1 00:00:21,230 --> 00:00:24,233 Sivrisinekler hakkında ne düşünüyorsunuz? 2 00:00:25,151 --> 00:00:27,403 Can sıkıcı olduklarını söyleyebilirim. 3 00:00:28,488 --> 00:00:30,156 Seattle'da yaz aylarında 4 00:00:30,698 --> 00:00:34,035 sizi ısırırlar ve ısırdıkları yer kabarır. 5 00:00:41,584 --> 00:00:45,755 Ama hiç sıtma olan bir yerde yaşamadım. 6 00:00:46,714 --> 00:00:50,760 Anofel cinsi sivrisinekler sıtmayı insanlara bulaştırır. 7 00:00:51,344 --> 00:00:54,347 Sonrasında sıtma insandan böceğe bulaşır, 8 00:00:54,430 --> 00:00:56,015 sonra yine insana bulaşır. 9 00:00:58,017 --> 00:01:01,687 Yılda 400 bin çocuk sıtmadan ölüyor. 10 00:01:03,606 --> 00:01:07,235 Ama bu, zengin ülkelerde yaşanmıyor. 11 00:01:07,819 --> 00:01:10,613 İhmal edilen bir hastalık. 12 00:01:11,572 --> 00:01:12,657 1 NUMARALI HALK DÜŞMANI 13 00:01:12,740 --> 00:01:14,450 Hastalıklara gelince, 14 00:01:14,534 --> 00:01:18,454 avantaj sağlayan şey yeni teknolojiler geliştirmektir. 15 00:01:18,538 --> 00:01:20,706 Aşılar, antikorlar 16 00:01:20,790 --> 00:01:24,585 ve gen düzenleme gibi daha tartışmalı teknikler geliştirmektir. 17 00:01:25,086 --> 00:01:28,381 Hastalığı yeryüzünden temelli olarak yok etmek için 18 00:01:28,464 --> 00:01:29,757 bunları kullanmaktır. 19 00:01:32,802 --> 00:01:36,430 İnsanoğlunun en büyük başarılarından biri 20 00:01:37,056 --> 00:01:38,683 sıtmayı yok etmek olur. 21 00:01:40,101 --> 00:01:44,772 BILL GATES İLE GELECEĞE DAİR SOHBETLER 22 00:01:44,856 --> 00:01:49,569 HASTALIKLARI ZEKÂMIZLA YENEBİLİR MİYİZ? 23 00:01:58,411 --> 00:02:03,249 SITMA SERVİSİ SIAYA BÖLGESİ, KENYA 24 00:02:08,296 --> 00:02:10,173 Sıtma burada büyük bir sorun. 25 00:02:10,256 --> 00:02:12,133 Hastaneye gitmeniz gerekiyor. 26 00:02:12,216 --> 00:02:17,680 Paranız yoksa sıtma sizi öldürür. 27 00:02:18,764 --> 00:02:20,141 Bebeğinizi öldürebilir. 28 00:02:21,100 --> 00:02:23,519 Sıtma yüzünden bir sürü bebek öldü. 29 00:02:24,020 --> 00:02:27,523 Bir yakınımın bebeği sıtma yüzünden öldü. 30 00:02:29,442 --> 00:02:30,943 Kız kardeşimin bebeğiydi. 31 00:02:32,904 --> 00:02:34,322 Kasılmaya başladı. 32 00:02:34,405 --> 00:02:36,908 Ateşi çıktı. Hiç vakit kaybetmedim. 33 00:02:36,991 --> 00:02:39,827 Bir araç bulup onu buraya getirdim. 34 00:02:40,328 --> 00:02:42,872 Çok ağır bir sıtma vakasıydı. 35 00:02:43,831 --> 00:02:46,083 Üzgünüm bebeğim. 36 00:02:46,167 --> 00:02:48,085 Bir tane var. Bir oksijen. 37 00:02:48,169 --> 00:02:50,796 Oksijeni doldurabilir misin? 38 00:02:53,925 --> 00:02:58,346 O servislere gittiğinizde kaotik bir tabloyla karşılaşıyorsunuz. 39 00:02:58,429 --> 00:03:02,141 Servislerde yeterli personel olmuyor 40 00:03:02,642 --> 00:03:04,769 çünkü sıtma mevsimsel bir hastalık. 41 00:03:04,852 --> 00:03:06,395 Yağmurlar başladığında 42 00:03:06,479 --> 00:03:10,441 sivrisinek popülasyonu katlanarak büyüyor. 43 00:03:15,821 --> 00:03:20,576 Çocukken o kadar çok sıtma geçirdim ki sayısını bile hatırlamıyorum. 44 00:03:21,160 --> 00:03:23,829 Babamın fotoğrafı hâlâ gözümde canlanıyor. 45 00:03:23,913 --> 00:03:25,831 ABDOULAYE DIABATÉ BAŞ MÜFETTİŞ 46 00:03:25,915 --> 00:03:28,584 Yatağımın yanında durmuş bana bakıyordu. 47 00:03:28,668 --> 00:03:32,421 Gözlerindeki büyük korkuyu görebiliyordum. 48 00:03:33,839 --> 00:03:39,887 Amerika'da ya da Avrupa'da 600 bin insan sıtmadan ölseydi 49 00:03:40,638 --> 00:03:42,848 işler çok daha farklı olurdu. 50 00:03:48,020 --> 00:03:51,274 GATES VAKFI SEATTLE, VAŞİNGTON 51 00:03:55,695 --> 00:03:58,447 Sıtmanın en yoğun görüldüğü topluluklar 52 00:03:58,531 --> 00:04:03,160 en yoksul olan, sağlık hizmetlerine en az erişimi olanlar. 53 00:04:04,578 --> 00:04:08,249 Mali, Burkina Faso, Fildişi Sahili'nden başlayan yay 54 00:04:08,332 --> 00:04:11,252 Nijerya'yı geçip Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ne uzanıyor. 55 00:04:11,836 --> 00:04:15,840 Bu bölgede durdurulması gereken bulaşma yoğunluğu 56 00:04:15,923 --> 00:04:18,676 gördüğümüz hiçbir şeye benzemiyor. 57 00:04:18,759 --> 00:04:21,429 SİVRİSİNEK HASTALIĞI NASIL YAYAR? 58 00:04:22,138 --> 00:04:26,684 Sıtma, sivrisinek ısırığından bulaşan bir tür parazittir. 59 00:04:27,768 --> 00:04:30,438 Vücutta dolaşan parazit karaciğere bulaşır. 60 00:04:30,521 --> 00:04:33,441 Parazit belli bir süre karaciğerde kaldıktan sonra 61 00:04:33,524 --> 00:04:38,529 enfekte olan tek bir karaciğer hücresi 400 bin yeni parazit üretir 62 00:04:38,612 --> 00:04:41,115 ve bunlar alyuvarları işgal etmeye başlar. 63 00:04:41,615 --> 00:04:45,369 Parazit bir alyuvara girer, alyuvarı sindirir 64 00:04:45,453 --> 00:04:48,789 ve istilaya devam etmek için alyuvarı patlatır. 65 00:04:49,999 --> 00:04:52,001 Yani kan dolaşımınızı ele geçirir. 66 00:04:52,960 --> 00:04:57,256 Enfekte olan tüm alyuvarlarınız patlayınca bunun etkilerini hissedersiniz. 67 00:04:57,340 --> 00:05:01,302 Şiddetli titreme, yüksek ateş ve terleme belirtileri gösterirsiniz. 68 00:05:01,385 --> 00:05:03,262 Bitkin düşersiniz. 69 00:05:03,346 --> 00:05:05,556 Bazen vücut o kadar sarsılır ki 70 00:05:05,639 --> 00:05:09,643 mide bulantısından kusarsınız ve bu nispeten hafif bir vaka sayılır. 71 00:05:10,353 --> 00:05:14,440 Hastalık ilerledikçe solunum sıkıntısına yol açabilir, 72 00:05:14,523 --> 00:05:18,110 uzun süreli anemi ve beyninde iltihaplanmaya sebep olabilir 73 00:05:18,611 --> 00:05:21,405 ve birçok vakada olduğu gibi ölüme sonlanabilir. 74 00:05:21,906 --> 00:05:26,577 Küçük çocuklar, savunmasız bireyler ve hamile kadınlar 75 00:05:26,660 --> 00:05:28,871 sıtmadan en çok etkilenen gruplardır. 76 00:05:33,501 --> 00:05:36,545 Sıtma bundan 600 ila 800 milyon yıl önce 77 00:05:36,629 --> 00:05:38,839 su soyunu olarak ortaya çıkmıştır. 78 00:05:38,923 --> 00:05:42,218 Fotosentezin izlerini hâlâ taşır. 79 00:05:42,301 --> 00:05:44,303 Daha modern olan sıtmanın 80 00:05:44,387 --> 00:05:47,932 yaklaşık 130 milyon yıl önce kuşlardan geldiğini düşünüyoruz. 81 00:05:50,351 --> 00:05:52,311 Bu, simbiyotik bir ilişki. 82 00:05:52,395 --> 00:05:56,107 Patojenler bizi üremek için kullanır 83 00:05:56,690 --> 00:05:58,943 ve sıtma için iki konakçı gerekir. 84 00:05:59,026 --> 00:06:02,154 Bir sivrisinek gerekir, bir de ikinci konakçı gerekir. 85 00:06:02,238 --> 00:06:05,324 İnsan, sürüngen, amfibi veya büyük maymun fark etmez. 86 00:06:06,158 --> 00:06:07,576 Sıtma hepimize bulaşır. 87 00:06:09,161 --> 00:06:11,080 İnsanlar buna dikkat etmiyor. 88 00:06:11,163 --> 00:06:15,000 Amerikalılar bir şey onları direkt olarak etkilemediği sürece 89 00:06:15,084 --> 00:06:17,169 onu başarıyla görmezden gelirler. 90 00:06:18,712 --> 00:06:22,007 Büyükannem ve büyükbabam sıtmadan etkilendi. 91 00:06:22,550 --> 00:06:26,345 Bu, 20. yüzyılın başında önemli bir şeydi. 92 00:06:26,429 --> 00:06:29,014 Sıtma orada büyük yıkıma sebep olduğu için 93 00:06:29,098 --> 00:06:32,143 Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri Atlanta'da kuruldu. 94 00:06:32,726 --> 00:06:34,895 Sıtma taşıyan sivrisinekler yakında, 95 00:06:34,979 --> 00:06:37,815 akşam yemekleri olarak insan kanı arıyorlar. 96 00:06:37,898 --> 00:06:41,026 Sıtma bu ülkede büyük bir sorundu. 97 00:06:41,110 --> 00:06:44,572 Bu büyük sorun zamanla bir hiçe dönüştü. 98 00:06:45,072 --> 00:06:48,284 Sıtmadan ölen kalmadı çünkü hastalık kontrol altında. 99 00:06:51,036 --> 00:06:55,207 Sıtmaya karşı verilen global mücadelenin başına, 100 00:06:55,291 --> 00:06:57,710 20. yüzyılın ortalarında dönecek olursak, 101 00:06:57,793 --> 00:07:02,214 o dönemde kullanılan araçlar arasında çevresel değişiklik, 102 00:07:02,298 --> 00:07:04,884 sivrisinek üreme alanlarının imhası 103 00:07:04,967 --> 00:07:07,678 ve geniş çaplı ilaçlama yer alıyordu. 104 00:07:07,761 --> 00:07:10,097 Bunların hepsi o dönemde işe yaradı. 105 00:07:10,181 --> 00:07:14,727 Günümüzde sıtmanın hâlâ görüldüğü yerlerde 106 00:07:14,810 --> 00:07:17,688 bu araçlarla aynı sonucu alamayabiliriz. 107 00:07:21,775 --> 00:07:23,819 Kayakla atlama. Çok heyecanlı! 108 00:07:23,903 --> 00:07:27,698 1990'lı yıllardı. Melinda'yla karar vermeye çalışıyorduk. 109 00:07:27,781 --> 00:07:30,326 "Tamam, kaynaklar nereye gitmeli?" 110 00:07:30,409 --> 00:07:34,788 Çocukların neden öldüğünü araştırdığımızda 111 00:07:35,372 --> 00:07:39,376 başlıca ölüm sebeplerinin zatürre, ishal ve sıtma olduğunu öğrendik. 112 00:07:39,460 --> 00:07:43,047 Sıtmaya ayrılan fonun ne kadar az olduğunu görmek 113 00:07:43,130 --> 00:07:45,132 şok edici bir şeydi. 114 00:07:46,926 --> 00:07:52,097 Gençleri vuran bu korkunç hastalığa karşı tonlarca DDT ilacı kullanılıyor. 115 00:07:52,181 --> 00:07:57,311 Savaş, yıkıcı ve korkunç olsa da keşiflerinden biri ile hayat kurtarıyor. 116 00:07:57,394 --> 00:07:59,605 Ordular sıtma çalışmalarını fonlardı 117 00:07:59,688 --> 00:08:02,358 çünkü askerler sıtmalı yerlere gidip ölürdü. 118 00:08:02,942 --> 00:08:07,196 Askerleri koruyan ilaçların yeterli olduğuna kanaat getirilince 119 00:08:07,279 --> 00:08:09,865 bu konu onlar için önceliğini yitirdi. 120 00:08:11,825 --> 00:08:17,915 Kellik önleyici ilaçlara ayrılan para sıtmaya ayrılandan daha fazla. 121 00:08:18,791 --> 00:08:20,918 Kellik korkunç bir şey. 122 00:08:22,711 --> 00:08:27,007 Gates Vakfı 2000 yılında kuruldu. 123 00:08:28,008 --> 00:08:32,721 Çocukların hayatını kurtarmak önceliğimiz olabilir 124 00:08:32,805 --> 00:08:35,391 ve büyük bir fark yaratabiliriz. 125 00:08:39,019 --> 00:08:40,604 Sıtma kötüleşiyor. 126 00:08:41,188 --> 00:08:43,607 Cibinlikler muazzam bir fark yaratabilir. 127 00:08:44,108 --> 00:08:46,610 Eninde sonunda bir aşı bulunacak. 128 00:08:46,694 --> 00:08:49,697 İyi yatırımlar Amerikan halkı için önemlidir 129 00:08:49,780 --> 00:08:52,324 ve bundan daha iyi bir yatırım bulamazlar. 130 00:08:52,408 --> 00:08:55,327 Bill Gates'le buluştuk 131 00:08:55,953 --> 00:08:57,788 ve çizburger yedik. 132 00:08:59,832 --> 00:09:01,417 Küresel sağlığı tartıştık. 133 00:09:01,500 --> 00:09:04,169 Bende şöyle bir izlenim bıraktı, 134 00:09:04,253 --> 00:09:09,216 sebepsiz yere ziyan olan her şeye sinirlenen biri olarak 135 00:09:09,800 --> 00:09:11,969 onun en hassas noktası insan hayatı. 136 00:09:13,012 --> 00:09:16,307 Bu, onu tetikliyor gibi ama öfkelenmeye çok yatkın biri. 137 00:09:17,141 --> 00:09:19,727 İlk günler çok çılgıncaydı. 138 00:09:20,394 --> 00:09:22,313 Aramızda ona Kill Bill deriz. 139 00:09:22,896 --> 00:09:26,984 Maliye bakanlarıyla toplantılarımızda şöyle söylediğini hatırlıyorum, 140 00:09:27,067 --> 00:09:32,156 "Yalan söylüyorsun. Bu bir yalan. Yalan olduğunu biliyorsun." 141 00:09:32,239 --> 00:09:33,324 Ben de… 142 00:09:34,366 --> 00:09:37,828 Evet, Bill Gates asiymiş. Tahmin etmezdiniz, değil mi? 143 00:09:37,911 --> 00:09:41,123 Çocukların yaşayabilmesi için yeni aşılara ihtiyaç var. 144 00:09:41,874 --> 00:09:46,045 İnsan ırkı olarak birbirimize ne kadar yardım ediyoruz? 145 00:09:47,296 --> 00:09:51,091 Sıtma araştırmaları için 30 milyon dolarlık bağış yaptık. 146 00:09:51,175 --> 00:09:55,012 Alanın en büyük fon sağlayıcısı olmamız beni şaşkına çevirdi. 147 00:09:55,095 --> 00:09:56,972 SITMA FORUMU 148 00:09:57,056 --> 00:10:01,018 Sıtmadan ölenlerin pazarda söz hakkı yok. 149 00:10:01,101 --> 00:10:03,520 Kâr fırsatı yok. 150 00:10:03,604 --> 00:10:09,318 Köpek maması pazarı sıtma pazarından 40 kat daha büyük. 151 00:10:10,152 --> 00:10:14,823 1990'dan beri aşırı yoksulluğu ve çocuk ölümlerini yarıya indirdik. 152 00:10:15,616 --> 00:10:16,784 Şuna inanın, 153 00:10:16,867 --> 00:10:19,912 Bill bir şey için mümkündür diyorsa o şey mümkündür. 154 00:10:19,995 --> 00:10:21,205 Sizce mümkün mü? 155 00:10:22,039 --> 00:10:23,082 Kesinlikle. 156 00:10:23,832 --> 00:10:27,294 ABUJA, NİJERYA 157 00:10:27,378 --> 00:10:29,254 Bana Diabaté'den bahset. 158 00:10:29,338 --> 00:10:32,883 Diabaté, Burkina Faso'daki Target Malaria projesinin lideri. 159 00:10:32,966 --> 00:10:35,678 Entomoloji alanında çok çalışmış. 160 00:10:35,761 --> 00:10:37,221 -Sivrisinek mi? -Evet. 161 00:10:37,304 --> 00:10:41,517 Sivrisineklerin çiftleşme yerini saptamada dünyanın bir numaralı uzmanı. 162 00:10:48,440 --> 00:10:51,568 -Merhaba. Sizi görmek güzel. -Merhaba. Sizi görmek de. 163 00:10:52,736 --> 00:10:55,948 Önce şunu söyleyeyim, istatistikler çok şey anlatır. 164 00:10:57,032 --> 00:11:00,953 Dünya çapında yılda görülen 247 milyon vaka içinde 165 00:11:01,912 --> 00:11:05,791 Afrika'dan yaklaşık 235 milyon vaka var. 166 00:11:05,874 --> 00:11:07,209 -İnanılmaz. -Afrika'da. 167 00:11:07,960 --> 00:11:09,211 Bugünkü sorun başka. 168 00:11:09,294 --> 00:11:12,047 Elimizdeki geleneksel araçlar; 169 00:11:12,131 --> 00:11:15,426 cibinlikler, yeni ilaçlar ve diğer her şey 170 00:11:15,926 --> 00:11:18,095 inanılmaz bir iş çıkardı. 171 00:11:18,178 --> 00:11:22,641 Koruma anlamında bundan daha fazlasını yapamazlar. 172 00:11:23,642 --> 00:11:25,144 Durum şuna benziyor, 173 00:11:25,227 --> 00:11:29,857 çok hızlı bir arabada oturuyorsunuz 174 00:11:30,441 --> 00:11:31,442 ve hedefiniz ay. 175 00:11:31,525 --> 00:11:33,152 Hedefe nasıl ulaşacaksınız? 176 00:11:33,652 --> 00:11:35,738 Tamamen farklı bir motor gerek. 177 00:11:37,239 --> 00:11:39,283 Yeni araçlar geliştirmek için 178 00:11:39,783 --> 00:11:42,786 çok fazla çaba ve araştırma gerekiyor. 179 00:11:43,454 --> 00:11:44,455 ÖRNEK ANALİZİ 180 00:11:44,538 --> 00:11:48,041 Sıtmayı yenmek için farklı araçları birleştirmemiz gerek. 181 00:11:48,125 --> 00:11:50,711 Sivrisineklere karşı daha etkili olmalıyız 182 00:11:50,794 --> 00:11:52,838 ve bulaşmanın önüne geçmeliyiz. 183 00:11:52,921 --> 00:11:55,591 İnsanları daha iyi korumalıyız 184 00:11:55,674 --> 00:11:58,844 ve insana bulaşan parazitleri kararlılıkla yok etmeliyiz. 185 00:11:58,927 --> 00:12:02,556 Bir de şu soru var, "Isırılan insanları nasıl koruruz 186 00:12:02,639 --> 00:12:05,809 ve parazitin kök salmasını nasıl önleriz?" 187 00:12:06,935 --> 00:12:10,105 Sıtma parazitinin karmaşık yaşam döngüsü 188 00:12:10,189 --> 00:12:13,734 bu soruyu cevaplamamızı zorlaştırıyor. 189 00:12:13,817 --> 00:12:17,821 Parazit, yaşam döngüsünün her aşamasında farklı görünür. 190 00:12:19,114 --> 00:12:22,326 Sıtma paraziti karmaşık mekanizmalar kullanarak 191 00:12:22,409 --> 00:12:25,412 vücuttaki bağışıklık sistemini kandırır, 192 00:12:25,496 --> 00:12:28,582 bağışıklık sistemimizin en güçlü silahından sıyrılır. 193 00:12:29,291 --> 00:12:30,959 Parazit evrim geçiriyor. 194 00:12:31,710 --> 00:12:34,505 Elimizdeki ilaçlar birçok hayat kurtardı 195 00:12:34,588 --> 00:12:37,257 ama parazit ilaca direnç göstermeye başladı. 196 00:12:37,883 --> 00:12:42,054 Aşı geliştirmek için paraziti alt etmemiz gerek. 197 00:12:43,514 --> 00:12:48,060 Esas hedefimiz etkin bir aşı geliştirmek. 198 00:12:48,143 --> 00:12:50,312 Aşı, ucuz ve güvenilir olmalı 199 00:12:50,395 --> 00:12:52,815 ve dünya çapında dağıtıma uygun olmalı. 200 00:12:56,527 --> 00:13:00,364 SIAYA BÖLGESİ, KENYA 201 00:13:08,413 --> 00:13:09,248 Nasılsın? 202 00:13:09,915 --> 00:13:10,749 Evet. 203 00:13:11,250 --> 00:13:16,630 RTS,S sıtma aşısı için ilk çalışmalar burada yapıldı. 204 00:13:17,673 --> 00:13:19,508 İlk aşı denememizi yürütürken 205 00:13:19,591 --> 00:13:21,677 her şeyi bu iki odada yaptık. 206 00:13:22,761 --> 00:13:25,472 Bu iki odada çok anım var. 207 00:13:26,557 --> 00:13:30,602 Yaklaşık yedi yıl boyunca sıtma aşısı üzerinde çalıştım. 208 00:13:31,395 --> 00:13:34,439 Bu denemeye başladığımızda çok heyecanlıydık. 209 00:13:34,523 --> 00:13:36,024 Aşıya inanıyordum. 210 00:13:36,108 --> 00:13:39,152 Aldığımız sonuçlar büyük bir hayal kırıklığı oldu. 211 00:13:40,445 --> 00:13:43,323 Sıtma her iki dakikada bir can alıyor. 212 00:13:43,407 --> 00:13:45,951 Sanırım buna tekabül ediyor. 213 00:13:46,034 --> 00:13:49,663 Haftada 10.000, 15.000 ölüm ediyor. 214 00:13:49,746 --> 00:13:51,957 Her hafta, her yıl. 215 00:13:53,584 --> 00:13:56,003 Elinizdeki verileri yeniden inceleyip 216 00:13:56,086 --> 00:13:58,755 farklı bir çözüm bulmamız gerekiyordu. 217 00:13:58,839 --> 00:14:02,968 Bu durum karşısında yeni bir müdahale yöntemine geçtim. 218 00:14:04,845 --> 00:14:08,098 Bir monoklonal antikor izole ettik. 219 00:14:08,181 --> 00:14:12,019 Sıtmayı önlemede son derece etkili oldu. 220 00:14:12,811 --> 00:14:17,441 Esas soru şu, "Bu, işe yarayacak ve güvenli bir şey mi?" 221 00:14:22,529 --> 00:14:25,908 Sivrisinekler sizi her ısırdığında 222 00:14:25,991 --> 00:14:28,994 sadece birkaç yüz sıtma paraziti enjekte eder. 223 00:14:29,077 --> 00:14:32,998 Bir doz antikor ile paraziti orada durdurabilirseniz 224 00:14:33,081 --> 00:14:37,669 insan konakçının vücudunda sıtmanın oluşmasını önleyebilirsiniz. 225 00:14:39,379 --> 00:14:42,758 Parazitler karaciğere ulaşamadan etkisiz hâle gelir. 226 00:14:42,841 --> 00:14:45,302 Buna konakçıyı kontrol etmek deniyor. 227 00:14:45,385 --> 00:14:48,388 İstenen bağışıklık tepkisini veriyorsunuz. 228 00:14:49,389 --> 00:14:52,935 Tek seferde bir doz verebilir miyiz? 229 00:14:53,435 --> 00:14:58,899 Bu antikor dozu bir yıl boyunca koruma sağlar mı? 230 00:14:59,691 --> 00:15:02,611 Yoksa altıncı ayda ikinci dozu almak gerekir mi? 231 00:15:02,694 --> 00:15:06,490 Çalışma böyle tasarlandı ve henüz yolun yarısındayız. 232 00:15:06,573 --> 00:15:08,158 Tek bir doz verdik. 233 00:15:08,241 --> 00:15:10,619 Altıncı aydaki verileri inceleyeceğiz. 234 00:15:13,413 --> 00:15:14,247 Bitti. 235 00:15:15,290 --> 00:15:21,296 Şu ana kadar ikinci kısım için 324 çocuğu denemeye dâhil ettik. 236 00:15:21,380 --> 00:15:23,840 AMBULANS SIAYA BÖLGE HÜKÛMETİ 237 00:15:29,596 --> 00:15:35,894 Şırıngamız bir mililitrelik. Bir mililitre olduğunu teyit edelim. 238 00:15:36,937 --> 00:15:39,439 Bebek kontrol muayenesine geldi. 239 00:15:39,523 --> 00:15:40,732 Bebek hasta değil. 240 00:15:40,816 --> 00:15:42,150 Peki. Kaçıncı muayene? 241 00:15:42,234 --> 00:15:43,777 -Muayene 112. -112. 242 00:15:43,860 --> 00:15:44,820 -Evet. -Tamam. 243 00:15:46,321 --> 00:15:49,157 Katılımcıların çoğu annelerden oluşuyor. 244 00:16:02,587 --> 00:16:04,006 Ben, Bernadina Odhiambo. 245 00:16:04,089 --> 00:16:05,799 BERNADINA ODHIAMBO SIAYA, KENYA 246 00:16:05,882 --> 00:16:07,175 26 yaşındayım. 247 00:16:12,014 --> 00:16:13,640 İki çocuk annesiyim. 248 00:16:15,600 --> 00:16:18,186 Çocuklarım Ian ve Margaret. 249 00:16:21,231 --> 00:16:25,110 Burada, Siaya'da yüksek sıtma riski var. 250 00:16:27,904 --> 00:16:32,951 Bazı önlemler alarak bunu kontrol edebileceğimizi biliyoruz. 251 00:16:34,036 --> 00:16:37,247 Elimden geldiği kadar temizledim. 252 00:16:38,415 --> 00:16:41,293 Etrafta su birikintisi yok. 253 00:16:44,254 --> 00:16:47,799 Özel cibinliklerin altında uyuyoruz. 254 00:16:47,883 --> 00:16:50,552 Sineksavar kullanabiliriz. 255 00:16:52,971 --> 00:16:57,434 Siaya Bölgesi'nde sıtma araştırmaları yapıldığını duyduk. 256 00:16:57,934 --> 00:17:02,230 Sıtma geçirdiğim için araştırma çok ilgimi çekti. 257 00:17:04,858 --> 00:17:09,696 Büyük oğlum iki aylıkken sıtmaya yakalandı. 258 00:17:12,115 --> 00:17:16,870 Araştırma yapıldığını öğrendiğimde ben de katılmak istedim. 259 00:17:20,832 --> 00:17:24,044 Araştırmaya katıldığımızda bizi aradılar. 260 00:17:24,711 --> 00:17:26,797 Kogelo'ya gittik. 261 00:17:28,340 --> 00:17:31,134 Test için kan aldılar. 262 00:17:31,218 --> 00:17:34,638 Sonrasında sıtma için bir doz verildi. 263 00:17:40,685 --> 00:17:44,815 Gördüğünüz gibi Kenya'nın batısındayız ama mısır görüyoruz. 264 00:17:44,898 --> 00:17:47,859 Batı Nebraska'da gibiyiz. 265 00:17:47,943 --> 00:17:51,530 Burası ikinci tesisimiz. Burası Kogelo dispanseri. 266 00:17:52,114 --> 00:17:54,533 Kogelo, kırsal bir bölgede. 267 00:17:54,616 --> 00:17:58,912 Başkan Obama'nın babası burada doğduğundan meşhur bir yer. 268 00:18:00,163 --> 00:18:04,042 Şunu anlamanız gerek, yeni bir müdahale yöntemi sunmak için 269 00:18:04,543 --> 00:18:07,963 eldeki verilerin esaslı bir şekilde irdelenmesi gerekir. 270 00:18:10,382 --> 00:18:12,926 Bob burada olduğu için çok heyecanlıyız, 271 00:18:13,009 --> 00:18:17,681 sıtma monoklonal antikorları hakkında güncel bilgileri paylaşacak. 272 00:18:17,764 --> 00:18:18,890 Söz sizin. 273 00:18:22,853 --> 00:18:25,480 Hoş geldiniz, geldiğiniz için teşekkürler. 274 00:18:26,064 --> 00:18:28,108 Aşı herkeste aynı çalışır, 275 00:18:28,191 --> 00:18:31,695 aşı vücuda girer ve antikor tepkisi verirsiniz. 276 00:18:32,612 --> 00:18:35,866 Koruma sağlayan iyi antikorlar üretirsiniz. 277 00:18:35,949 --> 00:18:38,660 Bazı antikorlar ise hiçbir işe yaramaz. 278 00:18:38,743 --> 00:18:41,246 Bir antikor takımı oluşturursunuz. 279 00:18:42,414 --> 00:18:44,207 Michael Jordan'ı duyan var mı? 280 00:18:44,916 --> 00:18:46,168 Basketbolcu. 281 00:18:48,670 --> 00:18:49,754 Hayır mı? 282 00:18:50,338 --> 00:18:51,381 Peki ya Mbappé? 283 00:18:51,464 --> 00:18:53,216 Kaleyi bulacak mı? Mbappé! 284 00:18:53,300 --> 00:18:55,677 Ne müthiş bir son! 285 00:18:55,760 --> 00:18:58,972 Tüm takımınızın, her oyuncunun Mbappé olduğunu düşünün. 286 00:18:59,598 --> 00:19:02,350 O takımın kazanma ihtimali artacaktır. 287 00:19:02,434 --> 00:19:04,686 Monoklonal antikor budur. 288 00:19:04,769 --> 00:19:07,647 Kaç doz uygulanması gerek? 289 00:19:08,148 --> 00:19:11,026 Şimdiki aşamada bir doz altı ay etkili olabilir. 290 00:19:11,109 --> 00:19:14,571 Tek doz aşıyla yıl boyu koruma sağlamayı hedefliyoruz. 291 00:19:14,654 --> 00:19:17,115 -Teşekkürler. -Sorular için teşekkürler. 292 00:19:17,908 --> 00:19:20,327 En sık sorulan şey aşının maliyeti. 293 00:19:20,410 --> 00:19:23,371 Bana göre en büyük engel bu. 294 00:19:23,455 --> 00:19:27,000 Aşılması gereken bilimsel bir engel yok. 295 00:19:28,210 --> 00:19:32,297 Bu işi daha ucuza yapabileceğimizi kanıtlamaya çalışıyoruz. 296 00:19:34,591 --> 00:19:38,511 Maliyet yeterince düşükse ve etkinlik yeterince yüksekse 297 00:19:38,595 --> 00:19:42,849 o antikoru verdiğiniz yerde çocuklar sıtmaya yakalanmaz. 298 00:19:44,601 --> 00:19:47,938 Sıtmaya karşı aldığımız en temel önlem ilaç kullanmaktı. 299 00:19:48,021 --> 00:19:50,857 Ateşiniz çıktığında ilaç alırdınız. 300 00:19:52,025 --> 00:19:56,238 Kınakına ağaçları Güney Amerika'da yüksek rakımda yetişir. 301 00:19:56,321 --> 00:19:58,073 Biri şunu fark etmiş, 302 00:19:58,156 --> 00:20:02,202 ağacın kabuğunu, yani kinini kaynatıp içmek 303 00:20:02,285 --> 00:20:05,413 sıtmayı kısa sürede atlatmanızı sağlıyor. 304 00:20:05,497 --> 00:20:07,415 SITMA İLACI KİNİN STANDART TEDAVİ 305 00:20:07,499 --> 00:20:09,584 Kininin ilginç bir özelliği de şu, 306 00:20:09,668 --> 00:20:12,879 tonik suyu yapımında kullanılan malzemelerden biri. 307 00:20:14,089 --> 00:20:17,300 "Tonik" kelimesini ilaçları tanımlamak için kullanırız. 308 00:20:17,384 --> 00:20:18,301 Tonik deriz. 309 00:20:18,385 --> 00:20:21,012 Tonik suyu, yani kinin suyu 310 00:20:21,096 --> 00:20:24,474 18. ve 19. yüzyıldaki denizcilerin 311 00:20:24,557 --> 00:20:27,060 önleyici olarak kullandığı bir şeydi. 312 00:20:29,104 --> 00:20:30,522 Tadı çok acı olduğu için 313 00:20:30,605 --> 00:20:33,900 Hindistan'daki İngiliz koloniciler onu cinle yumuşattı 314 00:20:33,984 --> 00:20:35,902 ve cin tonik doğdu. 315 00:20:36,403 --> 00:20:40,073 İnsanlar artık cin toniği sıtmadan korunmak için içmiyor tabii. 316 00:20:41,241 --> 00:20:43,159 Kahvenin de bir bağlantısı var. 317 00:20:43,243 --> 00:20:46,913 Başlangıçta kahve sıtma tedavisi olarak öne sürüldü. 318 00:20:47,414 --> 00:20:50,083 Bu, kahveyi bir bilime dönüştürdü 319 00:20:50,166 --> 00:20:55,297 ve kahve 1800'lerin sonlarına kadar sıtma tedavisi olarak tanıtıldı. 320 00:20:56,840 --> 00:20:59,551 Eski Mısırlılar insan idrarında yıkanırdı. 321 00:21:00,051 --> 00:21:04,222 Romalılar üzerinde "abrakadabra" yazan sihirli tılsımlar takardı. 322 00:21:04,306 --> 00:21:07,267 Temelinde aynı şey var, sıtmadan korunma çabası. 323 00:21:09,894 --> 00:21:12,230 Sıtmayı yok etmek çok zor. 324 00:21:12,314 --> 00:21:14,858 Birçok başarısız girişim oldu. 325 00:21:17,444 --> 00:21:20,780 Bulaşıcı hastalıklar konusunda aynı soruyu sorup durduk, 326 00:21:20,864 --> 00:21:22,699 "Onları yok edebilir miyiz?" 327 00:21:22,782 --> 00:21:25,577 Çiçek hastalığını yok ettik. 328 00:21:26,244 --> 00:21:29,622 Çocuk felcini yok etmeye yaklaşsak da henüz başaramadık 329 00:21:30,123 --> 00:21:34,669 ama sıtma farklı bir tartışma konusu. 330 00:21:38,340 --> 00:21:41,801 VAŞİNGTON, D.C 331 00:21:43,720 --> 00:21:45,430 -Bill. Nasılsın? -Tony. Nasılsın? 332 00:21:45,513 --> 00:21:46,890 Seni görmek güzel. Hoş geldin. 333 00:21:46,973 --> 00:21:49,142 -Davet için sağ ol. -Zevkle. Gelsene. 334 00:21:49,225 --> 00:21:50,393 EN ETKİLİ 100 KİŞİ 335 00:21:50,477 --> 00:21:53,146 Bence antikor alanındaki gelişmeler, 336 00:21:53,229 --> 00:21:55,940 Kenya ve diğer yerlerdeki çalışmalar 337 00:21:56,024 --> 00:21:58,276 çok önemli bir kavram kanıtı sunuyor 338 00:21:58,360 --> 00:22:05,075 ama beni korkutan şey bitiş çizgisine varmadan ilgiyi kaybetmek. 339 00:22:05,158 --> 00:22:09,996 Bence farklı bölgelerde, farklı ülkelerde eleme yöntemi 340 00:22:10,080 --> 00:22:13,833 sıtma için tamamen mümkün. 341 00:22:14,542 --> 00:22:20,465 Sivrisineklerin yaygınlığı, iklim ve kontrol ihtiyacı gereksiniminden ötürü 342 00:22:20,548 --> 00:22:24,803 hastalığı klasik anlamda yok etmek çok zor olacak. 343 00:22:25,303 --> 00:22:28,390 Bilimden yana çok umutluyum. 344 00:22:28,473 --> 00:22:34,187 Araçlarımız o denli gelişecek ki coğrafyaları bütün olarak ele alacağız 345 00:22:34,687 --> 00:22:38,108 ve müdahalemiz o kadar etkili olacak ki 346 00:22:38,191 --> 00:22:41,444 bölgenin tümünü parazitten arındıracağız. 347 00:22:41,528 --> 00:22:43,363 Birçok adım ve yaklaşım var. 348 00:22:43,446 --> 00:22:46,783 Sivrisinek yaklaşımı, tedavi yaklaşımı, önleme yaklaşımı. 349 00:22:46,866 --> 00:22:51,246 Halk sağlığı için ne gerekiyor ve bilimsel fırsat ne? 350 00:22:51,329 --> 00:22:55,291 Ya mevcut bilimsel fırsatları kullanırsın 351 00:22:55,375 --> 00:22:58,711 ya da bilimsel fırsatlar yaratırsın. 352 00:23:01,631 --> 00:23:03,425 Sivrisinek tehdidine karşı 353 00:23:03,508 --> 00:23:07,470 bilim insanları hastalık taşıyan sivrisinekleri inceliyor. 354 00:23:08,263 --> 00:23:11,266 Yeni kontrol ve imha yolları arıyorlar. 355 00:23:12,767 --> 00:23:16,146 Sıfıra ulaşmak için insanlara ilaç vermeniz gerek 356 00:23:16,229 --> 00:23:19,858 ama aynı zamanda sivrisineklerin de peşine düşmelisiniz. 357 00:23:21,067 --> 00:23:24,237 Bence karşımızdaki zorluklardan biri şu, 358 00:23:24,320 --> 00:23:27,740 söz konusu hastalık önlenebilir ve tedavi edilebilir. 359 00:23:27,824 --> 00:23:31,744 Aniden yaşadığım bir farkındalıkla kariyerime başladım. 360 00:23:31,828 --> 00:23:34,205 Bir sivrisinek kafesine bakıp dedim ki 361 00:23:34,289 --> 00:23:39,335 "Bu sivrisinekleri öldürürsen sonrasında yaşanan her şey önlenebilir." 362 00:23:42,755 --> 00:23:47,510 Tarihsel olarak, DDT en ünlü sineksavardır. 363 00:23:48,386 --> 00:23:50,305 Olumsuz etkileri oldu 364 00:23:50,388 --> 00:23:54,434 ve çevreci hareket bunu kullanmanın doğru olmadığını söyledi. 365 00:23:54,517 --> 00:23:57,228 Gen yayıcı dediğimiz bir fikir var, 366 00:23:57,312 --> 00:24:00,148 sivrisineklerin genetiği kullanılarak 367 00:24:00,231 --> 00:24:03,818 popülasyonlarını artırmalarının önüne geçiliyor. 368 00:24:03,902 --> 00:24:06,237 Elimizdeki en heyecan verici şey bu. 369 00:24:12,452 --> 00:24:16,873 Küçüklüğümden beri canlılara duyduğum ilgi bu işe girmeme sebep oldu. 370 00:24:16,956 --> 00:24:20,126 Ailemle Galápagos'a gidince Darwin'e merak saldım. 371 00:24:23,296 --> 00:24:29,135 Karmaşık hayat dokusunun işlenişi beni tek kelimeyle büyüledi 372 00:24:29,219 --> 00:24:31,763 ve dedim ki "Bunu öğrenmek istiyorum. 373 00:24:31,846 --> 00:24:34,933 Türleri nasıl şekillendireceğimi öğrenmek istiyorum." 374 00:24:36,893 --> 00:24:40,438 Geliştirdiğiniz teknolojiyle sıtmayı yok edebilecek olsanız, 375 00:24:40,522 --> 00:24:41,356 ne yapardınız? 376 00:24:42,273 --> 00:24:44,526 Cevap CRISPR'ı içermeli. 377 00:24:45,735 --> 00:24:48,905 Özünde genomik makas olan CRISPR genom düzenleme teknolojisi 378 00:24:48,988 --> 00:24:52,158 genomdaki belirli bir diziden kesit almamızı sağlar 379 00:24:52,242 --> 00:24:57,372 ve kesilen bölgeye yerleştirilecek bir DNA dizisi sunar. 380 00:24:57,455 --> 00:25:00,166 Böylece gen yayıcı denen şeyi inşa ederek 381 00:25:00,250 --> 00:25:04,420 bir organizma üzerinde yapılan değişikliği 382 00:25:04,504 --> 00:25:07,048 doğadaki tüm popülasyonlara yayabiliriz. 383 00:25:08,800 --> 00:25:12,262 Tam güçlü versiyonda, kendiliğinden çoğalan gen yayıcı 384 00:25:12,345 --> 00:25:15,682 tür sınırlarının ötesinde herhangi bir sınır tanımayacak. 385 00:25:15,765 --> 00:25:18,768 Yani, popülasyonda gen akışı olduğu sürece 386 00:25:18,851 --> 00:25:21,271 yayılarak tüm nüfusu etkileyecek. 387 00:25:23,147 --> 00:25:26,943 CRISPR'ınız varsa, yani genleri değiştirebiliyorsanız 388 00:25:27,443 --> 00:25:31,531 ve kalıtımla geçen gen yayıcınız varsa 389 00:25:32,156 --> 00:25:37,287 genleri yeniden yazarak neyin aktarılacağına karar verebilirsiniz. 390 00:25:37,996 --> 00:25:39,622 Hepsini erkek yaparsınız, 391 00:25:39,706 --> 00:25:42,750 böylece hiçbiri birbiriyle çiftleşemez. 392 00:25:42,834 --> 00:25:47,213 Hepsini erkek yaparsanız türün sonunu getirmiş olursunuz 393 00:25:47,297 --> 00:25:50,425 ve teoride hastalığı yok edersiniz. 394 00:25:51,801 --> 00:25:54,512 "Sivrisinekten başka şeye geçer mi? 395 00:25:54,596 --> 00:26:00,226 Meyveleri dölleyen böceklere bulaşır mı?" diye soruyorlar. 396 00:26:00,310 --> 00:26:03,813 Böylesine güçlü bir teknikle ilgili meşru sorular var. 397 00:26:07,233 --> 00:26:09,694 Sivrisinekler topluma fayda sağlar. 398 00:26:09,777 --> 00:26:11,904 Onlar doğal ekosistemin parçası. 399 00:26:12,572 --> 00:26:14,532 Diğer hayvanlar onlarla beslenir. 400 00:26:14,616 --> 00:26:16,951 Alabalık, somon, yüzeyde beslenenler. 401 00:26:17,035 --> 00:26:19,454 Kuşlar onları yer. Yarasalar onları yer. 402 00:26:20,246 --> 00:26:25,376 O sivrisinek türlerinin soyu tükenirse bazı orkidelerin soyu tükenebilir. 403 00:26:25,460 --> 00:26:30,673 Sivrisinekler her doğal ekosistemde önemli yere sahiptir. 404 00:26:31,883 --> 00:26:34,594 Bir ekosistemden bir canlı türü çıkarıldığında 405 00:26:34,677 --> 00:26:36,846 trofik çağlayan denen bir şey oluşur 406 00:26:36,929 --> 00:26:39,474 ve diğer ekosistemleri olumsuz etkiler. 407 00:26:39,557 --> 00:26:42,185 Örneğin, tüylü mamutun soyu tükendiğinde 408 00:26:42,268 --> 00:26:45,813 tüylü mamutlardan beslenen bahtsız kenelerin de soyu tükendi. 409 00:26:48,691 --> 00:26:51,903 Afrika'daki sivrisinek türlerinin sayısı binden fazla. 410 00:26:51,986 --> 00:26:53,446 O kadar çok tür var ki 411 00:26:53,529 --> 00:26:57,367 yok denecek kadar az olan, sıtma yayan birkaç türü yok etmenin 412 00:26:57,450 --> 00:27:00,953 ekolojik bir soruna yol açması çok düşük bir ihtimal. 413 00:27:01,746 --> 00:27:04,082 Sıfır değil ama çok düşük. 414 00:27:05,917 --> 00:27:09,379 BOBO-DIOULASSO, BURKİNA FASO 415 00:27:12,715 --> 00:27:14,717 Araştırma uzun bir süreç. 416 00:27:15,468 --> 00:27:18,888 Sonuca hemen ulaşmak istiyoruz ama araştırma yapacaksanız, 417 00:27:18,971 --> 00:27:23,101 bizimki gibi özel teknolojiler geliştirmek zaman ister. 418 00:27:25,978 --> 00:27:28,606 Target Malaria projesinin bir parçasıyım. 419 00:27:28,690 --> 00:27:33,486 Gelişmiş genetik araçlarla sıtmayı yok etmeyi hedefliyoruz. 420 00:27:34,696 --> 00:27:38,825 Afrika'da birçok nedenden dolayı gen yayıcı sivrisinek yok. 421 00:27:38,908 --> 00:27:41,327 Bu konuya etki eden çok fazla faktör var. 422 00:27:41,411 --> 00:27:44,247 Bütün parçalar yerine oturduktan sonra 423 00:27:44,330 --> 00:27:47,083 topluma güvenle sunabileceğiniz bir şey, 424 00:27:47,166 --> 00:27:49,127 somut bir şey elde edebilirsiniz. 425 00:27:51,045 --> 00:27:52,463 Sıtma kırsal kesimde. 426 00:27:53,256 --> 00:27:55,216 Yağmur mevsiminde ortaya çıkıyor. 427 00:27:56,134 --> 00:27:58,886 Geni yaymak için sivrisinekleri kullanırsanız 428 00:27:58,970 --> 00:28:01,389 gerçekten zor bir bölgede olsanız bile, 429 00:28:02,056 --> 00:28:05,435 bölgeye erişiminiz olmasa bile sivrisinek gerekeni yapar. 430 00:28:05,518 --> 00:28:08,855 Bizce bu çok dönüştürücü bir araç, 431 00:28:08,938 --> 00:28:11,482 sivrisinekleri araziye salmak çok kolay. 432 00:28:12,066 --> 00:28:16,028 Sadece 30 dakikamı alacak ama bu noktaya yedi yılda geldik. 433 00:28:16,529 --> 00:28:19,115 Gen yayıcıyla birlikte yayılma da başlar, 434 00:28:19,198 --> 00:28:23,286 hesapta olmayan etkenler oluşur ve işiniz zorlaşır. 435 00:28:23,369 --> 00:28:26,330 Sosyal yetki almak için toplum için çalışmalısınız. 436 00:28:26,414 --> 00:28:27,915 Bu, kolay bir şey değil. 437 00:28:28,541 --> 00:28:30,918 Toplumun güvenini kazanmanız gerek. 438 00:28:31,002 --> 00:28:34,630 Halkın iyiliği için çalışan bir bilim insanı olduğumu söyleyip 439 00:28:35,131 --> 00:28:38,134 elimde bir kova sivrisinekle köylere gidemem. 440 00:28:38,217 --> 00:28:40,720 Ne yaptığınızı insanlara anlatmanız gerek. 441 00:28:45,558 --> 00:28:46,684 Günaydın. 442 00:28:46,768 --> 00:28:48,770 -Nasılsın? -Harika. Teşekkürler. 443 00:28:48,853 --> 00:28:49,812 Günaydın. 444 00:28:49,896 --> 00:28:51,230 -Nasılsın? -Çok iyiyim. 445 00:28:51,314 --> 00:28:52,356 Harika. Sağ ol. 446 00:28:52,440 --> 00:28:54,984 Bu sabah sizi aramızda görmek çok güzel. 447 00:28:55,067 --> 00:28:58,029 Gördüğünüz gibi, bu bizim insektaryumumuz. 448 00:28:58,112 --> 00:28:59,363 Sivrisinekler burada. 449 00:29:01,824 --> 00:29:05,119 Bir takım endişeler olduğunu biliyoruz. 450 00:29:06,078 --> 00:29:07,914 Toplum liderlerini ağırlamak 451 00:29:07,997 --> 00:29:10,082 ve onları insektaryuma götürmek, 452 00:29:10,166 --> 00:29:12,418 sivrisinekleri onlara göstermek, 453 00:29:12,502 --> 00:29:14,796 dönüşümü nasıl yaptığınızı göstermek 454 00:29:15,421 --> 00:29:18,382 ve soru sormalarına izin vermek faydalı olabiliyor. 455 00:29:18,883 --> 00:29:23,095 Gördüğünüz gibi, bütün bina beyaza boyanmış. 456 00:29:23,179 --> 00:29:27,600 Duvarda bir şey olduğunda onu görmek daha kolay oluyor. 457 00:29:28,267 --> 00:29:32,021 Havalandırma için yukarıdaki vantilatörleri kullanıyoruz. 458 00:29:32,980 --> 00:29:35,274 Orada durunca cereyanı hissedersiniz. 459 00:29:35,358 --> 00:29:39,487 Sivrisinekleri içeride tutmak için her türlü önlemi aldık. 460 00:29:39,570 --> 00:29:45,785 Bu hatta gördüğünüz tüm sivrisinekler genetik olarak değişime uğradı. 461 00:29:45,868 --> 00:29:48,621 Bu da parafin. İnsan derisini andırıyor. 462 00:29:48,704 --> 00:29:51,582 Bir de üzerine koyduğumuz ısı kaynağı var. 463 00:29:51,666 --> 00:29:56,045 Parafini ısıtıyor ve sivrisinekler bunu anında hissediyor. 464 00:29:56,629 --> 00:29:59,966 Bunu hissettiklerinde gelip emmeye başlıyorlar. 465 00:30:01,008 --> 00:30:03,469 Bugün insektaryumda çok şey öğrendim. 466 00:30:03,553 --> 00:30:07,515 Bir sivrisineğin modifiye edilebilmesi beni çok etkiledi. 467 00:30:08,182 --> 00:30:09,809 Sivrisinek küçücük bir şey, 468 00:30:09,892 --> 00:30:10,726 TRAORE SY SOUMALO 469 00:30:10,810 --> 00:30:15,064 KÖY HEYETİ BAŞKANI SOUROUKOUDINGA KÖYÜ 470 00:30:15,147 --> 00:30:18,150 DNA denilen şey bu. 471 00:30:19,402 --> 00:30:22,613 Modifikasyon, sivrisineğin genomuna entegre olduğunda 472 00:30:22,697 --> 00:30:25,116 gözlerinin kırmızı olduğunu göreceksiniz. 473 00:30:25,783 --> 00:30:30,162 Modifiye edilmemiş sivrisineklerin gözleri kırmızı değil mi? 474 00:30:30,246 --> 00:30:32,373 Hayır, gözleri kırmızı değil. 475 00:30:35,710 --> 00:30:39,297 Bir türün genetiğini değiştirmek 476 00:30:39,380 --> 00:30:43,509 ve nihai sonuçları kestirmek kolay değil. 477 00:30:44,260 --> 00:30:50,558 Bir hücrede belli bir alıcıyı düzenleyip insanlara HIV bulaşmasını önleyebiliriz. 478 00:30:51,058 --> 00:30:54,437 Bunu yaparsak Batı Nil hastalığına yatkınlık gelişir. 479 00:30:54,937 --> 00:30:58,399 Günümüzdeki çoğu kişi "Bu kolay bir seçim" diyecektir. 480 00:30:58,482 --> 00:31:01,485 Peki, 10.000 yıl sonra kolay bir seçim olacak mı? 481 00:31:01,569 --> 00:31:04,947 Batı Nil hastalığı insanlığı yok edebilir. 482 00:31:05,531 --> 00:31:08,701 Sahada olacakları kestirmek çok zor. 483 00:31:12,163 --> 00:31:14,081 Şunu savunanlar da olacaktır, 484 00:31:14,165 --> 00:31:16,918 sıtma ölümlerini azaltacak bile olsak 485 00:31:17,919 --> 00:31:20,504 Pandora'nın Kutusu'nu açmamamız gerekir. 486 00:31:20,588 --> 00:31:23,174 Buna kesinlikle katılmıyorum. 487 00:31:23,257 --> 00:31:26,719 Afrika'da sadece birkaç tür yok olsa 488 00:31:26,802 --> 00:31:30,806 hastalık yükünün %80'ini yok edersiniz. 489 00:31:30,890 --> 00:31:36,020 Dr. Evil'ın elindeki silah listesinde bunu bulamazsınız. 490 00:31:37,605 --> 00:31:40,107 Maalesef o liste boş bir liste değil. 491 00:31:40,191 --> 00:31:42,610 -Listede bu yok. -Hayır. 492 00:31:45,029 --> 00:31:47,073 Çoğu zaman insanlar şunu sorar, 493 00:31:47,156 --> 00:31:50,534 "Sivrisinekleri ortadan kaldırdığınızda ne olacak?" 494 00:31:51,410 --> 00:31:55,164 Benim cevabım şu, her yıl 600.000 kişi hayatını kaybediyor. 495 00:31:55,247 --> 00:31:57,083 Zaten kötü bir şey oluyor. 496 00:31:57,917 --> 00:32:00,044 Bu konuda bir şeyler yapmalısınız. 497 00:32:03,881 --> 00:32:08,135 Dışarıdan gelen biri için bir ülkeye şunu söylemek hâlâ kolay değil, 498 00:32:08,219 --> 00:32:11,180 "Ülkenizin halkını kullanmak istiyoruz, 499 00:32:11,263 --> 00:32:16,352 bunun size büyük faydası olabilir ama sonuçtan emin değiliz 500 00:32:16,435 --> 00:32:20,356 ve bu teknolojiyle işimiz bittiğinde akıbetini biz belirleyeceğiz." 501 00:32:20,856 --> 00:32:26,237 Sömürgecilik tarihi boyunca beyazlar Afrika'ya gitti 502 00:32:26,320 --> 00:32:30,366 ve oradaki insanları âdeta bir mineral gibi kullandı. 503 00:32:32,743 --> 00:32:38,916 Halk bu projenin başarılı olmasını istiyor 504 00:32:39,000 --> 00:32:43,713 çünkü çok ciddi sıtma vakaları gördük… 505 00:32:43,796 --> 00:32:45,464 BARRO LASSINA YEREL TEMSİLCİ 506 00:32:45,548 --> 00:32:51,846 …ve insanlar büyük bir çaresizlik içinde etkili bir çözüm bekliyor. 507 00:32:53,848 --> 00:32:55,891 Çevre seninse karar da senin. 508 00:32:55,975 --> 00:32:59,520 Afrika'da yaşamıyorum, çocuklarım sıtma riski altında değil 509 00:32:59,603 --> 00:33:02,606 ama çocuklarım risk altında olsaydı ve orada olsaydı 510 00:33:03,107 --> 00:33:04,650 "Hemen yapın" derdim. 511 00:33:04,734 --> 00:33:09,655 Kendi kendine yayılıyor, başla. Ekolojik yerel saha denemelerini bırak. 512 00:33:09,739 --> 00:33:12,450 Çocuklarım risk altında olsaydı "Yapın" derdim. 513 00:33:12,533 --> 00:33:14,201 Vakit kaybetmeyin. 514 00:33:15,536 --> 00:33:17,496 Biz gelişmiş dünya sakinleri için 515 00:33:17,580 --> 00:33:20,750 küresel hastalıklar söz konusu olduğunda 516 00:33:20,833 --> 00:33:24,962 küresel hassasiyetimizin neden önemli olduğuna dair iyi bir örnek. 517 00:33:25,046 --> 00:33:26,714 Bence iki sebebi var. 518 00:33:26,797 --> 00:33:30,843 Bir, zengin bir ülke olarak ahlaki bir sorumluluğumuz var. 519 00:33:30,926 --> 00:33:35,723 Önlenip ve tedavi edilebilen bir hastalık insanlara acı çektirmemeli, 520 00:33:35,806 --> 00:33:38,517 doğdukları coğrafya insanların kaderi olmamalı. 521 00:33:38,601 --> 00:33:41,270 Bulaşıcı hastalıklar konusunda 522 00:33:41,353 --> 00:33:43,689 kişisel çıkar da işin içine giriyor. 523 00:33:44,190 --> 00:33:46,776 Hastalık başka bölgelere sıçrayabilir. 524 00:33:52,073 --> 00:33:53,908 CDC yeni bir uyarı yayınladı. 525 00:33:53,991 --> 00:33:57,620 ABD'de beş sıtma vakası resmî olarak kayıtlara geçti. 526 00:33:57,703 --> 00:33:59,330 Maryland'de flaş gelişme… 527 00:33:59,413 --> 00:34:02,458 Kırk yıldan uzun süre sonra ilk sıtma vakası. 528 00:34:03,751 --> 00:34:05,586 Sıtma acımasız bir hastalık. 529 00:34:06,087 --> 00:34:08,172 İklim değişikliğinin gidişatı 530 00:34:08,255 --> 00:34:10,633 gelecekteki yeni sorunların habercisi. 531 00:34:10,716 --> 00:34:14,136 Ne zaman bir terslik olsa on binlerce, yüz binlerce insan 532 00:34:14,220 --> 00:34:17,473 önlenebilen sıtma hastalığı yüzünden canından olmamalı. 533 00:34:19,642 --> 00:34:22,645 ABD'de etkiye açık bir ortam var, 534 00:34:22,728 --> 00:34:25,648 özellikle Güney'in sıcak iklimli kesiminde 535 00:34:26,148 --> 00:34:28,651 anofel sivrisineğinin bulunduğu yerlerde. 536 00:34:28,734 --> 00:34:32,363 Virüsün yerel bulaşma potansiyeli gerçekten endişe verici. 537 00:34:32,446 --> 00:34:36,826 MARYLAND'DE 40 YIL SONRA İLK YEREL SITMA VAKASI GÖRÜLDÜ 538 00:34:46,460 --> 00:34:48,587 -İyi akşamlar. -İyi akşamlar. 539 00:34:48,671 --> 00:34:50,256 -Aile nasıl? -İyi. 540 00:34:50,339 --> 00:34:52,007 -Herkes iyi mi? -Evet. 541 00:34:52,091 --> 00:34:54,593 Bu sabah ne oldu biliyor musunuz? 542 00:34:54,677 --> 00:34:55,678 Ne oldu? 543 00:34:55,761 --> 00:35:00,724 Sıtma araştırmalarını görmek için laboratuvara gittim. 544 00:35:01,392 --> 00:35:07,898 Bir sivrisineğin modifiye edildiğini nasıl anlarsınız? 545 00:35:07,982 --> 00:35:11,527 Modifiye edilmiş sivrisineklerin gözleri kırmızı renk olur. 546 00:35:24,498 --> 00:35:25,916 Anne, Ian, nasılsınız? 547 00:35:26,000 --> 00:35:27,209 İyiyim. 548 00:35:28,169 --> 00:35:30,087 Ian, doktora merhaba de! 549 00:35:32,673 --> 00:35:33,757 Tamam. 550 00:35:35,176 --> 00:35:37,052 Son bir ayda, 551 00:35:37,761 --> 00:35:41,557 son klinik ziyaretinden beri çocukla ilgili bir sorun yaşandı mı? 552 00:35:41,640 --> 00:35:43,309 -Gayet iyi. -Tamam. 553 00:35:43,392 --> 00:35:47,646 Çocukla ilgili bildirmek istediğiniz bir şey var mı? 554 00:35:47,730 --> 00:35:49,356 Altı ay oldu. 555 00:35:50,816 --> 00:35:54,028 Ev ziyaretleri, klinik, ev ziyareti ve yine klinik. 556 00:35:56,697 --> 00:36:00,701 Bu çalışmanın parçası olduğum için çok şanslıyım 557 00:36:01,744 --> 00:36:04,163 çünkü oğlum sağlıklı. 558 00:36:04,246 --> 00:36:07,416 Altı aydır hiç sıtmaya yakalanmadı. 559 00:36:08,751 --> 00:36:13,672 Sıtma kurbanlarından biri olarak ilk başta korkuyordum. 560 00:36:14,632 --> 00:36:18,010 İşe yarayacağı henüz kanıtlanmamış olsa da 561 00:36:18,093 --> 00:36:21,305 birkaç yıl içinde istenen sonucu göreceğimizi umuyoruz. 562 00:36:21,388 --> 00:36:24,600 Bütün alçakgönüllülüğümle dua ediyorum, 563 00:36:24,683 --> 00:36:25,893 bu antikor 564 00:36:27,394 --> 00:36:28,437 umarım işe yarar. 565 00:36:30,022 --> 00:36:31,315 Korkmuyorum. 566 00:36:35,444 --> 00:36:41,075 Yeniden tasarlanan sivrisinekler orada mı duracak? 567 00:36:41,158 --> 00:36:43,744 Laboratuvarda mı kalacak? 568 00:36:43,827 --> 00:36:46,830 Modifiye edilmiş sivrisinekten korkmayın. 569 00:36:47,414 --> 00:36:52,795 Bu çalışmanın amacı dişi sivrisinekleri yok ederek 570 00:36:52,878 --> 00:36:55,422 sıtmayla mücadele etmek. 571 00:36:55,506 --> 00:36:59,510 Beyazların yaptığı birçok şeyin hastalıklarımızı artırdığını duyduk, 572 00:36:59,593 --> 00:37:01,262 bu yüzden korkuyoruz. 573 00:37:02,096 --> 00:37:04,890 Laboratuvara gidip bakın. 574 00:37:04,974 --> 00:37:08,727 Yaptıkları şey gerçekten inanılmaz. 575 00:37:08,811 --> 00:37:12,898 Oradaki insanlar çok çalışıyor ve işler çok iyi gidiyor. 576 00:37:16,527 --> 00:37:19,905 Şunu unutmayın ki sıtma bir fakirlik hastalığı. 577 00:37:19,989 --> 00:37:22,533 Hastalanan çocuk okula gidemiyor, 578 00:37:22,616 --> 00:37:23,951 eğitim alamıyor. 579 00:37:24,034 --> 00:37:26,829 Eğitim alamadıklarında iş bulamıyorlar 580 00:37:26,912 --> 00:37:29,999 ve kendi geçimlerini sağlayamıyorlar. 581 00:37:30,082 --> 00:37:32,960 Çocuklara ebeveynler bakıyor. İşe gidemiyorlar. 582 00:37:33,043 --> 00:37:35,629 Sıtma tedavisi için para harcıyorlar. 583 00:37:35,713 --> 00:37:38,132 Sağlık harcamaları artıyor. 584 00:37:38,215 --> 00:37:43,345 Yoksulluk döngüsünden çıkmanın yolu bu döngüyü kırmaktan geçiyor. 585 00:37:45,806 --> 00:37:50,144 Sıtma Afrika'da insanları öldürdüğü sürece 586 00:37:51,020 --> 00:37:53,188 ve ekonomimizi yok ettiği sürece 587 00:37:54,315 --> 00:37:55,816 gelişmekte zorlanacağız. 588 00:37:56,400 --> 00:38:00,029 Köklerim burada. Burada doğdum, burada büyüdüm. 589 00:38:00,112 --> 00:38:01,572 Tüm ailem burada. 590 00:38:01,655 --> 00:38:03,991 Kimse ülkemi benim için inşa etmeyecek. 591 00:38:05,826 --> 00:38:07,036 Bunu ben yapmalıyım. 592 00:38:07,870 --> 00:38:09,079 Biz yapmalıyız. 593 00:38:10,414 --> 00:38:11,248 Görüşürüz. 594 00:38:11,332 --> 00:38:12,750 -Görüşürüz. -Görüşürüz. 595 00:38:18,672 --> 00:38:19,590 Umuyorum ki 596 00:38:20,883 --> 00:38:25,220 sıtmanın yok olduğunu görmeye ömrüm vefa edecek. 597 00:38:25,304 --> 00:38:30,059 Umarım benimki de vefa eder, benim dileğimin gerçekleşmesi daha zor. 598 00:38:30,559 --> 00:38:33,354 Seni güzel günler bekliyor. Sağlıklı kal. 599 00:38:52,956 --> 00:38:55,376 Besleme yapmadan önce bir adım oluyor, 600 00:38:55,459 --> 00:38:58,712 istek arabelleğini nereye koyacağını seçiyorsun 601 00:38:58,796 --> 00:39:01,673 ama matematik uzmanı… 602 00:39:01,757 --> 00:39:04,301 Bill Gates tam olması gereken yerde. 603 00:39:04,385 --> 00:39:05,886 Eklenti denen şey… 604 00:39:05,969 --> 00:39:09,181 Böyle bir deha sorunu çözmek için çalışıyor, 605 00:39:10,808 --> 00:39:12,726 her yolu deniyor. 606 00:39:14,561 --> 00:39:15,979 Bu çok iyi bir şey. 607 00:39:16,063 --> 00:39:19,983 Yarattığımız şey, buna sistem mimarisi diyelim… 608 00:39:20,067 --> 00:39:22,069 Gerçek olmasa kurgulamak gerekirdi 609 00:39:22,152 --> 00:39:25,906 ama onu kurgulasak karakteri kimseye inandırıcı gelmezdi. 610 00:39:26,865 --> 00:39:30,327 Bence o faydalı olmak isteyen bir insan. 611 00:39:31,286 --> 00:39:32,788 Çok güzel bir şey. 612 00:39:32,871 --> 00:39:34,665 Sonuçlarla ilgili. 613 00:39:35,916 --> 00:39:39,962 En derin cepleri olan adamlar bile 614 00:39:40,754 --> 00:39:44,049 bu sorunların çoğunu çözemezler, sorunlar çok büyük. 615 00:39:44,133 --> 00:39:47,845 Devlet desteği gerekiyor ve savunuculuk burada devreye giriyor. 616 00:39:47,928 --> 00:39:51,473 Hikâye anlatıcılığı ve hikâyeciler burada devreye giriyor. 617 00:39:51,557 --> 00:39:55,727 Mantık ve duygu, ikisinin arasını bulmamız gerek. 618 00:40:08,615 --> 00:40:12,035 Dünya büyük zorluklarla karşı karşıya 619 00:40:12,953 --> 00:40:14,621 ama bence çözüm bulabiliriz. 620 00:40:20,002 --> 00:40:21,920 Dünya çok gelişti 621 00:40:22,796 --> 00:40:25,841 ve bunun küçük bir parçası olmaktan keyif alıyorum. 622 00:40:28,677 --> 00:40:32,097 Bir sürü zorluk var; siyasi kutuplaşma, 623 00:40:32,181 --> 00:40:36,435 sınırlı kaynaklar ve iklim felaketinden kaçınmak gibi. 624 00:40:37,311 --> 00:40:41,648 Bu zorlukların önüne geçmek için yeniliği yönlendirmeliyiz. 625 00:40:44,193 --> 00:40:45,235 Bunu başaracağız. 626 00:40:45,319 --> 00:40:49,573 Bunun için 15 mi, 20 mi yoksa 30 yıl mı gerekecek? 627 00:40:49,656 --> 00:40:53,452 Bunu, işimizin kalitesi ve ona verilen önem belirleyecek. 628 00:41:32,074 --> 00:41:35,077 Alt yazı çevirmeni: Begüm Hanağasıoğlu