo sa sarili mo dahil do'n?

484
00:27:28,356 --> 00:27:33,528
Labanan ito ng mabuti at masama,
at gano'n nila tiningnan ang mundo.

485
00:27:34,654 --> 00:27:35,780
-The end.
-The end.

486
00:27:36,656 --> 00:27:38,116
Ang weird naman niyan.

487
00:27:38,199 --> 00:27:41,494
-Basahin natin ulit?
-Ayaw!

488
00:27:41,577 --> 00:27:43,079
Okay.

489
00:27:47,834 --> 00:27:50,420
Sinimulan lang naming
subaybayan ang misinformation

490
00:27:50,503 --> 00:27:52,046
no'ng umpisa ng pandemic.

491
00:27:52,130 --> 00:27:53,631
-Hello.
-Uy, Bill.

492
00:27:53,715 --> 00:27:54,549
-Hi.
-Hi, Bill.

493
00:27:54,632 --> 00:27:57,009
Tingin ko, pinaka-concerned si Bill
sa misinformation

494
00:27:57,093 --> 00:27:59,345
tungkol sa mga usaping tinututukan niya,

495
00:27:59,429 --> 00:28:01,931
mapa-climate change man 'yan
o kahandaan sa pandemya,

496
00:28:02,014 --> 00:28:03,307
kalusugan sa buong mundo,

497
00:28:03,391 --> 00:28:06,394
kailangan nating maging handa
sa nangyayari sa sektor na 'yon.

498
00:28:06,477 --> 00:28:10,106
May ipapakita kaming
di mo pa nakikita noon.

499
00:28:10,189 --> 00:28:12,775
Ipapakita namin
'yong ilang maiinit ngayon,

500
00:28:12,859 --> 00:28:15,903
saka magpapaumanhin na rin ako.
Medyo dark 'yong iba dito.

501
00:28:15,987 --> 00:28:18,948
Kung may nagbago man
pagdating sa misinformation,

502
00:28:19,031 --> 00:28:20,950
dati, paisa-isang issue lang.

503
00:28:21,033 --> 00:28:24,120
Ang nangyari, gumaling 'yong mga tao

504
00:28:24,203 --> 00:28:27,248
sa pagkokonekta ng mga issue
para bumuo ng conspiracy theory

505
00:28:27,331 --> 00:28:29,834
na kinasasangkutan ng microchips, sakahan,

506
00:28:29,917 --> 00:28:33,045
vaccine technology,
pagkontrol sa world affairs,

507
00:28:33,129 --> 00:28:37,675
kaya ito 'yong real-time dashboard
ng lahat ng misinformation tungkol sa 'yo.

508
00:28:37,759 --> 00:28:39,844
Ang nakikita mo ngayon

509
00:28:39,927 --> 00:28:44,974
ay lahat ng post at issue
na dumadagdag sa volume na 'yon.

510
00:28:45,057 --> 00:28:47,602
Ang naiisip ko,
halimbawa, 'yong microchipping,

511
00:28:47,685 --> 00:28:49,979
nawala na ba 'yon o nandiyan pa rin?

512
00:28:50,062 --> 00:28:54,192
Naku, baka one-fourth 'yon
ng mga section diyan.

513
00:28:54,692 --> 00:28:56,652
Ito ang nakakatuwa.

514
00:28:56,736 --> 00:28:59,781
Itong blue line,
tungkol lang 'to sa klima.

515
00:29:00,281 --> 00:29:03,701
Marami dito
ay pagkontrol sa supply ng pagkain.

516
00:29:03,785 --> 00:29:06,329
Ibaba ko lang muna 'to nang konti.

517
00:29:06,412 --> 00:29:09,749
Isa sa mga lumilitaw na tsismis
at conspiracy theory,

518
00:29:09,832 --> 00:29:13,836
nag-engineer ka daw ng garapata
na pag may kinagat na tao,

519
00:29:13,920 --> 00:29:17,215
nagiging allergic 'yong tao
sa tradisyonal na karne,

520
00:29:17,298 --> 00:29:22,136
at ang teorya dito, para tumaas
ang demand para sa synthetic na karne.

521
00:29:22,220 --> 00:29:26,933
Nasa 450,000 Amerikano na raw
ang nakagat ng mga garapatang 'yan,

522
00:29:27,016 --> 00:29:30,228
tapos lilipat na 'yong mga 'yon
sa meat substitutes.

523
00:29:30,311 --> 00:29:33,940
Parte daw 'yong ng plano mong pagkakitaan
ang synthetic na karne.

524
00:29:34,023 --> 00:29:37,944
Ang kakaiba dito,
sa tingin ko, mas shine-share pa 'to

525
00:29:38,027 --> 00:29:39,612
dahil nakakamangha lang

526
00:29:39,695 --> 00:29:42,490
na pag sinabi ng mga normal na tao na
"Grabe 'to,"

527
00:29:42,573 --> 00:29:45,076
mabibilang na 'yon
bilang neutral o positive.

528
00:29:45,159 --> 00:29:48,120
Mabuti, tumatawa ka.
Para sa 'kin, nakaka-depress 'to.

529
00:29:48,204 --> 00:29:51,666
Magandang malaman kung paano lalaban,

530
00:29:51,749 --> 00:29:54,502
kasi maraming paraan ng paglaban
na pwedeng magpalala diyan.

531
00:29:54,585 --> 00:29:57,088
Oo. Napansin namin
na pag nag-fact check ka,

532
00:29:57,171 --> 00:30:00,132
madalas hina-highlight mo lang
'yong story sa mas maraming tao.

533
00:30:00,216 --> 00:30:01,217
Oo nga.

534
00:30:01,300 --> 00:30:03,719
Gusto ko 'yang mga salitang 'yan.
Ang galing.

535
00:30:03,803 --> 00:30:06,055
-Oo nga.
-'Yan ang to-do list ko.

536
00:30:08,391 --> 00:30:11,561
Balat-kalabaw si Bill
pagdating sa misinformation.

537
00:30:11,644 --> 00:30:15,773
Sa sobrang wild ng iba, natatawa na siya.

538
00:30:16,983 --> 00:30:18,860
Pero pag kinausap mo si Bill,

539
00:30:18,943 --> 00:30:22,613
sa tingin ko, nalilito pa din siya
pagdating sa misinformation

540
00:30:22,697 --> 00:30:27,368
kasi hindi pa rin malinaw
kung paano haharapin 'yong issue

541
00:30:27,451 --> 00:30:30,288
sa paraang sistematiko at foundational.

542
00:30:30,788 --> 00:30:31,831
No'ng pandemic,

543
00:30:31,914 --> 00:30:35,835
napanood natin 'yong videos
ng mga tao sa ospital na nagsasabing

544
00:30:35,918 --> 00:30:37,753
"Gusto ko nang magpakabuka,"

545
00:30:37,837 --> 00:30:41,132
tapos makikita mong pinapaliwanag
na huli na ang lahat.

546
00:30:41,215 --> 00:30:42,508
"SANA NAGPABAKUNA AKO."

547
00:30:42,592 --> 00:30:45,094
Milyon-milyong kamatayan ang maituturing

548
00:30:45,177 --> 00:30:49,140
na resulta ng ilan
sa misinformation na ito.

549
00:30:49,223 --> 00:30:55,271
Ang hirap isipin at tanggapin no'n.

550
00:30:58,649 --> 00:31:02,945
No'ng early 20s ko,
may tsismis na lalaki daw ako,

551
00:31:03,613 --> 00:31:05,990
tapos kumalat 'yon sa buong mundo.

552
00:31:06,073 --> 00:31:10,161
Nag-travel ako para mag-tour,
mag-promote ng records,

553
00:31:10,244 --> 00:31:13,956
tapos halos bawat interview ko,
sasabihin nila, "Alam mo…"

554
00:31:14,040 --> 00:31:17,001
May picture kasi sa Internet na dinoktor.

555
00:31:17,084 --> 00:31:17,919
Ay, wow.

556
00:31:18,002 --> 00:31:21,088
Tapos sabi nila,
"May tsismis na lalaki ka daw.

557
00:31:21,172 --> 00:31:22,715
Ano'ng masasabi mo do'n?"

558
00:31:22,798 --> 00:31:24,800
Gumagamit ka ba ng Internet?

559
00:31:24,884 --> 00:31:27,720
-Iniiwasan ko.
-Oo. Kasi puno ng tsismis do'n.

560
00:31:27,803 --> 00:31:28,721
-Talaga?
-Oo.

561
00:31:30,181 --> 00:31:33,059
-Gusto mong marinig 'yong iba?
-Wala naman akong choice.

562
00:31:33,142 --> 00:31:37,605
May nagsabi na ang totoo daw,
pinagpalang lalaki si Lady Gaga.

563
00:31:37,688 --> 00:31:40,566
E, 'yong tsismis na hermaphrodite ka daw?

564
00:31:40,650 --> 00:31:42,818
Ano'ng nararamdaman mo
pag nababasa mo 'yon?

565
00:31:43,319 --> 00:31:46,113
Ang nakakatuwa,
sasabihin ng ibang artist na

566
00:31:46,197 --> 00:31:48,532
"Hindi totoo 'yon." Ikaw, ine-enjoy mo.

567
00:31:48,616 --> 00:31:50,743
Ba't ako mag-aaksaya ng oras

568
00:31:50,826 --> 00:31:53,579
sa paglalabas ng press release
kung may titi ako o wala?

569
00:31:53,663 --> 00:31:56,123
Wala kaming pakialam ng fans ko.

570
00:31:56,207 --> 00:31:58,793
Hindi ko sinagot 'yong tanong

571
00:31:59,293 --> 00:32:02,797
kasi di ko naramdamang biktima ako
ng kasinungalingang 'yon.

572
00:32:02,880 --> 00:32:06,926
Ang naisip ko, ano'ng maiisip
ng batang inaakusahan ng gano'n

573
00:32:07,009 --> 00:32:10,179
kung ikakahiya 'yon
ng public figure na kagaya ko?

574
00:32:10,262 --> 00:32:13,933
Siguro ang sinasabi ko,
napunta na ako sa sitwasyong

575
00:32:14,016 --> 00:32:17,687
pag itinama mo ang tsismis,
hindi makakabuti sa…

576
00:32:17,770 --> 00:32:20,398
Inisip ko 'yong kapakanan ng ibang tao.

577
00:32:21,107 --> 00:32:22,149
Dahil do'n,

578
00:32:22,233 --> 00:32:25,152
sinusubukan kong magmulat
at magprotesta sa ibang paraan.

579
00:32:25,236 --> 00:32:29,365
Sinubukan kong gamitin
'yong misinformation para magprotesta.

580
00:32:29,949 --> 00:32:34,203
Tingin ko, pinagpapalagay ng mga tao
na 'yong gaya kong nagpe-perform,

581
00:32:34,286 --> 00:32:37,081
hindi totoo 'yong performance ko,

582
00:32:37,164 --> 00:32:41,002
pero 'yon ang pinakatotoong makikita n'yo
tungkol sa 'kin.

583
00:32:41,085 --> 00:32:42,586
Mas totoo 'yon

584
00:32:42,670 --> 00:32:49,427
kaysa sa lahat ng tsismis na ginawa
tungkol sa 'kin para makakuha ng clicks.

585
00:32:49,510 --> 00:32:50,344
Oo nga.

586
00:32:52,972 --> 00:32:55,725
Sa tingin mo,
may taktika para mabawasan 'to?

587
00:32:55,808 --> 00:33:00,980
Napakasensitibo ng usaping 'to
dahil gusto nating tiyakin

588
00:33:01,063 --> 00:33:03,983
na may elemento
ng karapatang magpahayag dito.

589
00:33:04,734 --> 00:33:09,613
Pero di ka pwedeng sumigaw ng "Sunog"
sa sinehan dahil lang sa karapatang 'yon.

590
00:33:09,697 --> 00:33:12,658
Kaya kailangan mong pag-isipan
kung ano'ng magagawa mo.

591
00:33:12,742 --> 00:33:14,160
Ayon sa bagong pag-aaral,

592
00:33:14,243 --> 00:33:17,747
maaaring mapaminsala ang content
na inihahatid ng TikTok sa mga kabataan.

593
00:33:17,830 --> 00:33:19,832
Kailangan mong pumili.

594
00:33:19,915 --> 00:33:24,795
Pipiliin mo ba 'yong karapatang magpahayag
at magsalita,

595
00:33:24,879 --> 00:33:30,384
o pipiliin mong tanggalin
'yong mapaminsalang content?

596
00:33:31,552 --> 00:33:34,472
Sa tingin ko, may matinding paglabag
sa First Amendment

597
00:33:34,555 --> 00:33:37,475
pagdating sa gaano ba kinontrol
ng gobyerno ang Twitter,

598
00:33:37,558 --> 00:33:39,393
na di na nila ginagawa ngayon,

599
00:33:39,477 --> 00:33:42,021
kaya may dahilan para sa First Amendment.

600
00:33:42,104 --> 00:33:45,816
Di ko kailangan ng sermon ni Elon Musk
tungkol sa karapatang magpahayag.

601
00:33:45,900 --> 00:33:49,945
Basta niya lang ginagamit 'yon
sa platform na pag-aari niya.

602
00:33:50,029 --> 00:33:52,448
Di nabuo ang karapatang magpahayag
sa gano'ng antas,

603
00:33:52,531 --> 00:33:55,493
kaya binibigyan no'n ng kapangyarihan
ang masasama.

604
00:33:58,370 --> 00:34:02,792
Madalas kong binabalikan
'yong kasong Packer v. Utah.

605
00:34:02,875 --> 00:34:06,629
Ipinagbawal ng Utah ang paglalabas ng ads
ng sigarilyo sa state nila,

606
00:34:06,712 --> 00:34:08,839
tapos sabi ng Packer,
na kompanya ng tabako,

607
00:34:08,923 --> 00:34:12,134
"May karapatan kaming magpahayag.
Pwede kaming maglabas ng ad."

608
00:34:12,218 --> 00:34:14,220
Umabot sa Korte Suprema 'yong kaso,

609
00:34:14,303 --> 00:34:16,889
tapos si Justice Brandeis
ang naglabas ng ruling

610
00:34:17,556 --> 00:34:19,767
na nagsasabing

611
00:34:19,850 --> 00:34:23,145
ang paglalagay noon sa billboard
sa lugar ng komunidad

612
00:34:23,229 --> 00:34:27,316
ay lumilikha ng kondisyong
kailangang umiwas ng tingin ng mga tao.

613
00:34:27,399 --> 00:34:30,778
Sobra ang ibinigay na pribilehiyo
sa akto ng pagpapahayag,

614
00:34:30,861 --> 00:34:32,571
kokonti sa tagapakinig.

615
00:34:32,655 --> 00:34:36,575
Hindi usapin ng pagpapahayag
o akto ng pagpapahayag ang social media.

616
00:34:36,659 --> 00:34:38,202
Usapin ito ng amplification.

617
00:34:38,285 --> 00:34:42,581
Pag pinili kong tingnan
ang impormasyon mo, sige,

618
00:34:42,665 --> 00:34:45,167
pero ano'ng ibig sabihin
pag pinilit akong makita 'yon?

619
00:34:45,251 --> 00:34:46,752
Magkaiba ‘yon.

620
00:34:48,504 --> 00:34:51,132
Karapatan mong maging gago,
karapatan mong magalit,

621
00:34:51,215 --> 00:34:54,426
pwede 'yon,
at pwedeng umiral pa rin 'yong content.

622
00:34:54,510 --> 00:34:55,803
Pwede sa platform 'yon.

623
00:34:55,886 --> 00:34:58,222
Pwedeng hanapin 'yon
ng mga taong gustong maghanap,

624
00:34:58,305 --> 00:35:00,516
pero hindi obligasyon ng platform

625
00:35:00,599 --> 00:35:02,768
na i-push 'yon sa algorithmic feed.

626
00:35:03,561 --> 00:35:06,730
Kaya 'yong tanong
kung sino'ng maglalagay ng guhit

627
00:35:06,814 --> 00:35:10,442
sa pagitan ng karapatan mong magpahayag
at pagkasira ng mundo,

628
00:35:10,526 --> 00:35:13,445
sa tingin ko,
'yon ang tanong para sa 'ting lahat.

629
00:35:15,656 --> 00:35:20,035
Lahat ng nabubuo ngayon
ay nabubuo sa panahon ng polarisasyon

630
00:35:20,119 --> 00:35:22,413
na ayon sa social scientists

631
00:35:22,496 --> 00:35:23,956
ay nauna pa sa Internet.

632
00:35:24,039 --> 00:35:27,835
Pag pinag-usapan ang disinformation,
tsismis, misinformation,

633
00:35:27,918 --> 00:35:30,296
nagiging personal 'yon para sa mga tao.

634
00:35:30,796 --> 00:35:33,048
Mr. Gates, naisip n'yo bang
mangyayari 'to?

635
00:35:33,132 --> 00:35:34,508
In-expect n'yo ba 'to,

636
00:35:34,592 --> 00:35:37,887
o nagulat na lang kayo
sa pangyayaring 'to?

637
00:35:37,970 --> 00:35:44,768
Di ko naisip na makakapagtipon ang mga tao
sa digital na mundo

638
00:35:44,852 --> 00:35:48,898
para magpakasaya sa mga bagay na di totoo,

639
00:35:48,981 --> 00:35:51,525
kaya medyo nag-aalala ako.

640
00:35:51,609 --> 00:35:53,861
Ito ba ay palala nang palala,

641
00:35:53,944 --> 00:35:57,281
o magbabago ba
at mag-i-improve ang sitwasyon?

642
00:35:57,364 --> 00:36:00,451
Sa tingin ko, may technological problems
at social problems,

643
00:36:00,534 --> 00:36:02,077
tapos nagkukrus ang landas nila.

644
00:36:02,161 --> 00:36:04,622
At dahil nagsama-sama na lahat
sa social media,

645
00:36:04,705 --> 00:36:07,249
nasa iisang infrastructure sila,
meron nang dynamic

646
00:36:07,333 --> 00:36:09,710
kung saan may recommendations
at curation decisions,

647
00:36:09,793 --> 00:36:12,796
maling design decisions
na hindi sinasadyang gawin.

648
00:36:14,840 --> 00:36:18,677
Nananatili ang mga tao sa platforms
dahil sa pakiramdam ng komunidad.

649
00:36:18,761 --> 00:36:21,055
Ginamit ko 'yong metapora
ng kawan ng ibon.

650
00:36:21,138 --> 00:36:22,389
'Yong gano'ng murmurations.

651
00:36:22,473 --> 00:36:23,933
Ang suwabe ng lipad nila

652
00:36:24,016 --> 00:36:27,394
dahil nakikita ng bawat ibon
'yong pitong pinakamalapit na ibon,

653
00:36:27,895 --> 00:36:33,651
kaya pag nag-iba ng direksiyon 'yong isa,
mabilis na susunod 'yong iba,

654
00:36:34,151 --> 00:36:37,404
pero hindi niya na alam
'yong ginagawa ng iba sa kawan.

655
00:36:37,488 --> 00:36:41,659
May makikita ka.
Dadaan sa feed mo, ila-like mo,

656
00:36:41,742 --> 00:36:44,787
pero hindi mo agad iisiping
may impact 'yon.

657
00:36:44,870 --> 00:36:48,707
Pero kapag nag-engage ka, sinasabi mo
kung ano ang interests mo.

658
00:36:48,791 --> 00:36:51,752
Kung nasa anti-vaccine group ka,
magugustuhan mo 'yong chemtrails.

659
00:36:51,835 --> 00:36:54,004
Kung gusto mo 'yon, eto ang flat earth,

660
00:36:54,088 --> 00:36:58,550
kaya bibigyan ka na ng recommendations
dahil inaagaw niya 'yong atensiyon mo

661
00:36:58,634 --> 00:37:01,303
sa ibang platform
na gano'n din ang ginagawa.

662
00:37:03,347 --> 00:37:07,059
Sa tingin ko, ang pagkakamali ko
ay inisip ko na 'yong mga tao,

663
00:37:07,142 --> 00:37:09,478
gusto lang nilang mangalap ng facts

664
00:37:09,561 --> 00:37:12,648
saka konti lang ang misinformation.

665
00:37:12,731 --> 00:37:16,860
Pero habang kumokonekta tayo sa Internet,
kahit ako,

666
00:37:16,944 --> 00:37:19,113
pag may article na nagsasabing

667
00:37:19,196 --> 00:37:23,492
"Tanga 'Yong Mga Taong
Hindi Mo Kasundo sa Politika,"

668
00:37:23,575 --> 00:37:28,956
baka i-click ko 'yon tapos isipin kong
"Oo nga! Tanga nga sila."

669
00:37:29,832 --> 00:37:32,918
Bilang resulta ng polarization
sa United States,

670
00:37:33,002 --> 00:37:36,213
naging labanang partisano na
ang usapang ito

671
00:37:36,297 --> 00:37:38,340
na nangyayari sa buong mundo.

672
00:37:39,550 --> 00:37:42,428
No'ng 2010,
na-realize ng mga grupong aktibista

673
00:37:42,511 --> 00:37:45,347
na makapangyarihang organizing tool
ang Internet.

674
00:37:45,431 --> 00:37:48,100
Sa Arab Spring 'yon pinakamakikita.

675
00:37:50,894 --> 00:37:53,105
Nagising 'yong mga gobyerno.

676
00:37:53,188 --> 00:37:56,150
Para sa kanila, di na lang ito
mga taong nag-uusap.

677
00:37:56,233 --> 00:37:57,443
Nag-aalsa na.

678
00:37:57,526 --> 00:38:01,155
Kaya makikita mo na
'yong paggamit ng gobyerno sa Internet

679
00:38:01,238 --> 00:38:03,574
bilang propaganda apparatus nila.

680
00:38:03,657 --> 00:38:06,827
'Yong Islamic State,
gumagawa sila ng propaganda

681
00:38:06,910 --> 00:38:08,829
araw-araw.

682
00:38:09,496 --> 00:38:13,000
'Yong lantarang ginagawa ng ISIS,
patago namang ginagawa ng Russia,

683
00:38:13,083 --> 00:38:16,086
tapos biglang may digmaan na
ng lahat ng tao laban sa lahat ng tao

684
00:38:16,170 --> 00:38:19,089
kung saan nag-aagawan ang mga paksiyon
ng atensiyon at kasikatan,

685
00:38:19,173 --> 00:38:21,425
at tunay na kapangyarihan
sa tunay na mundo.

686
00:38:21,508 --> 00:38:26,055
Nakakita na tayo ng influence operations
na nagmula sa Saudi Arabia, Egypt, India,

687
00:38:26,138 --> 00:38:28,807
Pakistan, Jordan, kahit sa United States.

688
00:38:28,891 --> 00:38:30,225
-United States.
-Di ba?

689
00:38:30,893 --> 00:38:32,478
Ginagawa na ng lahat 'yon

690
00:38:32,561 --> 00:38:34,980
para manipulahin
ang information space ng kalaban.

691
00:38:35,064 --> 00:38:38,400
Muli, maiuugat ito
sa mga napakalumang konsepto ng digmaan

692
00:38:38,484 --> 00:38:41,570
na kung mapapagana mo
ang maliit ng grupo sa isang bansa

693
00:38:41,653 --> 00:38:43,697
laban sa isang grupo ng tao
sa ibang bansa,

694
00:38:43,781 --> 00:38:48,202
mapapabagsak mo ang kalaban
gamit ang totoong tensiyon

695
00:38:48,285 --> 00:38:49,953
na umiiral sa mundo.

696
00:38:50,537 --> 00:38:54,333
Malala na talaga
ang usapin ng disinformation

697
00:38:54,416 --> 00:38:58,462
dahil nalulula at binabaha na tayo
ng impormasyon.

698
00:38:58,545 --> 00:39:03,092
Halos wala na tayong espasyo o oras
para mag-isip at iproseso 'yon nang maayos

699
00:39:03,175 --> 00:39:06,929
kaya tatanggapin na lang natin
ang anumang dumadating.

700
00:39:07,930 --> 00:39:10,474
Sa tingin ko, duda ang mga tao

701
00:39:10,557 --> 00:39:14,395
sa mundong inihaharap sa kanila,
pero wala tayong choice.

702
00:39:16,730 --> 00:39:19,608
Sa huli, problema ito ng lipunan

703
00:39:19,691 --> 00:39:22,736
at kailangan ng mga batas at regulasyon

704
00:39:22,820 --> 00:39:25,823
para maghatid ng solusyon dito.

705
00:39:27,032 --> 00:39:30,244
Siyempre, iba-iba ang magiging solusyon
sa iba't ibang bansa,

706
00:39:30,327 --> 00:39:33,539
pero sa US, sobrang komplikado 'yon.

707
00:39:34,373 --> 00:39:37,000
Narinig ko na sa 'yo 'yong mga reporma mo,

708
00:39:37,084 --> 00:39:39,420
pero sa tingin ko,
hindi mo malulutas ang problema.

709
00:39:39,503 --> 00:39:41,797
Kailangang tumulong ang Kongreso.

710
00:39:42,423 --> 00:39:48,220
Wala na kaming tiwala na magbibigay
ang Meta at iba pang social media

711
00:39:48,303 --> 00:39:52,724
ng proteksiyong nararapat
sa mga bata at magulang nila.

712
00:39:52,808 --> 00:39:57,938
Mr. Zuckerberg, bakit hindi dapat kasuhan
ang kompanya mo dito?

713
00:39:58,522 --> 00:40:00,107
Hindi ka ba dapat panagutin?

714
00:40:00,190 --> 00:40:02,776
Senator, mukhang nasagot ko na 'to. May…

715
00:40:02,860 --> 00:40:05,529
Sagutin mo ulit. Mananagot ka ba?

716
00:40:05,612 --> 00:40:07,448
Nandito ang mga pamilya ng mga biktima.

717
00:40:07,531 --> 00:40:11,618
Gusto mo bang humingi ng tawad
sa mga napahamak ng posts mo?

718
00:40:11,702 --> 00:40:13,078
Ipakita n'yo 'yong pictures.

719
00:40:14,037 --> 00:40:17,624
Di ka pwedeng umasa
na kokontrolin nila ang sarili nila.

720
00:40:17,708 --> 00:40:20,919
Kailangang ayusin ang structure
ng buong apparatus

721
00:40:21,003 --> 00:40:23,505
kung saan nag-o-operate
ang technology companies

722
00:40:23,589 --> 00:40:27,092
para matiyak na protektado talaga
ang mga tao,

723
00:40:27,176 --> 00:40:30,220
lalo na ang mahihina sa lipunan.

724
00:40:30,304 --> 00:40:35,100
Naniniwala ako sa mas desentralisadong
pagkontrol sa content

725
00:40:35,184 --> 00:40:37,644
kung saan mas may kontrol ang mga user

726
00:40:37,728 --> 00:40:41,773
kaysa kay Mark Zuckerberg
o sa iba na nagpapasya

727
00:40:41,857 --> 00:40:42,941
na ito ang policies,

728
00:40:43,025 --> 00:40:45,277
tapos ipapatupad nila
sa dalawang bilyong tao.

729
00:40:45,360 --> 00:40:49,323
Binayaran ng tao ang Internet,
ginamit nila 'yong buwis natin,

730
00:40:49,406 --> 00:40:52,659
tapos nagdedesisyon sila
at naaapektuhan ang lipunan.

731
00:40:52,743 --> 00:40:54,369
May epekto 'yon,

732
00:40:54,453 --> 00:40:58,081
addiction man,
insurrection, o radicalization,

733
00:40:58,165 --> 00:41:00,334
pero wala silang pananagutan doon.

734
00:41:00,417 --> 00:41:03,462
Hindi rin natin inaaksiyunan 'yon. Wala.

735
00:41:06,256 --> 00:41:10,260
Sa tingin ko, nagtataguyod tayong lahat
ng disinformation.

736
00:41:10,344 --> 00:41:11,428
Totoo 'yan.

737
00:41:11,512 --> 00:41:15,307
Sa tingin ko, hindi lang social media
ang dapat sisihin

738
00:41:15,390 --> 00:41:18,435
sa kawalan ng mas maayos na mga gawi.

739
00:41:18,519 --> 00:41:22,272
Sa tingin ko,
dapat may pamantayan din tayo

740
00:41:22,356 --> 00:41:25,776
ng kung ano ang itataguyod
sa platforms natin.

741
00:41:25,859 --> 00:41:27,945
Ang dali-dali na para sa 'ting

742
00:41:29,238 --> 00:41:31,114
mag-post ng kahit ano.

743
00:41:31,198 --> 00:41:36,828
Kung may bata sa playground
na nang-away at nambastos,

744
00:41:37,412 --> 00:41:40,707
pag narinig 'yon ng ilang dosenang bata,
di maganda 'yon,

745
00:41:41,208 --> 00:41:43,001
pero aasa tayong tatanda sila.

746
00:41:43,085 --> 00:41:45,629
Pero pag nakaupo ka sa bahay,

747
00:41:45,712 --> 00:41:49,967
tapos may kumuwestiyon
sa mga prinsipyo mo,

748
00:41:50,050 --> 00:41:52,553
nakaupo ka lang do'n, nagta-type,

749
00:41:53,095 --> 00:41:56,848
tapos tatanggapin 'yon ng sistema,
hindi lang ng playground,

750
00:41:56,932 --> 00:41:58,517
kundi milyon-milyong tao.

751
00:41:59,101 --> 00:42:01,562
Kaya mahirap sisihin 'yong mga indibidwal

752
00:42:01,645 --> 00:42:05,524
kasi parang likas sa tao 'yon,
parang napalala lang.

753
00:42:07,651 --> 00:42:11,530
No'ng binanggit mo 'yong playground,
ang naisip ko agad,

754
00:42:11,613 --> 00:42:15,784
kung maraming tao sa playground
na nagsisigawan nang sabay-sabay,

755
00:42:15,867 --> 00:42:18,579
sa tingin ko,
may taong magpapakalma sa kanila.

756
00:42:18,662 --> 00:42:22,374
Tama ka. Pag nagkagulo na sa playground,

757
00:42:22,457 --> 00:42:25,043
may matandang mamamagitan,

758
00:42:25,127 --> 00:42:29,756
saka kahit manakit ka sa playground,
makikita mo 'yong mukha nila.

759
00:42:29,840 --> 00:42:32,843
Pwedeng umiyak sila o tumakbo palayo,

760
00:42:32,926 --> 00:42:37,306
tapos maiisip mo, "Sinadya ko ba 'yon?
Nasaktan ko 'yong taong 'yon."

761
00:42:37,389 --> 00:42:41,351
Pero pag nakaupo ka at nagta-type,
pakiramdam mo ang tali-talino mo,

762
00:42:41,435 --> 00:42:45,897
hindi mo nakikita 'yong reaksiyon ng tao
na magpapasisi sa 'yo.

763
00:42:48,442 --> 00:42:52,446
Kung gusto mong maintindihan
'yong mga taong iba-iba ang pananaw,

764
00:42:52,529 --> 00:42:55,574
may paraan ba para ma-expose
nang mas mawalak sa gano'n?

765
00:42:55,657 --> 00:42:58,577
Sa tingin ko,
kailangang hanapin mo nang sadya.

766
00:42:58,660 --> 00:43:02,623
Kung gusto mong makuha ang kabilang panig,
kailangan mong hanapin 'yon

767
00:43:02,706 --> 00:43:05,208
dahil nakaayon ang algorithm
sa mga pananaw mo

768
00:43:05,292 --> 00:43:07,169
o sa content na binubuksan mo.

769
00:43:07,252 --> 00:43:11,632
Kailangan nating mas maging mulat
sa kung ano'ng totoo at hindi totoo.

770
00:43:11,715 --> 00:43:15,344
Oo, gusto ko kasi na paminsan-minsan,

771
00:43:15,427 --> 00:43:17,804
kung may makakanang makatuwiran naman,

772
00:43:17,888 --> 00:43:21,808
kung bakit iba ang pananaw nila,
maunawaan 'yong pananaw natin.

773
00:43:21,892 --> 00:43:23,894
-Gusto kong ipasok 'yon sa tema mo.
-Ako din.

774
00:43:23,977 --> 00:43:25,854
Gusto kong ilapit ang mga tao sa gitna.

775
00:43:25,937 --> 00:43:28,273
Kaya napakaimportanteng
baguhin 'yong algorithm.

776
00:43:28,357 --> 00:43:31,526
'Yong masasabi kong "Uy, gusto ko
ng content mula sa parehong panig.

777
00:43:31,610 --> 00:43:35,280
Wag mo akong i-label na kaliwa."
Sana pwedeng sabihin sa algorithm

778
00:43:35,364 --> 00:43:37,616
na "Ayoko 'tong makita ngayon.
Ito ang gusto ko."

779
00:43:37,699 --> 00:43:40,577
Masaya sana
kung pwedeng baguhin nang gano'n.

780
00:43:42,954 --> 00:43:46,416
Sa ngayon, ang problema sa social media,

781
00:43:46,500 --> 00:43:50,962
mas malawak na nating sinisira
ang tiwala ng lipunan,

782
00:43:51,630 --> 00:43:55,967
at kapag sinira mo ang tiwala,
dapat may ipalit ka doon.

783
00:43:56,051 --> 00:43:58,637
Hindi pwedeng duda lang palagi

784
00:43:58,720 --> 00:44:01,431
kasi hindi lumilikha ng kaalaman
ang pagdududa.

785
00:44:01,515 --> 00:44:06,645
Kung ang tanging batayan mo
ang 'yong tingin mong alam mo, di mo alam,

786
00:44:06,728 --> 00:44:10,524
wala kang mararating. Di ka ituturo no'n
sa kahit anong direksyon.

787
00:44:10,607 --> 00:44:13,610
Hindi na conspiracy 'yon
kung nagri-research ka.

788
00:44:13,694 --> 00:44:15,737
Hinuhuli mo kami dahil hindi ka gano'n,

789
00:44:15,821 --> 00:44:18,073
kaya pinapalabas mong masama kami,
pero ikaw 'yon.

790
00:44:18,156 --> 00:44:20,701
Di kita marinig
dahil sa buwisit mong mask.

791
00:44:21,660 --> 00:44:25,497
Ngayon, makikita mo
'yong gano'ng conspiracy na walang theory

792
00:44:25,580 --> 00:44:28,250
na pumapalit
sa mga aktuwal na conspiracy theory.

793
00:44:28,333 --> 00:44:30,752
Kontra sila sa 'tin.

794
00:44:30,836 --> 00:44:33,880
Walang theory kung bakit
ayaw nilang malaman mo.

795
00:44:33,964 --> 00:44:37,718
Ni hindi pinag-uusapan
kung bakit "nila" ito ginagawa.

796
00:44:38,218 --> 00:44:42,472
Sa tingin ko, kritikal na panahon ito.
Nakikita na ng marami sa atin

797
00:44:42,556 --> 00:44:46,393
na nalulula na tayo
sa kasalukuyang sistema.

798
00:44:46,476 --> 00:44:50,522
Hinihiwalay tayo nito. Pinaglalayo tayo.
Binabaliw tayong lahat nang konti.

799
00:44:50,605 --> 00:44:55,235
Para kay Bill Gates, siya ang Diyos
na may kontrol sa solar system,

800
00:44:55,318 --> 00:44:59,489
kaya sinusuportahan na niya ngayon
'yong sun-dimming technology.

801
00:44:59,573 --> 00:45:04,661
Salamat, Bill Gates,
niloko mo kaming totoong snow 'to.

802
00:45:04,745 --> 00:45:05,996
Natutunaw ang snow.

803
00:45:09,291 --> 00:45:10,625
Ano'ng magagawa mo?

804
00:45:10,709 --> 00:45:13,086
Di ako pwedeng magpaapekto

805
00:45:13,170 --> 00:45:18,216
sa sobrang negatibong pagtingin
ng ibang tao sa ginagawa ko,

806
00:45:18,300 --> 00:45:22,554
pero kailangan ko ng isang antas
ng pagtanggap para makipag-partner

807
00:45:22,637 --> 00:45:26,683
sa mga gobyerno at ibang pilantropo
at makuha ang pinakamahusay na scientists,

808
00:45:26,767 --> 00:45:31,188
kaya anumang nagmamaliit
sa ginagawa namin,

809
00:45:31,271 --> 00:45:33,648
sa mga nakamit namin, problemado 'yon.

810
00:45:34,191 --> 00:45:36,651
Sa tingin mo, pumapasok na tayo sa yugto

811
00:45:36,735 --> 00:45:40,781
na posible nang ibalik
ang pagiging makatao sa mga bagay-bagay?

812
00:45:41,364 --> 00:45:44,951
Oo, pero wala akong partikular na plano.

813
00:45:45,035 --> 00:45:46,161
Ano ka ba, Bill?

814
00:45:47,245 --> 00:45:49,998
Hindi, minsan… Ang huling palusot ko

815
00:45:50,081 --> 00:45:52,250
ay "Uy, maraming ginawa
'yong henerasyon ko,

816
00:45:52,334 --> 00:45:55,962
pero niregaluhan namin
'yong susunod na henerasyon ng problema."

817
00:45:56,046 --> 00:45:58,548
Nandiyan 'yong digital polarization

818
00:45:58,632 --> 00:46:01,676
na mas mabigat sa access to information,

819
00:46:01,760 --> 00:46:06,473
kaya, uy, mga kabataan,
gumawa kayo ng bagong rules.

820
00:46:06,556 --> 00:46:07,390
Tama.

821
00:46:07,474 --> 00:46:11,436
O magpagalingan kayo sa kahusayan,
hindi sa kabaliwan.

822
00:46:12,020 --> 00:46:16,107
Pero nalulungkot ako
na wala akong solusyon.

823
00:46:18,318 --> 00:46:22,239
Kaya para sa mga estudyante dito,
na karamihan ay Gen Zers,

824
00:46:22,322 --> 00:46:26,159
sa tingin n'yo ba, may generation gap
pagdating sa disinformation?

825
00:46:26,243 --> 00:46:29,287
Hindi ko masasabing
mas magaling 'yong mga mas bata.

826
00:46:29,371 --> 00:46:33,792
Sa tingin ko, may social incentive
ang mas batang henerasyon ngayon

827
00:46:33,875 --> 00:46:35,544
para mag-share ng tindig.

828
00:46:35,627 --> 00:46:37,504
Pag may nakita ang matatanda

829
00:46:37,587 --> 00:46:39,965
na ikinagalit nila,
baka i-share nila 'yon.

830
00:46:40,048 --> 00:46:43,093
Tingin ko, may incentive ang mga mas bata
na i-share 'yon

831
00:46:43,176 --> 00:46:44,469
at magpanggap na expert,

832
00:46:44,553 --> 00:46:47,556
kaya sa tingin ko, mas delikado 'yon.

833
00:46:47,639 --> 00:46:50,016
Di ako bastang naniniwala sa nasa feed ko.

834
00:46:50,100 --> 00:46:52,644
Alam kong di ako mama-manipulate,

835
00:46:52,727 --> 00:46:56,022
at kung gano'n ka kakumpiyansa,
sasabihin mo lang sa algorithm,

836
00:46:56,106 --> 00:46:58,275
"Sige. Bigyan mo pa ako ng tungkol sa…"

837
00:46:58,358 --> 00:47:00,819
Magso-scroll pa ako
kasi hindi ako magpapaloko.

838
00:47:00,902 --> 00:47:03,405
Halos nine years ang tanda ko
sa kapatid ko.

839
00:47:03,488 --> 00:47:05,740
Twenty lang siya, Gen Z talaga,

840
00:47:05,824 --> 00:47:08,451
tapos ang laki na ng pagkakaiba namin.

841
00:47:11,037 --> 00:47:13,373
Mabilis akong mapag-iwanan ng panahon.

842
00:47:13,456 --> 00:47:17,252
Gaya ng Facebook,
mukhang hindi na pala uso 'yon.

843
00:47:17,335 --> 00:47:19,671
-Gumagamit ka ba?
-Wala akong Facebook.

844
00:47:19,754 --> 00:47:23,216
Ilan ang ID mo kadalasan sa isang system?

845
00:47:24,175 --> 00:47:25,218
Ilan ang ano?

846
00:47:25,302 --> 00:47:28,138
May iba't ibang persona ka ba
sa iisang system?

847
00:47:28,221 --> 00:47:30,473
A, account? Oo, meron.

848
00:47:30,557 --> 00:47:32,517
Usually, meron kang public account,

849
00:47:32,601 --> 00:47:35,687
tapos may isa ka pang account
para sa close friends

850
00:47:35,770 --> 00:47:38,023
na puro nakakatawa lang ang ipo-post mo.

851
00:47:38,106 --> 00:47:42,444
Naiintindihan kita,
pero seryoso kasi akong tao,

852
00:47:42,527 --> 00:47:46,990
kaya paano ako magiging seryoso
nang hindi nagiging boring?

853
00:47:47,073 --> 00:47:48,533
Tingin ko, gusto nilang makita

854
00:47:48,617 --> 00:47:51,036
'yong buhay ng taong
di nila naiintindihan.

855
00:47:51,119 --> 00:47:53,705
Alam ko, madalas,
tinitingnan ng mga tao 'yong page ko

856
00:47:53,788 --> 00:47:57,500
dahil sa apelyido ko,
dahil interesado sila sa pamilya natin.

857
00:47:57,584 --> 00:48:01,713
Kaya sa pagitan ng mga picture ng mukha ko

858
00:48:01,796 --> 00:48:04,758
o pag nagpapa-sexy ako,
na mas maraming nagla-like,

859
00:48:04,841 --> 00:48:08,094
pwede akong magsingit ng post
tungkol sa reproductive health

860
00:48:08,178 --> 00:48:11,139
para matutunan din ng mga tao
ang content na 'yon,

861
00:48:11,222 --> 00:48:13,183
at dahil seryoso akong

862
00:48:13,266 --> 00:48:15,977
magpakalat ng impormasyon
tungkol sa reproductive justice

863
00:48:16,061 --> 00:48:18,229
o kababaihang may kontrol sa katawan nila.

864
00:48:18,313 --> 00:48:20,941
Lumala pa 'yong abuse
na natatanggap ko online

865
00:48:21,024 --> 00:48:23,109
mula no'ng dumami ang followers ko.

866
00:48:23,193 --> 00:48:27,447
Pinipili mong gamitin ang social media
para mag-educate at mag-activate.

867
00:48:27,530 --> 00:48:30,533
Oo, kaya ipapagsabay mo
'yong pagiging kaaya-aya

868
00:48:30,617 --> 00:48:32,619
saka pagpapasok ng totoong agenda mo.

869
00:48:32,702 --> 00:48:35,413
Eto 'yong bilang,
'yong siyensiya, 'yong facts.

870
00:48:35,497 --> 00:48:38,541
'Yong simpleng livestream
na nagkukuwento ka ng araw mo,

871
00:48:38,625 --> 00:48:40,001
sobrang cool no'n.

872
00:48:40,085 --> 00:48:40,919
Sige.

873
00:48:41,002 --> 00:48:44,255
-Saka mag-text ka. Wag email.
-Ano'ng problema sa email?

874
00:48:44,339 --> 00:48:47,050
Walang gumagamit ng email
para sa personal communications.

875
00:48:47,133 --> 00:48:50,220
-Gumagamit kami 40 years ago.
-Malamang.

876
00:48:50,303 --> 00:48:53,556
Hindi ngayon, at hindi sa hinaharap.

877
00:48:56,685 --> 00:48:57,894
-Ayos ka na?
-Oo.

878
00:48:58,395 --> 00:49:00,397
Ayos na po. Salamat.

879
00:49:01,815 --> 00:49:04,234
Ano'ng gagawin ko? Tatayo? Maglalakad?

880
00:49:04,317 --> 00:49:05,944
-Salamat.
-Naku, salamat.

881
00:49:06,569 --> 00:49:12,409
'Yong kagustuhan nating magkasundo
at isipin 'yong bansa o mundo

882
00:49:12,492 --> 00:49:17,706
sa halip na tayo laban sa kanila
sa loob ng bansa, mahirap 'yon.

883
00:49:18,707 --> 00:49:21,251
Halimbawa, 'yong climate change,

884
00:49:21,334 --> 00:49:23,795
na kailangan nating pagtulungang lutasin.

885
00:49:23,878 --> 00:49:27,507
Pero dahil sa misinformation,
nanganganib ang pag-usad doon,

886
00:49:28,258 --> 00:49:32,804
pero umaasa talaga akong mababawasan
'yong pinsala mula sa misinformation

887
00:49:32,887 --> 00:49:36,057
at patuloy nating
mapapabuti ang kondisyon ng tao.

888
00:49:37,017 --> 00:49:39,269
Sa tingin ko, may ilan kang magagawa

889
00:49:39,352 --> 00:49:42,856
para mabawasan ang pagiging gago
sa taong hindi mo kasundo.

890
00:49:42,939 --> 00:49:44,315
Una, magbasa ka ng libro.

891
00:49:44,399 --> 00:49:47,986
Mag-isip ka muna,
isipin mo 'yong iniisip nila.

892
00:49:48,069 --> 00:49:50,321
Pangalawa, mag-travel ka. Kahit saan.

893
00:49:50,405 --> 00:49:52,657
Para makaranas ng bago,
kahit diyan lang sa kanto.

894
00:49:52,741 --> 00:49:55,076
Pangatlo, matutong sumuko.

895
00:49:55,160 --> 00:49:58,496
Alam mo 'yong gusto kong tao?
'Yong pag tingin nila, tama ako,

896
00:49:58,580 --> 00:50:01,291
kaya nilang aminin
na posibleng nagkamali sila.

897
00:50:01,374 --> 00:50:04,502
Sa tingin ko,
wala nang nagpapaubaya sa atin.

898
00:50:04,586 --> 00:50:06,880
Kung makakalikha tayo ng mga taong
kayang sabihing

899
00:50:06,963 --> 00:50:09,215
"Mukhang nagkamali ako,"

900
00:50:10,008 --> 00:50:11,009
may pag-asa tayo.

901
00:50:46,503 --> 00:50:48,463
Nagsalin ng Subtitle: IT Delgado